Garanties
Een garantie wordt omschreven als een voorwaardelijke financiële verplichting van het Rijk aan een derde buiten het Rijk. De verplichting is voorwaardelijk omdat pas betaald hoeft te worden als bij de wederpartij sprake is van de realisatie van een bepaald risico. Garantieregelingen worden doorgaans als verplichting opgenomen in de begroting van het betreffende vakdepartement.
Tabel 8.1 bevat een integraal overzicht van de garantieregelingen van het Rijk. Alle regelingen met een uitstaand risico groter dan 100 miljoen euro zijn uitgesplitst weergegeven; alle regelingen met een uitstaand risico kleiner dan 100 miljoen euro zijn opgeteld onder de posten «overig».
Garantieregelingen hebben een door de Tweede Kamer goedgekeurd plafond, dat geldt als maximum voor de te verlenen garanties binnen de betreffende regeling. Er bestaan twee soorten plafonds: een jaarlijks plafond en een totaalplafond. Een jaarlijks plafond betreft het maximaal toegestane saldo van verleende en vervallen garanties in een bepaald jaar. Een totaalplafond betreft het maximale totaal van verleende garanties binnen een bepaalde garantieregeling; gedurende het bestaan van de regeling – dat kan jaren zijn – mogen de verleende garanties tezamen dit plafond niet overschrijden.
In de tabel 8.1 wordt per garantie onderscheid gemaakt tussen het plafond dat voor de regeling geldt en het bedrag dat aan garanties is verleend. Alleen de verleende garanties in 2011 betreffen een realisatie, de rest van de cijfers betreft een raming van te verlenen en vervallen garanties.
Er zijn verschillende soorten garanties:
-
• Kredietgarantie: garantie op rente- en aflossingsverplichtingen.
-
• Garantie op deelnemingen: garantie op vol- of bijstorten van aandelenkapitaal.
-
• (Her-)verzekering: garantie op moeilijk/niet te verzekeren risico’s.
Tabel 8.2 toont de uitgaven en ontvangsten als gevolg van garanties. De in de tabel getoonde uitgaven betreffen schadeuitkeringen. De in de tabel getoonde ontvangsten betreffen zowel premies en provisies als op derden verhaalde schadeuitkeringen. Uit de tabel blijkt dat de totale uitgaven als gevolg van garantieregelingen lager zijn dan de totale inkomsten. Er bestaan echter grote onderlinge verschillen tussen de garanties: op sommigen wordt veel winst gemaakt en op anderen verlies. Op de crisisgaranties is vooralsnog geen schade geleden maar is wel winst gemaakt.
Achterborgstellingen
Naast het risico uit garantieregelingen wordt het Rijk ook indirect blootgesteld aan risico’s uit achterborgstellingen. Bij achterborgstellingen wordt de daadwerkelijke garantieverplichting niet afgegeven door het Rijk, maar door een daarvoor aangewezen tussenpersoon; bijvoorbeeld een stichting. Tussenpersonen hebben doorgaans een flinke buffer. Pas wanneer de tussenpersoon desondanks niet aan zijn verplichtingen kan voldoen, wordt het Rijk aangesproken, eventueel in de vorm van een lening (zoals bij de Nationale Hypotheek Garantie). Bovendien komt het voor dat het Rijk samen met medeoverheden garant staat (zoals bij de Nationale Hypotheek Garantie en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw).
Van de verschillende achterborgstellingen van het Rijk is in tabel 8.3 het geborgd risico opgenomen alsmede het buffervermogen dat de betreffende tussenpersoon in kas heeft.
Toelichting op specifieke garantie- en achterborgregelingen
Voor precieze details over garantieregelingen en achterborgstellingen wordt verwezen naar de begrotingen en jaarverslagen van de betreffende vakdepartementen. In de tabellen is terug te vinden op welke begroting en op welk begrotingsartikel de verschillende regelingen zijn opgenomen. Zie tevens hoofdstuk 2 voor een integrale risicoanalyse.
| Verleende garanties | Reeds geraamd te verlenen | Reeds geraamd te vervallen | Verleende garanties | Garantie- plafond | Reeds geraamd te verlenen | Reeds geraamd te vervallen | Verleende garanties | Garantie- plafond | Totaal plafond | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| b | a | omschrijving | 2011 | 2012 | 2012 | 2012 | 2012 | 2013 | 2013 | 2013 | 2013 | |
| Garantie op kredieten | ||||||||||||
| V | 24 | Garanties IS-NIO | 295,9 | 41,1 | 254,7 | 34,2 | 220,6 | 220,6 | ||||
| VIII | 14 | Achterborgovereenkomst NRF | 177,2 | 30,0 | 14,0 | 193,2 | 25,0 | 15,0 | 203,2 | 680,0 | ||
| IXB | 2 | Garantie interbancaire leningen | 33 174,8 | 14 925,4 | 18 249,4 | 18 249,4 | 18 249,4 | |||||
| IXB | 4 | EFSF1 | 97 782,2 | 97 782,2 | 97 782,2 | 97 782,2 | ||||||
| IXB | 4 | EFSM | 2 843,5 | 2 843,5 | 2 843,5 | 2 843,5 | ||||||
| IXB | 4 | ESM1 | 35 445,4 | 35 445,4 | 35 445,4 | 35 445,4 | ||||||
| IXB | 4 | Kredieten EU-betalingsbalanssteun aan lidstaten | 2 337,5 | 2 337,5 | 2 337,5 | 2 337,5 | ||||||
| XIII | 13 | BMKB | 2 567,8 | 550,0 | 500,0 | 2 617,8 | 706,3 | 706,3 | 500,0 | 2 824,1 | 1 000,0 | |
| XIII | 13 | GO | 835,3 | 300,0 | 250,0 | 885,3 | 300,0 | 250,0 | 935,3 | 1 011,7 | ||
| XIII | 13 | Groeifinancieringsfaciliteit | 68,4 | 28,6 | 97,0 | 84,3 | 84,3 | 181,3 | 84,3 | |||
| XIII | 13 | Scheepsnieuwbouw garantieregeling | 400,0 | 400,0 | 999,6 | 700,0 | 1 100,0 | 999,7 | ||||
| XIII | 16 | Garantie voor investeringen en werkkapitaal landbouwondernemingen | 468,1 | 50,0 | 100,0 | 418,1 | 130,0 | 50,0 | 100,0 | 368,1 | 130,0 | |
| XIII | 18 | Garantie voor natuurgebieden en landschappen | 463,6 | 14,6 | 449,1 | 23,0 | 426,1 | |||||
| XVI | 42 | Inrichtingen voor de gezondheidszorg | 631,8 | 58,8 | 573,1 | 54,5 | 518,6 | 518,6 | ||||
| XVI | 42 | Voorzieningen voor gehandicapten | 185,3 | 13,9 | 171,5 | 12,4 | 159,0 | 159,0 | ||||
| Overig | 405,8 | 179,3 | 183,3 | 401,8 | 121,4 | 113,9 | 115,0 | 400,7 | 121,4 | 312,5 | ||
| Totaal Garanties op kredieten | 142 237,2 | 36 983,2 | 16 101,0 | 163 119,5 | 2 041,6 | 1 979,5 | 1 104,1 | 163 994,9 | 2 335,5 | 159 560,5 | ||
| Vervolg op de volgende pagina | ||||||||||||
| Garantie op deelnemingen | ||||||||||||
| V | 24 | Garanties IS-Raad van Europa | 119,3 | 57,4 | 176,7 | 176,7 | 176,7 | |||||
| V | 24 | Garanties Regionale Ontwikkelingsbanken | 1 735,2 | 1 735,2 | 1 735,2 | 1 735,2 | ||||||
| IXB | 3 | Garantie en vrijwaring inzake verkoop van deelnemingen | 980,3 | 13,0 | 967,3 | 967,3 | 968,4 | |||||
| IXB | 4 | DNB – deelneming in kapitaal IMF | 47 311,0 | 47 311,0 | 47 311,0 | 47 311,0 | ||||||
| IXB | 4 | EBRD | 589,1 | 589,1 | 589,1 | 598,1 | ||||||
| IXB | 4 | EIB | 9 895,5 | 9 895,5 | 9 895,5 | 9 895,5 | ||||||
| IXB | 4 | Wereldbank | 3 105,4 | 190,9 | 3 296,3 | 181,5 | 3 477,9 | 3 477,9 | ||||
| Overig | 28,6 | 0,1 | 28,7 | 28,7 | 28,7 | |||||||
| Totaal Garanties op deelnemingen | 63 764,6 | 248,4 | 13,0 | 64 000,0 | 181,5 | 64 181,5 | 64 191,6 | |||||
| Garantie op moeilijk/niet te verzekeren risico's | ||||||||||||
| VIII | 14 | Indemniteitsregeling | 295,0 | 597,0 | 600,0 | 292,0 | 292,0 | 300,0 | ||||
| IXB | 2 | WAKO (kernongevallen) | 14 023,0 | 14 023,0 | 14 023,0 | 14 023,0 | ||||||
| IXB | 3 | Deelneming ABN AMRO | 950,0 | 950,0 | 950,0 | 950,0 | ||||||
| IXB | 5 | Exportkredietverzekering | 14 538,7 | 10 000,0 | 10 000,0 | 14 538,7 | 10 000,0 | 10 000,0 | 10 000,0 | 14 538,7 | 10 000,0 | |
| IXB | 5 | Regeling Investeringen | 194,0 | 453,8 | 453,8 | 194,0 | 453,8 | 453,8 | 453,8 | 194,0 | 453,8 | |
| Overig | 87,1 | 202,3 | 152,7 | 136,8 | 150,0 | 155,5 | 152,7 | 139,6 | 150,0 | 114,7 | ||
| Totaal Garanties op moeilijk/niet te verzekeren risico's | 30 087,8 | 11 253,1 | 11 206,4 | 30 134,5 | 10 603,8 | 10 609,3 | 10 606,4 | 30 137,3 | 10 603,8 | 15 387,7 | ||
| Overige garanties (o.a. liquiditeits- of exploitatiegarantie) | ||||||||||||
| VIII | 7 | Bouwleningen academische ziekenhuizen | 281,3 | 14,0 | 267,3 | 14,0 | 253,4 | 281,3 | ||||
| Overig | 24,4 | 0,3 | 2,2 | 96,4 | 0,4 | 0,4 | 96,0 | 0,4 | 6,7 | |||
| Totaal Overige garanties (o.a. liquiditeits- of exploitatiegarantie) | 305,7 | 0,3 | 16,2 | 363,7 | 0,4 | 14,3 | 349,4 | 0,4 | 288,0 | |||
| Vervolg op de volgende pagina | ||||||||||||
| TOTAAL Garanties van het Rijk | 236 395,3 | 48 485,0 | 27 336,7 | 257 617,6 | 12 645,8 | 12 770,4 | 11 724,9 | 258 663,1 | 12 939,6 | 239 427,8 | ||
| Bbp (in miljarden euro) | 602 | 607 | 622 | |||||||||
| TOTAAL Garanties van het Rijk (als percentage van het bbp) | 39,3% | 42,4% | 41,6% | |||||||||
| Uitgaven | Ontvangsten | Saldo | Uitgaven | Ontvangsten | Saldo | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| b | Departement | 2012 | 2012 | 2012 | 2013 | 2013 | 2013 |
| IV | Koninkrijksrelaties | ||||||
| V | Buitenlandse Zaken | 4 000 | – 4 000 | 4 000 | – 4 000 | ||
| VI | Veiligheid en Justitie | 692 | – 692 | 823 | – 823 | ||
| VII | Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties | ||||||
| VIII | Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | ||||||
| IXB | Financien | 121 145 | 361 329 | 240 184 | 101 145 | 290 569 | 189 424 |
| XII | Infrastructuur en Milieu | ||||||
| XIII | Economische Zaken, Landbouw en Innovatie | 182 138 | 95 638 | – 86 500 | 139 211 | 88 638 | – 50 573 |
| XV | Sociale Zaken en Werkgelegenheid | 2 400 | 700 | – 1 700 | 1 200 | 400 | – 800 |
| XVI | Volksgezondheid, Welzijn en Sport | ||||||
| A | Infrastructuurfonds | ||||||
| Totaal | 310 375 | 457 667 | 147 292 | 246 379 | 379 607 | 133 228 |
| b | a | Omschrijving | Geborgd risico 2010 | Geborgd risico 2011 | Buffer vermogen 2011 |
|---|---|---|---|---|---|
| XVI | 42 | Achterborgstelling Stichting Waarborgfonds Zorg | 8 441,3 | 8 671,7 | 490,1 |
| VII | 3 | Achterborgstelling WEW (NHG) | 126 422,0 | 136 206,8 | 728,7 |
| VII | 3 | Achterborgstelling WSW | 85 300,0 | 86 314,1 | 472,2 |
| Totaal Achterborgstellingen | 220 163,3 | 235 671,7 | 1 697,1 |