Base description which applies to whole site

Beleidsartikel 5 Een veilig Groningen met perspectief

Hoewel de gaswinning uit het Groningenveld flink is verminderd, hebben de inwoners van Groningen nog dagelijks te maken met de gevolgen van de gaswinning. Dit brengt gevoelens van angst, frustratie en onzekerheid met zich mee. Voor het kabinet staan de veiligheid, het goed afhandelen van schade en het creëren van perspectief voor de inwoners voorop. Het kabinet werkt aan perspectief en duidelijkheid voor mensen in Groningen langs vier sporen:

  • Het beëindigen van de gaswinning uit het Groningenveld op zo kort mogelijke termijn.

  • Het stimuleren van een snelle, begrijpelijke en ruimhartige afhandeling van de schade door het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG).

  • Het versnellen van de uitvoering van de versterkingsoperatie door de Nationaal Coördinator Groningen (NCG), zodat elk gebouw in 2028 aan de veiligheidsnorm voldoet.

  • Het bieden van perspectief, via het Nationaal Programma Groningen (NPG) en de Toekomstagenda Groningen.

Op grond van de Mijnbouwwet neemt de Minister van EZK alle maatregelen die redelijkerwijs gevergd kunnen worden om te voorkomen dat de veiligheid wordt geschaad als gevolg van de gaswinning uit het Groningenveld.

Naast het Ministerie van EZK zijn enkele andere organisaties betrokken bij de gaswinning in Groningen en het aanpakken van de gevolgen daarvan. In 2020 is het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) opgericht. Het IMG is een zbo (zelfstandig bestuursorgaan) en voert de afhandeling van schade uit. De Minister van EZK is verantwoordelijk voor het beleid dat het IMG uitvoert en voor het toezicht daarop. Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) adviseert over de veiligheid in Groningen als gevolg van de gaswinning. Het Adviescollege Veiligheid Groningen (ACVG) adviseert over kaders en normen voor de veiligheid van gebouwen en beoordeelt de typologieën die in de versterking worden gebruikt. De versterkingsopgave wordt uitgevoerd door de uitvoeringsorganisatie Nationaal Coördinator Groningen (NCG).

Met ingang van 2022 zijn de afhandeling van de schade en de uitvoering van de versterkingsoperatie ondergebracht op één begroting. De verantwoordelijkheid is belegd bij de Minister van Economische Zaken en Klimaat. Deze heeft de volgende rollen en verantwoordelijkheden:

Uitvoeren

  • Het jaarlijks vaststellen van het gaswinningsniveau en het inwinnen van advies hierover bij het SodM en TNO;

  • Het aan de exploitant van het mijnbouwnetwerk doorbelasten van de kosten voor de schadeafhandeling als gevolg van de gaswinning in Groningen en de gasopslag in Norg en het doorbelasten van de kosten van de versterkingsoperatie;

  • Het vaststellen van veiligheidskaders voor gebouwen in het aardbevingsgebied en het inwinnen van advies hierover bij het ACVG;

  • Het doen uitvoeren van de versterkingsoperatie door de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) conform de planning en prioritering in het Meerjarenversterkingsplan (MJVP).

Financieren

  • Het ter beschikking stellen van voldoende financiële middelen aan het IMG ter uitoefening van zijn taken en bevoegdheden op het gebied van de afhandeling van mijnbouwschade;

  • Het ter beschikking stellen van voldoende financiële middelen aan de NCG ter uitoefening van zijn taken en bevoegdheden op het gebied van de versterkingsoperatie;

  • Het financieren van de gemaakte afspraken met provincie en gemeenten in het kader van het verbeteren van het toekomstperspectief van de regio, met inbegrip van programma’s voor speciale doelgroepen zoals het mkb, agrariërs en erfgoedpartijen.

Regisseren

  • Het in stand houden van een systeem van publiekrechtelijke schade-afhandeling door het IMG;

  • Het creëren van de randvoorwaarden voor een zo snel mogelijke beëindiging van de gaswinning uit het Groningenveld, met behoud van leveringszekerheid;

  • Het creëren van mogelijkheden voor gebruik van geïmporteerd hoogcalorisch gas in Nederland;

  • Ervoor zorgen dat het Nationaal Programma Groningen (NPG) zo veel mogelijk een programma is van Groningers voor Groningers waarbij de regierol en de uitvoering in de regio zelf is belegd.

Stimuleren

Het stimuleren van een rechtvaardige, ruimhartige en doelmatige afhandeling van alle vormen van schade als gevolg van de gaswinning in Groningen en de gasopslag in Norg.

Beëindiging van gaswinning uit het Groningenveld

In 2023 zijn belangrijke stappen gezet om de gaswinning in het Groningenveld te beëindigen. De laatste productielocaties zijn per 1 oktober 2023 gesloten. Wel is het nog mogelijk gebleven om de gaswinning tijdelijk op te regelen tot waakvlamniveau als zeer strenge kou aanstaande is, zodat snel gereageerd kan worden als in die omstandigheden belangrijke productiemiddelen uitvallen. Ten slotte is in oktober het Voorstel van wet, houdende wijziging van de Gaswet en Mijnbouwwet in verband met de beëindiging van de gaswinning uit het Groningenveld bij de Tweede Kamer ingediend (Kamerstukken II, 2023-2024, 36441 nr. 2). Onderdeel van dit wetsvoorstel is dat per 1 oktober 2024 gaswinning uit het Groningenveld verboden wordt. Gaswinning is dan niet meer mogelijk en de productielocaties zullen worden ontmanteld. Veiligheidsrisico’s blijven vanzelfsprekend gemonitord worden en de NAM behoudt haar zorgplicht. Met deze stappen liggen we goed op schema om de gaswinning uit het Groningenveld zo snel mogelijk definitief te beëindigen. 

Publicatie kabinetsreactie Nij Begun

In 2023 heeft de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen het rapport ‘Groningers boven gas’ opgeleverd. Op 25 april jl. is de kabinetsreactie Nij Begun naar de Tweede Kamer gestuurd (Kamerstukken II, 2022-2023, 35561 nr. 17), waarin het kabinet vijftig maatregelen aankondigde in reactie op het rapport van de PEGA-commissie. In totaal is er ruim € 22 mld geraamd voor alle lopende en nieuwe toezeggingen voor de Groningers en Noord-Drenthen. Een groot deel van de middelen is in eerste instantie opgenomen op de aanvullende post bij het Ministerie van Financien. De betrokken departementen kunnen deze middelen opvragen als de maatregelen verder zijn uitgewerkt. Na publicatie is, samen met de betrokken uitvoeringsorganisaties, provincies en gemeenten, begonnen met het uitwerken en implementeren van de maatregelen.

Snelle, begrijpelijke en ruimhartige afhandeling van de schade

In de reactie op het rapport van de parlementaire enquêtecommissie (dd. 25 april 2023) heeft het kabinet aangegeven de schadeafhandeling fundamenteel te willen verbeteren zodat deze milder, makkelijker en menselijker wordt. Samen met het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) is een nieuwe aanpak voor de afhandeling van fysieke schades uitgewerkt, die op 6 oktober 2023 is gedeeld met de Tweede Kamer. Het IMG heeft melders van fysieke schade in afwachting van de uitwerking van de maatregelen de mogelijkheid geboden de afhandeling te pauzeren om gebruik te kunnen maken van de verruimmingen van maatregelen. Hierdoor heeft het IMG in 2023 minder fysieke schademeldingen afgehandeld en minder vergoed uitgekeerd dan voorgaande jaren. In 2023 is voor € 167,2 mln aan vergoedingen voor fysieke schade uitgekeerd.

In 2023 is € 20,7 mln aan vergoedingen voor waardedaling van woningen. Vanaf 1 juli 2021 kon bij het IMG een aanvraag ingediend worden voor verkochte bedrijfspanden en andere verkochte panden zonder woonbestemming (objecten) in de voormalige gemeenten Loppersum en Appingedam. Deze circa 80 aanvragen voor een eenmalige vergoeding voor waardedaling niet-woningen zijn vanaf het vierde kwartaal in 2023 behandeld door het IMG. IMG stelt de regeling in de loop van 2024 ook open voor nieuwe aanvragen.  

Ook is het IMG is in oktober 2023 gestart met het uitkeren van de verhoogde vergoedingen voor immateriële schade als gevolg van de gaswinning. Eind 2023 is ruim 85% van alle 70.000 reeds genomen besluiten herzien door het IMG en hebben circa 17.000 aanvragers een aanvullende vergoeding van totaal € 39 mln ontvangen.

Het IMG is in de zomer van 2023 gestart met de pilot duurzaam herstel in de omgeving van Appingedam, Loppersum en Ten Boer. De eerste constructieve onderzoeken voor duurzaam herstel zijn van start gegaan in februari 2024. Parallel heeft het IMG ook afspraken gemaakt met de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) over hoe om te gaan met huizen waar zowel sprake is van versterking, als van duurzaam herstel. Hierbij is het uitgangspunt dat bewoners de keuze krijgen om beide opgaves in één integraal traject te laten oppakken, onder coördinatie van de NCG.

Versterkingsoperatie

De NCG voert de versterkingsoperatie uit. De NCG heeft in 2023 ruim 1.100 woningen bouwkundig versterkt. Hiermee is de productiedoelstelling voor 2023 gehaald. Daarnaast heeft de NCG voor ruim 3.000 woningen vastgesteld dat deze aan de veiligheidsnorm voldoen. Daarmee heeft de NCG voor bijna dan 12.000 woningen het versterkingstraject afgerond. De doelstelling om de beoordeling van alle gebouwen in de versterkingsopgave af te ronden in 2023 is niet gehaald; er zitten nog ten minste 2.588 woningen in deze werkvoorraad (Kamerstuk 12 345, nr 6).    

Er is in 2023 geïnvesteerd het samenwerken met de NCG, met als resultaat verbeterde afstemmingsstructuren, veelvuldig contact tussen bestuur, beleid en medewerkers en een gezamenlijk werkplan. 

De Commissie Van Geel is in het voorjaar samengesteld en gevraagd in kaart te brengen in welke situaties sprake is van onuitlegbare verschillen bij de afhandeling van schade en uitvoering van de versterking en met oplossingsrichtingen te komen waarmee de soorten verschillen kunnen worden weggenomen (Kamerstukken II 2022/2023, 33 529, nr. 1137). Op 25 september is het advies ‘Veilig, schadevrij en verduurzaamd’ van de Commissie Van Geel aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II 2023/2024, 33 529, nr. 1165). De commissie schetst een eindbeeld waarin iedere woning een gelijkwaardige uitkomst wordt geboden. De commissie geeft aan de uitwerking van haar advies zoveel mogelijk in lijn te hebben gebracht met de insteek, intentie en maatregelen van het Kabinet bij de vaststelling van Nij Begun. In 2024 wordt een uitvoeringstoets uitgevoerd waarmee de uitvoerbaarheid van de aanbevelingen worden getoetst en zal de Staatsecretaris van Economische Zaken en Klimaat een appreciatie van het advies aan de Tweede Kamer sturen. 

Betrekken bewoners 

We investeren, met de NCG, in de communicatie met bewoners middels diverse projecten, waarbij we de bewoners niet enkel informeren, maar ook betrekken. Er zijn gezamenlijke aanspreekpunten voor bewoners gerealiseerd met de NCG en IMG; deze zullen worden uitgebreid met de SNN. Verder verbeteren we de processen rondom burgercorrespondentie om de stem van de bewoner verder centraal te stellen. Middels het organiseren van evenementen en initiatieven in de regio kunnen bewoners, jongeren en maatschappelijke organisaties participeren in de verschillende trajecten. Zo zijn er onder andere samen met de regio een startbijeenkomst Nij Begun en een JongerenTop georganiseerd. In de vorm van negen dialoogsessies spraken jongeren over thema's die zij belangrijk vinden voor hun toekomst in Groningen.   

Perspectief

Met de Toekomstagenda Groningen en het Nationaal Programma Groningen (NPG) werkt het kabinet samen met de regio aan nieuwe kansen en nieuw perspectief voor een regio waar het veilig en fijn wonen, werken en ondernemen is. In 2023 is de zevende tranche van het NPG overgemaakt naar de provincie en gemeenten. Deze projecten dragen bij aan een toekomstbestendig en leefbaar Groningen. Het NPG heeft in haar jaarverslag gerapporteerd over de belangrijkste resultaten in 2022 (bijlage 2 bij Kamerstukken II, 2023-2024, 35561, nr. 54).

Met de kabinetsreactie Nij Begun zijn ook middelen beschikbaar gesteld voor het economisch en sociaal perspectief van de regio. De Economische Agenda wordt momenteel vormgegeven en zet in op thema’s als energie, gezondheid en landbouw. De eerste stap die hiervoor is gezet is het opstellen van een startnotitie waarin op hoofdlijnen de verschillende onderdelen van de economische agenda zijn beschreven.  De Sociale Agenda heeft als doel om in dertig jaar het welzijn en de toekomst van de inwoners van Groningen en Noord-Drenthe structureel te verbeteren. Op 28 november is Henk Nijboer benoemd als kwartiermaker voor de Sociale Agenda. De kwartiermaker heeft de opdracht om de sociale agenda samen met een brede coalitie uit de regio te gaan ontwikkelen en zal deze eind 2024 opleveren. Vooruitlopend op de ontwikkeling van de sociale agenda zijn financiële middelen beschikbaar gesteld voor leefbaarheid en behoud van voorzieningen in het gaswinningsgebied. Conform moties van het lid Nijboer c.s. en het lid Vedder is breed opgehaald wat in de regio speelt op het gebied van leefbaarheid, sociaal welbevinden en brede welvaart. Zo hoeven er geen onomkeerbare besluiten genomen te worden over het sluiten/stoppen van openbare voorzieningen. Zo krijgt de gemeente Oldambt een financiële bijdrage voor Stichting MFC de Hardenberg voor het behoud van het zwembad in Finsterwolde. Ook heeft het kabinet een financiële bijdrage geleverd voor behoud van een bibliotheek en een dorpshuis. 

Tabel 28 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 5 (bedragen x € 1.000)
 

Realisatie

Vastgestelde begroting12

Verschil

 

2019

2020

2021

2022

2023

2023

2023

Verplichtingen

834.537

726.384

1.056.576

10.924.819

2.630.163

4.486.758

‒ 1.856.595

        

Uitgaven

825.005

717.746

1.036.547

11.139.678

2.507.998

4.490.008

‒ 1.982.010

        

Subsidies

0

33.597

138.100

716.536

559.841

392.657

167.184

Waardevermeerderingsregeling

 

33.517

138.020

116.016

46.612

73.000

‒ 26.388

Geestelijke bijstand

 

80

80

40

574

550

24

Uitgaven Nadeelcompensatie

    

51

0

51

Duurzaam Herstel

     

125.000

‒ 125.000

Woonbedrijf

   

3.523

1.330

3.507

‒ 2.177

Diverse subsidies versterken

   

71.254

151.202

108.250

42.952

Subsidieregelingen bestuurlijke afspraken

   

521.277

203.833

82.000

121.833

Huurderscompensatie

   

112

473

350

123

Nieuwbouwregeling

   

4.314

2.766

0

2.766

Uitbreiding bereik woningsverbeteringssubsidie

    

153.000

0

153.000

        

Inkomensoverdrachten

0

497.231

606.189

0

0

0

0

Schadevergoedingen

 

317.544

309.843

    

Vergoedingen waardedaling Groningen

 

179.687

295.460

    

Vergoedingen immateriële schade Groningen

  

506

    

Bijdrage Commissie Bijzondere Situaties

  

380

    

Tegemoetkoming aan huurders

     

0

 
        

(Schade)vergoeding

0

0

0

367.875

330.657

437.712

‒ 107.055

Vergoeding fysieke schade

   

269.101

167.744

329.926

‒ 162.182

Vergoeding waardedaling

   

38.435

20.865

10.000

10.865

Vergoeding immateriële schade

   

55.775

100.620

70.000

30.620

Commissie Bijzondere Situaties

   

435

1.527

3.000

‒ 1.473

Herbeoordeling waardedaling

    

21.150

0

21.150

Vastgelopen dossiers

   

206

24

12.500

‒ 12.476

Vergoeding zelf aangebrachte voorzieningen

   

1.072

5.516

2.286

3.230

Vergoeding schade door versterkingsmaatregelen

   

2.851

8.311

10.000

‒ 1.689

Knelpunten (bestuurlijke afspraken)

    

3.081

0

3.081

Versterken industrie

    

99

0

99

Versterken in eigen beheer

    

1.720

0

1.720

        

Opdrachten

 

2.418

1.805

9.654.904

1.144.833

3.259.922

‒ 2.115.089

Werkbudgetten

 

2.418

1.805

5.187

3.005

17.853

‒ 14.848

Versterkingsoperatie

   

312.398

377.947

599.998

‒ 222.051

Knelpunten (bestuurlijke afspraken)

   

1.867

4.915

22.500

‒ 17.585

Versterken industrie

   

50

101

1.041

‒ 940

Nieuwbouwregeling

     

4.930

‒ 4.930

Vergoeding Norg akkoord

   

9.335.402

756.647

2.613.600

‒ 1.856.953

Vastgelopen dossiers

    

2.185

0

2.185

Verduurzaming bij versterken

    

33

0

33

        

Bijdrage aan agentschappen

 

180.968

283.206

254.799

229.986

213.106

16.880

Bijdrage RVO.nl

 

179.148

281.256

252.551

227.416

211.024

16.392

Bijdrage aan bestuur Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG)

 

1.820

1.950

2.248

2.570

2.082

488

        

Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s

 

0

977

1.438

1.461

1.400

61

TNO publieke SDRA

  

977

1.438

1.461

1.400

61

        

Bijdrage aan medeoverheden

 

0

2.200

142.117

241.220

179.113

62.107

MKB-programma (bestuurlijke afspraken)

  

2.200

 

4.400

2.200

2.200

Nationaal Programma Groningen

   

19.693

100.284

50.500

49.784

Compensatie gemeenten en provincie (bestuurlijke afspraken)

   

122.424

35.670

11.938

23.732

Clustering en gebiedsfonds (bestuurlijke afspraken)

    

93.782

112.475

‒ 18.693

Sociaal-emotionele ondersteuning door gemeenten (bestuurlijke afspraken)

    

6.584

2.000

4.584

NCG bijdrage aan medeoverheden

    

500

0

500

        

Bijdrage aan (internationale) organisaties

 

3.532

4.070

2.009

0

6.098

‒ 6.098

Adviescollege Veiligheid Groningen (ACVG)

 

3.532

2.485

2.009

 

3.098

‒ 3.098

Commissie Bijzondere Situaties

  

1.585

  

0

0

Raad voor Rechtspraak

     

3.000

‒ 3.000

        

Ontvangsten

 

0

191.193

3.025.192

4.779.961

11.735.415

‒ 6.955.454

Ontvangsten NAM fysieke schade

  

110.034

422.333

 

365.803

‒ 365.803

Ontvangsten NAM uitvoeringskosten schade

  

46.333

278.425

236

197.517

‒ 197.281

Dividenduitkering EBN

  

2.789

 

2.159.391

5.074.500

‒ 2.915.109

Dividenduitkering GasTerra

  

3.600

3.600

3.600

3.600

0

Ontvangsten Mijnbouwwet

  

25.816

1.614.617

2.429.474

5.396.000

‒ 2.966.526

Ontvangsten NAM waardedaling

  

948

471.174

118

32.500

‒ 32.382

Ontvangsten NAM immateriële schade

   

545

17

71.250

‒ 71.233

Ontvangsten NAM publieke SDRA

  

618

482

602

1.400

‒ 798

Ontvangsten NAM versterken industrie

  

440

238

359

1.430

‒ 1.071

Diverse Ontvangsten

  

615

36.301

39.725

0

39.725

Ontvangsten NAM versterkingsoperatie

   

172.477

146.439

561.485

‒ 415.046

Nationaal Programma Groningen (bijdrage NAM)

   

25.000

 

25.000

‒ 25.000

Ontvangsten NAM Nieuwbouwregeling

     

4.930

‒ 4.930

1

Stand inclusief amendementen, moties en NvW.

2

NB de stand zoals gepresenteerd onder de stand vastgestelde begroting wijkt af van de stand vastgestelde begroting bij de suppletoire begroting Prinsjesdag en de tweede suppletoire begroting. De reden hiervoor is dat bij deze begrotingsstukken de suppletoire begrotingen voorafgaand aan het stuk opgeteld zijn bij de stand vastgestelde begroting. Bij het jaarverslag is dat niet het geval.

Tabel 29 Uitsplitsing verplichtingen (bedragen x € 1.000)
 

Realisatie

Vastgestelde begroting12

Verschil

 

2019

2020

2021

2022

2023

2023

2023

Verplichtingen

834.537

726.384

1.056.576

10.924.819

2.630.163

4.486.758

‒ 1.856.595

waarvan garantieverplichtingen

0

0

0

0

0

0

0

waarvan overige verplichtingen

834.537

726.384

1.056.576

10.924.819

2.630.163

4.486.758

‒ 1.856.595

1

Stand inclusief amendementen, moties en NvW.

2

NB de stand zoals gepresenteerd onder de stand vastgestelde begroting wijkt af van de stand vastgestelde begroting bij de suppletoire begroting Prinsjesdag en de tweede suppletoire begroting. De reden hiervoor is dat bij deze begrotingsstukken de suppletoire begrotingen voorafgaand aan het stuk opgeteld zijn bij de stand vastgestelde begroting. Bij het jaarverslag is dat niet het geval.

Verplichtingen

In 2023 zijn er per saldo € 1.856,6 mln minder verplichtingen aangegaan dan begroot. Dit heeft grotendeels dezelfde oorzaken als de hieronder toegelichte verschillen op de uitgaven. Uitzonderingen hierop zijn de volgende:

  • Versterkingsoperatie: in 2023 is er per saldo € 60,3 mln minder aan verplichtingen aangegaan dan was begroot. Dit wordt met name veroorzaakt door de overheveling van de categorie opdrachten naar de categorie subsidies (zie toelichting bij Diverse subsidies versterken).

  • Subsidieregeling bestuurlijke afspraken: in het kader van de bestuurlijke afspraken uit 2020 is een aantal subsidieregelingen geintroduceerd. Er is in 2023 € 82,8 mln meer verplichtingen aangegaan dan was begroot. Bij de eerste suppletoire begroting zijn de middelen die in 2022 niet tot besteding zijn gekomen (€ 125 mln) toegevoegd aan de EZK-begroting voor 2023. Vervolgens is € 39,5 mln verplichtingenbudget niet nodig gebleken, omdat de verplichtingen in het verleden al zijn aangegaan.

  • Nationaal Programma Groningen: er is in 2023 per saldo € 36,1 mln meer aan verplichtingen gerealiseerd dan was begroot, dit heeft te maken met budget dat in 2022 niet tot besteding is gekomen en is toegevoegd aan 2023.

  • Versterken in eigen beheer: sinds de inwerkingtreding van de Tijdelijke Wet Groningen per 1 juli 2023 was er de mogelijkheid voor het in eigen beheer uitvoeren van versterking. Hiervoor zijn in 2023 per saldo €10,9 mln meer verplichtingen aangegaan dan was begroot.

Uitgaven

Subsidies

Waardevermeerderingsregeling

Er zijn in 2023 per saldo € 27 mln minder verplichtingen en € 26,3 mln minder kasuitgaven gerealiseerd dan was begroot. In de eerste suppletoire begroting is € 33 mln opgehoogd, vanwege de toevoeging van middelen die in 2022 niet tot besteding zijn gekomen. Zoals toegelicht in de tweede suppletoire begroting is het voor de regeling beschikbare budget ingezet als dekking voor de aanpassing van de schadeafhandeling. De budgetmutatie om dit budget af te boeken is voor 2023 (- € 59 mln) verwerkt in de tweede suppletoire begroting.

Duurzaam herstel

In 2023 is € 125 mln minder gerealiseerd dan was begroot. Duurzaam schadeherstel zal deel gaan uitmaken van de versterkings- en hersteloperatie (Kamerstukken II, 2021-2022, 33 529, nr. 948). Vanwege de latere start van duurzaam herstel zijn er in 2023 geen uitgaven gedaan en schuiven de middelen voor duurzaam herstel door naar latere jaren, zoals toegelicht staat in de Prinsjesdag suppletoire begroting 2023.

Diverse subsidies versterken

Er is in 2023 € 42,9 mln meer gerealiseerd dan begroot. Dit verschil wordt met name veroorzaakt door een overheveling van categorie opdrachten naar categorie subsidies. Er is bij de tweede suppletoire begroting € 40 mln overgeheveld omdat een deel van de versterkingsoperatie wordt uitgekeerd in de vorm van een subsidie in plaats van een opdracht. Dit bleek meer te zijn dan verwacht bij de ontwerpbegroting.

Subsidieregelingen bestuurlijke afspraken

In het kader van de bestuurlijke afspraken uit 2020 is een aantal subsidieregelingen geïntroduceerd. Er is in 2023 € 121,8 mln meer aan kasuitgaven gerealiseerd dan was begroot. Dit komt doordat de middelen die in 2022 niet tot besteding zijn gekomen à € 125 mln bij de eerste suppletoire begroting zijn toegevoegd aan de EZK-begroting voor 2023 en zijn besteed in 2023.

Uitbreiding bereik woningverbeteringssubsidie

In 2023 is € 153 mln meer gerealiseerd dan was begroot in de ontwerpbegroting 2023. Dit is veroorzaakt door de uitvoering van maatregel 30 uit Nij Begun (€ 150 mln) en het uitkeren van € 3 mln uitvoeringskosten voor eerdere tranches van de woningverbeteringssubsidie. Zoals aangekondigd in Nij Begun is de bestaande subsidieregeling voor verduurzaming en verbetering (voor eigenaren van woningen die geen onderdeel zijn van het versterkingsprogramma van NCG) uitgebreid met 28 extra postcodegebieden aan de randen van het huidige toepassingsgebied .

Schade(vergoedingen)

Vergoeding fysieke schade

Sinds 1 juli 2020 besluit het IMG over (fysieke) schadevergoedingen aan bewoners uit Groningen die aardbevingsschade hebben als gevolg van de gaswinning. Het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) heeft in 2023 € 162 mln minder uitgegeven aan vergoedingen voor fysieke schade dan begroot. Door wijzigingen in de schadeafhandeling en door uitwerking van de PEGA-maatregelen is niet het volledige budget besteed in 2023. In afwachting van de uitwerking van de PEGA-maatregelen hadden bewoners de mogelijkheid gekregen hun schademelding te pauzeren. De schadevergoedingen worden via een wettelijke heffing op de NAM verhaald. Meer gedetailleerde informatie over de regeling voor fysieke schade is te vinden in het jaarverslag van het IMG.

Vergoeding waardedaling

Er is in 2023 per saldo € 10,8 mln meer gerealiseerd dan was begroot. Naar aanleiding van de jaarlijkse actualisatie van de raming van de schadeafhandeling is bij de eerste suppletoire begroting 2023 het in de EZK-begroting opgenomen bedrag voor de vergoedingen voor waardedaling bijgesteld.

Vergoeding immateriële schade

Er is in 2023 per saldo € 30,6 mln meer gerealiseerd dan was begroot, zoals verwerkt in de tweede suppletoire begroting. Dit wordt veroorzaakt door een aantal door het IMG aangekondigde wijzigingen in de regeling (het gelijkstellen van uitkeringen van gezinsleden, de regeling voor het immateriële schade kinderen en jongeren en de verruiming van de regeling voor het beschikken van bezwaar).

Herbeoordeling waardedaling

Groningers die een lagere schadevergoeding voor waardedaling hebben ontvangen van de NAM dan nu zou zijn toegekend door het IMG kunnen een tegemoetkoming ontvangen. Er is in 2023 per saldo € 21,1 mln meer gerealiseerd dan was begroot. In de eerste suppletoire begroting zijn de in 2022 niet tot besteding gekomen middelen toegevoegd aan het budget voor 2023, die volledig tot besteding zijn gekomen (€ 17,5 mln). Daarnaast zijn er meer tegemoetkomingen uitgekeerd dan verwacht.

Vastgelopen dossiers

Er is in 2023 € 12,5 mln minder gerealiseerd dan was begroot. Het budget voor Vastgelopen dossiers wordt door IMG en NCG ingezet voor de begeleiding van complexe zaken, oplossingen worden veelal gevonden in de regulieren trajecten en regelingen waardoor een groot deel van het budget niet tot besteding is gekomen.

Opdrachten

Werkbudgetten

In 2023 is er per saldo € 14,8 mln minder besteed op de werkbudgetten. Dit heeft verschillende oorzaken. Bij de eerste suppletoire begroting zijn de in 2022 niet bestede midelen toegevoegd aan de begroting van 2023 (€ 12,3 mln). Deze zijn in 2023 niet volledig besteed. Bij de tweede suppletoire heeft er een overboeking van budget van het werkbudget NCG plaatsgevonden (- € 10,1 mln) naar de categorieën subsidies en bijdrage aan medeoverheden voor een subsidie voor het Zorgakkoord Groningen en twee specifieke uitkeringen voor het erfgoedprogramma. Tot slot hebben enkele eerder verwachte projecten geen doorgang gevonden.

Versterkingsoperatie

In 2023 is er per saldo € 222 mln minder besteed aan kasuitgaven op de opdrachten voor de versterkingsoperatie dan was begroot. Dit wordt onder andere veroorzaakt door de overhevelingen bij de tweede suppletoire begroting van € 40 mln van de categorie opdrachten naar de categorie subsidies (zie toelichting bij Diverse subsidies versterken) en van € 20 mln naar de categorie schade(vergoedingen). Daarnaast wordt een deel veroorzaakt doordat de kasuitgaven volgen na het aangaan van verplichtingen, verspreid over gemiddeld 1 jaar. Hierdoor zijn de aangegane verplichtingen niet volledig gerealiseerd in de uitgaven in 2023 en zullen deels plaatsvinden in 2024.

Knelpunten (bestuurlijke afspraken)

In het kader van de bestuurlijke afspraken uit 2020 is budget gereserveerd voor het oplossen van knelpunten. In 2023 zijn er per saldo € 15,9 mln minder aan verplichtingen en € 17,5 mln minder kasuitgaven gerealiseerd dan was begroot. In de eerste suppletoire begroting zijn middelen die in 2022 niet tot besteding zijn gekomen (€ 17,7 mln) in 2023 toegevoegd aan de EZK-begroting. Bij de prinsjesdag suppletoire begroting is vervolgens € 16 mln overgeboekt naar de categorie (schade)vergoedingen en de categorie subsidies. Tot slot is gebleken dat het beschikbare budget niet volledig gerealiseerd is, omdat het moeilijk is gebleken om in te schatten hoeveel knelpunten in enig jaar worden afgehandeld en welke bedragen daarmee gemoeid zijn.

Vergoeding Norg akkoord

In het Norg akkoord (Kamerstuk 33 529, nr. 850) is afgesproken dat de Staat een vergoeding betaald voor de inzet van gasopslag Norg, waardoor de gaswinning in Groningen sneller naar nul kan. De te betalen vergoeding wordt aan het einde van het betreffende gasjaar bepaald aan de hand van de werkelijke marktprijzen, die lager waren dan waar op voorhand rekening mee was gehouden. In 2023 is daardoor per saldo € 1,8 mld minder verplichtingen en uitgaven gerealiseerd dan was begroot. Conform de afspraken in het Norg akkoord betaalt de Staat een vergoeding aan NAM. De berekeningswijze van de vergoeding is vastgesteld in arbitrage, de hoogte van de vergoeding is afhankelijk van de gasprijs. Over de vergoeding moet btw worden betaald (Kamerstuk 33 529, nr. 997).

Bijdragen aan agentschappen

Rijksdienst voor ondernemend Nederland

Met de bijdrage aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) wordt de uitvoering van de schadeafhandeling door het IMG bekostigd. In 2023 kwam deze bijdrage neer op ca. € 227 mln, wat circa € 16 mln hoger is dan begroot. Omdat dit bedrag slechts een voorschot betreft, biedt dit geen inzicht in de daadwerkelijke uitvoeringskosten van het IMG. De uitvoeringskosten van het IMG worden via een wettelijke heffing op de NAM verhaald. Meer gedetailleerde informatie over de uitvoeringskosten van het IMG is te vinden in het jaarverslag van het IMG.

Bijdrage aan medeoverheden

Nationaal Programma Groningen

Met het Nationaal Programma Groningen (NPG) wordt geïnvesteerd in de leefbaarheid, economische ontwikkeling en energietransitie in Groningen. Het NPG is een samenwerkingsverband van het Rijk, de provincie en gemeenten. In 2023 zijn er per saldo € 36,1 mln meer verplichtingen en € 49,7 mln meer kasuitgaven gerealiseerd dan was begroot. In de eerste suppletoire begroting zijn de in 2022 niet tot besteding gekomen middelen toegevoegd aan de EZK begroting voor 2023 (€ 84,8 mln). Er zijn uiteindelijk minder aanvragen gedaan dan waarvoor in totaal budget bschikbaar was in 2023, daarom is bij de tweede suppletoire begroting het budget naar beneden bijgesteld met € 45 mln.

Compensatie gemeenten en provincie (bestuurlijke afspraken)

De versterkingsoperatie in Groningen vraagt personeelscapaciteit van de provincie Groningen en de aardbevingsgemeenten. Voor deze extra kosten worden zij gecompenseerd. In 2023 is er per saldo € 23,7 mln meer gerealiseerd dan was begroot, vanwege een aanvullende incidentele uitkering in 2023 aan de gemeenten in het aardbevingsgebied in het kader van een soepel verloop van de versterkingsoperatie. Hiermee kunnen hobbels in de uitvoering van de versterkingsoperatie voor de bewoner effectief worden weggenomen.

Clustering en gebiedsfonds (bestuurlijke afspraken)

In het kader van de bestuurlijke afspraken uit 2020 worden uitkeringen gedaan aan medeoverheden voor clustering van woningen en het gebiedsfonds (blokken B en D uit de bestuurlijke afspraken). Er is in 2023 per saldo € 15,1 mln minder gerealiseerd dan begroot. Er is bij slotwet € 14,4 mln overgeboekt naar Compensatie gemeenten en provincie (bestuurlijke afspraken) ter dekking van de hierboven genoemde aanvullende incidentele uitkering.

Ontvangsten

Ontvangsten NAM fysieke schade

Er zijn in 2023 per saldo € 365,8 mln minder ontvangsten gerealiseerd dan begroot. De uitgaven voor de schadeafhandeling worden via heffing bij de NAM in rekening gebracht. Als gevolg van de bijstelling van de uitgaven zijn bij de eerste suppletoire begroting ook de geraamde ontvangsten van NAM neerwaarts bijgesteld met € 97 mln. In 2023 zijn uiteindelijk geen ontvangsten gerealiseerd, omdat de heffing voor de in 2022 door het IMG gemaakte kosten van de schadeafhandeling later dan gepland wordt verstuurd. De ontvangsten vanuit de NAM zullen naar verwachting in 2024 ontvangen worden.

Ontvangsten NAM uitvoeringskosten schade

Er zijn in 2023 per saldo € 197,2 mln minder ontvangsten gerealiseerd dan begroot. De uitgaven voor de uitvoeringskosten van de schadeafhandeling worden via een heffing bij de NAM in rekening gebracht. Als gevolg van de bijstelling van de uitgaven zijn bij de eerste suppletoire begroting ook de geraamde ontvangsten van de NAM opwaarts bijgesteld met € 3,9 mln. In 2023 zijn uiteindelijk geen ontvangsten gerealiseerd, omdat de heffing voor de in 2022 door het IMG gemaakte kosten van de uitvoeringskosten later dan gepland wordt verstuurd. De ontvangsten vanuit de NAM zullen naar verwachting in 2024 ontvangen worden.

Dividenduitkering EBN

Voor de raming van de ontvangsten aan dividend EBN wordt gebruik gemaakt van de gasprijsraming van het CPB. De geraamde ontvangsten waren in 2023 € 2.915,1 mln lager dan bij Ontwerpbegroting geraamd vanwege de gedaalde gasprijs. Tijdens het opstellen van de Ontwerpbegroting was de gasprijs buitengewoon volatiel.

Ontvangsten Mijnbouwwet

Voor de raming van de ontvangsten Mijnbouwwet wordt gebruik gemaakt van de gasprijsraming van het CPB. De geraamde ontvangsten waren in 2023 € 2.966,5 mln lager dan bij Ontwerpbegroting geraamd. Tijdens het opstellen van de Ontwerpbegroting was de gasprijs buitengewoon volatiel en de belangrijkste oorzaak van de lagere ontvangsten is dan ook de gedaalde gasprijs waardoor er € 2.233 mln minder is ontvangen. Daarnaast is de realisatie € 733,5 mln lager dan verwacht doordat de rapportage die voor de raming gebruikt wordt niet aan bleek te sluiten op de realiteit.

Ontvangsten NAM waardedaling

Er zijn in 2023 per saldo € 32,5 mln minder ontvangsten gerealiseerd dan begroot. De uitgaven voor NAM waardedaling worden via een heffing bij de NAM in rekening gebracht. In 2023 zijn geen ontvangsten gerealiseerd, omdat de heffing voor de in 2022 door het IMG gemaakte kosten van de waardedaling later dan gepland wordt verstuurd. De ontvangsten vanuit de NAM zullen naar verwachting in 2024 ontvangen worden.

Ontvangsten NAM immateriële schade

Er is in 2023 per saldo € 71,3 mln minder gerealiseerd dan begroot. De uitgaven voor de schadeafhandeling worden via een heffing bij NAM in rekening gebracht. In 2023 zijn uiteindelijk geen ontvangsten gerealiseerd, omdat de heffing voor de in 2022 door het IMG gemaakte kosten van de waardedaling later dan gepland wordt verstuurd. De ontvangsten vanuit de NAM zullen naar verwachting in 2024 ontvangen worden.

Diverse ontvangsten

Op het budget voor Diverse ontvangsten is in 2023 € 39,7 mln meer ontvangen dan eerder verwacht, grotendeel doordat voor de uitvoeringskosten van IMG in 2023 een verrekening heeft plaatsgevonden voor de aanvankelijk te hoog vastgestelde bijdrage voor de werkzaamheden van IMG in 2022.

Ontvangsten NAM Versterkingsoperatie

De uitgaven voor de versterkingskosten NCG tot 1 juli 2023 worden per kwartaal met een factuur bij NAM in rekening gebracht. Vanaf 1 juli 2023 is de Tijdelijke wet Groningen onderdeel versterken van kracht, waarna gewerkt wordt met een heffing. Er zijn in 2023 per saldo € 415 mln minder ontvangsten gerealiseerd dan begroot. Als gevolg van de bijstelling van de uitgaven en doordat NAM de facturen ten dele betaalt, zijn bij zowel de eerste als tweede suppletoire begroting ook de geraamde ontvangsten van de NAM neerwaarts bijgesteld. Aanvullend is vervolgens € 90 mln minder aan ontvangsten gerealiseerd. Dit heeft als reden dat nog niet alle door de NCG gemaakte kosten bij NAM gefactureerd zijn. De geraamde ontvangsten vanuit de NAM schuiven door naar 2024.

Nationaal Programma Groningen

NAM draagt jaarlijks € 25 mln bij aan het NPG. Meerjarig gaat het om een totaalbedrag van € 500 mln. Deze bijdrage loopt mee in de uitkering van EZK aan het NPG. Er is in 2023 geen bedrag gerealiseerd, dit omdat de bijdrage voor 2023 nog niet in rekening is gebracht en doorschuift naar 2024.

Tabel 30 Kengetallen aardgasbaten

Kengetallen

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

2022

2023

1. Gewonnen volume aardgas kleine velden (in Nm3)1

26 mld Nm3

24 mld Nm3

22 mld Nm3

20 mld Nm3

18 mld Nm3

16 mld Nm3

15 mld Nm3

13 mld Nm3

13 mld Nm3

11 mld Nm3

8,7 mld Nm3

2. Aantal boringen exploratie onshore en offshore1

9

21

16

4

6

5

4

3

2

4

5

3. Aantal boringen productie onshore en offshore1

18

32

17

16

8

7

7

9

7

3

2

4. Gewonnen volume aardgas Groningenveld (in Nm3)2

54 mld Nm3

42 mld Nm3

28 mld Nm3

28 mld Nm3

24 mld Nm3

19 mld Nm3

15 mld Nm3

8 mld Nm3

6 mld Nm3

5 mld Nm3

1,5 mld Nm3

5. Gewonnen volume aardgas totaal (in Nm3)1

80 mld Nm3

66 mld Nm3

50 mld Nm3

48 mld Nm3

42 mld Nm3

35 mld Nm3

30 mld Nm3

21 mld Nm3

19 mld Nm3

16 mld Nm3

10,2 Nm3

6. Beursprijs van TTF-gas (eurocent/ m3)3

26,0

21,3

19,8

13,6

16,6

21,5

14,9

9,1

37,8

127,6

46,9

1

Bron: Voorlopige cijfers van TNO.

2

Bron: Voorlopige cijfers van TNO.

3

Bron: Gasterra

Licence