Uitgaven

Meevallers

Studiefinancieringsraming

In 2025 volgt uit de raming een tegenvaller van 93,8 miljoen euro die twee hoofdoorzaken heeft. Ten eerste studeren hbo-studenten relatief sneller af dan eerder is geraamd waardoor de omzetting van prestatiebeurs naar gift voor de nieuwe basisbeurs eerder plaatsvindt. Ten tweede wordt wanneer een student een wo bachelordiploma behaalt, er direct een tegemoetkoming voor het leenstelsel uitgekeerd. De huidige raming was gebaseerd op de aanname dat de student voor het bachelordiploma pas een tegemoetkoming kreeg na behalen van een masterdiploma. Hierdoor schuiven uitgaven op naar voren en is er een tegenvaller in 2025. Het totale budget van de tegemoetkoming verandert hiermee niet. Structureel is er een per saldo meevaller van 36,3 miljoen euro die onder andere wordt veroorzaakt door een lagere fractie gebruikers in het hbo en wo, een minder hoge gemiddelde aanvullende beurs dan eerder geraamd en een lagere prijs voor de ov-studentenkaart.

School en Omgeving

Aanvragen voor de subsidieregeling School en Omgeving 2023-2025 waren in de eerste ronde van 2023 lager dan verwacht. Door het meerjarige karakter van de subsidie leidt dit ook in 2025 tot een meevaller van 53,9 miljoen euro.

Eerste tegemoetkoming leenstelselstudenten

Er is een meevaller van 40,0 miljoen euro in 2025 aflopend tot 0,2 miljoen euro in 2032 op de tegemoetkoming leenstelsel. Uit nieuwe cijfers van DUO blijkt dat de groep die geen studiefinanciering heeft aangevraagd en in aanmerking komt voor een tegemoetkoming kleiner is dan geraamd.

Overige meevallers

In 2025 is er voor 10,8 miljoen euro aan overige meevallers. Dit bestaat uit een meevaller op de subsidie basisvaardigheden voor prioriteitsscholen in het funderend onderwijs (6,3 miljoen euro), op de reservering voor het IKB-budget DUO voor 2024 die niet volledig benodigd is (2,9 miljoen euro), op de regeling internationalisering funderend onderwijs (1,0 miljoen euro) en het werkkapitaal beleidsportfolio van DUO (0,5 miljoen euro).

Tegenvallers

Referentieraming

Er is een tegenvaller van 5 miljoen euro in 2025 oplopend tot structureel 125,2 miljoen euro door de bijstelling op de leerling- en studentenraming (Referentieraming). In het hoger beroepsonderwijs is er een structurele tegenvaller van 96,8 miljoen euro omdat de verwachte studentenaantallen in het hbo hoger zijn dan de vorige raming. In het mbo is er een structurele tegenvaller van 86,7 miljoen euro vanwege een hoger aandeel studenten dat kiest voor de beroepsopleidende leerweg (bol), die hogere kosten heeft dan de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) vanwege meer contacturen.

In het wetenschappelijk onderwijs zijn de verwachte studentenaantallen lager ten opzichte van de vorige referentieraming waardoor er een meevaller is van 40,2 miljoen euro structureel. Daarnaast is het aantal internationale (EER-)studenten gedaald. Deze daling wordt verrekend met de taakstelling op internationale studenten (124,9 miljoen euro structureel), die al bij Ontwerpbegroting 2025 op de OCW-begroting is verwerkt, en leidt dus niet tot een daadwerkelijke meevaller nu. Tot slot is er in het funderend onderwijs een kleine meevaller van 18,0 miljoen euro structureel doordat er minder leerlingen worden verwacht ten opzichte van de vorige raming.

Nieuwkomersonderwijs

Er volgen de komende jaren meer leerlingen nieuwkomersonderwijs in het funderend onderwijs dan vooraf gedacht. Hierdoor ontstaat er naar verwachting in 2025 een tegenvaller van 15 miljoen euro. Structureel is er vanaf 2029 een kleine meevaller op het nieuwkomersonderwijs van 2,3 miljoen euro omdat het verwachte aantal nieuwkomers op de langere termijn afneemt.

Overige tegenvallers

Er zijn overige tegenvallers van 2,2 miljoen euro structureel, waarvan 1,3 miljoen euro op de wisselkoers Caribisch Nederland en 0,8 miljoen euro als gevolg van de rechterlijke uitspraak over een aanpassing van het vreemdelingenbesluit 2000 (Chavez-jurisprudentie), wat leidt tot de noodzaak van het afnemen van extra Staatsexamens NT2 doordat de taaleisen zijn aangescherpt.

Intensiveringen

Amendement 141 Terugdraaien onderwijsbezuinigingen

Met amendement 141 (Bontenbal c.s.) zijn verschillende onderwijsbezuinigingen uit het HLA teruggedraaid of verlaagd. Structureel zijn er de volgende bezuinigingen teruggedraaid of verlaagd: de langstudeermaatregel (282,0 miljoen euro), maatschappelijke diensttijd (130,0 miljoen euro), internationale studenten (125,0 miljoen euro), functiemix Randstad (75,0 miljoen euro), startersbeurzen (40,0 miljoen euro), School en Omgeving (40,0 miljoen euro), doorstroming beroepskolom en techniek havo (20,0 miljoen euro), bezuiniging godsdienstig vormingsonderwijs (18,6 miljoen euro), regeling praktijkleren (11,9 miljoen euro) en religieus cultureel erfgoed (5 miljoen euro).

Amendement 147 vier keer 25 miljoen voor wetenschap

Amendement 147 (Eerdmans c.s.) voegt de komende vier jaar 25 miljoen euro per jaar toe aan het Fonds Onderzoek en Wetenschap. Dit wordt ingezet voor maatregelen die de werkdruk voor wetenschappers helpen verlichten.

Alternatieve invulling apk-taakstelling

Met het HLA en het amendement-Bontenbal c.s. is in totaal 108,5 miljoen euro structureel bezuinigd op het apparaat van OCW. Deze bezuiniging is voor 70,3 miljoen euro gerealiseerd op het apparaatsartikel en wordt voor 38,2 miljoen euro vervangen door alternatieve dekking.

Basisvaardigheden mbo

OCW stelt, naast het Masterplan basisvaardigheden in het funderend onderwijs, in het mbo cumulatief 47,2 miljoen euro beschikbaar in de studiejaren 2025-2026 en 2026-2027 voor het verbeteren van de basisvaardigheden door middel van intensiever onderwijs en meer begeleiding.

DUO

Bij DUO wordt geïntensiveerd om ICT-achterstanden weg te werken (27,1 miljoen euro in 2030 en 10,9 miljoen structureel), te voldoen aan nieuwe Rijksbrede wet- en regelgeving (7,5 miljoen euro in 20230 en 6,5 miljoen structureel) en gestegen kosten op het apparaat te compenseren (1,4 miljoen structureel).

Niet afschaffen OV-vergoeding buitenland studerenden

Uit een juridische analyse van de Landsadvocaat is gebleken dat de maatregel uit het HLA die de OV-vergoeding voor studenten die in het buitenland studeren afschaft een aanmerkelijk juridisch risico vormt omdat dit mogelijk in strijd zou zijn met het EU-recht. OCW heeft daarom besloten de vergoeding niet af te schaffen. Hiervoor is 21 miljoen structureel geïntensiveerd, met een oploop vanaf 2,8 miljoen in 2026. Een resterend besparingsverlies van 9 miljoen euro op de maatregel, door een lager aantal studenten en lager bedrag per student, is verwerkt in de studiefinancieringsraming.

Nationaal versterkingsplan microchip-talent

Per Nota van Wijziging zijn middelen voor het versterkingsplan microchip talent overgeboekt vanaf de AP naar de OCW-begroting (en vervolgens weer naar EZ overgeheveld). Dit betreft cumulatief 82,5 miljoen euro in de jaren 2025 tot en met 2027, met name voor de incidentele kosten voor capaciteitsvergroting en de inzet op het aantrekken van internationaal talent. In de Voorjaarsnota wordt additioneel tot oplopend 43,1 miljoen euro structureel in 2031 overgeheveld naar de OCW-begroting, met name voor de bekostiging en studiefinanciering van de extra (EER-)studenten die met dit plan geworven worden.

Controleproces uitwonendenbeurs

Er is 60,8 miljoen euro in 2025 per Nota van Wijziging vanaf de AP aan de OCW-begroting toegevoegd voor het herzien van financiële maatregelen bij de uitwonendenbeurs, die tussen 2012 en 2023 door DUO zijn genomen. In de Voorjaarsnota is er 0,4 miljoen euro in 2025 en 13,6 miljoen euro in 2026 aan additionele middelen overgeheveld in voor het uitbetalen van hieraan gekoppelde wettelijke rente. Deze middelen worden overgeheveld vanaf de Aanvullende Post-reservering voor herinvoering van de basisbeurs.

Overige intensiveringen

Overige intensiveringen zijn onder andere 11,9 miljoen in 2030 (structureel 2 miljoen euro) voor continue screening van VOG’s in het funderend onderwijs, 6,5 miljoen euro voor de functiemix Randstadregio’s en 4 miljoen euro ten behoeve van het wetsvoorstel screening kennisveiligheid.

Ombuigingen

Opheffen onderwijskansenregeling

Met deze maatregel wordt de onderwijskansenregeling in het voortgezet onderwijs opgeheven. Met de onderwijskansenregeling krijgt een school meer budget op basis van een achterstandsscore op schoolvestigingsniveau van het CBS. Met deze maatregel wordt bekostiging voor scholen die in aanmerking komen voor de onderwijskansenregeling verlaagd. Deze maatregel levert 90 miljoen euro op in 2027 en vanaf 2028 structureel 177 miljoen euro.

Dekking amendement t.b.v. OCW-begroting

Dekking voor het amendement Bontenbal c.s. vindt plaats op verschillende posten op verschillende begrotingen. De begroting van OCW is hiervoor structureel verlaagd met 132,3 miljoen euro. Op de OCW- begroting is er vanaf 2025 22,3 structureel miljoen gekort op apparaatskosten. Daarnaast is de compensatie voor scholen in verband met de verhoging van de btw op leermiddelen teruggedraaid (60,0 miljoen structureel). Ook is de bekostiging van de landelijke publieke omroep structureel gekort met 50,0 miljoen euro, met de inzet om deze korting (deels) in te vullen met extra Ster-inkomsten.

Dekking amendement t.b.v. 25 miljoen voor wetenschap

Amendement 147 voegt de komende vier jaar 25,0 miljoen euro per jaar toe aan het Fonds Onderzoek en Wetenschap. Dit wordt onder andere gedekt uit het uitstel van de curriculumherziening in het funderend onderwijs (cumulatief 60 miljoen euro) en nog niet toegekende 10% studievoorschotmiddelen (cumulatief 21 miljoen euro).

Basisvaardigheden funderend onderwijs

Een deel van de middelen die bedoeld zijn voor de gerichte bekostiging basisvaardigheden wordt door OCW niet uitgekeerd. Het gaat om loon- en prijsbijstelling. Het bedrag dat niet wordt uitgekeerd loopt op tot structureel 48,1 miljoen euro vanaf 2030. Het in 2024 gecommuniceerde nominale bedrag van minimaal 182 euro per leerling dat scholen ontvangen blijft gelijk, evenals de doelgroep van scholen die aanspraak kan maken op de middelen.

Inzet eindejaarsmarge

Een deel van de onderuitputting van 2024 wordt als eindejaarsmarge toegevoegd aan de OCW begroting van 2025 OCW zet 75,8 miljoen euro van de eindejaarsmarge in voor de tegenvallers op de referentie- en studiefinancieringsraming en voor intensiveringen bij DUO. De resterende 276,8 miljoen euro wordt ingezet voor openstaande verplichtingen (waarvan 156,8 miljoen euro voor NGF-projecten), compensatie van de korting op de prijsbijstelling en overige tegenvallers en intensiveringen. Zie hieronder onder ‘Eindejaarsmarge’.

Inzet loon- en prijsbijstelling

Dit jaar is een deel van de middelen voor de indexatie van loon- en prijsontwikkelingen (lpo) ingezet voor problematiek of opgaven op de begroting van OCW. Deze inzet bedraagt 69,7 miljoen euro incidenteel in 2025 en 51,6 miljoen euro structureel.

Verlaging ho-bekostiging

Er wordt een korting toegepast op de bekostiging van het hoger onderwijs van structureel 58,8 miljoen euro onder andere ten behoeve van het terugdraaien van de maatregel uit het Hoofdlijnenakkoord die de OV-vergoeding voor studenten die in het buitenland studeren afschaft en de implementatie van de NIS2-richtlijn omtrent cyberveiligheid.

Verlaging mbo-bekostiging

Er wordt een korting toegepast op de bekostiging van het mbo van structureel 21,5 miljoen euro ten behoeve van het alternatief invullen van de RBS-maatregel, NIS-2 en OCW-brede problematiek.

Praktijkleren

OCW buigt vanaf 2030 20 miljoen euro om op het budget van de regeling praktijkleren ten behoeve van OCW-brede problematiek.

Overige ombuigingen

Overige ombuigingen worden onder andere gedaan op de regeling Professionalisering en Begeleiding Starters en Schoolleiders (2,8 miljoen euro structureel), de Regeling aanvullende bekostiging strategisch personeelsbeleid (2,8 miljoen euro structureel) ten behoeve van intensiveringen voor de beroepsgroep leraren en continue screening van VOG’s in het funderend onderwijs. Daarnaast is er een ombuiging op de Regeling Regionaal Investeringsfonds (incidenteel 18,0 miljoen euro verspreid over de nog niet verplichte middelen van de tranches 2025, 2026 en 2027). Ook is er een ombuiging op de Regeling doorstroom beroepskolom (incidenteel 19,8 miljoen euro verspreid over de nog niet verplichte middelen van de tranches 2026 tot en met 2029). Tenslotte is er op meerdere budgetten van het voortgezet onderwijs omgebogen ten behoeve van compensatie voor de korting op de prijsbijstelling voor het voortgezet onderwijs.

Kasschuiven

OV bedrijven

Er vindt een kasschuif plaats op de reisvoorziening van de studiefinanciering om het kasritme van de Staat te optimaliseren. Dit betekent dat er 970 miljoen euro in het najaar van 2025 wordt betaald aan de vervoersbedrijven als voorlopige vergoeding, in plaats van in januari 2026.

School en omgeving

Door de ombuiging uit het HLA op dit budget is een kasschuif nodig om de resterende middelen in het juiste betaalritme te zetten. Dit betreft een verschuiving van 87,9 miljoen euro uit 2025 naar 2026, 2027 en 2028.

NGF

Er zijn kasschuiven naar achteren gedaan op diverse NGF-projecten om deze in het juiste ritme te zetten. Zo is 15 miljoen euro van het project Nationale Aanpak Professionalisering van Leraren geschoven naar 2026 en 2027 omdat de betreffende subsidieregelingen pas later in de tijd van start zullen gaan. Daarnaast is de tweede tranche van in totaal 42,9 miljoen euro voor het LLO-collectief Laagopgeleiden en Laaggeletterden akkoord bevonden door de NGF-commissie en in het juiste ritme gezet in 2026 tot en met 2028.

Controleproces Uitwonendenbeurs herzieningen

Dit gaat om middelen die aan de OCW-begroting zijn toegevoegd voor het herzien van financiële maatregelen bij de uitwonendenbeurs, die tussen 2012 en 2023 door DUO zijn genomen. Met deze kasschuif worden de middelen nu in een passend kasritme geplaatst.

Loon- en prijsbijstelling

In verband met de Rijksbrede korting op de prijsbijstelling wordt er een kasschuif gedaan naar latere jaren op de middelen voor de loon- en prijsbijstelling om deze middelen doelgericht in te zetten.

Doorstroom beroepskolom

Dit betreft een kasschuif om de beschikbare middelen voor de tranche 2026 na de extensivering voor de Regeling doorstroom beroepskolom in het juiste kasritme te plaatsen.

Overige kasschuiven

Overige kasschuiven bestaan uit meerdere kleinere kasschuiven. Zo wordt 14 miljoen euro uit 2025 naar verwachting pas uitgegeven in 2026 en 2028 omdat de invoer van het nieuwe curriculum in het funderend onderwijs is uitgesteld. Daarnaast verschuift OCW 17,7 miljoen euro aan LPO uit 2025 naar 2026, 2027, en 2028 en 2030 om dit in het juiste ritme uit te kunnen keren aan agentschappen en ZBO’s.

Overboekingen met andere begrotingen

Nationaal versterkingsplan microchip talent

Er is cumulatief voor de jaren 2025 tot en met 2027 81 miljoen euro overgeheveld naar de EZ-begroting om de instroom van studenten en het aantal afgestudeerden in techniekopleidingen te vergroten, de participatiegraad van onbenut potentieel te vergroten en talent voor de techniek te behouden.

SPUK Uitkering Kansrijke Wijk

Een deel van de subsidie School en Omgeving loopt via gemeenten. Daarom wordt er vanuit het budget voor School en Omgeving in de periode 2026-2028 een bijdrage gedaan aan de specifieke uitkering Kansrijke Wijk van cumulatief 233 miljoen euro. Daarnaast draagt OCW in diezelfde periode ook nog 93 miljoen euro bij aan Kansrijke Wijk voor de specifieke uitkering Jonge Kind.

NGF LLO Collectief

Voor het NGF-project LLO Collectief Laagopgeleiden en Laaggeletterden is er een voorwaardelijk bedrag van 42,9 miljoen euro toegekend na goedkeuring van de NGF-commissie en de beide fondsbeheerders.

Overige overboekingen met andere begrotingen

Overige overboekingen bestaan onder andere uit middelen voor een decentralisatie-uitkering overgeheveld aan BZK voor basisvaardigheden voor volwassenen (21,5 miljoen euro cumulatief), de bijdrage van VWS aan OCW voor de subsidie onderwijsconsulenten (5,9 miljoen euro cumulatief) en de overheveling van de lpo op de middelen voor officiële ontwikkelingshulp naar de OCW-begroting (4,3 miljoen euro structureel).

Loonbijstelling

De tranche 2025 van de loonbijstelling is overgemaakt naar de begroting van OCW.

Prijsbijstelling

Er wordt 50% van de prijsbijstelling tranche 2025 uitgekeerd. Het restant wordt ingezet ter dekking van rijksbrede problematiek.

Eindejaarsmarge

Een deel van de onderuitputting van 2024 wordt als eindejaarsmarge toegevoegd aan de OCW begroting van 2025. Deze Voorjaarsnota is conform besluit bij Miljoenennota 2025 een deel van de maximale 1 % eindejaarsmarge op regulier budget ingehouden ter dekking van hogere uitgaven voor de Hersteloperatie Toeslagen. Het OCW aandeel betreft 305,2 miljoen euro. De 100% eindejaarsmarge op NGF-projecten is volledig toegevoegd. De resterende eindejaarsmarge inclusief NGF bedroeg voor OCW 352,8 miljoen euro. Hiervan is 156,8 miljoen euro ingezet voor openstaande verplichtingen bij projecten van het Nationaal Groeifonds. 75,8 miljoen euro wordt ingezet als ombuiging, zie hierboven onder ‘inzet eindejaarsmarge. Daarnaast is er 61,7 miljoen euro ingezet ter compensatie van de korting op de prijsbijstelling in 2025. De overige 58,4 miljoen euro wordt ingezet voor openstaande verplichtingen en intensiveringen, waaronder 16,7 miljoen euro voor weerbaarheid kennisinstellingen.

Tot slot is 19,7 miljoen euro van de middelen die bestemd waren voor het kwijtschelden van DUO-schulden bij gedupeerden, partners en ex-partners als gevolg van de kinderopvangtoeslagenaffaire (KOT) in 2024 niet tot besteding gekomen. Omdat deze middelen naar verwachting nog steeds nodig zijn voor de hersteloperatie is dit bedrag opnieuw toegevoegd aan de begroting van OCW.

Extrapolatie

Met de extrapolatie wordt de begrotingsstand in het extrapolatiejaar 2030 (t+5) toegevoegd aan de begroting van OCW.

Desalderingen

Desalderingen

Er zijn meerdere desalderingen gedaan.

Technisch

Er zijn meerdere technische correcties doorgevoerd en technische herschikkingen tussen budgetten die geen budgettaire effecten hebben. Een voorbeeld zijn herschikkingen binnen het apparaatsartikel na verdere concretisering van de invulling van de apparaatstaakstelling.

Niet-kaderrelevant

Niet-kaderrelevant

De tranche 2025 van de niet-kaderrelevante prijsbijstelling is overgemaakt naar de begroting van OCW. Daarnaast is er een meevaller op de niet-kaderrelevante uitgaven aan studiefinanciering die voornamelijk wordt veroorzaakt doordat voor alle niveaus het percentage van de studenten dat gebruik maakt van leningen is gedaald. Ook is er bij hbo en wo sinds 2023 een flinke daling in het gemiddelde leenbedrag. Daarbij daalt de fractie gebruikers van de basisbeurs en de hoogte van de aanvullende beurs. Tenslotte draagt ook het lagere aantal studenten uit de Referentieraming bij aan de meevaller.

Ontvangsten

Meevallers

Ontvangstenbudget GOAB (gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid)

OCW ontvangt in 2025 incidenteel 7 miljoen euro door terugvorderingen op de specifieke uitkering voor het gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid over de periode 2019-2022.

Studiefinancieringsraming

Er is een incidentele tegenvaller bij de SF-ontvangsten, met name doordat er sprake is van lagere mbo-studentenaantallen ten opzichte van de vorige referentieraming. Daardoor vallen de lesgeldontvangsten met name in de eerste jaren lager uit. In latere jaren valt dit effect grotendeels weg omdat het aantal bol-studenten volgens de Referentieraming toeneemt. De structurele meevaller van 2 miljoen euro ontstaat met name door hoger geraamde ontvangsten via opbrengsten uit OV-boetes.

Intensiveringen

Wettelijke rente SF

DUO heft sinds augustus 2024 geen wettelijke rente bij debiteuren waarmee een betalingsregeling is getroffen. Met deze intensivering, van twee maal 1,4 miljoen euro, wordt deze regeling voortgezet in 2027 en 2028.

Generaal dossier

Rente op SF

In 2025 en 2026 zijn de renteontvangsten naar beneden bijgesteld, wat zorgt voor een tegenvaller. Op basis van realisatiegegevens over 2024 blijkt dat de renteontvangsten langzamer ingroeien dan gedacht. Op de lange termijn is er ook een tegenvaller. Dit komt doordat de totale uitstaande hoofdsom afneemt doordat oud-studenten versneld aflossen en studenten minder lenen. Tenslotte worden de tegemoetkomingen voor de leenstelselstudenten in 2025 en 2027 voor een deel verrekend met uitstaande studieschulden. Hierdoor komen er in die jaren extra renteontvangsten binnen wat leidt tot een meevaller in 2027.

Extrapolatie

Met de extrapolatie wordt de begrotingsstand in het extrapolatiejaar 2030 (t+5) toegevoegd aan de begroting van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Desalderingen

Er zijn meerdere desalderingen gedaan, waaronder een desaldering van 7,3 miljoen euro op de Ster-inkomsten wegens lagere Ster-inkomsten dan verwacht. Ook is er een meevaller bij DUO doordat er meer IKB-dagen zijn opgenomen dan gedacht (2,9 miljoen euro).

Technisch

Er is een technische correctie doorgevoerd waarbij een deel van het niet-kaderrelevante studiefinancieringsbudget als tevens niet-EMU relevant is gemarkeerd. Dit heeft geen budgettaire consequentie.

Niet-kaderrelevant

Studiefinanciering NR

In 2024 zijn de ontvangsten hoger uitgevallen dan geraamd, omdat oud-studenten meer aflossen dan noodzakelijk. Mogelijk wordt dit veroorzaakt door stijgende rentelasten. In 2025 en 2027 ontstaat een extra grote meevaller door de verrekening van de tegemoetkomingen met de uitstaande studieschulden. Studenten zijn tenslotte ook minder gaan lenen dan eerder geraamd. Hierdoor neemt de totale hoofdsom van uitstaande schulden de komende jaren flink af (met circa 3,5 miljard euro in 2030).

Ontvangsten Oekraïne

Er is eenmalig 19 miljoen euro teruggevorderd op het gebied van voorschoolse educatie en noodhuisvesting voor Oekraïense leerlingen na afhandeling van de verantwoording over de specifieke uitkering voor deze middelen bij gemeenten.