Per maatregel is een inschatting gemaakt van de «doenlijkheid». Het gaat er dan om in hoeverre een maatregel (direct) kan leiden tot (problematische) belasting van het doenvermogen van de betreffende burgers en/of ondernemers.

Secundaire effecten van maatregelen zijn effecten die het doenvermogen kunnen beïnvloeden, bijvoorbeeld via inkomenseffecten. Secundaire effecten worden hieronder bij de inschatting van de doenlijkheid van maatregelen buiten beschouwing gelaten. Bij het doenvermogen wordt gekeken naar een aantal factoren zoals: (i) op welke groep burgers en/of ondernemers is het wetsvoorstel van toepassing, (ii) welke extra acties worden er van deze doelgroep gevraagd ten opzichte van de huidige situatie, en (iii) in hoeverre kunnen deze acties samenvallen met omstandigheden die het doenvermogen kunnen inperken, zoals financiële stress en life events. Bij maatregelen die enkel betrekking hebben op grote of middelgrote ondernemingen die gebruik maken van professionele fiscale adviseurs en bij maatregelen die geen extra acties vergen (zoals een technische wijziging of parameterwijziging) wordt door middel van de doenvermogenscan de inschatting gegeven dat doenvermogen hierbij geen aandachtspunt zal zijn. Bij overige maatregelen zijn er drie oordelen mogelijk: de maatregel doet een kleiner beroep op het doenvermogen, de maatregel doet een groter beroep op het doenvermogen maar dit is geen aandachtspunt want de doelgroep zal naar verwachting deze benodigde acties goed kunnen uitvoeren, de maatregel doet een groter beroep op het doenvermogen en dit is wel een aandachtspunt.

De voorgestelde wijziging van de EIA met betrekking tot het verlagen van het aftrekpercentage is een parameterwijziging in de Wet IB 2001. Deze wijziging heeft geen invloed op de doenlijkheid voor belastingplichtigen.

De voorgestelde wijziging van de horizonbepaling van de EIA, MIA en de Vamil betekent dat de huidige regelingen met vijf jaar worden verlengd. Dit is een technische wijziging en heeft geen invloed op de doenlijkheid voor belastingplichtigen.

Het beëindigen van het nihiltarief voor OV-autobussen op autogas, het beëindigen van het nihil- of lager tarief voor LPG, CNG en LNG en het versoberen van de tarieven voor kampeerauto’s en paardenvervoer doet geen beroep op het doenvermogen. Houders zullen via de Belastingdienst kennisnemen van de tarieven zoals die na de aanpassing van toepassing zijn. Het versoberen van de oldtimersregeling doet evenmin een beroep op het doenvermogen van de houder van een oldtimer. De aanpassingbeperkt enkel de motorrijtuigen die van deze regeling gebruik kunnen maken. Voor motorrijtuigen die op dit moment al als oldtimer te boek staan verandert er niets.

De maatregel die gericht is op de aanpassing van de naheffing voor buitenlands ingezetenen beperkt enkel de boete de door de Belastingdienst wordt opgelegd en vraagt niets van een houder van een motorrijtuig. Dat geldt ook voor de overige maatregelen die voor de Wet MRB 1994 worden voorzien. Dat betreffen louter technische aanpassingen.

De nieuwe schijvensystematiek leidt naar verwachting tot vragen bij burgers en bedrijven als verbruikers van energie.

De energiebelasting maakt integraal onderdeel uit van de energierekening (factuur). De factuur is op dit moment al ingewikkeld. Door het opknippen van de eerste schijven boet de energiefactuur voor burgers en bedrijven verder aan duidelijkheid in. Dit leidt mogelijk tot meer vragen aan energieleveranciers en de Belastingtelefoon. Ook als de tarieven in de nieuwe eerste en tweede schijven gelijk blijven of na differentiatie op enig moment weer gelijk zouden worden getrokken, blijft de toegevoegde complexiteit bestaan. De twee schijven voor gas en elektriciteit moeten in dat geval als zodanig op de energiefactuur blijven staan, maar dan met hetzelfde tarief. Dit leidt mogelijk tot vragen aan energieleveranciers en de Belastingtelefoon.

De nieuwe systematiek doet een beroep op het doenvermogen van burgers als verbruikers achter een blokverwarming. Het is niet evident dat alle burgers die het betreft beschikken over voldoende doenvermogen; het is onzeker of alle huishoudens het voordeel ontvangen dat een lager tarief van de nieuwe eerste schijf zou beogen te bieden.

Voor huishoudens achter een blokverwarming is onzeker of het voordeel van een lager tarief van de eerste schijf gas daadwerkelijk bij hen zou terechtkomen. Het gaat om circa 600.000 huishoudens achter een blokverwarming. De teruggaveregeling voor blokverwarming schept geen directe rechten voor huishoudens achter een blokverwarming, omdat zij zelf geen verzoek kunnen indienen, maar de contracthouder van de blokverwarming de enige is die een verzoek kan indienen. Of het voordeel bij de verbruiker terechtkomt of zou moeten terechtkomen, hangt af van de omstandigheden van het geval.

Als het gaat om situaties waarin een VvE de contracthouder is, geldt dat elke appartementseigenaar lid is van en daarmee direct betrokken is bij deze vereniging en de handelingen daarvan. Het is primair aan de VvE om met inachtneming van de statuten op een passende wijze om te gaan met de teruggave. Mocht een geschil over een besluit van de VvE ontstaan, dan kan een verenigingslid dit aan de rechter voorleggen.

Als het gaat om huurwoningen, zijn in sommige gevallen de energielasten verdisconteerd in een all-in huurprijs en komen hogere of lagere energielasten voor rekening en risico van de verhuurder. In andere gevallen worden de energielasten doorberekend aan de huurder, bijvoorbeeld via de servicekosten. In de gevallen dat de energielasten worden doorberekend aan de huurder is het wenselijk dat het voordeel van de toegekende teruggave energiebelasting daadwerkelijk terechtkomt bij de huurder. Indien de verhuurder de teruggave niet aanvraagt c.q. laat aanvragen en/of niet uitkeert aan de huurder, kan de huurder een beroep doen op de regels met betrekking tot de doorberekening van servicekosten in het huurrecht. Zo geldt als maatstaf dat de verhuurder reële kosten op reguliere wijze doorberekent aan de huurder. Als een huurder het niet eens is met de door de verhuurder in rekening gebrachte servicekosten, kan de huurder naar de Huurcommissie voor een bindende uitspraak over de servicekosten, als er geen sprake is van een geliberaliseerde huurprijs. De Huurcommissie heeft de bevoegdheid om de servicekosten naar redelijkheid vast te stellen. Als sprake is van een geliberaliseerde huurprijs, dan kunnen huurders de Huurcommissie vragen om advies over de servicekosten. Voor een bindende uitspraak kunnen deze huurders zich wenden tot de kantonrechter. Voor bovengenoemde stappen hebben verhuurders en huurders een bepaalde mate van kennis en doenvermogen nodig. Het is niet evident dat de gehele doelgroep hierover beschikt. Door middel van monitoring en onderzoek zou na invoering van de maatregel gepoogd kunnen worden om zicht te krijgen in de mate waarin contracthouders teruggaveverzoeken indienen en het voordeel terechtkomt bij degene bij wie het zou moeten terechtkomen. Het schatten van de omvang en aard van het (niet-)gebruik van de teruggaveregeling zal naar verwachting gepaard gaan met uitdagingen. Allereerst is het niet duidelijk welke circa 600.000 huishoudens blokverwarming hebben. Hierbij komt dat deze huishoudens zich er niet altijd van bewust zullen zijn dat zij gebruikmaken van «blokverwarming» in de zin van de Wet belastingen op milieugrondslag. Een andere uitdaging is dat informatie uitgevraagd dient te worden bij zowel contracthouders als huishoudens (eindverbruikers).

De nieuwe systematiek zou bij een lager tarief van de nieuwe eerste schijf ten opzichte van het tarief van de nieuwe tweede schijf een substantieel beroep doen op het doenvermogen van contracthouders van blokverwarmingen. De maatregel is naar verwachting voor veel contracthouders doenlijk. Het is niet zeker of dit geldt voor alle contracthouders. Er zullen ook contracthouders zijn die mogelijk niet de benodigde actie ondernemen of – tegen een financiële vergoeding – een professionele partij inschakelen.

Het teruggaveverzoek blokverwarming moet worden ingediend door de contracthouder van de blokverwarming. Het betreft meestal een VvE, woningcorporatie of verhuurder. Het invullen van het teruggaveformulier is voor het overgrote deel van de naar schatting 40.000 contracthouders een nieuwe handeling. De Belastingdienst gaat twee soorten formulieren hanteren.

Het eerste formulier heeft betrekking op die verbruikers achter een blokverwarming die zelfstandig meer dan 170.000 m³ verbruiken. Het gaat bijvoorbeeld om een ziekenhuis met blokverwarming waarin ook winkels en horeca zijn gehuisvest. Het ziekenhuis verbruikt dan zelf meer dan 170.000 m³, terwijl de winkels en horeca bijvoorbeeld elk 2.000 m³ verbruiken. De Belastingdienst behandelt op dit moment ongeveer vijftien teruggaveverzoeken per jaar voor dit soort situaties. In die gevallen wordt via een teruggaveverzoek geborgd dat op de aansluiting het voordeel wordt berekend over het verbruik in de (nieuwe) derde schijf (170.000–1.000.000 m³) waarin het tarief lager is dan het tarief van de (nieuwe) eerste en (nieuwe) tweede schijf/het blokverwarmingstarief. Zou in die gevallen geen teruggaveverzoek kunnen worden ingediend, dan wordt de betreffende verbruiker zwaarder belast dan wanneer deze een individuele aansluiting zou hebben. De contracthouders blijven in de nieuwe schijven- en tariefsystematiek voor die gevallen een teruggaveverzoek indienen. Vanaf het moment dat het tarief van de nieuwe eerste schijf lager is dan het tarief van de nieuwe tweede schijf ziet het verzoek uitsluitend op de onroerende zaak met een verbruik van meer dan 170.000 m³ en dan meer specifiek uitsluitend op het verbruik boven de 170.000 m³. Op het formulier moet de contracthouder naast adres- en contactgegevens, de EAN-code van de aansluiting en de verbruiksgegevens van de desbetreffende onroerende zaak invullen. Contracthouders vullen in de huidige systematiek al een teruggaveformulier in. Daarom is de verwachting dat het invullen van een teruggaveformulier voor deze groep doenlijk blijft.

Het tweede formulier heeft betrekking op de eerste 1.000 m³ van individuele onroerende zaken waarvoor bij een blokverwarmingssituatie te veel energiebelasting wordt betaald. Via dit formulier wordt voor alle verbruikers, ook die met een verbruik van meer dan 170.000 m³, teruggave verzocht voor die eerste 1.000 m³indien het tarief van de nieuwe eerste schijf lager is dan het tarief van de nieuwe tweede schijf. Op het formulier moeten adres- en contactgegevens worden ingevuld alsmede de EAN-code van de aansluiting en het aantal onroerende zaken achter de blokverwarming. Voor contracthouders, met uitzondering van de contracthouders bij een blokverwarmingssituatie met een onroerende zaak die zelfstandig meer dan 170.000 m³ verbruikt, is het invullen van een teruggaveformulier een nieuwe handeling. Omdat het om een beperkt aantal bekende gegevens gaat, is het invullen naar verwachting voor de meeste contracthouders doenlijk, zeker voor dat deel van de contracthouders dat professionele partijen betreft die gewend zijn om administratieve handelingen uit te voeren. De verzoekers zullen naar verwachting regelmatig professionele partijen zijn, zoals woningcorporaties, studenthuisvestingscorporaties, zorginstellingen en VvE-beheerders. Er zullen ook contracthouders zijn die een intermediair inschakelen om het teruggaveverzoek – voor een financiële vergoeding – in te dienen.

De nieuwe systematiek is naar verwachting doenlijk voor energieleveranciers en contracthouders in situaties met een blokverwarming waarbinnen één onroerende zaak meer verbruikt dan 170.000 m³.

Het blokverwarmingstarief is vanaf het moment dat het tarief van de nieuwe eerste schijf lager is dan het tarief van de nieuwe tweede schijf uitsluitend van toepassing in situaties waarin sprake is van blokverwarming en het totale verbruik meer bedraagt dan 170.000 m³. Hierdoor hoeft het blokverwarmingstarief niet te worden toegepast in álle – naar schatting – 40.000 blokverwarmingssituaties: uitsluitend de (beperkte) populatie blokverwarmingen waarop het blokverwarmingstarief financiële impact heeft, namelijk die waar het verbruik meer is dan 170.000 m³, krijgt te maken met de toepassing van het tarief. De energieleverancier past het toe. De contracthouder draagt zorg voor de verwerking hiervan in de financiële afwikkeling van het gebruik van de blokverwarming binnen de blokverwarmingssituatie. Deze activiteit wordt doenlijk geacht omdat de wettelijke verplichting tot toepassing van het blokverwarmingstarief al bestaat en de toepassing daarvan in deze situaties financiële impact heeft. Als de energieleverancier het blokverwarmingstarief niet toepast maar het lagere tarief van de (nieuwe) derde schijf, wordt te weinig energiebelasting afgedragen. Dit kan leiden tot een naheffing van de Belastingdienst. De verwachting is dat energieleveranciers zich inspannen en zullen blijven inspannen om dergelijke gevolgen te voorkomen. Volledigheidshalve wordt opgemerkt dat de contracthouder in deze gevallen immer een professionele partij zal zijn, zoals een woningcorporatie.

Burgers en bedrijven die warmte geleverd krijgen hoeven zelf geen actie te ondernemen om te borgen dat een leverancier van stadsverwarming niet meer rekent dan het maximumtarief voor warmte. De nieuwe systematiek is daarom voor hen naar verwachting doenlijk.

Leveranciers van stadsverwarming zijn monopolisten. Huishoudens die zijn aangesloten op een warmtenet kunnen zelf niet kiezen van welke leverancier zij hun warmte afnemen. Om consumenten te beschermen tegen onredelijk hoge tarieven stelt de Autoriteit Consument en Markt (ACM) jaarlijks de maximumtarieven voor warmte vast. In de Warmtewet is geregeld dat de leveranciers van stadsverwarming per hoeveelheid warmte maximaal een bepaald bedrag mogen rekenen. De ACM berekent het maximumtarief aan de hand van de gasprijs per 1 januari inclusief de energiebelasting op gas. Dit wordt het «niet meer dan anders-principe» genoemd. Het betekent dat leveranciers van stadsverwarming geen hogere tarieven mogen vragen dan energieleveranciers die gas leveren aan vergelijkbare aansluitingen met een gasketel. Volledigheidshalve wordt opgemerkt dat op de levering van warmte geen energiebelasting wordt geheven. Een eventuele toekomstige verlaging van het tarief van de nieuwe eerste schijf gas en de verhoging van het tarief van de nieuwe tweede schijf gas zou de ACM in het maximumtarief voor warmte verwerken. Dat betekent dat er in dat geval een maximumprijs geldt voor (de warmte-equivalenten van) de nieuwe eerste schijf (0–1.000 m³) onderscheidenlijk de nieuwe tweede schijf (1.000–170.000 m³), zoals in 2023 ook maximumprijzen gelden tot (de warmte-equivalent van) 1.000 m³ en boven 1.000 m³ gas in verband met het tijdelijke prijsplafond energie. De leveranciers die aan een collectief leveren, dat wil zeggen aan centrale aansluitingen die warmte doorleveren, werken in 2023 voor die situaties met één maximumtarief voor warmte als het aansluitingen betreft met een vermogen boven 100 kW, en met twee tarieven als het aansluitingen betreft met een vermogen onder 100 kW. Als het tarief van de nieuwe eerste schijf gas lager wordt dan het tarief van de nieuwe tweede schijf gas, past de ACM voor alle centrale aansluitingen één tarief toe. Bij de berekening van de energiebelastingcomponent in dit maximumtarief gaat de ACM dan uit van het laagste energiebelastingtarief voor gas, dus van het tarief van de nieuwe eerste schijf.

Huishoudens en bedrijven die zijn aangesloten op een warmtenet hoeven zelf geen actie te ondernemen om te borgen dat het tarief voor warmte in hun situatie niet het maximumtarief overstijgt. De leverancier van stadsverwarming mag niet meer rekenen dan de maximumtarieven voor warmte. De ACM ziet toe op de naleving hiervan.

De nieuwe systematiek is naar verwachting doenlijk voor leveranciers van stadsverwarming.

Zoals hiervoor is toegelicht, mogen leveranciers van stadsverwarming niet meer rekenen aan afnemers dan het maximumtarief voor warmte waarin een component voor energiebelasting is opgenomen. Voorliggende wetswijziging brengt geen nieuwe verplichtingen of activiteiten voor de leveranciers van stadsverwarming met zich. Vrijwel alle leveranciers hebben in 2023 vanwege het prijsplafond al te maken met twee verschillende maximumtarieven bij de levering van warmte aan individuele verbruikers. De leveranciers van stadsverwarming die aan een collectief warmte leveren, dat wil zeggen aan centrale aansluitingen die warmte doorleveren, werken in 2023 voor die situaties met één maximumtarief als het aansluitingen betreft met een vermogen boven 100 kW, en met twee tarieven als het gaat om aansluitingen onder 100 kW. Zoals hiervoor is toegelicht past de ACM in de situatie dat het tarief van de nieuwe eerste schijf gas lager is dan het tarief van de nieuwe tweede schijf gas voor centrale aansluitingen één tarief toe.

De nieuwe systematiek is naar verwachting doenlijk voor contracthouders van «blokelektriciteit».

Behalve blokverwarming komt ook blokelektriciteit voor. In die gevallen is er één aansluiting in een pand waarop elektriciteit wordt geleverd die wordt verbruikt in meerdere achterliggende onroerende zaken.

Het uitgangspunt is dat het elektriciteitsverbruik van elk van de onroerende zaken achter één elektriciteitsaansluiting hetzelfde wordt belast als wanneer sprake zou zijn van onroerende zaken met een individuele aansluiting. Aan de ene kant heeft het «blok» nadeel doordat de achterliggende onroerende zaken gezamenlijk slechts één keer de belastingvermindering energiebelasting ontvangen. Aan de andere kant heeft het blok het voordeel dat het gezamenlijk verbruik sneller in een hogere schijf met een lager tarief komt dan het verbruik van een verbruiker met een individuele aansluiting. Teneinde de mogelijkheid te bieden dat een blok gelijk wordt behandeld in de energiebelasting ten opzichte van een individuele aansluiting, kan de contracthouder van de blokelektriciteit op grond van het zogenoemde beleidsbesluit belastingen op milieugrondslag158 een teruggaveverzoek indienen bij de Belastingdienst. De Belastingdienst herberekent dan de energiebelasting voor het blok. De teruggave bedraagt het verschil tussen de in rekening gebrachte energiebelasting en de energiebelasting die betaald zou zijn indien de achterliggende onroerende zaken elk een individuele aansluiting zouden hebben gehad. Dat betekent dat de Belastingdienst in beginsel het totale verbruik handmatig verdeelt over het aantal onroerende zaken achter de gezamenlijke aansluiting. Met de huidige eerste schijf van 0–10.000 kWh hoeft de Belastingdienst dit handmatige werk niet altijd uit te voeren omdat weinig onroerende zaken zelfstandig over die grens gaan. Bij de kortere nieuwe eerste schijf tot 2.900 kWh met een lager tarief dan het tarief van de nieuwe tweede schijf zou dit werk veel vaker voorkomen. De Belastingdienst zou moeten uitvragen van welke achterliggende onroerende zaak het verbruik de eerste schijf overstijgt. Hierdoor wordt het invullen van het teruggaveformulier complexer voor de verzoeker. Het gemiddelde aantal onroerende zaken achter één aansluiting is dertien. Er zijn uitschieters naar achthonderd. De verzoeker zou per onroerende zaak het verbruik moeten invullen. In 2023 worden 27.000 tot 30.000 verzoeken verwacht. Omwille van de uitvoerbaarheid is het noodzakelijk dat een substantieel deel hiervan geautomatiseerd kan worden afgewikkeld. Tijdens de voorbereiding op een mogelijke verlaging van het tarief van de nieuwe eerste schijf elektriciteit is gebleken dat de Belastingdienst de benodigde uitbreiding van het teruggaveformulier niet kan realiseren. Het beoogde teruggaveproces kan daardoor niet worden gedigitaliseerd en geautomatiseerd. In het belang van het beperken van de impact van de nieuwe eerste schijf elektriciteit op verzoekers en ten behoeve van de uitvoerbaarheid van de teruggave «blokelektriciteit» vereenvoudigt de Belastingdienst de beoogde berekening van de teruggave in de situatie dat het tarief van de nieuwe eerste schijf elektriciteit lager zou worden dan het tarief van de nieuwe tweede schijf elektriciteit. Op die manier wordt er niet méér van de verzoeker gevraagd dan nu al het geval is bij teruggaveverzoeken. Naast contactgegevens, de EAN-code van de elektriciteitsaansluiting en de in rekening gebracht energiebelasting moet de verzoeker met name het aantal onroerende zaken achter de aansluiting doorgeven en de verbruiksgegevens van onroerende zaken met een verbruik dat de nieuwe tweede schijf (2.900–10.000 kWh) overstijgt. Als het tarief van de nieuwe eerste schijf zou worden verlaagd ten opzichte van het tarief van de nieuwe tweede schijf, past de Belastingdienst de vereenvoudigde berekening toe en is het indienen van een verzoek naar verwachting doenlijk voor de contracthouders. Het aantal contracthouders dat een verzoek indient, neemt niet toe. De betreffende groep dient op dit moment al jaarlijks een teruggaveverzoek in met het oog op de belastingvermindering.