De inwoners van Groningen hebben dagelijks te maken met de gevolgen van de gaswinning. Dit brengt gevoelens van angst, frustratie en onzekerheid met zich mee. Voor het kabinet staan de veiligheid, de veiligheidsbeleving, het goed afhandelen van schade, het uitvoeren van de versterkingsoperatie en het creëren van perspectief voor de inwoners voorop.

Met ingang van 2022 zijn de afhandeling van de schade en de uitvoering van de versterkingsoperatie ondergebracht op één begroting. De verantwoordelijkheid is belegd bij de Minister van Economische Zaken en Klimaat. Deze heeft de volgende rollen en verantwoordelijkheden:

Uitvoeren

• – Het jaarlijks vaststellen van het gaswinningsniveau en het inwinnen van advies hierover bij het SodM en TNO;

• – Het aan de exploitant van het mijnbouwnetwerk doorbelasten van de kosten voor de schadeafhandeling als gevolg van de gaswinning in Groningen en de gasopslag in Norg en het doorbelasten van de kosten van de versterkingsoperatie;

• – Het vaststellen van veiligheidskaders voor gebouwen in het aardbevingsgebied en het inwinnen van advies hierover bij het ACVG;

• – Het doen uitvoeren van de versterkingsoperatie door de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) conform de planning en prioritering in het Meerjarenversterkingsplan (MJVP).

Financieren

• – Het ter beschikking stellen van voldoende financiële middelen aan het IMG ter uitoefening van zijn taken en bevoegdheden op het gebied van de afhandeling van mijnbouwschade;

• – Het ter beschikking stellen van voldoende financiële middelen aan de NCG ter uitoefening van zijn taken en bevoegdheden op het gebied van de versterkingsoperatie;

• – Het financieren van de gemaakte afspraken met provincie en gemeenten in het kader van het verbeteren van het toekomstperspectief van de regio, met inbegrip van programma’s voor speciale doelgroepen zoals het mkb, agrariërs en erfgoedpartijen.

Regisseren

• – Het in stand houden van een systeem van publiekrechtelijke schade-afhandeling door het IMG;

• – Het creëren van de randvoorwaarden voor een zo snel mogelijke beëindiging van de gaswinning uit het Groningenveld, met behoud van leveringszekerheid;

• – Het creëren van mogelijkheden voor gebruik van geïmporteerd hoogcalorisch gas in Nederland;

• – Ervoor zorgen dat het Nationaal Programma Groningen (NPG) zo veel mogelijk een programma is van Groningers voor Groningers waarbij de regierol en de uitvoering in de regio zelf is belegd.

Stimuleren

• – Het stimuleren van een rechtvaardige, ruimhartige en doelmatige afhandeling van alle vormen van schade als gevolg van de gaswinning in Groningen en de gasopslag in Norg.

Daling gaswinning

Vanwege de gascrisis en de daardoor ontstane risico’s voor leveringszekerheid is de wet beëindiging gaswinning Groningen in 2022 niet ingediend bij de Tweede Kamer. Desondanks was het toch mogelijk om met ingang van 1 oktober 2022 de gaswinning in het Groningenveld terug te brengen tot waakvlamniveau. Daarmee is weer een belangrijke stap gezet naar sluiting van het veld. Het is de doelstelling van het kabinet om het veld in 2023 of uiterlijk 2024 te sluiten. Hierbij is de situatie op de internationale gasmarkt een onzekere factor. Het voorstel voor de wet beëindiging gaswinning Groningen zal in het eerste kwartaal van 2023 worden ingediend. Voor het definitief sluiten van het Groningenveld is dit wetsvoorstel niet noodzakelijk, maar wel om de situatie daarna juridisch structureel vast te leggen.

Evaluatie Tijdelijke wet Groningen (onderdeel schade)

In artikel 20 van de Tijdelijke wet Groningen is vastgelegd dat de wet binnen twee jaar na inwerkingtreding geëvalueerd dient te worden. In september 2022 is het rapport van de door Andersson Elffers Felix uitgevoerde evaluatie opgeleverd en aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstuk 35 250, nr. 45). Het rapport bevat aanbevelingen die zien op eventuele aanpassingen van de Tijdelijke wet Groningen. Deze aanbevelingen worden bestudeerd en in samenhang bezien met andere brede maatschappelijke ontwikkelingen en wensen aangaande de schadeafhandeling in Groningen.

Tijdelijke wet Groningen (wet Versterken)

Het voorstel van wet tot wijziging van de Tijdelijke wet Groningen in verband met de versterking van gebouwen in de provincie Groningen (wet Versterken) is het afgelopen jaar aanhangig geweest bij de Eerste Kamer, in afwachting op de novelle uitvoerbaarheid. De novelle uitvoerbaarheid is op 13 december 2022 door de Tweede Kamer aangenomen en vervolgens bij de Eerste Kamer ingediend. Na behandeling van het wetsvoorstel en de novelle in de Eerste Kamercommissie voor Economische Zaken en Klimaat / Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zullen deze, indien goedgekeurd, in werking treden.

Schadevergoedingen Groningen

Het IMG handelt schade af die is ontstaan door de gaswinning in het Groningenveld en de gasopslag Norg. Bij de oprichting in juli 2020 had het IMG enkel een werkwijze voor de afhandeling van fysieke schade aan gebouwen. Sindsdien is aan vergoedingen voor fysieke schade tot eind 2022 meer dan € 1.040 mln uitgekeerd. Hiervan heeft ongeveer € 150 mln betrekking op de in november 2021 gestarte regeling waarbij een vaste vergoeding van € 5000 bij een eerste schademelding wordt uitgekeerd. In september 2020 startte de werkwijze voor waardedaling, waarvoor het IMG tot eind 2022 ongeveer € 490 mln heeft uitgekeerd. In november 2021 kwam daar de vergoeding voor immateriële schade bij, waarvoor tot eind 2022 circa € 52 mln aan vergoedingen is uitgekeerd.

Versterkingsoperatie

De NCG voert de versterkingsoperatie uit. De opgave is groot en de uitvoering is complex. NCG heeft in 2022 ruim 1.000 woningen bouwkundig versterkt. Daarnaast heeft de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) voor ongeveer 3.500 woningen vastgesteld dat deze aan de veiligheidsnorm voldoen. Daarmee heeft de NCG voor 4.500 woningen het versterkingstraject afgerond. Met de gerealiseerde aantallen van de afgelopen jaren voldoen hiermee ruim 8.000 van de oorspronkelijk 27.000 woningen aan de veiligheidsnorm en is de resterende werkvoorraad inmiddels verkleind tot 19.000. NCG heeft hiermee haar doelstellingen uit het jaarplan 2022 gehaald.

Versterkingsoperatie ondergebracht bij EZK

Bij het aantreden van het kabinet is besloten om de schadeafhandeling en versterkingsoperatie onder te brengen bij één ministerie. Als gevolg van dat besluit is er in 2022 een aanzienlijk aantal instrumenten met bijbehorend budget overgeheveld van de BZK-begroting naar artikel 5 van de EZK-begroting.

Algemeen

Verplichting en uitgaven

Subsidies

Waardevermeerderingsregeling

Bewoners kunnen bij Samenwerkingsverband Noord Nederland (SNN) een subsidie aanvragen tot maximaal € 4.000 voor het verduurzamen van de woning wanneer zij een schadevergoeding van het IMG hebben ontvangen van € 1.000 of meer.

Aanvankelijk was voor deze regeling in 2022 geen budget geraamd omdat de regeling op 1 april 2022 af zou lopen en het bedrag voor de uitvoering tot die datum al in 2021 was bevoorschot aan SNN. In februari 2022 heeft het kabinet echter besloten de regeling tot 1 juli 2022 te verlengen zodat het resterend beschikbare budget volledig benut zou kunnen worden. (Kamerstuk 33 529, nr. 986). Omdat in april 2022 bleek dat het resterende budget al voor 1 juli 2022 uitgeput zou zijn, besloot het kabinet de regeling nogmaals te verlengen tot 1 oktober 2022 en hiervoor € 75 mln beschikbaar te stellen (Kamerstuk 33 529, nr. 1003). Deze € 75 mln is direct aan SNN bevoorschot. In de Voorjaarsnota maakte het kabinet bekend de regeling ook na 1 oktober 2022 voort te willen zetten, maar wel in gewijzigde vorm (Kamerstuk 33 529, nr. 1028). Hiervoor is nog eens € 150 mln vrijgemaakt, bovenop de € 75 mln die reeds in april was aangekondigd. In het najaar van 2022 is vervolgens besloten de regeling nog langer ongewijzigd voort te zetten, namelijk tot 1 juni 2023 (Kamerstuk 33 529, nr. 1061 en Kamerstuk 33 529, nr. 1078). Hiervoor is opnieuw € 42 mln vrijgemaakt. Dit bedrag is direct bevoorschot aan SNN. Daarmee is in 2022 totaal ca. € 116 mln meer uitgegeven dan begroot.

Diverse subsidies versterken

Bij Voorjaarsnota 2022 zijn er middelen voor de versterkingsoperatie overgeheveld van de BZK-begroting naar de EZK-begroting. Vrijwel alle uitgaven op deze post betreffen uitgaven die bij NAM in rekening worden gebracht.

Subsidieregelingen bestuurlijke afspraken

In het kader van de bestuurlijke afspraken uit 2020 is een aantal subsidieregelingen geïntroduceerd. Bij de Voorjaarsnota 2022 is er € 632,8 mln overgeheveld van de BZK-begroting naar de EZK-begroting voor de subsidieregelingen uit de bestuurlijke afspraken. Uiteindelijk is er € 521 mln gerealiseerd. Deze middelen zijn aangewend voor een subsidie die mensen ontvangen wanneer zij hun huis laten herbeoordelen en de woningverbeteringssubsidie. Daarnaast is € 40,5 mln overgeheveld aan woningcorporaties ten behoeve van woningverbetering. Er is verder € 1,1 mln aangewend voor knelpunten.

(Schade)vergoedingen

Vergoeding fysieke schade

Het instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) heeft in 2022 ca. € 237 mln minder uitgegeven aan vergoedingen voor fysieke schade dan begroot. Dit verschil hangt onder andere samen met de implementatie van de vaste vergoeding en een gewijzigd beoordelingskader waardoor de gemiddelde schadevergoedingen lager zijn uitgevallen. Tussen 1 januari 2022 en 31 december 2022 zijn ca. 54.300 schademeldingen afgehandeld waarvan er ca. 7.450 zijn afgewezen. De toegekende schademeldingen hebben een totale omvang van ca. € 269 mln. De schadevergoedingen worden via een wettelijke heffing op de NAM verhaald. Meer gedetailleerde informatie over de regeling voor fysieke schade is te vinden in het jaarverslag van het IMG.

Vergoeding waardedaling

Het IMG heeft in 2022 ca. € 77 mln minder uitgegeven aan vergoedingen voor de waardedalingsregeling dan begroot. Tussen 1 januari 2022 en 31 december 2022 zijn in totaal ca. 8.300 aanvragen afgehandeld, waarvan er ca. 1.800 zijn afgewezen. De toegekende schademeldingen hebben een totale omvang van ca. € 38 mln. Ten opzichte van de € 296 mln die in 2021 is uitgekeerd voor deze regeling betreft dit een forse daling. Reden hiervoor is dat bijna alle eigenaren inmiddels een vergoeding voor waardedaling hebben aangevraagd en ontvangen. De vergoedingen worden via een wettelijke heffing op de NAM verhaald. Meer gedetailleerde informatie over de waardedalingsregeling is te vinden in het jaarverslag van het IMG.

Vergoeding immateriële schade

Het IMG heeft in 2022 ca. € 19 mln minder uitgegeven aan vergoedingen voor immateriële schade dan begroot. De regeling voor immateriële schade is vanaf 15 november 2021 gefaseerd opengesteld. Tussen 1 januari 2022 en 31 december 2022 zijn in totaal ca. 51.500 meldingen afgehandeld waarvan er ca. 17.600 zijn afgewezen. De toegekende schademeldingen hebben een totale omvang van ca. € 55 mln. De schadevergoedingen worden via een wettelijke heffing op de NAM verhaald. Meer gedetailleerde informatie over de regeling voor fysieke schade is te vinden in het jaarverslag van het IMG.

Opdrachten

Versterkingsoperatie

Bij Voorjaarsnota 2022 zijn er middelen voor de versterkingsoperatie overgeheveld van de BZK-begroting naar de EZK-begroting. In 2022 is er € 312 mln aan uitgaven gerealiseerd in de categorie opdrachten. Dit betreft bijvoorbeeld uitgaven aan de aannemers die huizen versterken. Deze uitgaven worden bij NAM in rekening gebracht.

Vergoeding Norg akkoord

In het Norg akkoord (Kamerstuk 33 529, nr. 850) is afgesproken dat de Staat een vergoeding betaald voor de inzet van gasopslag Norg, waardoor de gaswinning in Groningen sneller naar nul kan. Inmiddels is de uitkomst van de arbitrage inzake deze vergoeding bekend (Kamerstuk 33 529 nr. 997). De te betalen vergoeding wordt aan het einde van het betreffende gasjaar bepaald aan de hand van de werkelijke marktprijzen. In 2022 zijn vergoedingen betaald over gasjaren 2020-2021 en 2021-2022. Samen hadden deze (inclusief btw) een omvang van € 9.335 mln.

Bijdrage aan agentschappen

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

Met de bijdrage aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) wordt de uitvoering van de schadeafhandeling door het IMG bekostigd. In 2022 kwam deze bijdrage neer op ca. € 252 mln, wat ca. € 15 mln hoger is dan begroot. Omdat dit bedrag slechts een voorschot betreft, biedt dit geen inzicht in de daadwerkelijke uitvoeringskosten van het IMG. In 2022 heeft het IMG totaal ca. € 224,6 mln aan kosten gemaakt voor de uitvoering van de schadeafhandeling. De uitvoeringskosten van het IMG worden via een wettelijke heffing op de NAM verhaald. Meer gedetailleerde informatie over de uitvoeringskosten van het IMG is te vinden in het jaarverslag van het IMG.

Instituut Mijnbouwschade Groningen

In 2022 kwam de bijdrage aan het bestuur van het IMG neer op ca. € 2,2 mln wat ca. € 0,2 mln hoger is dan begroot. Omdat dit bedrag slechts een voorschot betreft, biedt dit geen inzicht in de daadwerkelijke uitvoeringskosten van het IMG bestuur. In 2022 heeft het IMG bestuur totaal ca. € 1,9 mln aan uitvoeringskosten gemaakt. Meer gedetailleerde informatie over de uitvoeringskosten van het IMG bestuur is te vinden in het jaarverslag van het IMG.

Bijdrage aan medeoverheden

Nationaal Programma Groningen

Met het Nationaal Programma Groningen (NPG) wordt geïnvesteerd in de leefbaarheid, economische ontwikkeling en energietransitie in Groningen. In 2022 is er € 19,7 mln uitgekeerd voor de uitvoering van door het NPG goedgekeurde projecten.

Compensatie gemeenten en provincie (bestuurlijke afspraken)

De versterkingsoperatie in Groningen vraagt personeelscapaciteit van de provincie Groningen en de aardbevingsgemeenten. Voor deze extra kosten worden zij gecompenseerd. Hiervoor is in 2022 € 20,3 mln overgeheveld naar de desbetreffende gemeenten. Daarnaast heeft EZK € 102,1 mln uitgekeerd aan drie gemeenten voor de uitvoering van de zogenoemde batch 1588.

Ontvangsten

Ontvangsten NAM fysieke schade

Sinds 1 juli 2020 worden de kosten van de schadeafhandeling in Groningen op basis van artikel 15 van de Tijdelijke wet Groningen aan NAM doorbelast. Alle kosten voor de schadeafhandeling tot en met 2021 zijn inmiddels doorbelast en betaald door NAM. Daarmee is over 2022 voor fysieke schadevergoedingen totaal een bedrag van ca. € 422 mln ontvangen. Dit betreffen de kosten over Q4 2020 en geheel 2021. Omdat de schaderaming in de 1e suppletoire EZK-begroting van 2022 is bijgewerkt, biedt het verschil ten opzichte van de ontwerpbegroting 2022 (ca. € 68 mln minder ontvangen) geen accuraat inzicht. De kosten voor de schadeafhandeling over 2022 zullen medio 2023 bij NAM in rekening worden gebracht.

Ontvangsten NAM uitvoeringskosten

Sinds 1 juli 2020 worden de kosten van de schadeafhandeling in Groningen op basis van artikel 15 van de Tijdelijke wet Groningen aan NAM doorbelast. Alle kosten voor de schadeafhandeling tot en met 2021 zijn inmiddels doorbelast en betaald door NAM. Daarmee is over 2022 voor de uitvoeringskosten van het IMG totaal een bedrag van ca. € 278 mln ontvangen. Dit betreffen de kosten over Q4 2020 en geheel 2021. Omdat de schaderaming in de 1e suppletoire EZK-begroting van 2022 is bijgewerkt, biedt het verschil ten opzichte van de ontwerpbegroting 2022 (ca. € 58 mln meer ontvangen) geen accuraat inzicht. De kosten voor de schadeafhandeling over 2022 zullen medio 2023 bij NAM in rekening worden gebracht.

Ontvangsten NAM waardedaling

Sinds 1 juli 2020 worden de kosten van de schadeafhandeling in Groningen op basis van artikel 15 van de Tijdelijke wet Groningen aan NAM doorbelast. Alle kosten voor de schadeafhandeling tot en met 2021 zijn inmiddels doorbelast en betaald door NAM. Daarmee is over 2022 voor de uitkeringen voor waardedaling totaal een bedrag van ca. € 471 mln ontvangen. Omdat de schaderaming in de 1e suppletoire EZK-begroting van 2022 is bijgewerkt, biedt het verschil ten opzichte van de ontwerpbegroting 2022 (ca. € 280 mln) geen accuraat inzicht. De kosten voor de schadeafhandeling over 2022 zullen medio 2023 bij NAM in rekening worden gebracht.

Ontvangsten NAM immateriële schade

Sinds 1 juli 2020 worden de kosten van de schadeafhandeling in Groningen op basis van artikel 15 van de Tijdelijke wet Groningen aan NAM doorbelast. Alle kosten voor de schadeafhandeling tot en met 2021 zijn inmiddels doorbelast en betaald door NAM. Daarmee is over 2022 voor de uitkeringen voor immateriële schade totaal een bedrag van ca. € 0,5 mln ontvangen. Omdat de schaderaming in de 1e suppletoire EZK-begroting van 2022 is bijgewerkt, biedt het verschil ten opzichte van de ontwerpbegroting 2022 (ca. € 64 mln) geen accuraat inzicht. De kosten voor de schadeafhandeling over 2022 zullen medio 2023 bij NAM in rekening worden gebracht.

Ontvangsten Mijnbouwwet

De ontvangsten vanuit de Mijnbouwet waren in 2022 € 1.559,6 mln hoger dan geraamd als gevolg van de gestegen gasprijs.

Diverse ontvangsten

In 2022 is circa € 36 mln meer aan diverse ontvangsten binnengekomen dan geraamd. Dit wordt grotendeels verklaard door een terugontvangst op een bevoorschotting aan RVO op de uitvoeringskosten van het IMG over 2021. Daarnaast bevat deze post ontvangsten die eerder buiten begrotingsverband waren geboekt. Het gaat om een bedrag van € 12,3 mln voor subsidies op projecten die door de NCG worden uitgevoerd.

Ontvangsten NAM versterkingsoperatie

De kosten voor de versterkingsoperatie worden met een factuur bij NAM in rekening gebracht. In 2022 is er € 172 mln binnengekomen op de EZK-begroting. Dit betreffen facturen die slechts voor een deel door NAM zijn betaald.

Nationaal Programma Groningen (bijdrage NAM)

NAM draagt jaarlijks € 25 mln bij aan het NPG. Meerjarig gaat het om een totaalbedrag van € 500 mln. Deze bijdrage loopt mee in de uitkering van EZK aan het NPG.