Gerealiseerde ontvangsten (x € 1 000)

Gerealiseerde uitgaven (x € 1 000)

Inhoudsopgave

A. ALGEMEEN

1. VOORWOORD

Hierbij bied ik u het departementaal jaarverslag over 2004 aan. In dit jaarverslag maakt Defensie, volgens de regels van de VBTB, inzichtelijk in hoeverre eerder aangekondigde doelen zijn bereikt en wat daarvan de financiële gevolgen waren.

In 2004 is voortvarend invulling gegeven aan de herinrichting van de defensieorganisatie om een nieuw evenwicht tot stand te brengen tussen de taken en de middelen van de krijgsmacht. Defensie stelt hoge eisen aan het expeditionaire vermogen van de krijgsmacht, want zij moet snel, over grote afstanden en onder zeer uiteenlopende omstandigheden effectief kunnen optreden. Instandhouding of zelfs vergroting van de operationele slagkracht is het devies, bij een gelijktijdige verkleining van het personeelsbestand van Defensie. De investeringen in nieuw materieel zijn het afgelopen jaar met drie procent gestegen tot ruim negentien procent.

Ondanks de forse ingrepen in de defensieorganisatie is Nederland zijn internationale verplichtingen het afgelopen jaar ruimschoots nagekomen. Met de inzet van ongeveer zevenduizend militairen in 21 grote en kleine crisisbeheersingsoperaties heeft Nederland een actieve bijdrage geleverd aan de bevordering van vrede en veiligheid. Ondertussen worden in nationaal en internationaal verband nieuwe stappen gezet om de inzetbaarheid van de krijgsmacht verder te verbeteren. Het «nieuw evenwicht» dat Defensie nastreeft is een dynamisch evenwicht dat zich rekenschap geeft van wijzigende omstandigheden. Zo heeft Defensie in 2004 een drietal studies uitgevoerd naar de behoefte aan grote oppervlakteschepen van de Koninklijke marine, de samenwerking tussen Korps mariniers, Korps commandotroepen en 11 Air Manoeuvre Brigade alsmede de studie naar de integrale helikoptercapaciteit. Laatstgenoemde studie behelsde onder meer de toegenomen behoefte aan transporthelikopters bij crisisbeheersingsoperaties, zowel boven land als boven zee. Dit heeft geresulteerd in een besluit tot de verwerving van extra Chinook-helikopters en de aanpassing van de behoefte aan NH-90-helikopters. Met de uitbreiding van het aantal transporthelikopters komt Nederland tevens tegemoet aan de behoefte van de Navo en de Europese Unie.

Het belang van de bijdragen die Defensie kan leveren aan de nationale veiligheid is door de terroristische dreiging verder toegenomen. De terreuraanslagen in Madrid op 11 maart 2004 en de moord op filmmaker Theo van Gogh op 2 november 2004 onderstrepen de ernst van deze dreiging in Europa en Nederland. Militairen zijn het afgelopen jaar ingezet bij de handhaving van de nationale openbare orde en veiligheid, onder meer in het Laakkwartier in Den Haag in november 2004 en bij onderscheppingen door F-16 vliegtuigen in het kader van de bewaking van het Nederlandse luchtruim.

Het Europees Veiligheids- en Defensiebeleid (EVDB) heeft in 2004 verder gestalte gekregen. Onder Nederlands voorzitterschap heeft de Europese Unie besloten om vanaf 2007 dertien Battlegroups gereed te stellen voor EU-geleide crisisbeheersingsoperaties. Verder is begonnen met de uitwerking van de Headline Goal 2010, de doelstelling van de EU om de Europese krijgsmachten beter geschikt te maken voor moderne crisisbeheersingsoperaties. Ten slotte is de EU-operatie Althea in Bosnië-Herzegovina gestart. Hiermee geeft de EU invulling aan haar ambitie om meer verantwoordelijkheid te nemen voor vrede en veiligheid in de wereld.

Sinds het verschijnen in 2003 van de Prinsjesdagbrief en de Personeelsbrief is een groot aantal reorganisaties in gang gezet, die een zware wissel trekken op het personeel. Voor veel defensiemedewerkers brengt dit proces onzekerheid teweeg. De staatssecretaris en ik zijn ons hier terdege van bewust en zien nauwgezet toe op een zorgvuldige en correcte uitvoering van de reorganisaties. Defensie wil haar reputatie als aantrekkelijke en betrouwbare werkgever gestand blijven doen. Het personeel vormt het hart van de organisatie en moet te allen tijde kunnen rekenen op een goede zorg.

2. VERZOEK TOT DECHARGEVERLENING

Verzoek tot déchargeverlening van de Minister van Defensie aan de Voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Defensie décharge te verlenen over het in het jaar 2004 gevoerde financiële beheer met betrekking tot de uitvoering van de begroting van het Ministerie van Defensie.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot déchargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld van haar bevindingen en haar oordeel met betrekking tot:

a. het gevoerde financieel en materieelbeheer;

b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

c. de financiële informatie in de jaarverslagen en jaarrekeningen;

d. de departementale saldibalansen;

e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

van het Ministerie van Defensie. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden.

Bij het besluit tot déchargeverlening dienen, naast het onderhavige jaarverslag en het hierboven genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer, de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

a. het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2004; dit jaarverslag wordt separaat aangeboden.

b. de slotwet van het Ministerie van Defensie over het jaar 2004; deze slotwet is als afzonderlijk kamerstuk gepubliceerd,

het besluit tot déchargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen;

c. Het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2004 met betrekking tot de onderzoeken, bedoeld in artikel 83 van de Comptabiliteitswet 2001. Dit rapport, dat betrekking heeft op het onderzoek van de centrale administratie van 's Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk, wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aangeboden.

d. De verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2004 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2004 alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2004 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001);

het besluit tot déchargeverlening kan niet worden genomen, voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Defensie,

H. G. J. Kamp

mede namens

de Staatssecretaris van Defensie,

C. van der Knaap

3. LEESWIJZER

Opzet jaarverslag

Het jaarverslag bestaat naast deze leeswijzer, uit het voorwoord van de minister, het verzoek tot déchargeverlening, het beleidsverslag en de jaarrekening. De kern van het jaarverslag wordt gevormd door het beleidsverslag. Hierin wordt met name aandacht besteed aan de drie algemene beleidsdoelstellingen van Defensie, de aansluiting met de beleidsartikelen en de beleidsprioriteiten zoals deze voor 2004 zijn geformuleerd, inclusief de beleidsprioriteit «terrorismebestrijding», die naar aanleiding van de aanslagen van 11 september 2001 op de agenda is gezet. Van de budgettaire en financiële gevolgen van de beleidsprioriteiten worden de grote verschillen aangegeven in de toelichtingen op de tabellen «Budgettaire gevolgen van beleid» bij de begrotingsartikelen.

In het jaarverslag wordt onderscheid gemaakt tussen financiële en overige informatie. De financiële informatie valt onder de reikwijdte van de door de Audit Dienst Defensie afgegeven accountantsverklaring. Deze financiële informatie bestaat uit hoofdstuk C «Jaarrekening», alsmede uit de bij de begrotingsartikelen opgenomen tabellen «Budgettaire gevolgen» met de daarbij behorende toelichting bij de opmerkelijke financiële verschillen.

De informatievoorziening omtrent inzetgereedheid en prestaties is binnen Defensie nog volop in ontwikkeling en is nog niet uitgekristalliseerd. Zo worden momenteel de systemen voor het bepalen van de mate van gereedheid van de eenheden van de krijgsmacht aangepast c.q. verder verbeterd. Dit betekent over het algemeen dat de kwaliteit van de overige informatie zich nog niet bevindt op hetzelfde (hoge) niveau als dat van de financiële informatie.

In het kader van het Rijksbrede streven om de omvang van de jaarverslagen terug te dringen, is ten opzichte van het vorige jaarverslag een overlapping weggenomen: in het onderdeel «jaarrekening» wordt alleen de overige financiële informatie vermeld die niet in het onderdeel «beleidsverslag» is opgenomen. Ook is besloten de projecten uit het zogenoemde Materieel Projectenoverzicht niet meer in het beleidsverslag op te nemen en is het aantal bijlagen beperkt. Deze informatie wordt nu via het internet van Defensie of via separate rapportages aan de Tweede Kamer en andere belangstellenden beschikbaar gesteld.

Wijze van toelichten

Het jaarverslag 2004 heeft ten dele het karakter van een uitzonderingsrapportage. Dit houdt in dat slechts aanvullende informatie is opgenomen als sprake is van substantiële afwijkingen ten opzichte van de in de begroting geformuleerde te bereiken doelstellingen, de te verrichten activiteiten en de hiervoor aan te wenden financiële middelen.

Bij de krijgsmachtdelen is een realisatieoverzicht opgenomen van de operationele doelstellingen conform de in de begroting 2004 opgenomen indeling. Indien zich gedurende 2004 bijzonderheden hebben voorgedaan ten aanzien van de realisatie van deze doelstellingen, dan wel dat doelstellingen niet volledig zijn gerealiseerd, wordt dit expliciet in het jaarverslag weergegeven met behulp van het Δ-symbool in de kantlijn, gevolgd door een toelichting. Hiermee wordt inzicht gegeven in de realisatie van de doelstellingen, de oorzaken van eventuele afwijkingen en de als gevolg hiervan te treffen maatregelen.

Budgettaire gevolgen van beleid

In deze beleidsverantwoording zijn bij de tabellen «Budgettaire gevolgen van beleid», ook de realisatiegegevens over de jaren 2000, 2001, 2002 en 2003 opgenomen. Bij het betrokken overzicht van het niet-beleidsartikel 60 «Ondersteuning krijgsmacht» worden, zoals geraamd in de begroting 2004, de realisatiecijfers over 2004 vermeld van de ondersteunende delen van de krijgsmachtdelen. Om de consistentie in de cijfers over de jaren zoveel mogelijk in stand te houden zijn in dezelfde staat ook de realisatiecijfers over de jaren 2000 tot en met 2003 vermeld. In het jaarverslag 2003 werden deze realisatiegegevens niet separaat, maar als onderdeel van de beleidsartikelen van de krijgsmachtdelen, verantwoord.

De budgettaire gevolgen van de Nota van Wijziging zijn in de tabellen «Budgettaire gevolgen van beleid» aangebracht, zodat de daar gepresenteerde bedragen in overeenstemming zijn met die zoals uiteindelijk op artikelniveau geautoriseerd.

Toelichting bij de verschillen

In dit jaarverslag is bij de toelichting op de realisatieverschillen in principe een grensbedrag gehanteerd van € 5 miljoen. Verschillen met een kleinere omvang, waarover overigens wel, op verzoek, verantwoording is afgelegd tegenover het ministerie van Financiën, worden hier niet toegelicht, tenzij de aard van het verschil het noodzakelijk maakt om toch een korte toelichting te verstrekken.

In de inleiding bij de beleids- en niet-beleidsartikelen wordt aangegeven of de verschillen vooral het gevolg zijn van generieke autonome mutaties, zoals loonbijstelling, prijsbijstelling en gewijzigde dollarkoers – hetgeen voor een substantieel deel het geval zal zijn – of van (generieke) beleids-wijzigingen waartoe bijvoorbeeld het verkleinen van het personeelsbestand behoort. Zie hiertoe ook het gestelde in de inleiding in de 7^e alinea van paragraaf 4. Beleidsprioriteiten van het beleidsverslag, waar op de verkleining van het personeelsbestand wordt ingegaan.

Organisatorische ontwikkelingen

In het kader van het veranderingsproces binnen Defensie zijn in 2004 diverse organisatieonderdelen tot stand gekomen. Voor een overzicht van de belangrijkste veranderingen wordt verwezen naar punt 4. Bestuurlijke vernieuwing van de paragraaf Beleidsprioriteiten van het beleidsverslag.

B. BELEIDSVERSLAG

4. BELEIDSPRIORITEITEN

Inleiding

Nederland heeft met de inzet van ongeveer zevenduizend militairen in crisisbeheersingsoperaties in onder meer Irak, Afghanistan, Bosnië en de Arabische Zee ook het afgelopen jaar bijgedragen aan internationale vrede en veiligheid.

De Nederlandse militaire aanwezigheid in Irak is in 2004 tijdelijk versterkt met onder andere mortieropsporingsradars en Apache-gevechtshelikopters naar aanleiding van een aantal beschietingen op Nederlandse bases en bij check-points. Bij twee tragische incidenten zijn de sergeant 1 Steensma en de wachtmeester der eerste klas Severs om het leven gekomen. Na de soevereiniteitsoverdracht op 28 juni 2004 is de nadruk van de Nederlandse militaire inzet in Al-Muthanna meer komen te liggen op de ondersteuning en advisering van de lokale veiligheidsinstanties en de uitvoering van kleinschalige projecten.

De Nederlandse militaire aanwezigheid in Afghanistan als onderdeel van de International Security Assistance Force (ISAF) is in 2004 versterkt. Vanaf begin april zijn zes Apache-gevechtshelikopters met ongeveer 110 militairen in Kabul en omstreken ingezet. Daarnaast is vanaf augustus een Nederlands Provincial Reconstruction Team met ongeveer 135 militairen operationeel in de provincie Baglan. Verder heeft Nederland met het oog op de presidentsverkiezingen in Afghanistan in oktober jl. van september tot november een militaire bijdrage geleverd van zes F-16's en één KDC-10 tankervliegtuig die met ongeveer 170 militairen in Manas (Kirgizië) gestationeerd waren.

De Europese Unie heeft in december 2004 de Navo-missie SFOR in Bosnië overgenomen. De Nederlandse militaire bijdrage aan de SFOR-missie respectievelijk de EU-operatie Althea is in 2004 verminderd, aangezien sprake is van een geleidelijke verschuiving van militaire naar civiele aspecten van crisisbeheersing in Bosnië.

Verder leverde de Nederlandse krijgsmacht met ruim duizend militairen in 2004 een wezenlijke bijdrage aan de Nato Response Force (NRF). Tegelijkertijd hebben ongeveer 4 500 militairen een trainings- en opleidingsprogramma gevolgd ter voorbereiding op NRF-4.

Naast de taken die de krijgsmacht uitvoert ter bevordering van de internationale rechtsorde, zijn militairen het afgelopen jaar in toenemende mate ingezet bij de handhaving van de nationale openbare orde en veiligheid. Zo is de BBE-Snelle Interventie Eenheid sinds de oprichting in september 2004 al enkele malen ingezet. Daarnaast hebben F-16 vliegtuigen van de Koninklijke luchtmacht het afgelopen jaar enkele onderscheppingen uitgevoerd in het kader van de bewaking van het Nederlandse luchtruim.

Defensie is bezig met een herstructurering met als doel een kwalitatief hoogwaardige en volledig inzetbare, maar wel kleinere, krijgsmacht. Deze herstructurering is nodig in verband met de bezuinigingen die Defensie zijn opgelegd in het Strategisch Akkoord en het Hoofdlijnenakkoord. De maatregelen om te komen tot een nieuw evenwicht tussen de taken en de middelen van de krijgsmacht zijn ook in lijn met de wensen van de Navo en de EU. In 2004 heeft de krijgsmacht ondanks ingrijpende reorganisatiemaatregelen haar internationale verplichtingen gestand kunnen doen. Om te voldoen aan de hoge, kwalitatieve eisen die aan de Nederlandse krijgsmacht worden gesteld, moeten de investeringen in nieuw materieel de komende jaren verder omhoog. Het investeringspercentage is in 2004 gestegen van 16,1 naar 19,1, onder meer door een versnelling van de verwerving van Infanterie GevechtsVoertuigen (IGV) voor de Koninklijke landmacht. Met de vermindering van de exploitatiekosten van de defensieorganisatie en de verkoop van overtollig defensiematerieel ontstaat ruimte om in deze kabinetsperiode het investeringspercentage stapsgewijs te verhogen tot ruim 20 in 2007.

De verkleining van het personeelsbestand bij Defensie is in 2004 voortvarend ter hand genomen. In 2003 en 2004 is het personeelsbestand met ongeveer 7000 gekrompen. In de begroting 2004 was een reductie van 5000 voorzien. De extra verkleining van het personeelsbestand met 2000 wordt grotendeels verklaard door een achterblijvende werving van BBT'ers. Om deze achterstand in te lopen en een volledige vulling van de operationele eenheden in 2007 tot stand te brengen, zijn aanvullende maatregelen genomen. Zo is een Taakgroep Personeelsvoorziening ingesteld om het proces van werving, selectie, aanstelling en initiële opleiding kritisch te volgen en verbetermaatregelen te ontwikkelen.

De verkleining van het personeelsbestand is tot stand gekomen door instroombeperkende en uitstroombevorderende maatregelen, de zogenaamde generieke maatregelen. Vanaf 1 januari 2005 wordt uitsluitend nog met structurele maatregelen vorm gegeven aan de herinrichting van de defensieorganisatie. Dat betekent dat verdere personele reducties vanaf dat moment het gevolg zijn van reorganisaties, die gepaard gaan met overtolligheid en de uitstroom van defensiepersoneel (Kamerbrief 25 000 X, Voortgang uitvoering «Nieuw Evenwicht», 17 november 2004).

Tevens zijn in 2004 voorbereidingen gestart voor de invoering van een flexibel personeelssysteem voor militairen vanaf 2007. Kenmerkend voor dit nieuwe personeelssysteem is dat militairen op een bepaald moment in hun loopbaan of promotie maken en doorgroeien naar een hogere militaire rang of uitstromen naar de civiele arbeidsmarkt. Een goed opleidingsbeleid voor militairen is een belangrijke voorwaarde om te komen tot een flexibel personeelssysteem.

Nederland heeft zich als voorzitter van de Europese Unie in de tweede helft van 2004 ingespannen om het EVDB, het Europees Veiligheids- en Defensiebeleid, van nieuwe impulsen te voorzien. Het EVDB heeft zich het afgelopen jaar op een aantal gebieden voortvarend ontwikkeld. In december 2003 is de Europese Veiligheidsstrategie aanvaard, waarin de Unie de ambitie heeft vastgelegd om verantwoordelijkheid te nemen voor vrede en veiligheid in de wereld. De veiligheidsstrategie vraagt nadrukkelijk om versterking van de Europese militaire capaciteiten, een voorwaarde voor een werkelijk effectief extern beleid. In mei 2004 is een nieuwe militaire capaciteitendoelstelling aangenomen, de «Headline Goal 2010», de opvolger van de Helsinki Headline Goal uit 1999. De nieuwe Headline Goal stelt hogere kwalitatieve eisen aan de Europese krijgsmachten, vooral ten aanzien van de snelle inzetbaarheid, de interoperabiliteit en het expeditionair vermogen. Het doel is de Europese krijgsmachten beter geschikt te maken voor moderne crisisbeheersingsoperaties. Met de oprichting van het Europees Defensieagentschap in juli 2004 wordt de versterking van de Europese militaire capaciteiten verder ondersteund.

Op de beleidsprioriteiten voor 2004, die zijn ontleend aan de Prinsjesdagbrief van september 2003, wordt in dit beleidsverslag nader ingegaan:

1. tot stand brengen van een nieuw evenwicht tussen de taken en de middelen van de krijgsmacht;

2. verbetering van de inzetbaarheid van de krijgsmacht voor crisisbeheersingsoperaties;

3. versterking van de Europese militaire capaciteiten in de Navo en de Europese Unie;

4. bestuurlijke vernieuwing;

5. verdieping van de samenwerking met civiele autoriteiten in Nederland.

1. Nieuw evenwicht tussen de taken en de middelen van de krijgsmacht

Het bereiken van een nieuw evenwicht binnen de krijgsmacht, waarmee deze beter inzetbaar is voor internationaal alsmede nationaal optreden en over voldoende financiële ruimte beschikt voor noodzakelijke investeringen in nieuwe capaciteiten, was één van de belangrijkste doelstellingen van Defensie in het afgelopen jaar. De voorbereidingen voor het sluiten van de locaties Seedorf, Ede, Valkenburg, Soesterberg en Twenthe zijn in volle gang. Om de exploitatiekosten verder te beperken is tevens het aantal wapensystemen verminderd bij gelijktijdige verbetering van de kwaliteit van de overige wapensystemen. Eerst worden de maatregelen beschreven die hebben geleid tot verkleining van de krijgsmacht en tot besparingen op de exploitatiegelden in 2004. Vervolgens worden bij de beleidsprioriteiten 2 en 3 de investeringen in hoogwaardige militaire capaciteiten en de gerealiseerde verbetering van de inzetbaarheid voor crisisbeheersingsoperaties beschreven.

Koninklijke marine

• Per 1 januari 2005 zijn alle operationele vluchten van de maritieme patrouillevliegtuigen beëindigd. De vertraging van een jaar is een direct gevolg van de wens van de Tweede Kamer bij de begrotingsbehandeling in oktober 2003 tot een nader onderzoek over de voorgenomen sluiting van marinevliegkamp Valkenburg. In april 2004 heeft de Tweede Kamer ingestemd met de sluiting van het vliegkamp per 1 januari 2005. Acht van de dertien P-3C Orions zijn in 2004 verkocht aan Duitsland voor € 271 miljoen. De overige vijf Orion-vliegtuigen zijn in februari 2005 verkocht aan Portugal voor € 81 miljoen.

Het ministerie van Verkeer en Waterstaat zal vanaf 2007 de luchtverkenningstaken voor de Kustwacht Nederland uitvoeren met nog aan te schaffen vliegtuigen. Totdat de definitieve luchtverkenningscapaciteit voor de Kustwacht Nederland beschikbaar is, worden de taken ingevuld met een tot eind 2006 door het ministerie van Verkeer & Waterstaat geleasde Dornier-228. De luchtverkenning voor de Kustwacht voor de Nederlandse Antillen en Aruba wordt vanaf 2007 voortgezet met ingehuurde capaciteit. Voor 2005 en 2006 voert Defensie deze taak nog uit. Daartoe worden twee Fokker-60 toestellen van de Koninklijke luchtmacht aangepast. Deze toestellen zijn naar verwachting vanaf april 2005 inzetbaar. Tot die tijd wordt de luchtverkenningstaak uitgevoerd met Nimrod-vliegtuigen uit Groot-Brittannië.

• Op 26 maart 2004 zijn twee M-fregatten en twee L-fregatten aan Chili verkocht voor € 290 miljoen. Het eerste M-fregat, Hr. Ms. Abraham van der Hulst, is op 16 januari 2004 uit dienst gesteld en wordt medio november 2005 aan Chili overgedragen. Een tweede M-fregat is op 31 december 2004 uit dienst gesteld. Het eerste L-fregat, Hr.Ms. Jacob van Heemskerck, is op 2 december 2004 uit dienst gesteld en wordt medio december 2005 aan Chili overgedragen. De overdracht van het tweede L-fregat, Hr.Ms. Witte de With, is gepland voor 2006.

• De vijf Alkmaar-klasse mijnenbestrijdingsvaartuigen, waarvan drie al eerder uit dienst zijn gesteld, zijn nog niet verkocht. Met Letland zijn in december 2004 eerste besprekingen gevoerd over mogelijke overname. Deze besprekingen zijn begin 2005 hervat.

Koninklijke landmacht

• De reserve-eenheden van de Koninklijke landmacht zijn overeenkomstig de Najaarsbrief (Kamerstuk 28 600 X nr. 10, 8 november 2002) per 1 juli 2004 opgeheven, met uitzondering van de Nationale reserve (Natres) en reservisten die individueel worden ingezet op specialistische functies. Ook de Batterij Multiple Launch Rocket System (MLRS) is op 1 juli 2004 opgeheven.

• Defensie reduceert het aantal gevechtstanks van 180 naar 110. Thans zijn zestig tanks voor verkoop aangeboden. Tien tanks zijn afgeschreven. De tanks zijn als onderdeel van het project Gevechtswaardeverbetering Leopard II gemodificeerd, waardoor hun gevechtswaarde sterk verbeterd is.

• In 2004 heeft Defensie de zestig Pantser Rupsvoertuigen Tegen Luchtdoelen (PRTL) die waren ingedeeld bij de reserve-eenheden voor verkoop aangeboden. Verder heeft de Tweede Kamer ingestemd met de voortzetting en mandatering van het project «Stingerplatform», ter vervanging van de PRTL.

• De eerste bouwprojecten op de legerplaatsen en kazernes in Oirschot, Ermelo, 't Harde, Stroe en Garderen zijn in september 2004 aanbesteed. De nieuwe infrastructuur in genoemde plaatsen is noodzakelijk om de legerplaats Seedorf in 2007 te kunnen sluiten. De eenheden uit Seedorf verhuizen in 2005 en 2006 naar Nederland.

Koninklijke luchtmacht

• Het aantal F-16 gevechtsvliegtuigen wordt in deze kabinetsperiode teruggebracht van 137 naar 108. Voor de aanschaf van de 29 af te stoten gevechtsvliegtuigen hebben enkele landen, waaronder Griekenland en Chili, interesse getoond. Eén F-16 squadron is in 2004 opgeheven.

• Om de vliegbasis Twenthe vóór 1 januari 2007 te kunnen sluiten, worden infrastructurele voorzieningen getroffen op vliegbasis Volkel (Kamerbrief 29 200 X nr. 75, «Onderbrengen extra F-16 squadron op vliegbasis Volkel», 27 april 2004). Dit project ligt op schema.

• Ook de infrastructuur van vliegbasis Gilze Rijen wordt uitgebreid om zowel de transporthelikopters die afkomstig zijn van vliegbasis Soesterberg als de acht nieuwe NH-90 transporthelikopters te kunnen onderbrengen. Met Kamerbrief 29 200 X, nr. 112, «Herbelegging infrastructuur vliegbasis Gilze Rijen», 17 september 2004) bent u hierover geïnformeerd.

• Het transitieplan voor de inrichting van een gezamenlijke luchtverdedigingsorganisatie van de Koninklijke landmacht en de Koninklijke luchtmacht op de basis De Peel is gereed. Op 14 januari 2005 is het Joint Air Defence Centre (JADC) opgericht.

• Vanwege het verlies van één Apache gevechtshelikopter tijdens operationele inzet in Afghanistan, heeft Defensie het aantal te verkopen gevechtshelikopters neerwaarts bijgesteld van zes naar vijf. Nederland is in onderhandeling met de Verenigde Staten over de verkoop van deze helikopters.

• Defensie heeft op 18 november 2004 met Roemenië een contract gesloten over de verkoop van de HAWK PIP III geleide wapensystemen voor € 23,5 miljoen. Overdracht van de HAWK-wapensystemen aan Roemenië heeft plaatsgevonden in april 2005.

2. Verbetering van de inzetbaarheid krijgsmacht voor crisisbeheersingsoperaties

In 2004 heeft Defensie deelgenomen aan 21 operaties, waarvan de operaties in Irak (SFIR), Afghanistan (ISAF), Bosnië (SFOR/Althea) en de Arabische Zee (Enduring Freedom) de grootste en tevens meest bekende zijn. De inzet van de Nederlandse detachementen kan rekenen op veel lof in binnen- en buitenland. Met een groot aantal individuele uitzendingen van militairen vervult Nederland eveneens een belangrijke, maar minder zichtbare, bijdrage aan het goede verloop van diverse operaties. In beleidsartikel 09 wordt een overzicht gegeven van alle crisisbeheersingsoperaties waaraan Nederland in 2004 heeft bijgedragen.

De uitzenddruk in 2004 was hoog. Een groot aantal militairen was of daadwerkelijk ingezet, ofwel gecommitteerd voor een inzet binnen zes maanden of recent teruggekeerd van een operatie. Daarnaast werd het afgelopen jaar een groot beroep gedaan op de ondersteunende diensten in Nederland ten behoeve van de inzet van personeel en materieel in het buitenland.

In het Hoofdlijnenakkoord is een intensivering afgesproken voor de verbetering van de inzetbaarheid van de krijgsmacht voor crisisbeheersingsoperaties, oplopend tot € 100 miljoen in 2007. Defensie heeft € 30 miljoen, die hiervoor in 2004 beschikbaar waren, besteed aan:

• De voorbereiding en werving van personeel voor de oprichting van drie extra parate pantserinfanteriecompagnieën. De eerste compagnie wordt medio 2005 in Ermelo opgericht, in 2006 gevolgd door de tweede en derde compagnie.

• Het Soldier Modernisation Programme (SMP) beoogt de effectiviteit en de bescherming van de individuele gevechtssoldaat verder te verbeteren. Het programma richt zich op de verbetering van de bewapening, communicatie en informatie, energievoorziening en kleding en uitrusting van de militair. In 2004 is een deel van dit nieuwe SMP-materieel ontwikkeld en getest. Verder zijn onder meer 1000 Hands Free radio's voor (uitgezonden) infanterie-eenheden en multifunctionele radio's voor het Korps Commandotroepen beschikbaar gekomen.

• Om de inzetbaarheid van de transporthelikopters te verbeteren heeft Defensie een aantal maatregelen getroffen. Ten eerste de inhuur van tijdelijk personeel om de vulling van de Tactische Helikoptergroep te verbeteren. Ten tweede de versnelde uitvoering van de reorganisatie van de Tactische Helikoptergroep alsmede een structurele uitbreiding van de organisatie. Ten derde is thans een behoeftestelling voor extra Chinook-motoren in voorbereiding. Ten slotte is op grond van de zogenaamde helikopterstudie in 2004 besloten, naast de verbetering van de inzetbaarheid van de huidige helikopters, het aantal transporthelikopters verder uit te breiden met drie of vier Chinook-helikopters en de invulling van het NH-90-contract te wijzigen.

• Defensie beschikt sinds 2 november 2004 over een derde DC-10 transportvliegtuig voor strategisch transport van personen en goederen. Het vliegtuig wordt thans gemodificeerd naar de Nederlandse standaard (totale projectomvang € 43,5 miljoen). Het benodigde personeel wordt opgeleid. De derde DC-10 is naar verwachting vanaf 1 januari 2007 operationeel inzetbaar.

Ook heeft Defensie besloten tot de verwerving van een derde C-130 (Hercules)-transportvliegtuig (Kamerbrief 29 800 X, nr. 11,«Verwerving derde Hercules C-130», 13 oktober 2004). De verwervingsactiviteiten hiervoor zijn inmiddels in gang gezet.

Als gevolg van de verkleining van de krijgsmacht en de vermindering van de exploitatiekosten van de defensieorganisatie («Nieuw evenwicht») is in 2004 ruimte ontstaan voor de verdere verbetering van de inzetbaarheid van de krijgsmacht voor crisisbeheersingsoperaties:

Koninklijke marine

• Het project Nieuwe generatie Mariniers Communicatie- en Informatie- Systeem (NIMCIS) bestaat uit twee delen. Het eerste deel omvat de introductie van tactische communicatieapparatuur met een initiële capaciteit aan informatieverwerkende systemen. Het tweede deel omvat de verwerving en implementatie van informatiesystemen voor onder meer besluitvorming, inlichtingen, indirecte vuursteun en logistieke ondersteuning. Voorzien was dat het Korps mariniers in 2004 de eerste beveiligde communicatie- en dataverbindingsmiddelen in gebruik zou nemen. De verwerving is echter vertraagd en wordt nu voorzien in 2005.

Koninklijke landmacht

• De problemen met betrekking tot de productie van het lichte bewakings- en verkenningsvoertuig van het type Fennek zijn opgelost. Met de Duitse hoofdleverancier Krauss Maffei Wegmann is een nieuw contract afgesloten. In 2005 worden de eerste voertuigen geleverd.

• Het wissellaadsysteem (WLS) dat bestaat uit voertuigen, ladingdragers en overslagmiddelen wordt defensiebreed ingevoerd. In 2004 is de testserie van de WLS-voertuigen geleverd. In 2005 en 2006 ontvangen de logistieke eenheden het grootste deel van de nieuwe middelen.

• De werving voor 80 extra functies bij het Korps CommandoTroepen is in 2004 gestart. De uitbreiding van de geniecapaciteit met 150 functies is voorzien in 2005.

• Defensie heeft geavanceerde nachtrichtapparatuur en zichtmiddelen, 242 LION-warmtebeeldkijkers, ter waarde van € 10 miljoen verworven voor de Koninklijke landmacht alsmede voor het Korps mariniers. Met deze middelen kunnen te voet opererende eenheden bij duisternis en slecht zicht adequaat optreden.

• Ten slotte is in 2004 het verwervingstraject van twee belangrijke materieelprojecten van de landmacht versneld. Het contract voor het Short-Range Anti-Tank (SRAT)-project voor de Koninklijke landmacht en het Korps mariniers is in 2004 getekend. De eerste SRAT-systemen worden in 2006 afgeleverd. Daarnaast is overgegaan tot het versneld aanschaffen van 184 Infanterie GevechtsVoertuigen (IGV). Het contract voor de voertuigen is in december 2004 getekend en de levering van de eerste voertuigen staat gepland voor 2007.

Koninklijke luchtmacht

• Vanwege de dreiging in Irak en Afghanistan zijn in 2004 twaalf Apache-gevechtshelikopters voorzien van verbeterde zelfbeschermingsmiddelen, de zogenaamde Apache Modular Aircraft Survivability Equipment (AMASE). De overige twaalf Apache-helikopters worden eveneens geschikt gemaakt voor het gebruik van deze zelfbeschermingsmiddelen.

3. Versterking Europese militaire capaciteiten in Navo en Europese Unie

In 2004 heeft het Europees Veiligheids- en Defensiebeleid (EVDB) een belangrijke impuls gekregen. Onder Nederlands voorzitterschap hebben de EU-ministers van Defensie hun betrokkenheid bij de ontwikkeling van de Europese militaire capaciteiten herbevestigd. De belangrijkste actiepunten voor de komende periode zijn de verwezenlijking van de Headline Goal 2010, de vorming van robuuste, snel inzetbare EU-Battlegroups, de verbetering van de coördinatie van strategisch transport, de aanpak van resterende militaire tekorten, de versterking van het capaciteitenproces en de intensivering van de internationale militaire samenwerking.

De EU-Battlegroups worden opgericht om militairen snel in te kunnen zetten voor EU-geleide operaties in het gehele spectrum van crisisbeheersingstaken. Een battlegroup is een militaire formatie van zo'n 1500 militairen die voorziet in militaire gevechtskracht inclusief gevechtssteun, logistiek en transport. Nederland heeft een bijdrage toegezegd aan twee multinationale battlegroups (Kamerbrief 21 501-28 nr. 20 «Nederlandse bijdrage aan EU-Battlegroups», 15 november 2004).

Frankrijk, Italië, Nederland, Portugal en Spanje hebben in september 2004 een overeenkomst getekend over de oprichting van een multinationaal samenwerkingsverband van militaire politie-eenheden, European Gendarmerie Force (EGF). Deze militaire politie-eenheden kunnen worden ingezet in de overgang van vredesafdwinging of vredeshandhaving naar wederopbouw. De Nederlandse bijdrage aan de EGF zal bestaan uit 40 tot 60 functionarissen van de Koninklijke marechaussee. De EGF kan eenheden beschikbaar stellen aan zowel de Europese Unie als de Navo, de VN en de OVSE.

– Bijdrage aan de «Nato Response Force (NRF), de snelle reactiemacht van de Navo:

• Voor NRF-2 (januari–juni 2004) heeft Defensie zes F-16's en één fregat beschikbaar gesteld.

• Voor NRF-3 (juli–december 2004) zijn de volgende capaciteiten beschikbaar gesteld: twaalf F-16's, één Patriot-eenheid, een fregat, een onderzeeboot, een mijnenjager, een bevoorradingsschip, een EOD-peloton, een verbindingseenheid en een beveiligingseenheid voor een vliegveld.

• De uitzendtermijn voor de gevechtshelikopters in Afghanistan (ISAF) is verlengd tot 1 maart 2005. De inzet van zowel transporthelikopters als gevechtshelikopters in Irak is verlengd tot medio april 2005. Vanwege de uitzendingen in Afghanistan en Irak heeft Nederland de helikopters teruggetrokken uit NRF-4 (januari–juni 2005). De Tweede Kamer is hierover op 20 augustus 2004 geïnformeerd.

• De Koninklijke landmacht heeft voor NRF-4 een multinationale eenheid gereed. Deze eenheid wordt gevormd rondom de 43^e Gemechaniseerde Brigade en het hoofdkwartier van het Duits-Nederlandse Legerkorps, als Land Component Command. Nederland levert ongeveer 4500 militairen. In 2004 heeft deze eenheid het opleidings- en trainingsprogramma afgerond en voldoet daarmee aan de gestelde Navo-criteria.

In het Strategisch Akkoord is voor de versterking van de Europese militaire capaciteiten een structurele voorziening getroffen, oplopend tot € 50 miljoen in 2006 (de EVDB-voorziening). Bij gevolg kon Defensie in 2004 € 30 miljoen besteden aan:

– Toezeggingen die Nederland heeft gedaan in het kader van het «Prague Capabilities Commitment»:

• De verwerving van de commandofaciliteiten voor het tweede amfibische transportschip (LPD-2) ligt op schema.

• De verwerving van extra NBC-middelen: 1) sinds medio 2004 beschikt Defensie over zes zogenaamde ontsmettingsstraten, waarmee personeel en voertuigen kunnen worden gedesinfecteerd; 2) Defensie heeft drie Fuchs-voertuigen gekocht van Duitsland. Deze voertuigen worden gereed gemaakt voor biologische verkenningen. Samen met TNO wordt de biologische verkenningsapparatuur ontwikkeld. Dit ontwikkeltraject duurt ongeveer twee tot drie jaar, zodat de biologische verkenningsvoertuigen vanaf 2008 beschikbaar zijn; 3) de huidige uitrusting voor gasverkenning wordt vervangen door een interim-oplossing. De bestelopdracht voor deze interim-uitrusting voor gasverkenning, evenals de contracten voor twee typen chemische detectieapparatuur, zijn ondertekend. De levering van deze apparatuur is voorzien in 2005.

• Om de Europese capaciteit voor politiemissies te vergroten wordt de capaciteit van de Koninklijke marechaussee uitgebreid met in totaal 100 functies. In 2004 is deze uitbreiding versneld. Hierdoor waren eind 2004 reeds 75 functies gevuld, in plaats van de eerder geplande 50 functies.

• Navo en EU hebben grote behoefte aan een waarnemingscapaciteit vanuit de lucht die in staat is gebieden op veilige afstand te kunnen waarnemen, de «Alliance Ground Surveillance» (AGS). Met deze capaciteit kan worden beschikt over voldoende informatie over gebieden en tegenstanders waartegen (mogelijk) wordt opgetreden. De Navo-lidstaten hebben besloten deze kerncapaciteit aan te schaffen en te beheren met geld dat de deelnemende landen bijdragen volgens een verdeelsleutel. De oplevering van AGS is voorzien vanaf 2010, echter het project kampt momenteel met vertragingen en valt naar verwachting duurder uit dan voorzien. Nederland gaat na op welke wijze de kostenoverschrijding van AGS beperkt kan worden.

• In 2004 heeft Defensie een aantal zogenaamde basismodules Titaan aangeschaft. Deze basismodules bestaan onder meer uit «servers» en bekabeling waarop computers en digitale telefoons kunnen worden aangesloten. Hierdoor is het mogelijk een lokaal IT-netwerk voor een hoofdkwartier op te zetten dat aan andere netwerken kan worden gekoppeld. Zo kan desgewenst een gebiedsdekkend netwerk (wide area network) worden gecreëerd.

– Versterking van samenwerkingsverbanden met Europese partners:

• Duitsland: de samenwerking tussen de Nederlandse en Duitse landmacht is verder uitgebreid, met name op het gebied van operationele en technische opleidingen en training.

• Met Frankrijk is overeengekomen dat de Koninklijke landmacht deelneemt aan het nieuw op te richten Franse HRF hoofdkwartier in Lille van de Franse landmacht.

• In 2004 hebben Frankrijk en Nederland gezamenlijk een haalbaarheidsstudie uitgevoerd naar de ontwikkeling en productie van een Medium Altitude Long Endurance Unmanned Reconnaissance Aerial Vehicle (MALE URAV). Frankrijk heeft een nieuw initiatief gelanceerd waarbij Nederland en andere Europese landen worden uitgenodigd om in samenwerking met de Europese defensie-industrie (onder leiding van EADS) een MALE URAV «demonstrator» te bouwen die in 2009 aan alle gestelde eisen moet voldoen. Nederland bestudeert momenteel de Franse voorstellen.

• Noorwegen heeft afgezien van de zogenaamde Package Deal met Nederland. Daarmee gaat de overname van 18 Nederlandse pantserhouwitsers in ruil voor Noorse precisiemunitie, luchtverdedigingssystemen voor de korte afstand en Noorse mobiliteitsmiddelen voor de genie niet door. In de kamerbrief «Verwerking aanvullende investeringen» van 18 november 2004 is uiteengezet dat de behoefte aan mobiliteitsmiddelen voor de genie en aan precisiemunitie is ingepast in de begroting 2005. De mogelijkheden voor een alternatieve invulling van de geleide wapensystemen voor de luchtverdediging op de korte afstand worden nog onderzocht.

• Strategic Airlift Interim Solution (SALIS) beoogt te voorzien in een gegarandeerde en tijdige beschikbaarheid van Outsized Air Cargo-vliegtuigen. Momenteel zijn twee offertes ontvangen. Eén van de offertes voldoet niet aan de technische eisen, de ander is te duur. Nato Maintenance and Supply Agency (NAMSA) is namens de participerende landen onderhandelingen gestart met één van de aanbieders om een gunstiger tarief te kunnen bedingen.

4. Bestuurlijke vernieuwing

Het programma «Bestuursvernieuwing» heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het veranderingsproces binnen Defensie. Voor de totstandkoming van de verschillende organisatieonderdelen was 2004 een belangrijk jaar. Belangrijke wapenfeiten waren de oprichting van de Hoofddirectie Personeel (HDP), de herinrichting van de Directie Informatie & Organisatie (DIO) en de omvorming van het Dico naar het Commando Dienstencentra. Ook zijn het Defensie Operatiecentrum (DOC), de afdeling Internationale Militaire Samenwerking (IMS) en de Directie Wapenbeheersingsorganisatie (DWBO) als nieuwe onderdelen van de Defensiestaf van start gegaan. Voorts is met de oprichting van één Centraal Betaalkantoor Defensie (CBD) binnen het Commando Dienstencentra de harmonisatie van het betaalverkeer tot stand gebracht. Ten slotte hebben andere dienstencentra, de Defensie Materieelorganisatie (DMO) en de Operationele Commando's, het afgelopen jaar verder vorm gekregen. Op 1 januari 2005 zijn de Bestuursstaf, de Defensie Materieelorganisatie (DMO) en het Commando Dienstencentra (CDC) als nieuwe defensieonderdelen van start gegaan.

Aan de scheiding tussen beleid, uitvoering, ondersteuning, control en toezicht is het afgelopen jaar verder invulling gegeven. Deze scheiding komt tot uitdrukking in de Bestuursstaf als beleidsstaf, de Operationele Commando's als uitvoeringsorganisaties en het Commando Dienstencentra en de Defensie Materieelorganisatie als organisaties in de ondersteuning. Tevens is bij de inrichting van de nieuwe organisatieonderdelen expliciet gelet op inrichtingsprincipes als ontstaffing, ontbureaucratisering, prestatiegerichte sturing en complementariteit. Deze principes worden in de organisatie ingebed door middel van andere werkwijzen, zoals de invoering van de Beleid, Plannen en Begroting (BPB)-procedure en het tot stand brengen van klant-leverancierrelaties.

De Operationele Commando's zijn in september 2005 gereed om op verantwoorde wijze invulling te geven aan hun nieuwe taken. Tot dat moment blijven de bevelhebbers verantwoordelijk voor de betreffende taakuitvoering. De huidige taken en verantwoordelijkheden van de bevelhebbers worden herbelegd bij de Bestuursstaf (beleid), het Commando Dienstencentra en de Defensie Materieelorganisatie (ondersteuning) en de Operationele Commando's (uitvoering).

Voor de uitvoering van de structurele aanpassingen binnen de defensieorganisatie zijn het afgelopen jaar zogenaamde «migratieplannen» opgesteld. In deze plannen beschrijven de verantwoordelijken van de defensieonderdelen op welke wijze deze «migreren» naar de gewenste situatie in 2007. Verder is besloten een nieuw Algemeen Organisatiebesluit Defensie (AOD) vast te stellen. De taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de nieuwe organisatiedelen en de nieuwe verantwoordelijken worden hiermee formeel vastgelegd. Met het vervangen van het bestaande AOD wordt aan een belangrijke voorwaarde voor een gecontroleerde transitie voldaan.

In het kader van Competitieve Dienstverlening (CDV) is in 2004 Paresto als de «meest efficiënte organisatie» voor de restauratieve voorzieningen binnen Defensie tot stand gebracht. Vanaf 1 januari 2005 functioneert Paresto als baten-lastendienst. Voorts zijn in 2004 verscheidene CDV-analyses uitgevoerd. Uit de analyse van de vastgoeddiensten is gebleken dat uitbesteden van ingenieursdiensten kostenverhogend zou werken en dat voor gebruikssteun de kosten van DGW&T zich kunnen meten met die van de markt. Begin 2005 is besloten dit vooralsnog niet uit te besteden. Op een later tijdstip, als de vastgoedpilot met publiek private samenwerking is afgerond, zal voor gebruikssteun het CDV-traject opnieuw worden doorlopen.

5. Verdieping van de samenwerking met civiele autoriteiten in Nederland

De terreuraanslagen in Madrid op 11 maart 2004 en de moord op Theo van Gogh op 2 november 2004 markeren een nieuwe fase in de terreurdreiging in Europa en Nederland. Het belang van een meer gestructureerde samenwerking met civiele autoriteiten in het kader van de derde hoofdtaak van Defensie is door deze aanslagen nog eens bevestigd. Defensie is via diverse interdepartementale fora nauw betrokken bij de uitwerking van rijksbrede maatregelen op het gebied van nationale veiligheid. Dit heeft geleid tot diverse concrete maatregelen over de snelle inzet van defensiecapaciteiten, zowel actieve eenheden als de Nationale Reserve, in het kader van de civiel-militaire bestuursafspraken (CMBA) en ten behoeve van terrorismebestrijding.

Civiel-militaire bestuursafspraken (CMBA)

Onder verantwoordelijkheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is in 2004 door de civiele hulpverleningsdiensten een personele en materiële behoeftestelling geformuleerd voor ondersteuning door Defensie. Deze behoeftestelling is gebaseerd op diverse scenarioanalyses die uitgingen van een ruime overschrijding van de beschikbare capaciteiten van de civiele hulpverleningsdiensten. De bevindingen van de projectgroep zijn inmiddels vastgelegd in het eindrapport civiel-militaire bestuursafspraken, dat in januari 2005 door de Ministerraad is goedgekeurd.

Binnen Defensie is onderzocht in hoeverre aan de behoeftestelling van de civiele hulpverleningsdiensten kan worden voldaan. De concrete afspraken over de capaciteiten die Defensie beschikbaar stelt, zijn vastgelegd in een raamconvenant dat op 3 maart 2005 door de drie meest betrokken bewindslieden (BZK, Defensie en Justitie) is getekend. Het convenant beschrijft zowel de personele en materieel/logistieke ondersteuning door Defensie als de opkomsttijden. Deze ondersteuning vormt een aanvulling op de reeds bestaande afspraken.

Defensie stelt op basis van het raamconvenant 3000 militairen inclusief reservisten – beschikbaar met in beginsel de volgende tijden tussen alarmering en inzetgereedheid: 200 militairen binnen 8 uur, 300 militairen binnen 12 uur, 1000 militairen binnen 24 uur en 1500 militairen na 24 uur. Daarnaast wordt voor de tijdelijke opvang van grote aantallen personen nabij een rampgebied per provincie een defensiecomplex met voldoende capaciteit aangewezen. Ook kunnen andere defensiecomplexen op ad hoc basis hiervoor aangewezen worden. Verder kan Defensie transportsteun leveren in de vorm van voertuigen, vaartuigen en vliegtuigen. De actuele beschikbaarheid daarvan is bekend bij het Defensie Operatiecentrum. Op het gebied van de rampengeneeskunde beschikt Defensie weliswaar over gekwalificeerd personeel, maar de militaire kwalificaties wijken af van de civiele kwalificaties waardoor Defensie voorshands niet aan de gevraagde ondersteuning kan voldoen. Met de overige betrokkenen is afgesproken dit knelpunt nader te bezien. Ook is een gemeenschappelijk oefenbeleid nodig op de gebieden waar de krijgsmacht en de civiele hulpverleningsdiensten gaan samenwerken. Dit aspect wordt verder uitgewerkt en kan een intensivering van de huidige regionale en landelijke gemeenschappelijke oefeningen tot gevolg hebben.

Deelneming in andere interdepartementale overlegfora

Naast het CMBA-project heeft Defensie in 2004 in verschillende andere interdepartementale overlegfora bijgedragen aan de ontwikkeling van beleid op het gebied van nationale veiligheid. De projecten «Beleidsplan Crisisbeheersing 2004–2007» en «Bescherming Vitale infrastructuur» zijn in 2004 voltooid. Ook is Defensie actief betrokken bij het Interne en Externe Veiligheidsonderzoek (IEVO) van de ministeries van BZK, Justitie, Buitenlandse Zaken en Defensie dat eind 2004 is uitbesteed aan RAND Europe, alsmede het Actieprogramma Nationale Veiligheid. Dit laatste project valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en krijgt in 2005 een vervolg.

Terrorismebestrijding

Terrorismebestrijding stond in 2004 ook voor Defensie hoog op de agenda. Zo is per 1 september 2004 de BBE-Snelle Interventie Eenheid opgericht, een tijdelijk werkverband tussen het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) en Defensie. Deze eenheid is sinds de oprichting al enkele malen ingezet, waaronder in het Laakkwartier in Den Haag in november 2004. Daarnaast hebben F-16 vliegtuigen van de Koninklijke luchtmacht het afgelopen jaar enkele onderscheppingen uitgevoerd in het kader van de bewaking van het luchtruim. Verder zal de Koninklijke marechaussee met 148 vte'n worden uitgebreid voor de handhaving van de vreemdelingenwet en voor persoonsbeveiliging op grond van de brief aan de Tweede Kamer over de intensivering van terrorismebestrijdingmaat-regelen van 24 januari 2005. Ook zal de MIVD worden uitgebreid met 16 vte'n voor de deelneming aan de CT-infobox, de analyse van verbindingsinlichtingen en voor contraterrorisme- en contraproliferatietaken.

De aanbevelingen van de Commissie Bestuurlijke Evaluatie AIVD (commissie Havermans) zullen ten dele ook op de MIVD van toepassing zijn. De relevante aanbevelingen zullen in 2005 resulteren in verbetermaatregelen. De samenwerking tussen MIVD en AIVD is het afgelopen jaar verder verbeterd. Begin 2005 zal een convenant tussen beide diensten worden getekend.

In 2004 heeft de Directie Beleidsevaluatie naar aanleiding van de risico-analyse 2004 een evaluatie uitgevoerd van het beleid op het gebied van terrorismebestrijding. Gebleken is dat de doelstellingen op dit gebied niet in alle gevallen verifieerbaar zijn. Verder is vastgesteld dat van de 54 voorgenomen maatregelen er 15 zijn gerealiseerd, 31 maatregelen nog in uitvoering zijn en bij 8 maatregelen geen betekenisvolle vooruitgang is geboekt.

In reactie op deze evaluatie is de verantwoordelijkheid voor de beleidsontwikkeling op het gebied van terrorismebestrijding binnen Defensie éénduidig belegd. Ook is een departementaal coördinatieberaad Nationale Taken en Terrorismebestrijding ingesteld dat maandelijks bijeenkomt en waarin alle lopende projecten op deze beleidsterreinen worden behandeld. De in april 2005 verzonden nota «Defensie en nationale veiligheid» beschrijft de defensiebijdrage aan terrorismebestrijding in Nederland. In 2005 zal het actieplan «Defensie en Terrorisme» worden geëvalueerd.

5. BELEIDSARTIKELEN

Inleiding

In dit onderdeel van het jaarverslag worden de navolgende beleidsartikelen toegelicht:

– 01 Koninklijke marine;

– 02 Koninklijke landmacht;

– 03 Koninklijke luchtmacht;

– 04 Koninklijke marechaussee;

– 09 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties;

– 10 Civiele taken;

– 11 Internationale samenwerking.

De toelichting per beleidsartikel kent de volgende opbouw: algemene beleidsdoelstelling, budgettaire gevolgen van beleid (met financiële en beleidsmatige informatie), nader geoperationaliseerde doelstellingen (met prestaties per operationele eenheid) en, waar van toepassing, de gehouden beleidsevaluaties.

De verschillen tussen de budgettaire raming voor 2004 en de realisatie in 2004 worden toegelicht. Enkele ontwikkelingen die tot de meest opmerkelijke verschillen hebben geleid, zijn:

– De tweede suppletore begroting 2004, Kamerstuk 29 897 nr. 1, liet het algemene beeld zien dat ondanks de planactualiseringen om te komen tot een Nieuw Evenwicht, vertragingen in de realisatie van investeringen en exploitatie werden verwacht. De feitelijke realisatie 2004 is uiteindelijk voorspoedig verlopen. Met name geldt dit voor de investeringsprojecten Standard Missiles 2, het Infanterie Gevechtsvoertuig en het Short-Range Anti-Tank wapen.

– In 2004 is de dienst Paresto voor de restauratieve dienstverlening binnen Defensie opgericht. Per 1 april 2004 is Paresto binnen het CDC gestart met het op proef voeren van een dienst met een baten-lastenstelsel. Met ingang van 1 januari 2005 heeft Paresto de formele status van een baten-lastendienst gekregen. In 2004 maakte Paresto nog onderdeel uit van het kas-verplichtingenstelsel. In de tabellen van budgettaire gevolgen van beleid van de beleidsartikelen van de defensieonderdelen zijn de uitgaven voor de restauratieve dienstverlening separaat zichtbaar gemaakt in de regel «Bijdragen aan Paresto». De in deze regel opgenomen bedragen betreft dus alleen Paresto. Ook in de niet-beleidsartikelen 60 Ondersteuning krijgsmacht en 90 Algemeen zijn de bijdragen aan Paresto opgenomen.

Beleidsartikel 01 Koninklijke marine

Algemene beleidsdoelstelling

De Koninklijke marine levert met de realisatie van een adequaat maritiem-militair vermogen en door de gereedstelling van eenheden een belangrijke bijdrage aan de hoofddoelstellingen van de krijgsmacht.

De eenheden van de Koninklijke marine zijn met eenheden van andere krijgsmachtdelen («joint») en/of krijgsmachten van andere staten («combined») inpasbaar in grotere internationale verbanden. De maritieme inspanning richt zich primair op de (vrije) zee als uitvalsbasis voor operaties op of boven het land, of op ondersteuning daarvan. Vanuit zee worden doelen bestreden en eenheden aan land gezet. De benodigde maritieme capaciteiten worden daartoe in taakgroepverband bijeengebracht.

Het beschikken over zeestrijdkrachten met een amfibische capaciteit biedt daarbij een aantal grote voordelen in geval van crisissituaties. Een amfibische taakgroep kan zich snel op volle zee concentreren en voorbereiden. De groep voorziet tevens in voortzettingsvermogen en in continue aanwezigheid nabij een crisishaard zonder het territoir van landen te hoeven schenden. Als de preventie van een conflict faalt, zijn zeestrijdkrachten in staat direct (door de inzet van scheepswapens of mariniers) of indirect (door het opleggen van een embargo) de situatie op het land te beïnvloeden. In geval van een grootschaliger, landgebonden operatie leveren zeestrijdkrachten cruciale ondersteuning en bescherming. De zee is doorgaans de voornaamste aanvoerroute van materieel en voorraden. De maritieme inspanning richt zich ook op de bescherming van het zeeverkeer (niet meer langdurig in de vorm van konvooibegeleiding, maar geconcentreerd op zeestraten en zeehavens) en op de bescherming van zeeroutes nabij conflictgebieden. Tenslotte richt de maritieme inspanning zich op politionele en justitiële taken (kustwachttaken) en taken lager in het geweldsspectrum, zoals blokkade, embargo, maritieme presentie en surveillance, zowel in kustwateren als op volle zee.

Budgettaire gevolgen van beleid beleidsartikel 01 Koninklijke marine

Onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde budgettaire gevolgen van beleid voor 2004.

Toelichting bij de verschillen

Verplichtingen

De hogere verplichtingen van € 229,5 miljoen hebben met name betrekking op een drietal grote mutaties. Eind 2004 zijn meerjarige contracten afgesloten met de Defensie Telematica Organisatie (DTO) voor werkplekdiensten. Hiermee is een bedrag van € 151,7 miljoen gemoeid. Daarnaast is in december 2004 door de Verenigde Staten, Duitsland en Nederland het MOU getekend voor de aanschaf van Standard Missiles 2. Hierdoor namen de verplichtingen toe met € 48,3 miljoen. Het verwervingstraject voor het Short-Range Anti-Tank wapen (SRAT) is versneld (+ € 13,0 miljoen). Daarnaast is het contract van € 12,3 miljoen voor de bouw van de vervanger van het ondersteuningsvaartuig de «Pelikaan» getekend. De vervanging wordt versneld uitgevoerd in verband met de beperkte inzetbaarheid en de stijging van de onderhoudskosten van de Pelikaan. Voorts is het project NIMCIS vertraagd (– € 10,0 miljoen). De resterende mutatie van + € 14,2 miljoen betreft een groot aantal herfaseringen en verschuivingen in bestelmomenten van investeringsprojecten. Deze vormen een onderdeel van de maatregel Nieuw Evenwicht.

Uitgaven

Algemene toelichting bij de verschillen

De verschillen in de programmauitgaven voor de drie commandanten, de apparaatsuitgaven voor de Admiraliteit en de «wachtgelden en inactiviteitswedden» zijn met name een gevolg van de loonbijstelling, prijsbijstelling, dollarkoers en de verkleining van het personeelsbestand, waarover in de inleiding van paragraaf 4 «Beleidsprioriteiten» van dit jaarverslag een toelichting is opgenomen.

Programmauitgaven – exploitatie

De per saldo achterblijvende exploitatie-uitgaven van de drie commandanten voor in totaal (– € 3,9 miljoen – € 13,2 miljoen – € 5,6 miljoen =) € 22,7 miljoen zijn naast de genoemde verschillen als gevolg van loonbijstelling, prijsbijstelling, dollarkoers en verkleining personeelsbestand alsmede de personeelsopbouw, veroorzaakt door lagere uitgaven voor toelagen buitenland en de herbevoorrading van de Lynx-helikopter.

Programmauitgaven – investeringen

De meeruitgaven van € 47,2 miljoen hebben met name betrekking op het project Standard Missiles 2 (SM-2).

In december 2004 is het MOU getekend door de Verenigde Staten, Duitsland en Nederland met betrekking tot de aankoop van de Standard Missiles 2 waardoor de Koninklijke marine versneld tot aanschaf kon overgaan (€ 42,4 miljoen in 2004), zodat de fregatten van de «De Zeven Provinciën»-klasse eerder hiermee kunnen worden uitgerust.

Daarnaast is de realisatie van een aantal grotere projecten anders verlopen dan gepland. Een lagere realisatie ten opzichte van de begroting van het project Fregatten van de «De Zeven Provinciën»-klasse (LCF) (– € 16,9 miljoen) en vertraging van de projecten NIMCIS (– € 10 miljoen), NH-90 (vertraging in het verwervingsproces, – € 5,8 miljoen) en Militaire Satelliet Communicatie (herijking prijzen AEHF-terminals, – € 18,3 miljoen). Hier staat tegenover een hogere realisatie bij het project Hydrografische Opnemingsvaartuigen (€ 12,1 miljoen) door de overloop van de vertraging in 2003 en de afronding van de projecten Cup-Orion (€ 3,1 miljoen) en SRAT (€ 2,8 miljoen).

De overige verschillen van + € 37,8 miljoen worden verklaard door de kleinere realisatieverschillen op een groot aantal investeringsprojecten.

Apparaatsuitgaven

De daling van de exploitatie-uitgaven bij de Admiraliteit met per saldo € 8,6 miljoen wordt voornamelijk veroorzaakt door minderuitgaven voor munitie, als gevolg van met name vertraging in de leveringen waardoor geplande verrekeningen met het munitiebedrijf van de Koninklijke landmacht niet hebben plaatsgevonden (– € 8,3 miljoen), minder uitgaven voor het onderhoud aan geleide wapensystemen en geschut en door het achterblijven van de follow-on support Harpoon (– € 5,2 miljoen). Ook is vanuit de exploitatie-uitgaven bij de Admiraliteit een bedrag van € 10,6 miljoen voor Paresto naar het nieuwe artikelonderdeel «Bijdragen aan Paresto» overgeheveld. Met de algemene toelichting op de verschillen als gevolg van loonbijstelling, prijsbijstelling, dollarkoers en de verkleining van het personeelsbestand, alsmede de wijze van de personeelsopbouw, zijn hogere uitgaven van in totaal € 15,5 miljoen te verklaren.

Wachtgelden en inactiviteitswedden

De meeruitgaven van in totaal € 17,2 miljoen houden met name verband met de verkleining van het personeelsbestand van de Koninklijke marine in samenhang met de uitstroombevorderende maatregelen.

Bijdrage aan Paresto

De voorgenomen oprichting van Paresto bij het Commando Dienstencentra heeft geleid tot een overdracht van het cateringpersoneel van de Koninklijke marine. Het hiermee gemoeide personele budget van € 10,6 miljoen is aangewend voor de betaling van de reguliere dienstverlening die door Paresto wordt verzorgd. Op dit nieuwe artikelonderdeel zijn deze uitgaven verantwoord.

Ontvangsten

De mutatie van in totaal – € 19,4 miljoen houdt vooral verband met lagere ontvangsten voor voeding omdat Paresto met ingang van 1 april 2004 het grootste deel van de catering heeft overgenomen van de defensieonderdelen.

Beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen)

De operationele doelstellingen waaraan de Koninklijke marine dient te voldoen, worden weergegeven in de vorm van operationeel inzetbare eenheden. Uit de doelstellingenmatrix blijkt hoeveel eenheden (kwantiteit) binnen welke termijn (reactietijd) beschikbaar zijn. Uitgangspunt daarbij is dat binnen de aangegeven reactietijd de gereedheid kan worden geleverd die nodig is voor het optreden in het gehele geweldsspectrum (kwaliteit). De indeling van de gereedheidstermijnen sluit aan bij de Navo-indeling in High Readiness Forces (HRF) en Forces of Lower Readiness (FLR).

HRF = High Readiness Forces, gereedheidstermijn: direct inzetbaar: 0–30 dagen, korte termijn: max. 90 dagen

FLR = Forces of Lower Readiness, gereedheidstermijn 90–180 dagen

* Twee LC-fregatten, behorende tot de FLR/LTBF, zijn in proeftochtstatus

** Betreffen het Gevechtssteun-, het Amfibisch Ondersteunings- en het Logistieke Bataljon.

Toelichting

Fregatten CZMNED

Het derde fregat van de «De Zeven Provinciën»-klasse, de Hr. Ms. De Ruyter, is in 2004 in dienst gesteld en heeft momenteel een proeftochtstatus. Bij het opstellen van de begroting 2004 werd nog uitgegaan van in totaal 12 fregatten. Met de uitdienststelling van Hr. Ms. Jacob van Heemskerck (L-fregat) en twee M-Fregatten komt het aantal fregatten eind 2004 op 10, gedurende het verslagjaar beschikte de Koninklijke marine over 11 fregatten.

Vanaf 2005 beschikt CZMNED over negen fregatten waarvan drie direct, vier op korte termijn en twee op lange termijn inzetbaar dienen te zijn. Het tiende fregat wordt als stationsschip ingezet bij de Commandant Zeemacht in het Caribisch gebied. Twee op langere termijn beschikbare eenheden betreffen de inmiddels in dienst gestelde fregatten van de «De Zeven Provinciën»-klasse. Deze schepen zijn bezig met diverse platform- en systeembeproevingen en zijn daarom nog niet inzetbaar. In 2004 zijn twee missies uitgevoerd: Hr.Ms. Rotterdam heeft deelgenomen aan de operatie UNMIL en Hr. Ms. Tjerk Hiddes aan de operatieEnduring Freedom.

Zoals hierna gemeld in de toelichting op de tabel «Prestatiegegevens CZMNED» was de beschikbaarheid van de maritieme helikopters laag. Eind 2004 waren in totaal twaalf maritieme helikopters van het operationele bestand inzetbaar. Hierdoor is het vliegurenbudget voor 2004 niet geheel gerealiseerd (in aantallen en financieel). De eerste helft van 2004 had CZMCARIB niet de beschikking over een Lynx-helikopter voor het stationsschip, mede doordat prioriteit was gegeven aan de inzet van Lynx-helikopters voor de operatie UNMIL. Het stationsschip werd tijdelijk uitgerust met een Belgische Alouette-helikopter.

Door vertraging bij het project CUP-Orion en onderbezetting bij de dienst Maritieme patrouillevliegtuigen (MARPAT) waren minder vliegtuigen beschikbaar dan gepland. Hierdoor heeft het opleidingstraject van de Duitse marine vertraging opgelopen. Tevens zijn voor de Kustwacht Nederland minder uren gevlogen dan geraamd, doordat prioriteit werd gelegd voor inzet in het Caribisch gebied.

Nader geoperationaliseerde doelstellingen (prestatiegegevens per operationele eenheid)

Commandant der Zeemacht in Nederland (CZMNED)

* Naast de in de uitsplitsing genoemde vaardagen en vlieguren zijn in 2003 voor crisisbeheersingsoperaties 237 vaardagen fregatten, 375 vlieguren maritieme helikopters, 97 vaardagen onderzeeboten en 1202 vlieguren maritieme patrouillevliegtuigen gerealiseerd.

** Naast de in de uitsplitsing genoemde vaardagen en vlieguren zijn in 2004 voor crisisbeheersingsoperaties 138 vaardagen fregatten/LPD, 236 vlieguren maritieme helikopters en 245 vlieguren maritieme patrouillevliegtuigen gerealiseerd.

De mijnenbestrijdingsvaartuigen hebben 72 vaardagen meer gerealiseerd dan gepland. Het hydrografische vaartuig Hr. Ms. Luymes is later in dienst gesteld dan gepland. Dit heeft geleid tot een lagere realisatie van het aantal vaardagen. Het werkpakket van de hydrografische vaartuigen is voor een deel uitgevoerd door de mijnenbestrijdingsvaartuigen.

De Lynx-helikopters zijn tijdens diverse operaties ingezet. De beschikbaarheid van deze maritieme helikopters is relatief laag vanwege de ouderdom en het benodigde intensieve onderhoud.

De sluiting van marinevliegkamp Valkenburg is met één jaar uitgesteld tot eind 2004. In het jaar 2004 zijn extra vlieguren en budget toegekend ten behoeve van de CUP Orion (450 uur), verkoopbegeleiding (800 uur verkoopbegeleiding/opleiden) en eigen gereedstelling (850 uur). Dit is verwerkt in de begroting 2005. Voor de inzet van Maritieme Patrouillevliegtuigen is prioriteit gelegd bij de inzet voor de Kustwacht voor de Nederlandse Antillen en Aruba. Het Capability Upgrade programma (CUP) is uitgelopen. Vanwege de toekomstige opheffing van het Marinevliegkamp Valkenburg neemt de personele bezetting af. Door de uitloop in het CUP-programma en de personele onderbezetting is het aantal vlieguren van de Maritieme Patrouillevliegtuigen achtergebleven bij de ramingen.

Commandant der Zeemacht in het Caribisch gebied (CZMCARIB)

De onderrealisatie bij «Operationele gereedheid van de Marinierspelotons met gevechtssteun» (4248 mensoefendagen) komt door wijzigingen in de plannen voor de oefeningen van deze eenheden. Zo is de oefening Deux Tricolores aangepast vanwege orkaanpassages en zijn de «Jungle Warfare Course» in Suriname alsmede de oefening Caribe 2004 en de cross-training met US-mariniers geannuleerd.

In de eerste helft van 2004 was, vanwege de lage beschikbaarheid van de maritieme helikopters, geen Lynx-helikopter beschikbaar voor het stationsschip. Dit heeft geleid tot een lagere realisatie van het aantal vlieguren (77). Het stationsschip werd tijdelijk uitgerust met een Belgische Alouette.

In 2003 zijn defecten geconstateerd aan het ondersteuningsvaartuig Hr. Ms. Pelikaan. Om aan alle kritische punten uit het veiligheidsonderzoek door «Lloyd Register» te voldoen, duurde het onderhoud aan het ondersteuningsvaartuig langer dan gepland. Hierdoor zijn 32 vaardagen minder gemaakt. Hr. Ms. Pelikaan is sinds 5 maart 2004 weer operationeel inzetbaar, zij het met beperkingen voor wat betreft de zeegang.

Bij de Pelotons Antilliaanse en Arubaanse militie was sprake van minder oefeningen dan voorzien, wat 192 minder mensoefendagen tot gevolg had.

Commandant Korps Mariniers (CKMARNS)

De personele bezettingsgraad van de eenheden bij de Groep Operationele Eenheden Mariniers (GOEM) bedroeg gemiddeld 80% in 2004; hierdoor bleef de gereedstelling van de mariniersbataljons (Marnsbat) achter bij de planning (38 302 mensoefendagen). De inzet van de Mariniers in Irak (SFIR) heeft geleid tot een opleidings- en trainingsachterstand die in het afgelopen jaar is weggewerkt. Dit heeft geleid tot een hoger aantal opleidingen (10 139 mensoefendagen) in 2004.

Beleidsartikel 02 Koninklijke landmacht

Algemene beleidsdoelstellingen

De Koninklijke landmacht levert met haar landstrijdkrachten een belangrijke bijdrage aan de hoofddoelstellingen van de krijgsmacht en daarmee een belangrijke bijdrage aan het halen van het Nederlandse ambitieniveau, zoals verwoord in de Prinsjesdagbrief uit 2003. Dit ambitieniveau beschrijft de taken die door eenheden van de Koninklijke landmacht moeten kunnen worden uitgevoerd. Het ambitieniveau is onder andere gebaseerd op internationale verplichtingen (Navo/EU) en de dreiging in verschillende scenario's. Dit garandeert dat aan de vraag naar inzetgerede eenheden van de Koninklijke landmacht voldaan kan worden, zowel voor crisisbeheersingsoperaties (inclusief NRF) als voor nationale taken.

Belangrijke kenmerken van het hiervoor benodigde optreden zijn veelzijdige inzetbaarheid binnen het gehele geweldsspectrum, modulaire inpasbaarheid in multinationale verbanden en een expeditionaire oriëntatie, zodat inzet over grote afstanden en een snelle ontplooiing mogelijk zijn. De Koninklijke landmacht levert de gevechtskracht voor het fysiek bezetten en beheersen van gebieden, waarbij gebruik wordt gemaakt van middelen waarvan een belangrijke afschrikwekkende werking uitgaat en die worden gebruikt om eigen en bondgenootschappelijke troepen te beschermen en zo nodig tegenstanders uit te schakelen. Ze is in staat een verscheidenheid aan middelen in te zetten om de tactische mobiliteit te verschaffen die een strijdmacht nodig heeft om, ook op grote afstand van Nederland, de gebeurtenissen te beïnvloeden (preventief) en te kunnen reageren op onvoorziene negatieve ontwikkelingen (reactief). Met de beschikbare capaciteiten ondersteunt de Koninklijke landmacht ook civiele overheden bij de handhaving van de rechtsorde en veiligheid.

Budgettaire gevolgen van beleid beleidsartikel 02 Koninklijke landmacht

Onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde budgettaire gevolgen van beleid voor 2004.

Toelichting bij de verschillen

Verplichtingen

De verplichtingenmutatie van + € 1 228,1 miljoen is het gevolg van meerjarig afgesloten contracten voor werkplekdiensten met de Defensie Telematica Organisatie (DTO) voor een bedrag van € 365,0 miljoen. Daarnaast zijn de projecten Infanterie-gevechtsvoertuigen (IGV) en Short-Range Antitank wapen versneld, waardoor de verplichtingen met ongeveer € 881,7 respectievelijk € 48,9 miljoen in 2004 stijgen. Voorts nemen de verplichtingen toe door het project Future Ground Based Air Defence System (FGBADS) dat oorspronkelijk voor 2003 was gepland (€ 47,9 miljoen). Tenslotte leidt een bijstelling van de wachtgelden tot een toename van € 24,0 miljoen. Hier staat als belangrijkste post tegenover de vertraging in de behoeftestelling ten aanzien van bepaalde delen van het project Vervanging M109 (Pzh2000), hetgeen leidt tot een neerwaartse bijstelling van ongeveer € 51,8 miljoen. Vervolgens is een groot aantal kleinere wijzigingen verwerkt waardoor het verplichtingenniveau voor een bedrag van€ 87,6 miljoen neerwaarts is bijgesteld.

Uitgaven

Algemene toelichting op verschillen

De verschillen in de programmauitgaven voor het Operationeel Commando, de apparaatsuitgaven voor de Landmachtstaf, de overige eenheden BLS en de «wachtgelden en inactiviteitswedden» zijn met name een gevolg van de loonbijstelling, prijsbijstelling, dollarkoers en de verkleining van het personeelsbestand, waarover in de inleiding van paragraaf 4 «Beleidsprioriteiten» van dit jaarverslag een toelichting is opgenomen.

Programmauitgaven – exploitatie

De per saldo achterblijvende exploitatie-uitgaven met € 54,8 miljoen bij het Operationeel Commando zijn het gevolg van loonbijstelling, prijsbijstelling, dollarkoers en verkleining personeelsbestand voor een bedrag van – € 16 miljoen, alsmede van de volgende mutaties:

Oprichting Paresto

De voorgenomen oprichting van Paresto bij het Commando Dienstencentra heeft geleid tot een overdracht van het cateringpersoneel van de Koninklijke landmacht. Het hierdoor vrijvallende personele budget van € 28,0 miljoen wordt aangewend voor de betaling van de reguliere dienstverlening door Paresto. Verantwoording vindt plaats ten laste van «Bijdragen aan Paresto».

Data- en telecommunicatie

De lagere uitgaven voor data- en telecommunicatie (€ 10,8 miljoen) zijn het gevolg van de herziening van contracten met onder andere DTO, hetgeen tot lagere tarieven heeft geleid. Daarnaast dalen de uitgaven door de ontvlechting van het postcontract naar DVVO.

Programmauitgaven – investeringen

De meeruitgaven bij dit artikelonderdeel van € 72,4 miljoen in 2004 zijn het gevolg van meerdere mutaties (positief en negatief). De belangrijkste worden hieronder toegelicht.

De uitgaven in 2004 zijn gedaald door vertraagde leveringen als gevolg van het faillissement van de RDM, betreffende het project Licht Verkennings- en Bewakingsvoertuig FENNEK. De uitgaven van dit project zijn hierdoor voor een bedrag van € 36,6 miljoen lager uitgevallen dan oorspronkelijk was geraamd.

De logistieke investeringsuitgaven zijn in 2004 gedaald met € 17,0 miljoen door vertraging in de behoeftestellingsfase van de projecten Geneeskundig materieel, het Waterdistributiesysteem en het Mobiel Geneeskundig Operatiekamersysteem (MOGOS).

Ook bij de luchtverdediging zijn de uitgaven met een bedrag van € 23,0 miljoen gedaald. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de vertraging van het project FGBADS (Future Ground Based Air Defence System) en van het project Luchtverdedigingswapen Stinger-platform.

De uitgaven voor het Vuursteunproject Vervanging Pantserhouwitzer zijn in 2004 € 8,0 miljoen lager dan gepland als gevolg van vertraagde leveringen.

Ten slotte zijn bij een aantal Infrastructuurprojecten tegenvallers te melden. Diverse bouwprojecten in Nederland, die zijn benodigd om Legerplaats Seedorf in 2007 te kunnen sluiten, zijn in de behoeftestellingsfase vertraagd of stopgezet om omissies in de nieuw- en verbouwplannen in Nederland in kaart te brengen. Hierdoor zijn de uitgaven in 2004 € 27,0 miljoen lager uitgevallen.

In 2004 staat tegenover deze neerwaartse bijstellingen ook een aantal hogere investeringsuitgaven voor projecten binnen onder andere de Commandovoering, verbindingen en gevechtsinlichtingen (€ 11 miljoen). De projecten TITAAN en C2 Support Center waren in 2003 voorzien, maar door vertraging in de behoeftestellings- en verwervingsfase zijn deze projecten naar 2004 doorgeschoven. Ook het EOV (elektronische oorlogvoering)-materieel gaf een verhoging van de uitgaven te zien (€ 5 miljoen) door de uitbreiding van het frequentiebereik. Ook hogere uitgaven in 2004 in verband met de versnelling van het project Short-Range Anti-tank (SRAT) (+ € 9,5 miljoen) en de projecten Tactical Air Control Party (€ 5,0 miljoen) en TACTIS (€ 17,0 miljoen) als gevolg van de vertraging bij het afsluiten van dit contract in 2003. Tevens is in 2004 een voorschot verstrekt aan de Zweedse leverancier voor het grote project Infanterie-gevechtsvoertuig (IGV); hierdoor vallen de uitgaven € 96,1 miljoen hoger uit.

De overige verschillen van + € 40,4 miljoen worden verklaard door de realisatieverschillen op een groot aantal investeringsprojecten waarop kleinere mutaties hebben plaatsgevonden.

Apparaatsuitgaven

De minderuitgaven bij de Landmachtstaf en Overige eenheden BLS van in totaal € 17,3 miljoen zijn met de algemene toelichting op de verschillen als gevolg van loonbijstelling, prijsbijstelling, dollarkoers en verkleining personeelsbestand te verklaren (– € 4,3 mijloen), als ook met de volgende mutaties:

Groot onderhoud DGWT

In verband met de grootscheepse reorganisaties en het opgestelde bestedingsprogramma is het groot onderhoud aan objecten die worden afgestoten kritisch bekeken. Hierdoor was € 8,0 miljoen minder benodigd voor onderhoud.

Onderwijs en opleiding

De hogere uitgaven van € 5,0 miljoen zijn het gevolg van de betaling van een belastingaanslag over de afgelopen vijf jaar. Deze aanslag is het gevolg van een herziene regeling die betrekking heeft op de door de Koninklijke landmacht toegepaste vermindering van loonheffing voor BBT'ers die een opleiding genoten.

Informatiesystemen

De overdracht van de IV-activiteiten aan de Defensie ICT-uitvoeringsorganisatie (Dictu van het CDC) heeft tot een financiële bijstelling geleid van – € 5,0 miljoen.

Huisvesting

Door een wijziging van de facturering door de energiebedrijven wordt niet meer op basis van voorschotten maar op basis van daadwerkelijk verbruik betaald. Hierdoor is een verschuiving van het betalingsmoment naar 2005 ontstaan waardoor een bedrag van € 5,0 miljoen niet in 2004 tot betaling is gekomen.

Wachtgelden en inactiviteitswedden

De meeruitgaven van in totaal € 24,0 miljoen houden met name verband met de verkleining van het personeelsbestand van de Koninklijke landmacht in samenhang met de uitstroombevorderende maatregelen.

Bijdragen aan Paresto

De voorgenomen oprichting van Paresto bij het Commando Dienstencentra heeft geleid tot een overdracht van het cateringpersoneel van de Koninklijke landmacht. Het hiermee gemoeide personele budget van € 36,4 miljoen is overgeheveld vanuit de programmauitgaven (€ 28,0 miljoen) en de uitgaven ondersteuning Koninklijke landmacht (€ 16,0 miljoen), en is aangewend voor de betaling van de reguliere dienstverlening door Paresto. De gevolgen van de hieraan gerelateerde lagere ontvangsten (€ 7,6 miljoen) zijn hierop eveneens verwerkt.

Ontvangsten

De hogere ontvangsten van € 70,7 miljoen worden voornamelijk veroorzaakt door een compensatie van € 17,7 miljoen door de Verenigde Staten voor de gevolgen van de overname van het POMS-personeel door en ten laste van de Koninklijke landmacht als gevolg van de sluiting van de sites in Brussum en Vriezenveen en door de terugboeking van de voorschotten van € 51,7 miljoen van het oude contract voor het project Licht Verkennings- en bewakingsvoertuig/FENNEK. Tevens zijn de beheerskosten en diensten over 2003 en 2004 door DTO afgerekend voor een bedrag van € 8,9 miljoen. Door de oprichting van Paresto zijn de ontvangsten voor het verstrekken van voeding echter vervallen (– € 7,6 miljoen).

Beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen)

De geoperationaliseerde doelstellingen waaraan de Koninklijke landmacht moet voldoen, worden weergegeven in de vorm van operationeel inzetbare eenheden. Uit de doelstellingenmatrix blijkt hoeveel eenheden (kwantiteit) binnen welke termijn (reactietijd) beschikbaar zijn voor inzet. Uitgangspunt daarbij is dat binnen de aangegeven reactietijd de gereedheid kan worden geleverd die nodig is voor het optreden in het gehele geweldsspectrum (kwaliteit). De indeling van de gereedheidstermijnen sluit aan bij de Navo-indeling in High Readiness Forces (HRF) en Forces of Lower Readiness (FLR).

HRF = High Readiness Forces, gereedheidstermijn: direct inzetbaar: 0–30 dagen, korte termijn: max. 90 dagen

FLR = Forces of Lower Readiness, gereedheidstermijn 90–180 dagen

¹ Kernstaf Logistieke brigade wordt gevormd uit het Divisie Logistiek Ccommando.

² Kernstaf Geniebrigade wordt gevormd uit de Combat Support & Support Command (CSSC).

³Air Manoeuvre Brigade of Gemechaniseerde brigade éénmalig in hun geheel inzetbaar in de hogere delen van het geweldspectrum.

⁴Intelligence Surveillance Target Acquisition and Reconnaissance (ISTAR) vanaf 2006 inzetbaar als geheel bataljon.

⁵ Expeditionaire logistieke ondersteuning (ELO) wordt naar gelang de logistieke behoefte geformeerd uit eenheden die zich in de accentperiode bevinden.

Resultaat 2004

Vrijwel alle eenheden hadden in 2004 te maken met personele ondervulling en een hoge uitzendbelasting. Dit heeft bij deze eenheden tijdelijk het voortzettingsvermogen aangetast. De inzet voor vredesoperaties en het opwerken van eenheden voor NRF-4 konden wel worden gerealiseerd.

HRF(L)HQ

De operationeelstelling van de Kernstaf Geniebrigade is uitgesteld tot juli 2005. Dit is een gevolg van het grote beslag op personele capaciteit die de oefeningen van onder meer NRF-4 ondersteunt.

Combat Support & Support Command (CSSC)

Drie eenheden van het CSSC zijn nog in oprichting en waren daarom in 2004 niet volledig operationeel inzetbaar. Dit betreft de ISTAR-module (103 ISTARbat), het verbindingsbataljon (101 Cisbat) en de NBC-compagnie (101 NBCcie). Het verbindingsbataljon en de NBC-compagnie zijn in 2005 gereed.103 ISTAR-bataljon is in 2006 volledig operationeel inzetbaar.

Nader geoperationaliseerde doelstellingen (prestatiegegevens per operationele eenheid)

Toelichting

De operationele inzet over 2004 heeft geleid tot aanpassingen in het oefenprogramma. Ook ondervulling van eenheden en niet voorziene steunverlening hebben tot wijzigingen geleid. Het aantal gerealiseerde mensoefendagen is derhalve lager dan begroot. De grote afname wordt ten dele gecompenseerd door de niet begrote mensoefendagen bij het Nationale reserve bataljon.

Air Manoeuvre Brigade

De brigade heeft in 2004 een forse bijdrage geleverd aan de Stabilisation Force Iraq (SFIR-3, -4 en -5). Daarnaast is een bataljon operationeel gereedgemaakt voor deelname aan NRF-4. De vulling van de brigade is in 2004 verbeterd van 74 procent naar 90 procent.

Door de uitzendingen ten behoeve van SFIR en vanwege de gelijktijdige inzet van de helikopters van de Tactische Helikoptergroep van de Koninklijke luchtmacht voor de operaties in Irak en Afghanistan, is de operationele gereedheid voor «Air assault»-optreden van de brigade in het afgelopen jaar afgenomen.

Gemechaniseerde brigade

De 43^e brigade heeft in 2004 de eenheden geleverd voor SFOR-17 (hernoemd naar EUFOR-1) alsmede de PRT-missies (1 en 2) en het Licht Infanterie Detachement van ISAF. Daarnaast heeft de 43^e brigade met een groot aantal eenheden gedurende het jaar opgewerkt tot het vereiste gereedheidsniveau voor NRF-4. Na de intensieve inzet van de 13^e brigade in 2003, heeft deze brigade zich in 2004 voorbereid op inzet vanaf de tweede helft 2005. Vooruitlopend op die gereedstelling in 2005, is versneld een bijdrage geleverd aan SFIR-5.

De 41^e brigade heeft gedurende de eerste helft van 2004 een bijdrage geleverd aan de missie SFIR-3, SFOR-15 en SFOR-16. In de tweede helft van het afgelopen jaar is een start gemaakt met het opnieuw opwerken. Tenslotte heeft de brigade de noodzakelijke activiteiten uitgevoerd in het kader van haar opheffing en de sluiting van de Legerplaats Seedorf.

Combat Support Commando (CSC)

Het CSC heeft gedurende het jaar bijdragen geleverd aan drie SFIR-missies alsmede aan SFOR-17 (EUFOR-1) Daarnaast heeft een groot deel van het CSC zich gedurende het jaar opgewerkt tot het vereiste gereedheidsniveau voor NRF-4.

Divisie Logistiek Commando

Ook het DLC heeft in 2004 bijgedragen aan de drie SFIR-missies en SFOR-17 (EUFOR-1). Een groot deel van het DLC heeft zich gedurende het jaar opgewerkt ten behoeve van de gereedstelling van NRF-4.

Beleidsartikel 03 Koninklijke luchtmacht

Algemene beleidsdoelstelling

De Koninklijke luchtmacht levert met luchtstrijdkrachten een belangrijke bijdrage aan de realisatie van de drie hoofddoelstellingen van de krijgsmacht. Personeel en middelen worden daartoe inzetgereed gesteld en gehouden. De Koninklijke luchtmacht levert slagkracht in en vanuit de lucht. Met haar wapensystemen is zij in staat het luchtruim te domineren en daarmee vrijheid van handelen te creëren voor operaties vanuit de lucht, op het land en boven zee. Luchtstrijdkrachten kunnen zich goed aanpassen aan wisselende omstandigheden door hun reactiesnelheid, precieze inzet en gedoseerde slagkracht alsmede het vermogen snel te escaleren en te deëscaleren.

Budgettaire gevolgen van het beleid beleidsartikel 03 Koninklijke luchtmacht

Onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde budgettaire gevolgen van beleid voor 2004.

Toelichting bij de verschillen

Verplichtingen

De lagere verplichtingen van € 148,1 miljoen hebben met name betrekking op een aantal grote mutaties. Eind 2004 zijn meerjarige contracten afgesloten met de Defensie Telematica Organisatie (DTO) voor werkplekdiensten voor een bedrag van + € 130 miljoen. De overige mutaties, voor in totaal – € 278,1 miljoen, houden verband met neerwaartse bijstellingen van de verplichtingen op een aantal projecten, waaronder de projecten ALQ-131 Update, Verbetering Luchtgrond-bewapening en Vervanging Luchtverkenningssysteem.

Uitgaven

Algemene toelichting op verschillen

De verschillen in de programmauitgaven voor de Tactische Luchtmacht, de apparaatsuitgaven voor de Staf Bevelhebber en de «wachtgelden en inactiviteitswedden» zijn met name een gevolg van de loonbijstelling, prijsbijstelling, dollarkoers en de verkleining van het personeelsbestand, waarover in de inleiding van paragraaf 4 «Beleidsprioriteiten» van dit jaarverslag een toelichting is opgenomen.

Programmauitgaven – exploitatie

Algemeen

De exploitatie-uitgaven voor 2004 zijn met € 20,3 miljoen lager uitgevallen dan was voorzien. Met de algemene toelichting op de verschillen als gevolg van loonbijstelling, prijsbijstelling, dollarkoers en verkleining van het personeelsbestand is per saldo een hoger bedrag van € 18,1 miljoen te verklaren. Met onderstaande toelichtingen wordt het resterende verschil van € 38,4 miljoen verklaard. Hiermee is het verschil van – € 20,3 miljoen toegelicht.

Oprichting Paresto

De voorgenomen oprichting van Paresto bij het Commando Dienstencentra heeft geleid tot een overdracht van het cateringpersoneel van de Koninklijke luchtmacht. Het hiermee gemoeide personele budget van € 9,4 miljoen is aangewend voor de betaling van de reguliere dienstverlening die door Paresto wordt verzorgd. Zie hiertoe het nieuwe artikelonderdeel «Bijdragen aan Paresto».

Vliegopleidingen

Zowel het budget voor de Euro Nato Joint Jet Pilot Training (ENJJPT) training als de vliegtraining F-16 (als gevolg van de sluiting van Goose Bay) is neerwaarts bijgesteld. Hiermee is in totaal € 29,0 miljoen gemoeid.

Programmauitgaven – investeringen

Algemeen

De meeruitgaven op dit investeringsartikel met € 5,1 miljoen zijn het gevolg van meerdere mutaties (positief en negatief). Met onderstaande toelichtingen worden de belangrijkste mutaties verklaard.

Lagere uitgaven worden met name veroorzaakt door de volgende projecten: binnen het project Link 16 zijn door vertraging in de leveringen van MIDS-terminals in verband met chip-problemen de uitgaven met € 13,0 miljoen neerwaarts bijgesteld. Door een gewijzigde behoeftestelling van het project Verbetering Lucht-grond bewapening is er vertraging opgetreden in de realisatie. Ook worden bij dit project de diverse deelprojecten niet gelijktijdig verplicht en is er sprake van lagere betaalkoersen. Een en ander heeft geleid tot verschuivingen in de financiële reeksen waardoor de uitgaven € 21,0 miljoen lager uitvallen dan was voorzien.

Voor het project Verbetering uitbreiding doelaanwijzing jachtvliegtuigen is onderzoek gaande naar het meest geschikte type doelaanwijzingsmiddel. Hierdoor is het contractjaar verschoven naar 2005, waardoor ook de voor 2004 geplande uitgaven van € 15,0 miljoen niet zijn gerealiseerd.

Hier tegenover staan hogere uitgaven wat met name veroorzaakt wordt door diverse projecten. Op grond van het afgesloten contract voor het project F-16 SDD-fase heeft er een herfasering van de betalingsmomenten, conform het vigerende betalingsschema, plaatsgevonden. Hiermee is een betaling van € 12,0 miljoen van 2005 naar 2004 verschoven.

In de begroting voor 2004 waren geen fondsen opgenomen voor LVB-GL-radio's. In de loop van 2004 is echter besloten alsnog tot een gedeeltelijke realisatie van € 5,0 miljoen om te kunnen voorzien in de behoefte aan deze radio's. Een betaling in het kader van het PAC-3 programma van € 9,0 miljoen is één jaar vervroegd: van 2005 naar 2004.

Een directe behoefte aan uitbreiding van de zelfbescherming van de Apache 64D helikopter is ontstaan door de uitzending van Apaches naar Irak. Vooruitlopend op het ASE-project is een interimoplossing gekozen: AMASE (Apache Modular Aircraft Survivability Equipment) waar een bedrag van € 9,0 miljoen mee is gemoeid. Door verschuiving binnen het totale pakket aan IV-projecten zijn er uitgaven uit 2003 naar 2004 verschoven en tevens heeft er een snellere realisatie van lopende behoeften plaatsgevonden, waardoor het budget ten opzichte van de oorspronkelijke begroting met € 6,0 miljoen hoger is uitgevallen.

Verschuiving van diverse infrastructuurprojecten heeft ertoe geleid dat de uitgaven (+ € 10,0 miljoen) in 2004 zijn gerealiseerd in plaats van 2003.

De overige verschillen van per saldo + € 3,1 miljoen worden verklaard door realisatieverschillen op een groot aantal investeringsprojecten (onder andere kleine modificaties F-16, vervanging externe ondersteuning F-16, investeringen Cougar, trainingslaser Apache en brandstofcapaciteit Apache) waarop kleinere mutaties hebben plaatsgevonden.

Apparaatsuitgaven

Algemeen

De realisatie van de apparaatsuitgaven van de Staf Bevelhebber der Luchtstrijdkrachten is € 18,0 miljoen hoger dan geraamd. Dit wordt met name veroorzaakt door het op niveau brengen van de vliegtuigbrandstofvoorraden voor de operationele inzet en de stijging van de brandstofprijs, hierdoor is € 11,0 miljoen meer uitgegeven. Tevens is er een aantal kleine mutaties (onder andere FMS-betalingen) verwerkt van uiteenlopende aard wat leidt tot per saldo tot een meeruitgaaf van € 3,0 miljoen. Daarnaast is als gevolg van minder inhuur, loonbijstelling, prijsbijstelling en de verkleining van het personeelsbestand per saldo een bedrag van € 4,0 miljoen verklaard.

Wachtgelden en inactiviteitswedden

De meeruitgaven van in totaal € 11,9 miljoen houden met name verband met de verkleining van het personeelsbestand van de Koninklijke luchtmacht in samenhang met de uitstroombevorderende maatregelen.

Bijdragen aan Paresto

Bij de programmauitgaven (exploitatie) is een toelichting op de Paresto-uitgaven gegeven. Op dit nieuwe artikelonderdeel zijn deze uitgaven van totaal € 9,4 miljoen verantwoord.

Ontvangsten

De per saldo hogere ontvangsten van in totaal € 5,7 miljoen houden verband met lagere ontvangsten voor voeding door de invoering van Paresto en hogere materiële ontvangsten, met name door een verrekening met de Navo van drie infrastructuurprojecten en verrekening van niet meer benodigde bedragen op het zogenoemde Holding Account.

Beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen)

De operationele doelstellingen waaraan de Koninklijke luchtmacht dient te voldoen, worden weergegeven in de vorm van operationeel inzetbare eenheden. Uit de doelstellingenmatrix blijkt hoeveel eenheden (kwantiteit) binnen welke termijn (reactietijd) beschikbaar zijn. Uitgangspunt daarbij is dat binnen de aangegeven reactietijd de gereedheid kan worden geleverd die nodig is voor het optreden in het gehele geweldsspectrum (kwaliteit). De indeling van de gereedheidstermijnen sluit aan bij de Navo-indeling in High Readiness Forces (HRF) en Forces of Lower Readiness (FLR).

HRF = High Readiness Forces, gereedheidstermijn: direct inzetbaar: 0–30 dagen, korte termijn: max. 90 dagen

FLR = Forces of Lower Readiness, gereedheidstermijn 90–180 dagen

Toelichting

In bovenstaande tabel zijn de doelstellinggegevens van 2004 weergegeven. In een enkel geval hebben zich gedurende het jaar bijzonderheden (= afwijkingen van de normen) voorgedaan ten aanzien van de inzetbaarheid van de eenheden. Deze afwijkingen zijn gemerkt met een Δ-teken.

Vrijwel alle eenheden van de Koninklijke luchtmacht zijn het afgelopen jaar ingezet. In totaal zijn ongeveer 4000 militairen uitgezonden. Jachtvliegtuigen en Apaches zijn ingezet voor de International Security Force (ISAF) in Afghanistan. Voor de Stabilisation Force (SFIR) in Irak zijn Apaches, Chinooks en Cougars ingezet. Cougars hebben in Bosnië geopereerd voor de Stabilisation Force (SFOR). Transportvliegtuigen zijn wereldwijd voor diverse operaties ingezet, onder andere voor het voedselhulpprogramma voor Irak, ondersteuning van de operaties in Afghanistan en voor de tsunami in Azië. Eenheden van de Groep Geleide wapens zijn ingezet voor het Provincial Reconstruction Team (PRT) in Afghanistan. In 2004 waren 320 militairen van de Koninklijke luchtmacht op individuele basis uitgezonden waaronder, de European Monitoring Mission (EUMM) op de Balkan en de United Nations Truce Supervision Organization (UNTSO) in het Midden-Oosten.

Jachtvliegtuigen

In de begroting 2004 was sprake van zes squadrons jachtvliegtuigen. Het 315 F-16 squadron is opgeheven waarna nog vijf F-16 squadrons resteren.

Helikopters

De twee squadrons gevechtshelikopters zijn samengevoegd tot één Apache-squadron. Het Chinook-squadron heeft een half jaar van de SFIR-uitzending gerecupereerd.

Geleide wapens

Van de vier Patriot-squadrons zijn twee squadrons (801 en 804 squadron) opgeheven. Het personeel van één Patriot Fire Platoon is ingezet als Provincial Reconstruction Team in Afghanistan. De materiële gereedheid van de Patriotradars was in 2004 niet optimaal, als gevolg van een tekort aan reserveonderdelen. Twee Patriot Fire Platoons waren in het laatste kwartaal van 2004 niet inzetbaar, waardoor niet aan de gereedheidstermijnen kon worden voldaan.

Nader geoperationaliseerde doelstellingen (prestatiegegevens per operationele eenheid)

In de tabel worden realisatiegegevens 2003 en 2004 inzichtelijk gemaakt en de gegevens uit de begroting 2004 afgezet tegen de realisatiegegevens over 2004. De prestatiegegevens worden onderstaand verduidelijkt. Tevens zijn grote verschillen ten opzichte van de begroting in onderstaande paragrafen toegelicht.

Toelichting

Jachtvliegtuigen

Een F-16 detachement is uitgezonden geweest naar Manas in Kirgizië om de ISAF-operaties in Afghanistan te ondersteunen. In 2004 is de Vliegbasis Leeuwarden geslaagd voor de door de Navo afgenomen operationele evaluatie (OPEVAL). Tot slot hebben F-16's in totaal 17 keer onbekende vliegtuigen onderschept in het Nederlandse luchtruim (A-scrambles). Door de opheffing van het 315 Squadron zijn minder vlieguren geproduceerd dan in 2003. De overschrijding van de vliegurenplafond (begroting 2004) is grotendeels het gevolg van de operaties vanaf Manas met zes F-16's. Deze uren zijn verrekend met de HGIS.

Gevechtshelikopters

Sedert 1 april 2004 ondersteunt een detachement bestaande uit 6 Apache-helikopters (4+2 reserve) met 130 personen de ISAF-missie in Afghanistan. Het Apache-detachement draagt bij aan de veiligheid van de grondtroepen en heeft de vereiste stabiliteit gecreëerd in het gebied rond Kabul. In mei 2004 is een tweede Apache-detachement van dezelfde omvang uitgezonden naar Irak ter ondersteuning van de SFIR-missie. De bijdrage aan SFIR is met zes maanden verlengd.

In totaal zijn 4449 vlieguren gemaakt waarvan 1732 in Afghanistan, 1399 vlieguren in Irak en 1318 vanaf Gilze-Rijen. Vanwege de inzet voor de operaties ISAF en SFIR zijn 1049 uren meer gevlogen dan geraamd. Deze uren zijn verrekend met de HGIS.

Transporthelikopters

De uitzending van de Chinook naar SFIR in Irak is op 1 augustus 2004 beëindigd. Deze uitzending had ook gevolgen voor de inzetbaarheid van het materieel. Een aantal preventieve onderhoudinspecties was tijdens de uitzending noodgedwongen uitgesteld. Na terugkeer bleek dat ook extra onderhoud nodig was vanwege het verblijf in de woestijn. Dit heeft geresulteerd in een lagere inzetbaarheid van met name de Chinook-helikopters. Eind 2004 bedroeg het aantal gerealiseerde vlieguren 5724.

Alouette en SAR

Met de Alouette zijn 44 uren meer gevlogen dan oorspronkelijk gepland. Voor de Search and Rescue (SAR)-helikopters was het maximaal aantal vlieguren van 1050 uur niet geheel benodigd.

Luchttransport en tankervliegtuigen

De Vliegbasis Eindhoven heeft in 2004 een grote hoeveelheid vluchten afgehandeld, vaak buiten de normale openstellingstijden. Naast uitzendingen is met de transportvloot van de Koninklijke luchtmacht ook een groot aantal hulpvluchten uitgevoerd, zoals bij de aardbeving in Marokko (februari), in Ivoorkust (november) en bij de Tsunami-ramp in Thailand.

Van de maximaal beschikbare 8000 uur zijn 6173 vlieguren benut.

Geleide Wapens

Het geplande aantal mensoefendagen voor 2004 (oorspronkelijk 30 000) was gebaseerd op een oude definitie van het begrip mensoefendagen. De definitie is herzien, waardoor voortaan alleen wordt gerapporteerd over oefeningen ten behoeve van «(extended) air defence». Als gevolg hiervan is de begrote realisatie in 2004 bijgesteld naar 18 000 mensoefendagen. Dit aantal is nagenoeg bereikt (17 619). De HAWK-systemen zijn op 3 september buiten gebruik gesteld en eind 2004 verkocht aan Roemenië.

Beleidsartikel 04 Koninklijke marechaussee

Algemene beleidsdoelstelling

De Koninklijke marechaussee is een politieorganisatie met een militaire status. Met een in de politiewet vastgelegd takenpakket is de Koninklijke marechaussee onderdeel van het politiebestel in Nederland, maar zij ressorteert als een zelfstandig defensieonderdeel onder het ministerie van Defensie. Kenmerkend voor de Koninklijke marechaussee is de landelijke organisatiestructuur, een centrale aansturing, de scheiding tussen het gezag en het beheer, en een afgebakend takenpakket zoals opgedragen in artikel 6 van de politiewet 1993.

De Koninklijke marechaussee draagt zorg voor de handhaving van de rechtsorde en de hulpverlening aan hen die dat behoeven. Zij voert haar taak uit in ondergeschiktheid aan het bevoegd gezag en in overeenstemming met de geldende rechtsregels.

Budgettaire gevolgen van beleid beleidsartikel 04 Koninklijke marechaussee

Onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde budgettaire gevolgen van beleid voor 2004.

Toelichting bij de verschillen

Verplichtingen

De hogere verplichtingen van € 74,2 miljoen zijn, voor een bedrag van € 61 miljoen, het gevolg van het afsluiten van meerjarige contracten voor werkplekdiensten met de Defensie Telematica Organisatie (DTO). Daarnaast zijn er diverse kleinere bijstellingen voor in totaal € 13,2 miljoen, voornamelijk als gevolg van een hogere uitgavenrealisatie.

Uitgaven

Algemene toelichting op verschillen

De per saldo kleine verschillen in de programma- en apparaatsuitgaven zijn met name een gevolg van de loonbijstelling, prijsbijstelling, dollarkoers en de verkleining van het personeelsbestand, waarover in de inleiding van paragraaf 4 «Beleidsprioriteiten» van dit jaarverslag een toelichting is opgenomen.

Programmauitgaven – investeringen

De hogere realisatie bij de investeringen van € 17,5 miljoen is het gevolg van de versnelde verwerving van vervoermiddelen en vaartuigen. Ook is in 2004, als gevolg van een herindeling van de districten, in Zwolle, Eindhoven en Den Bosch een pand aangeschaft voor respectievelijk de districtsstaf Noord-Oost, de brigade Eindhoven en de districtsstaf Zuid.

Beleidsmatige informatie (realisatie operationele doelstellingen)

Tijdens het uitvoeringsjaar 2004 is het grootste deel van de operationele doelstellingen gerealiseerd. Een aantal bijzonderheden wordt toegelicht:

• Op de luchthaven Schiphol zijn met prioriteit werkzaamheden uitgevoerd ten behoeve van 100 procent drugscontroles. Capaciteit uit de taakvelden Beveiliging, Handhaving Vreemdelingenwetgeving en Politietaken Defensie is ingezet voor deze controles. Deze werkzaamheden zijn daardoor wel ten koste gegaan van de realisatie van doelstellingen elders in de organisatie, met name op het recherchegebied.

• De doelstellingen in het Taakveld Handhaving Vreemdelingenwetgeving, vooral verwijderdoelstelling, zijn achtergebleven bij de planning.

• Met de bestaande capaciteit zijn, in het kader van een pilot, air-marshalls ingezet op vluchten met een verhoogd veiligheidsrisico.

Nader geoperationaliseerde doelstellingen (prestatiegegevens per taakveld)

Toelichting tabel

• Bij de objectbeveiliging heeft zich in het afgelopen jaar twee keer een voorval voorgedaan waarbij een onbevoegde, met het oogmerk publiciteit te krijgen, het terrein van Paleis Soestdijk betrad.

• De druk op de persoonsbeveiliging is het afgelopen jaar zeer groot geweest. Prioriteiten zijn gesteld als gevolg van extra inspanningen in Irak en Afghanistan en in het kader van bijstandsverlening aan de Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging, voor persoonsbeveiligingen in Nederland. Deze bijstand was naar aanleiding van de moord op de heer Van Gogh. Hierdoor zijn onder meer de activiteiten van de observatieteams van de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten tijdelijk stilgelegd.

¹ Zie toelichting tabel

² Een meetinstrument wordt momenteel door de luchthaven Schiphol en de Koninklijke marechaussee ontwikkeld.

Toelichting tabel

• Met de uitvoering van de grensbewaking op de hiertoe aangewezen luchthavens is invulling gegeven aan de 100 procent fysieke controle van passagiers. Op de luchthavens Schiphol en Rotterdam Airport zijn enige verstoringen geweest. Op Schiphol werd dit voornamelijk veroorzaakt door een relatief klein probleem bij de zogenaamde wisselgates in de scheiding tussen het Schengen- en niet-Schengengebied. In overleg met de luchthaven en het gezag wordt getracht dit op te lossen. Op Rotterdam Airport is in de laatste periode van 2004 het zakenverkeer niet geheel volgens de norm gecontroleerd. Deze tekortkoming wordt in overleg met de luchthaven opgelost.

• In de maritieme grensbewaking zijn binnen het segment «vrachtschepen» de afgesproken normen grotendeels gerealiseerd. De uitzondering was de doorlaatpost Vlissingen. Door een verbeterde aansturing en «close control» is in de laatste periode van 2004 een verbetering gerealiseerd en is daar de norm op inreis weer gehaald.

• Afgelopen jaar hebben veel minder verwijderingen plaatsgevonden dan geraamd. Dit is het gevolg van een grote afname van het aantal – vanuit de «verwijderketen» – aangeleverde vreemdelingen, naast een afname van het aantal te verwijderen «geweigerden» aan de grens. De benodigde infrastructuur voor een optimaal verwijderproces is in mei 2004 gerealiseerd. Daarnaast is ook dit jaar gezamenlijk met de ketenpartners gewerkt aan optimalisatie van de afstemming binnen de verwijderketen.

• De prioriteit voor en de extra inzet van personeel bij de 100% drugscontroles heeft invloed gehad op de realisatie van met name de doelstellingen op recherchegebied. Daarnaast hebben de verminderde aantrekkelijkheid van Nederland als bestemmingsland en het vermoeden van een wijziging in de aanpak van mensensmokkelaars invloed op de aantallen te realiseren kleine onderzoeken naar mensensmokkel uit het Mobiel Toezicht Vreemdelingen.

• Bij het ramen van het aantal onderzoeken in het kader van de grensoverschrijdende criminaliteit (GOC), is er vanuit gegaan dat de GOC-teams naar de Koninklijke marechaussee overgeheveld zouden worden. Dit heeft in 2004 niet plaatsgevonden.

¹ Aan de doelstelling is voldaan. Op basis van de operationele uitgangspunten zijn er geen situaties geweest waarin hieraan niet kon worden voldaan.

Toelichting tabel

• Over het algemeen zijn de doelstellingen binnen het taakveld gerealiseerd. Afgelopen jaar is tevens capaciteit geleverd aan de 100% drugscontroles op Schiphol. De doelstelling om 1 500 misdrijfverbalen te realiseren voor het Openbaar Ministerie (OM) te Arnhem is niet geheel gerealiseerd. Wel zijn additioneel 319 misdrijfverbalen aan andere Openbaar Ministeries dan het OM Arnhem aangeleverd. Bij de doelstellingen aangaande de doorlooptijden van processen-verbaal zijn de gestelde normen gehaald.

• Het verschil tussen de planning (9) en de realisatie (22) van het aantal uitgevoerde middelgrote/grote rechercheonderzoeken binnen het Taakveld Politietaken Defensie is veroorzaakt doordat er een herdefiniëring van de prestatie-indicator heeft plaatsgevonden.«

¹ Aan de doelstelling is voldaan. Op basis van de operationele uitgangspunten zijn er geen situaties geweest waarin hieraan niet kon worden voldaan.

Toelichting tabel

• Afgelopen jaar heeft de Koninklijke marechaussee extra capaciteit vanuit het taakveld Politietaken Burgerluchtvaartterreinen (en andere taakvelden) ingezet voor de uitvoering van de 100% drugscontroles op de luchthaven Schiphol.

• De responstijden in het kader van de noodhulpfunctie zijn nagenoeg gerealiseerd. Er was dit jaar een verbetering ten opzichte van 2003, die grotendeels te verklaren is door versterking van de personele bezetting.

Toelichting tabel

• De Koninklijke marechaussee heeft extra opleidingen «Crowd and Riot Control» verzorgd om eenheden van de Koninklijke landmacht voor te bereiden op de SFIR-missie in Irak. Door deze prioriteitstelling zijn ME-opleidingen voor het eigen personeel vervallen. Dit is de voornaamste reden waarom niet alle ME-pelotons op operationeel inzetbaar niveau konden worden gebracht.

Beleidsevaluaties

In 2004 zijn de volgende deeltaken van de Koninklijke marechaussee geëvalueerd:

a) Mobiel Toezicht Vreemdelingen;

b) Nieuw Stelsel Bewaken en Beveiligen;

c) Politietaken Defensie.

In deze evaluaties zijn geen grote risico's vastgesteld. Wel zijn aanbevelingen gedaan om de sturing en beheersing te verbeteren. Het betreft hier onder andere het «SMART» formuleren van doelstellingen, de koppeling tussen output en outcome, de informatie-uitwisseling en de monitoring van de implementatie van maatregelen.

Beleidsartikel 09 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties

Algemene beleidsdoelstelling

Nederland draagt onverminderd bij aan de handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde, waarbij in het bijzonder wordt gestreefd naar stabielere verhoudingen in het Navo-verdragsgebied. Nederland voert daartoe een actief veiligheidsbeleid, dat zich niet beperkt tot de zorg voor de veiligheid van het eigen land en die van de bondgenoten, maar zich uitstrekt tot breed opgezette conflictpreventie, crisisbeheersing en vredesopbouw, zowel in Europa als daarbuiten. Deelnemen aan crisisbeheersingsoperaties maakt daar deel van uit.

Nader geoperationaliseerde doelstellingen

De Nederlandse ambitie om deel te nemen aan internationale vredesoperaties is conform de Defensiebegroting 2004 in algemene zin als volgt gedefinieerd:

• een bijdrage aan het ambitieniveau van de Navo om gelijktijdig drie grote crisisbeheersingsoperaties op legerkorpsniveau in het gehele geweldsspectrum uit te voeren. Het ambitieniveau van de Europese Unie – het vermogen om binnen zestig dagen een troepenmacht van 50 000 tot 60 000 militairen te kunnen ontplooien – is hierbij inbegrepen. In verband hiermee moet de krijgsmacht als geheel tevens een bijdrage kunnen leveren aan de NATO Response Force (NRF);

• deelneming voor maximaal een jaar aan een operatie in het hogere deel van het geweldsspectrum met één op de missie toegesneden brigade(taakgroep) van landstrijdkrachten, twee squadrons met elk achttien jachtvliegtuigen, een maritieme taakgroep met maximaal vijf fregatten of een combinatie hiervan. In de praktijk zullen de Nederlandse bijdragen afhankelijk van de missie en van de bijdragen van andere landen moeten worden samengesteld. Bij deelneming aan een vredesafdwingende operatie kan het noodzakelijk zijn ook eenheden in te zetten die in het kader van crisisbeheersingsoperaties elders zijn ontplooid;

• deelneming aan maximaal drie operaties in het lagere deel van het geweldsspectrum met bijdragen van bataljonsgrootte of, bij zee- en luchtoperaties, equivalenten daarvan;

• het optreden als «lead nation» op het niveau van een brigade of, bij zee- en luchtoperaties, het equivalent daarvan – en, samen met andere landen, op legerkorpsniveau.

Voor de uitvoering van deze doelstellingen put Defensie uit de beschikbare eenheden van de krijgsmachtdelen. De militaire eenheden zijn geschikt voor wereldwijde inzet en voldoen aan de criteria die bij crisisbeheersingsoperaties zijn gesteld. De belangrijkste criteria die aan gereedstelling van de operationele eenheden worden gesteld, zijn:

• het kunnen optreden onder uiteenlopende geografische en klimatologische omstandigheden;

• het tijdig kunnen optreden met de juiste middelen, inclusief logistieke ondersteuning tijdens ontplooiing en inzet;

• het kunnen optreden met andere krijgsmachtdelen (joint) en andere krijgsmachten (combined).

Budgettaire gevolgen van beleid van het beleidsartikel 09 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties

Ten laste van dit beleidsartikel worden de additionele uitgaven voor crisisbeheersingsoperaties geraamd en verantwoord, als onderdeel van de Homogene Groep Internationale Samenwerking.

Onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde budgettaire gevolgen van beleid voor 2004.

Toelichting bij de verschillen

Verplichtingen

De hogere verplichtingen van € 66,7 miljoen is, op enkele kleinere bijstellingen van per saldo € 1,9 miljoen na, het gevolg van de bij de uitgaven aangegeven verschillen.

Uitgaven

De hogere uitgaven van € 64,8 miljoen houden verband met de in de tabel aangegeven verschillen per operatie. De grootste verschillen worden hieronder toegelicht.

Algemeen – een voorziening voor crisisbeheersingsoperaties/overige operaties

Het uitgavenbudget op dit artikel is geraamd naar de uit te voeren missies die met het opstellen van de begroting 2004 (voor een deel) werden voorzien. Aanvulling op deze missies en/of het opnemen van nieuw uit te voeren missies werden in 2004 in financiële zin gecompenseerd uit de «voorziening crisisbeheersingsoperaties/overige operaties» van € 42,6 miljoen.

VN-Contributies

In 2004 is ruim € 65 miljoen aan VN-contributies betaald. Dit is een toename van ruim € 15,8 miljoen ten opzichte van de raming en houdt verband met de betaling van contributies voor nieuw gestarte en geïntensiveerde VN-operaties.

SFOR/EUFOR operatie ALTHEA

Door wijziging van het Navo-concept, begin 2004, is de Nederlandse bijdrage van gemiddeld 970 militairen gedaald naar het huidige niveau van ongeveer 500. De reductie heeft geleid tot een neerwaartse bijstelling van de uitgaven (€ 18 miljoen), met name in de uitgavenposten toelagen, transport en overige personele exploitatiekosten. Met ingang van 2 december 2004 is de Navo-operatie SFOR overgegaan in de door de EU geleide operatie Althea.

Stabilisatiemacht IRAK (SFIR)

De samenstelling en de omvang van het detachement zijn gedurende de missie gewijzigd. Initieel bedroeg de omvang 1 100 militairen maar door tussentijdse versterkingen, met onder andere de mortieropsporingsradars (MOR) en Apache-gevechtshelikopters, is het totale aantal opgelopen tot 1450 militairen. Op 11 juni 2004 heeft het kabinet besloten het mandaat voor de Nederlandse bijdrage met acht maanden te verlengen tot 15 maart 2005.

Nederland heeft een bijdrage geleverd aan projecten voor de wederopbouw en CIMIC-activiteiten in Irak. Zo is er een «Back-to-school»-project uitgevoerd, waarbij 15 examenruimtes voorzien zijn van luchtkoelers en drinkwaterinstallaties. Dit project is gefinancierd (€ 55 000) door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Daarnaast heeft Ontwikkelingssamenwerking € 2 miljoen bijgedragen ter bevordering van de wederopbouw in de provincie. Deze projecten zijn inmiddels gerealiseerd. Ook heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken ingestemd met de financiering van de verbetering van de trainingsfaciliteiten van een politieschool te Al Muthanna (€ 750 000). Voorts is er, ter verbetering van de infrastructuur, Nederlands «Bailey» brugmaterieel beschikbaar gesteld.

PSO/EU-contributies

De gemeenschappelijke uitgaven voor de EU-operaties worden door de EU-landen gefinancierd in de vorm van een EU-contributiebijdrage. Voor Althea (EU-operatie in Bosnië-Herzegovina) bedraagt de Nederlandse bijdrage in 2004 € 3,7 miljoen. Voorts heeft Nederland € 3,9 miljoen bijgedragen in de gemeenschappelijke uitgaven van de Navo voor de NATO Peace Support Operaties (PSO).

Pensioenafdracht voor uitgezonden militairen

Ten behoeve van de (extra) pensioenopbouw voor militairen die ingezet worden in crisisbeheersingsoperaties wordt aanvullende premie afgedragen aan het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds. Dit is een uitvloeisel van het CAO-akkoord uit oktober 2001. De in 2004 betaalde naheffing over de periode 2002–2004 bedraagt € 12,8 miljoen. Bij het opstellen van de begroting 2004 waren deze extra afdrachten niet voorzien.

ISAF/PRT Afghanistan

Op 25 juni 2004 heeft het kabinet besloten tot de ontplooiing van een Nederlands Provincial Reconstruction Team (PRT) in Pol-e-Khomri in de Afghaanse provincie Baghlan voor een periode van één jaar. Op 1 oktober 2004 is het PRT operationeel geworden De totale omvang van het detachement bedraagt momenteel ongeveer 135 militairen. In de periode rond de Afghaanse presidentsverkiezingen (9 oktober 2004) heeft een tijdelijke, aanvullende bijdrage plaatsgevonden. Deze extra inzet omvatte zes F-16's en één KDC-10 tankervliegtuig, gestationeerd op Manas in Kirgizië. De omvang van het bijbehorende detachement bedroeg 170 militairen. Daarnaast is een infanteriedetachement van ongeveer 70 militairen tijdelijk ter beschikking gesteld aan de commandant van het Duitse PRT in Kunduz. Deze versterking van de inzet is in november 2004 beëindigd. De additionele uitgaven voor het PRT, inclusief de tijdelijke ondersteuning met F-16's, bedroegen in 2004 € 8 miljoen.

Apaches Afghanistan

Sinds 31 maart 2004 bevinden zich in het kader van ISAF een detachement van zes Apache-gevechtshelikopters en ongeveer 120 militairen in Kabul. Op 20 augustus 2004 heeft het Kabinet besloten de missietermijn van het detachement Apache-helikopters met zes maanden te verlengen tot 31 maart 2005.

Overige operaties

Hieronder zijn verantwoord alle overige kleine missies en de uitgaven voor de individueel uitgezonden militairen. De lagere uitgaven van € 1,7 miljoen hebben voornamelijk betrekking op toelages, overige personele en materiële uitgaven. Daarnaast zijn de uitgaven van enkele missies (Enduring Freedom, ISAF/HQ/ISAF, EUPM, UNMIL en World Food Programme) per saldo voor een bedrag van € 3,3 miljoen hoger uitgevallen.

Ontvangsten

De hogere ontvangsten van in totaal € 11,7 miljoen houden verband met € 5 miljoen ontvangsten van de Verenigde Naties voor de door Nederland uitgevoerd operaties WPF en UNMIL, ruim € 6 miljoen door restitutie van eerder door Nederland betaalde VN-contributies en enkele ontvangsten naar aanleiding van verrekeningen met partnerlanden voor door Nederland verrichte werkzaamheden of voorfinancieringen.

Beleidsmatige informatie (uitgevoerde operaties)

Algemeen

De internationale veiligheidssituatie blijft onvoorspelbaar. Nederlandse deelname aan crisisbeheersingsoperaties kan derhalve niet op voorhand worden gepland. De in 2004 gestarte deelname aan ISAF met een PRT, de bijdrage met een fregat aan de operatie Enduring Freedom en de inzet van een Fokker-60 voor het World Food Programme, zijn hier sprekende voorbeelden van. In 2004 heeft Defensie bijgedragen aan in totaal 21 verschillende operaties en missies. De belangrijkste daarvan waren SFOR, ISAF, Enduring Freedom en SFIR. Voor alle operaties geldt dat de uitgaven voor de niet-additionele activiteiten ten laste van de betreffende beleidsartikelen worden verantwoord.

Bescherming van de integriteit van eigen en bondgenootschappelijk territorium, inclusief de Nederlandse Antillen en Aruba.

Operatie «Active Endeavour»

De Koninklijke marine heeft tot 2 juni 2004 een bijdrage geleverd aan het «Standing Naval Force Mediterranean»-vlootverband met één fregat en heeft patrouilletaken uitgevoerd in het kader van operatie «Active Endeavour».

Air Policing

Een deel van de recent tot de Navo toegetreden lidstaten beschikt niet over eigen jachtvliegtuigen en is derhalve niet in staat in bondgenootschappelijke verband deel te nemen aan de bewaking van het luchtruim van de Navo. Als interim-oplossing heeft de Navo ervoor gekozen dat bondgenoten, die wel over jachtvliegtuigen beschikken, op rotatiebasis de bewaking van het luchtruim van de nieuwe lidstaten uitvoeren. Op 8 november 2004 heeft de minister de Tweede Kamer medegedeeld dat Nederland in het rotatieschema voor Air Policing boven de drie Baltische Staten zal deelnemen. De planning is dat Nederland hiertoe in de periode van 1 april tot en met 30 juni 2005 tenminste vier F-16 jachtvliegtuigen stationeert in Litouwen. Ook zal Nederland participeren in de Command and Control voor de aansturing van deze missie vanuit Litouwen.

Bevordering internationale rechtsorde en stabiliteit c.q. deelname aan crisisbeheersingsoperaties

Saceur's Strategic Reserve Force (SRF)

De SRF staat beschikbaar voor alle lopende Navo-operaties en de EU-operatie «Althea» en bestaat uit vier manoeuvrebataljons. De Verenigde Staten hebben hun bataljon per 1 januari 2005 uit de SRF teruggetrokken. Teneinde deze tekortkoming in te vullen heeft de Ministerraad op 23 december 2004 ingestemd met de bijdrage van een mariniersbataljon voor de duur van één jaar aan de SRF. Dit bataljon is per 1 april 2005 aan de Navo aangeboden.

EUROPA

SFOR/EUFOR

De Navo heeft op 2 december 2004 de Sfor-operatie in Bosnië-Herzegovina beëindigd. De Europese unie heeft, onder de naam «Operatie Althea», de militaire presentie van de Navo overgenomen. De nieuwe missie startte met dezelfde troepenomvang als de eindsterkte van Sfor. De Nederlandse bijdrage aan deze door de Europese Unie geleide operatie is initieel dan ook gelijk aan de Sfor-bijdrage. Het accent van de internationale betrokkenheid bij Bosnië-Herzegovina is geleidelijk verlegd naar de civiele aspecten van het vredesproces. In juni 2004 is het operatieplan gewijzigd door het inzetten van Liasion Observation (LO) Teams. Hierdoor is de personele omvang gewijzigd van 952 (in januari 2004) personen naar ongeveer 500 in het laatste kwartaal. De gemiddelde bezetting in 2004 komt uit op 625 personen.

Naast het inzetten van LO-teams heeft Nederland ook bijgedragen aan negen grote Harvest-operaties. De kenmerken van deze operaties zijn onder andere het inzamelen en vernietigen van overtollige wapens, het tegengaan van illegale houtkap en het opsporen en ruimen van explosieven.

* Realisatie is exclusief KLu- en KMar-personeel

In de realisatie «Vlieguren» zijn alle ingezette middelen van de Koninklijke luchtmacht samengevoegd.

Kleinere missies in Europa

European Union Police Misson (EUPM)

Doel van de EUPM is het coachen van het Bosnische midden- en hoger politiekader in het uitoefenen van politietaken naar Europees model. De Nederlandse bijdrage bestond in 2004 uit 22 militairen van de Koninklijke marechaussee en 12 civiele politieagenten.

EU-missie «Proxima»

De missie richt zich op het monitoren, coachen en adviseren van het midden- en seniormanagement van de Macedonische politie. Op 11 oktober 2004 is besloten om het mandaat van de EU-politiemissie met één jaar te verlengen tot 15 december 2005. In 2004 bestond de bijdrage uit zes militairen van de Koninklijke marechaussee en zeven civiele politieagenten. In 2005 wordt de bijdrage vier militairen en zes civiele politieagenten.

OVSE Macedonië

De Nederlandse bijdrage (één officier van de Koninklijke marechaussee) is op 20 september 2004 beëindigd.

European Union Monitor Mission (EUMM)

Met de missie wordt toezicht gehouden op ontwikkelingen van het democratiseringsproces in Kosovo en Albanië. In 2004 bestond de bijdrage uit drie militairen.

Bosnië-Herzegovina Mine Action Centre (BHMAC)

Deze missie in Bosnië-Herzegovina, met als doel het ondersteunen van ruimingswerkzaamheden van exposieven, is per 1 juli beëindigd.

OVSE Moldavië

De Nederlandse bijdrage (één officier van de Koninklijke landmacht) is in februari 2004 beëindigd.

Bosnia Kosovo Air Component (BKAC)

Begin 2004 heeft Nederland aan deze missie bijgedragen. Het doel was het toezicht houden op de naleving van het bestand in Kosovo. De bijdrage betrof het aanbieden van vier F-16-vliegtuigen, één KDC-10, één F-60 ten behoeve van medische evacuatie en het inzetten (voor de duur van zes weken) van een P-3C Orion maritiem patrouillevliegtuig van de Koninklijke marine.

MIDDEN-OOSTEN

Stabilisation Force Iraq (SFIR)

De Stabilisation Force assisteert Irak bij de wederopbouw van het land, de hervorming van overheidsinstanties en het creëren van stabiliteit en veiligheid. Na de beschietingen op Nederlandse compounds is het detachement versterkt met onder andere mortieropsporingsradars en Apache-gevechtshelikopters. In juni heeft het Kabinet besloten tot verlenging van de operatie met acht maanden (tot maart 2005). Na de soevereiniteitsoverdracht op 28 juni is de ondersteunende taak van de Nederlandse eenheden bij de wederopbouw van veiligheidsinstanties verschoven van een pure opleidingstaak naar coaching en monitoring. Naast het contigent levert Nederland een personele bijdrage aan de hoofdkwartieren van de Multinationale Divisies South East te Basrah, de Pools geleide Multinationale Divisie Central South te Ad Diwaniyah en het hoofdkwartier van de Coalition Forces in Bagdad. Twee incidenten met dodelijke afloop onderstrepen dat ook aan crisisbeheersingsoperaties risico's zijn verbonden. Op 10 mei 2004 overleed de 36 jarige sergeant 1 Steensma aan de verwondingen die hij had opgelopen bij een aanslag in de stad As Samawah. Op 14 augustus kwam de 29 jarige wachtmeester der eerste klas van de Koninklijke marechaussee Severs om het leven tijdens een beschieting in de buurt van Ar Rumaythah. Beide incidenten hebben diepe indruk gemaakt.

Coalition Maritime Assistance Training Team (CMATT).

Zes militairen van de Koninklijke marine verleenden assistentie bij het opleiden van Iraaks personeel voor een nieuw te vormen kustwacht, de Iraq Coastal Defence Force (ICDF). Zij werden op 21 mei toegevoegd aan een groep van 85, voornamelijk Britse, instructeurs, die was ondergebracht in de havenstad Umm Qasr. De detachering werd eind september beëindigd.

Nato Training (Implementation) Mission Irak (NTIM-I en NTM-I)

Op 20 juni 2004 heeft de Irakese interim-premier verzocht om ondersteuning bij het opzetten en trainen van de Irakese veiligheidsorganisaties. De Navo heeft hiertoe een verkennings-/implementatiemissie (Nato TrainingsImplementatie Missie in Irak (NTIM-I)) gestart, die vanaf juli 2004 actief is in Bagdad. NTIM-I is in december 2004 overgegaan in de NATO Training Mission in Irak (NTM-I). Nederland leverde in 2004 de plaatsvervangend commandant van NTM-I alsmede diverse Nederlandse stafofficieren.

UN Truce Supervision Organisation (UNTSO)

Vanaf november 2004 vervult Nederland de functie van Commandant Observer Group Golan. Het totaal aantal militairen voor UNTSO komt daarmee op 13.

Operatie «Enduring Freedom» (OEF)

Op 20 augustus 2004 besloot het kabinet om een fregat voor de duur van drie maanden ter beschikking te stellen voor de operatie «Enduring Freedom» rond het Arabisch schiereiland. Het fregat was beschikbaar voor waarnemings- en inlichtingenvergaringstaken alsmede escorte- en beveiligingstaken. Het fregat Hr. Ms. Tjerk Hiddes nam vanaf 2 oktober 2004 tot medio januari 2005 aan deze operatie deel.

De vermelde vlieguren bij de Cougar en Apaches zijn de daadwerkelijke gevlogen uren in het missiegebied, die op het HGIS-artikel zijn doorbelast.

AFGHANISTAN

ISAF

De International Security Assistance Force (ISAF) heeft namens de Verenigde Naties mandaat om de Afghaanse overgangsregering te assisteren bij het handhaven van de veiligheid. De Navo heeft hiertoe een operatieplan opgesteld, dat op 1 juli 2004 werd geactiveerd. Dit plan voorziet in een fasegewijze geografische uitbreiding, te beginnen met de noordelijke provincies. Opname van nieuwe provincies vindt plaats zodra de veiligheidssituatie dit toelaat. De hoeksteen van de geografische uitbreiding vormen de zogenoemde Provincial Reconstruction Teams (PRT).

Op 25 juni 2004 stelde het Kabinet een Nederlands PRT beschikbaar voor de periode van één jaar. Dit detachement, met een omvang van 135 militairen, werd ontplooid in de provincie Baghlan. Ter ondersteuning van de ontplooiing van het PRT was één Nederlands C-130 transportvliegtuig vanaf 23 augustus 2004 gestationeerd in Termez. Dit toestel keerde eind september naar Nederland terug.

Sinds 31 maart 2004 bevindt zich een hoofdmacht van zes Apache-gevechtshelikopters (dit is inclusief de noodzakelijke operationele en logistieke reserve) en ongeveer 110 personeelsleden in het missiegebied (Kabul en omstreken). Daarnaast maakt een eenheid van ongeveer 15 militairen deel uit van het HQ ISAF (Kabul). Op 20 augustus 2004 besloot het Kabinet de uitzendtermijn van het detachement Apache-helikopters met 6 maanden te verlengen tot 31 maart 2005.

Gelijktijdig aan het besluit tot verlenging van de Apache-deelname aan ISAF stemde het Kabinet in met een tijdelijke, aanvullende militaire bijdrage ter ondersteuning van de presidentsverkiezingen op 9 oktober 2004, bestaande uit zes F-16's en één KDC-10 tankervliegtuig. Het detachement van ongeveer 170 militairen werd vanaf medio september 2004 voor de duur van acht weken gestationeerd op Manas (Kirgizië). Daarnaast voegde Defensie, op Duits verzoek, een beveiligingsdetachement ter grootte van ongeveer 70 militairen toe aan het Duitse PRT in Kunduz. De Duitse infanterie-eenheid (LIDet) was verantwoordelijk voor de verkiezingsondersteuning in drie noordoostelijke provincies (Konduz, Baghlan en Takhar).

De vermelde vlieguren bij het helikopterdetachement zijn de daadwerkelijke gevlogen uren in het missiegebied, die op het HGIS-artikel zijn doorbelast.

In de gemiddelde bezetting (periode augustus-december 2004), onder ISAF PRT, is de tijdelijke inzet van het F-16-detachement opgenomen. Het aantal vlieguren F-16 dat is doorbelast op de voorziening HGIS is eveneens vermeld.

AFRIKA

UN Advanced Mission in Sudan

Op verzoek van de Verenigde Naties ondersteunt SHIRBRIG een verkennings- en planningsmissie van het Department of Peacekeeping Operations (DPKO). Een bij het hoofdkwartier van SHIRBRIG geplaatste Nederlandse officier van de Koninklijke landmacht heeft aan deze missie deelgenomen.

L'Opération des Nations Unies au Burundi (ONUB)

Vanaf medio september 2004 draagt Nederland met een officier van de Koninklijke landmacht bij aan deze missie van de Verenigde Naties in Burundi. De Nederlandse officier vervult een staffunctie CIMIC op het VN-hoofdkwartier voor de duur van één jaar.

United Nations Mission in Liberia (UNMIL).

Op verzoek van de VN heeft Nederland de Hr.Ms. Rotterdam, voor de duur van drie maanden ter, beschikking gesteld voor de UNMIL-operatie. De missie heeft 106 dagen geduurd.

EUPOL Kinshasa

De EU ondersteunt met personeel en materieel de oprichting van een Integrated Police Unit (IPU) in de Democratische Republiek Kongo. De IPU zal door de Kongolese regering worden ingezet ter beveiliging van overheidsinstanties. De opleiding van de IPU is in februari 2005 beëindigd. Eind november 2004 stemde de Europese Raad in met een politiemissie in Kongo die de trainingsmissie zal opvolgen. Deze politiemissie (EUPOL Kinshasa) begeleidt de IPU naar volledige inzetbaarheid en is afgelopen januari gestart. Nederland draagt aan deze missie bij met één functionaris van de Koninklijke marechaussee.

NOODHULP

Ramp in ZO-Azië

Op verzoek van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft Defensie een bijdrage geleverd aan de noodhulp voor de ramp in ZO-Azië. In de laatste week van december 2004 heeft de Koninklijke luchtmacht een KDC-10 ingezet voor de terugkeer van de getroffen Nederlanders.

EVALUATIES

In juli 2004 heeft Defensie de eindevaluaties van de Nederlandse deelname aan de International Security Assistance Force (ISAF) in Afghanistan en Operatie «Enduring Freedom» aangeboden aan de Tweede Kamer. Daarnaast zijn in mei 2004 tussentijdse evaluaties van SFOR, SFIR en diverse kleinschalige operaties aan de Tweede Kamer gestuurd. Ten slotte is de eindevaluatie van UNMIL afgerond. Deze evaluatie wordt eveneens aangeboden aan de Tweede Kamer.

Beleidsartikel 10 Civiele taken

Algemene beleidsdoelstelling

Naast de taken die de krijgsmacht uitvoert in het kader van de internationale veiligheid worden militairen en in voorkomend geval militair materieel – op verzoek en onder gezag van civiele autoriteiten – in toenemende mate ingezet om bij te dragen aan de handhaving van de nationale openbare orde en veiligheid, bijstand te leveren bij (dreigende) calamiteiten en zware ongevallen en steun te verlenen in het kader van het algemene belang.

Met de bestaande capaciteit wordt door Defensie een aantal niet-specifieke defensietaken uitgevoerd. Voor de civiele taken worden op dit artikel de verplichtingen, uitgaven en ontvangsten geraamd. Het betreft hier uitgaven voor de inzet van defensiemiddelen in het kader van de Kustwacht voor de Nederlandse Antillen en Aruba (KWNA&A), uitgaven voor de Kustwacht Nederland (KWNED), de explosievenopruiming (EOD) en de hulp aan civiele overheden.

Budgettaire gevolgen van beleid beleidsartikel 10 Civiele taken

Onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde budgettaire gevolgen van beleid voor 2004.

Toelichting op de verschillen

De verplichtingenmutatie van + € 21,1 miljoen heeft een drietal oorzaken. Als gevolg van het besluit van de Tweede Kamer om de P-3C Orion vliegtuigen een jaar langer in dienst te houden is daarvoor alsnog € 5,7 miljoen budget toegevoegd, voor zowel de Kustwacht Nederland als met name de Kustwacht voor de Nederlandse Antillen en Aruba. Ten behoeve van de ombouw van twee Fokker F-60 vliegtuigen van de Koninklijke luchtmacht, die de voornoemde Orions in 2005 moeten vervangen, zijn in 2004 voor € 14,7 miljoen verplichtingen aangegaan.

De hiervoor genoemde mutaties bij de verplichtingen hebben tevens, voor respectievelijk € 5,7 miljoen en € 8,8 miljoen, hun weerslag op de uitgaven in 2004. Daarnaast zijn door enkele kleine aanpassingen van de personele en materiële exploitatie de uitgaven € 2,9 miljoen lager uitgevallen.

De uitgaven voor de hulp aan civiele overheden houdt verband met militaire steunverlening en bijstand zoals de inzet bij eurotransporten en het gebruik van blushelikopters. Voor de oproep door civiele overheden voor deze steunverlening waren geen fondsen voorzien in de begroting.

Resultaten

Voor zover mogelijk zijn de uitgevoerde civiele taken in concrete resultaten uitgedrukt. Voorafgaand aan deze resultaten, worden de diverse verantwoordelijkheden kort toegelicht.

Kustwacht voor de Nederlandse Antillen en Aruba (KWNA&A)

De KWNA&A is een civiele organisatie, waarvan de minister van Defensie beheerder is. De Kustwachtcommissie, waarin de drie landen van het Koninkrijk vertegenwoordigd zijn, bereidt het beleid voor de Kustwacht voor. De Rijksministerraad stelt de beleidsdocumenten vervolgens vast. De Commandant der Zeemacht in het Caribisch gebied (CZMCARIB) voert als Commandant Kustwacht (CKW) dienstverlenende, toezichthoudende en opsporingstaken uit.

De activiteiten die de Koninklijke marine ten behoeve van de doelstellingen van de KWNA&A heeft verricht zijn:

* Betreft 100 vlieguren Lynx en 163 uren Alouette

De patrouilleboten zijn aan het eind van hun levensduur. Als gevolg van de technische problemen zijn twee boten uit de vaart genomen en was een derde boot in onderhoud. Gedurende het verslagjaar is alleen de patrouilleboot van Aruba ingezet. De niet gerealiseerde vaaruren van de patrouilleboten zijn ingevuld door extra vaaruren met de inshore vaartuigen. De onderrealisatie van de superrhibs is te wijten aan de vertraagde introductie; deze eenheden zijn vanaf eind januari 2005 operationeel. Als gevolg van een vervroegde dokking van de cutter Jaguar, langer durende dokkingsperiodes (cutters Poema en Panter), een aantal technische storingen en de uitval die is opgetreden door de aanvaring van de Cutter Panter met een Venezolaanse vistrawler, zijn 79 vaardagen minder gerealiseerd.

In de eerste helft van het verslagjaar is als gevolg van de inzet ten behoeve van Irak en UNMIL geen Lynx-helikopter beschikbaar geweest voor kustwachttaken. Ter compensatie is gebruik gemaakt van een gedetacheerde Belgische Alouette die in totaal 163 uur voor de kustwacht heeft gevlogen. Met betrekking tot de maritieme patrouillevliegtuigen was in de begroting 2004 een nihilraming opgenomen. Op het moment van indienen werd nog uitgegaan van het met ingang van 2004 uit dienst stellen van deze vliegtuigen. Dit is echter met een jaar vertraagd waardoor de vermelde vlieguren zijn gerealiseerd.

Kustwacht Nederland (KWNED)

De KWNED is een samenwerkingsorganisatie van zes departementen (de ministeries van Verkeer en Waterstaat, Defensie, Justitie, Financiën, Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties). De operationele leiding is in handen van de Koninklijke marine. De beleidsmatige aansturing voor de uitvoering van deze taken geschiedt door het ministerie van Verkeer en Waterstaat ten aanzien van verkeerstaken en door het ministerie van Justitie ten aanzien van handhavingstaken.

De activiteiten die de Koninklijke marine ten behoeve van de doelstellingen van de KWNED heeft verricht zijn:

De onderrealisatie bij de vaardagen van mijnenbestrijdingsvaartuigen voor de KWNED is ontstaan door de inzet van deze eenheden voor de operatie Dirty Barrel. Daarnaast is de onderrealisatie veroorzaakt door technische problemen met twee mijnenbestrijdingsvaartuigen (Hr. Ms. Haarlem en Hr. Ms. Middelburg). De onderrealisatie van het aantal vlieguren van de maritieme helikopters wordt veroorzaakt door materiële problemen. Met betrekking tot de maritieme patrouillevliegtuigen was in de begroting 2004 een nihilraming opgenomen. Op het moment van indienen werd nog uitgegaan van het met ingang van 2004 uit dienst stellen van deze vliegtuigen. Dit is echter met een jaar vertraagd waardoor de vermelde vlieguren zijn gerealiseerd.

Explosievenopruiming (EOD)

De verantwoordelijkheid voor de openbare orde en veiligheid in Nederland ligt bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties; het opsporen en ruimen van explosieven uit de Tweede Wereldoorlog (conventionele explosieven) is in beginsel een gemeentelijke aangelegenheid. Het opsporen en ruimen van geïmproviseerde explosieven alsmede het preventief onderzoek van locaties is in eerste instantie een verantwoordelijkheid van de politie en het ministerie van Justitie. Indien en voor zover de taken die uit de nader geoperationaliseerde doelstelling voortvloeien, worden verricht in opdracht van militaire autoriteiten, vallen deze onder de militaire taakuitoefening. Indien civiele autoriteiten opdrachtgever zijn, vallen de taken onder de civiele taakuitoefening. De explosievenopruimingsdiensten verrichten civiele werkzaamheden in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, van het ministerie van Justitie of van lokale overheden.

Door een aanpassing van de definities, onder invloed van het feit dat een specifieke categorie zoekacties inmiddels door commerciële bedrijven wordt uitgevoerd, is het onderscheid tussen zoekacties/opsporingen en ruimingen komen te vervallen.

Hulp aan Civiele overheden

Algemeen

Het jaar 2004 kende, met de bijzetting van H.K.H. Prinses Juliana en Z.K.H. Prins Bernhard, enkele markante gebeurtenissen. De overige inzet betrof militaire bijstand in het kader van de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde en de handhaving van de openbare orde en veiligheid in Nederland. Veel van deze activiteiten werden verleend in het kader van de bijzetting maar ook in het kader van de beveiliging van evenementen rond het voorzitterschap van de EU.

Militaire bijstand in het kader van de wet Rampen en Zware ongevallen

In het kader van de wet rampen en zware ongevallen zijn de blushelikopters van de Koninklijke luchtmacht, de zogenoemde «Bambi-buckets», twee keer ingezet. Beide keren was de inzet gevraagd voor de bestrijding van natuurbranden op Terschelling en in de gemeente Heemskerk. Een aanvraag voor internationale militaire bijstand door Portugal vanwege grote bosbranden in de Algarve moest, vanwege het ontbreken van capaciteit, worden afgewezen.

Vanwege het grote aantal vluchten dat in deze periode noodzakelijk was, traden bij de Bambi-buckets veel gebreken op. Inmiddels is door de Koninklijke luchtmacht de tweede set Bambi-buckets aangeschaft, waarmee het totaal op acht komt.

Militaire bijstand in het kader van Openbare Orde en Veiligheid

In het kader van de handhaving van de Openbare orde en Veiligheid is door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 34 keer militaire bijstand gevraagd. Achttien keer werden explosievenopruimers gevraagd van het Explosieven OpruimingsCommando van de Koninklijke landmacht (EOCKL) of van de Duik- en demonteergroep van de Koninklijke marine.

De Koninklijke marechaussee is in totaal dertien keer door de politie om bijstand gevraagd voor bewakings- en beveiligingstaken bij grote evenementen of operaties. Ook zijn vier keer detachementen van de Koninklijke landmacht ingezet voor additionele beveiligingstaken bij evenementen in het kader van het voorzitterschap van de EU of in het kader van ondersteunen van de politie bij het optreden tegen verstoringen van de openbare orde. Tenslotte is ook de SAR-helikopter tweemaal ingezet; éénmaal voor het oppikken van een ernstig gewond persoon uit de duinen bij Wassenaar en de tweede keer voor een zoekactie naar een vermist persoon in Friesland. Beide keren waren succesvol.

Militaire bijstand in het kader van de Strafrechtelijke Handhaving van de Rechtsorde

Van de dertig keer dat militaire bijstand werd gevraagd voor Strafrechtelijke handhaving van de Rechtsorde, betrof het zeven keer inzet van de Koninklijke marechaussee, vooral voor opdrachten in de sfeer van persoonsbeveiliging; drie keer preventieve inzet van het EOCKL en elf maal van de Duik- en demonteergroep van de Koninklijke marine. De overige bijstand stond vooral in het kader van helikoptersteun aan de Bijzondere bijstandseenheden. Om de gevraagde steun voor persoonsbeveiligers te leveren, werd grote aanspraak gemaakt op personeel van de Koninklijke marechaussee dat werkzaam was in andere taakvelden, vooral bij recherchetaken. Er kon niet altijd aan de gevraagde bijstand voor persoonsbeveiligers worden voldaan.

Steunverlening Openbaar belang

Steunverlening in het kader van Openbaar belang komt niet vaak voor. Naast de zoekactie naar vaten pesticide door de Koninklijke marine, heeft de Koninklijke landmacht ruimtes ter beschikking gesteld aan de Algemene Inspectiedienst en heeft de Koninklijke luchtmacht faciliteiten geleverd in het kader van de Eurotransporten.

Beleidsevaluaties

Kustwacht Nederland

De in de begroting 2004 aangekondigde evaluatie naar de Kustwacht Nederland is om doelmatigheidsredenen niet doorgegaan. Tijdens het vooronderzoek is gebleken dat de Algemene Rekenkamer in 2004 ook een onderzoek naar de Kustwacht Nederland ging uitvoeren.

Explosievenopruiming

In 2004 is vastgesteld dat het defensiebrede beleid op het gebied van explosievenopruiming leemtes bevat. Hiertoe zal in de tweede helft van 2005 het defensiebrede beleid worden bijgesteld.

Beleidsartikel 11 Internationale samenwerking

Nader geoperationaliseerde doelstellingen

Bijdragen aan de gemeenschappelijke Navo-begroting

De Navo is de hoeksteen van het Nederlandse veiligheidsbeleid. Het Navo-lidmaatschap is het primaire instrument om de integriteit van het eigen grondgebied te verzekeren. Het vergroot tevens de mogelijkheden tot handhaving van de internationale rechtsorde en veiligheid. Door bij te dragen aan de financiering van de internationale staven, de gezamenlijke middelen voor bevelvoering en communicatie en bondgenootschappelijke programma's, draagt Nederland bij aan de instandhouding van de geïntegreerde militaire structuur van de Navo. Nederland kiest daarbij uitdrukkelijk voor de beleidslijn om de Navo-investeringen primair te richten op verbetering van gemeenschappelijke capaciteiten en pas in tweede instantie op infrastructurele aangelegenheden.

Versterking van de Europese militaire capaciteiten ten behoeve van de HeadLine Goal (HLG) en het Prague Capability Commitment (PCC)

De versterking van de Europese militaire capaciteiten, nodig voor een grotere Europese rol en een evenwichtige lastenverdeling tussen de transatlantische partners, blijft een belangrijk speerpunt voor het defensiebeleid vanaf 2004. De versterking van Europese militaire capaciteiten richt zich op de verbetering van de aanpak van Europese militaire tekortkomingen, waarbij geen onderscheid wordt gemaakt tussen EU- en Navo-capaciteiten («single set of forces»). Initiatieven voor militaire capaciteitsversterking binnen de EU komen zodoende ook de Navo ten goede en versterken daarmee de transatlantische band.

Overige internationale samenwerking

De samenwerking met de landen van Midden- en Oost-Europa (MOE) beoogt bij te dragen aan het volledig integreren van deze landen in de Navo. Versterking van de interoperabiliteit van deze landen bij deelneming aan Navo- of EU-geleide operaties kan leiden tot een verbetering van de operationele effectiviteit van de Nederlandse krijgsmacht en tot doelmatigheidsopbrengsten.

Budgettaire gevolgen beleid beleidsartikel 11 Internationale Samenwerking

Onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde budgettaire gevolgen van het beleid voor 2004.

Toelichting bij de verschillen

Verplichtingen

De realisatie van de verplichtingen is met € 117,3 miljoen achtergebleven. Deze daling van het verplichtingenniveau is met name het gevolg van de bij de uitgaven genoemde mutaties. Daarnaast is er een aantal projecten binnen het artikelonderdeel Europees Veiligheids- en Defensiebeleid (EVDB) gewijzigd (herfasering) ten opzichte van de oorspronkelijke raming.

Uitgaven

Bijdragen aan de Navo

Een aantal kostenposten veroorzaakt per saldo een onderschrijding van de uitgaven met € 14,4 miljoen. Deze daling is onder meer het gevolg van vertragingen in de besluitvorming ten aanzien van Navo Veiligheids Investeringsprojecten in Nederland. Het betreft de sanering van de Cannenberg, het bouwproject Afnorth en de reparatieprojecten brandstofpijpleidingstelsel voor in totaal een bedrag van € 4,8 miljoen. De investeringen van het AWACS-project zijn voor een bedrag van € 4,6 miljoen achtergebleven, doordat het modificatieprogramma vertraagd is en door de mindere inzet zijn eveneens de exploitatieuitgaven lager uitgevallen. Daarnaast is ten aanzien van de bijdragen aan de begroting van de Navo de laatste betalingen van € 5 miljoen verschoven naar 2005.

EVDB

De verwerking van met name de maatregelen uit de Voorjaarsnota heeft geleid tot een herfasering van het budget ten behoeve van EVDB-projecten waardoor het benodigde budget neerwaarts is bijgesteld voor een bedrag van € 62,2 miljoen. Daarnaast is er vertraging opgetreden in de realisatie van het project Titaan, (verband houdende met de implementatie van de basismodule) voor een bedrag van € 11 miljoen. Het project Tracking en Tracing is vertraagd in verband met de invoering van het ERP-pakket (€ 4,5 miljoen). In het project Nauwkeurige Electrodetector Uitstromende strijdgassen zijn wijzigingen opgetreden door de onderhandelingen over het leverschema (– € 3,5 mijloen).

Attachés

In 2004 is een herinrichting van het attachébestand (aantallen) doorgevoerd waardoor de uitgaven lager zijn uitvallen. Daarnaast heeft de invoering door het ministerie van Buitenlandse Zaken van een nieuw administratief systeem geleid tot vertraging in de doorbelasting van uitgaven die door de ambassades ten behoeve van Defensie zijn gedaan. Op grond hiervan zijn de uitgaven op dit artikelonderdeel gedaald met € 6,8 miljoen.

Beleidsmatige informatie (realisatie activiteiten)

Algemeen

De toekomstige relevantie en geloofwaardigheid van de Navo en het Europese Veiligheids- en Defensiebeleid (EVDB) zijn in hoge mate afhankelijk van de bereidheid van landen hun defensiemiddelen daadwerkelijk in te zetten en het expeditionaire vermogen verder te versterken. Nederland heeft toegezegd actief bij te dragen aan de versterking van dit vermogen. Doordat de Nederlandse militaire capaciteiten in internationaal verband optreden, hecht Nederland veel waarde aan versterking van de internationale samenwerking, waarbij de Navo en de Europese Unie de belangrijkste institutionele kaders zijn.

Bijdragen aan de Navo

Nederland draagt evenredig bij aan de gemeenschappelijk gefinancierde Navo-programma's. Hierbij gaat het om Navo Veiligheids Investerinsprojecten in Nederland (NVIP), het Airborne Warning and Control System (AWACS)-programma en het zogenoemde militaire budget van de Navo. In het NVIP zijn 60, door de Navo geautoriseerde infrastructuurprojecten, opgenomen die in Nederland worden uitgevoerd. Voor het AWACS-investerings- en exploitatiebudget geldt dat Nederland naar rato (3,6%) bijdraagt aan het «Mid Term Modernization Program» (MTRP) van de AWACS-vliegtuigen («Global Solution»).

Defense Planning Review – Multilateraal examen Nederland. Op 6 december jl. werd in Brussel tijdens de zogenaamde Multilateral Examination door het Defense Review Committee (DRC) de defensie-inspanning van Nederland beoordeeld. Het DRC uitte algemene waardering voor de Nederlandse defensieplannen. Wel werd melding gemaakt van een aantal tekortkomingen: mijnenveegcapaciteit, Air-to-Air-Refueling, Ground Based Air Defense en Unmanned Aerial Vehicles.

Een fundamentele discussie vond plaats over de interpretatie van de Navo inzake het Level of Ambition en Combat (Service) Support. De Navo stelt zich op het standpunt dat planning plaats heeft op basis van corps packages, waarbij de gehele (NRF) eenheid (zoals 1 GE/NL Corps) zal worden ingezet. Nederland is van mening dat de realiteit vraagt om pooling of forces, waarbij die delen uit een (NRF-)eenheid worden ingezet die voor de specifieke missie noodzakelijk zijn. Na een langdurige discussie kon geen consensus worden bereikt, zodat het Nederlandse landenhoofdstuk later opnieuw in de DRC moet worden behandeld.

Het Europese Veiligheids- en Defensiebeleid (EVDB)

In de eerste helft van 2004 kreeg het Europese Veiligheids- en Defensiebeleid (EVDB) een belangrijke impuls met de lanceringen van de «Headline Goal 2010», het initiatief van de EU-Battlegroups en de komst van het Europees Defensie Agentschap (EDA). Onder Nederlands EU-voorzitterschap is tijdens de Military Capabilities Commitment Conference (MCCC) op 22 november 2004 door de ministers van Defensie van de EU-landen hun betrokkenheid bij de totstandkoming van de Europese militaire capaciteiten herbevestigd. Voor het vervolg van het EVDB zijn zes speerpunten geïdentificeerd:

1) de verwezenlijking van de Headline Goal 2010. De Headline Goal 2010 stelt dat de Europese Unie in 2010 snel, coherent en effectief moet kunnen reageren op crises in het gehele spectrum van crisisbeheersingsoperaties. Daarbij worden hoge kwalitatieve eisen gesteld aan de Europese militaire capaciteiten: deze moeten sneller inzetbaar, beter uitzendbaar en meer interoperabel worden;

2) de vorming van EU-Battle-groups. De EU-Battlegroups zijn robuuste militaire formaties van ongeveer 1500 militairen, plus logistieke ondersteuning en strategisch transport, die binnen 5 tot 10 dagen kunnen worden ingezet voor EVDB-missies. Nederland heeft eenheden ter beschikking gesteld voor twee EU-Battlegroups;

3) de coördinatie van strategisch transport. Dit moet ertoe leiden dat de bestaande coördinatiecentra en -mechanismen op het gebied van strategisch transport, waaronder de European Airlift Cell in Eindhoven, uiterlijk in 2007 zijn ondergebracht in één netwerk;

4) de aanpak van de resterende militaire tekorten. Het doel is het opheffen van de resterende militaire tekorten uit de Helsinki Headline Goal 2003;

5) de versterking van het capaciteitenproces. De ECAP-evaluatie heeft bijgedragen aan de verbetering van het Europese capaciteitenproces. Het Europees Defensie Agentschap (EDA) gaat een belangrijke rol vervullen als «katalysator» van het capaciteitenversterkingsproces;

6) de intensivering van de internationale militaire samenwerking. Om de effectiviteit en de efficiëntie van de Europse defensie-inspanningen te vergroten, wordt gestreefd naar verdergaande samenwerking in relatie tot het ECAP, de EU-Battlegroups en het EDA.

Het Europese Defensieagentschap (EDA) is in juli 2004 opgericht na de vaststelling van de Joint Action door de Europese Raad. Met uitzondering van Denemarken hebben alle lidstaten van de Europese Unie te kennen gegeven deel te nemen aan het EDA. Op 22 november 2004 heeft het bestuur van de EDA op het niveau van de ministers van Defensie ingestemd met een door de Raad goedgekeurd ambitieus werkprogramma en de bijbehorende begroting voor 2005. Het EDA krijgt een belangrijke rol op het gebied van militaire capaciteitversterking. Het EDA moet multinationale samenwerking bevorderen en de versnippering van de Europese defensie-inspanningen tegengaan. Verdere taken betreffen materieelsamenwerking, technologisch onderzoek en de liberalisering van de Europese defensiemarkt. Het EDA zal volgens planning met een staf van 77 personen en een budget van € 20 miljoen in de eerste helft van 2005 operationeel worden. Ook door Nederland zullen functionarissen voor de vaste staf van het EDA worden geleverd.

EVDB-projecten

Invulling Bronson-proposals. In 2003 is als invulling van de Bronson Proposals onder andere het multinationale Chemical, Biological, Radiological and Nuclear Defense Battalion (CBRN DB) opgericht, dat in het NRF-concept is opgenomen. Nederland neemt in principe via de landcomponent van het 1e Duits-Nederlandse Korps (1GE/NL Corps) deel aan het CBRN DB. Bij de oprichting van het CBRN DB is een kleine verschuiving in de oorspronkelijke Nederlandse NBC-projecten opportuun geworden. Door vooral de hoge exploitatiekosten is de ontwikkeling van een eigen Nederlands ontplooibaar analytisch NBC-laboratorium niet kosteneffectief. In plaats daarvan richt Nederland zich nu op de oprichting van een aantal specialistische monsternameteams, die als bijdrage aan het NBC-laboratorium in het CBRN DB ter beschikking kunnen worden gesteld.

Alliance Ground Surveillance (AGS). Dit project voorziet in een Nato owned and operated grondwaarnemingscapaciteit en geldt als de hoogste prioriteit voor de Navo waar het de invulling van de Prague Capability Commitments (PCC) betreft, zoals tijdens de Top van Istanbul is bevestigd. Het project bevindt zich in het laatste stadium van de Definition Phase, waarbij inmiddels een aantal mijlpalen is bereikt. Binnenkort zal een A-brief naar de Kamer worden gezonden.

Attachés

Militaire attachés dragen enerzijds bij aan de informatievoorziening van het ministerie van Defensie en anderzijds aan het informeren van bondgenoten en partners over het Nederlands veiligheids- en defensiebeleid. Ook contacten over (bilaterale) militaire samenwerking verlopen veelal via de Nederlandse defensieattachés in het buitenland en buitenlandse defensieattachés die (mede) geaccrediteerd zijn in Den Haag. In landen waar (nog) geen defensieattaché is geaccrediteerd neemt de politieke afdeling van de betreffende Nederlandse ambassade de defensietaak op zich.

Als uitvloeisel van het Nederlandse Afrikabeleid, zijn drie posten in Afrika met een defensieattaché versterkt. Het gaat om Zuid-Afrika, Rwanda en Egypte (waar de eerder voorgenomen terugtrekking van de zittend attaché niet is geëffectueerd). De defensieattaché in Rwanda wordt bekostigd door de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie tezamen.

Overige Internationale Samenwerking

Dit artikelonderdeel omvat activiteiten in het kader van de samenwerking met Midden- en Oost-Europese (MOE) landen en de verplichtingen met betrekking tot het EU Satellite Center. Daarnaast worden activiteiten in het kader van de OVSE en de wapenbeheersing beschreven.

MOE

De samenwerking met de Midden- en Oost-Europese (MOE) landen is geconcretiseerd in diverse programma's met samenwerkingsactiviteiten, die erop zijn gericht de interoperabiliteit van deze landen met Navo-eenheden te verbeteren, zodat deelname aan Navo- dan wel EU-geleide crisisbeheersingsoperaties mogelijk wordt. Tegelijkertijd kunnen de MOE-samenwerkingsprogramma's leiden tot een verbetering van de operationele effectiviteit van de Nederlandse krijgsmacht en tot doelmatigheidsopbrengsten bij crisisbeheersingsoperaties.

De samenwerking met MOE-landen is aan het veranderen als gevolg van de geopolitieke en daarmee samenhangende militair-strategische ontwikkelingen. Zo zijn in april 2004 zeven voormalige MOE-landen tot de Navo toegetreden. Tot aan het lidmaatschap heeft Nederland ondersteuning geboden in het toetredingsproces, daarna is samengewerkt op basis van gelijkwaardigheid, waarbij de steunverlening periodiek wordt afgebouwd. In 2004 hebben de resterende MAP-landen (deelnemers aan het Nato Membership Action Plan), Albanië, Kroatië en Macedonië, zowel multilateraal als bilateraal veel aandacht gekregen, hetgeen zich ook in de komende jaren zal voortzetten. Door de afname van activiteiten met de nieuwe Navo-landen, zullen financiële middelen kunnen worden aangewend voor de (overige) Balkan-landen en voor de Kaukasus- en Centraal Aziatische landen.

In het kader van de beleidsintensivering zijn onder andere internationale cursussen ontwikkeld op het Instituut Defensie Leergangen. Daarnaast is gekozen voor samenwerking met het Verenigd Koninkrijk bij de opzet van de Junior Staff Officers Course (JSOC) in Slowakije, waarbij sprake is van co-financiering met het ministerie van Buitenlandse Zaken (vredesfonds). De eerder aangekondigde en inmiddels ingevoerde verbetermaatregelen ten aanzien van de uitvoering van de programma's, hebben tot gevolg dat het aan MOE toegewezen budget dit jaar nagenoeg is gerealiseerd.

EU Satellite Center (EUSC)

In 1988 ontstond binnen de West-Europese Unie de behoefte aan een Europees observatienetwerk met satellieten. In 1991 werd uiteindelijk het WEU-satellietcentrum opgericht, dat vanaf 1995 een subsidiair orgaan van de WEU is geworden (alle landen dragen bij aan de kosten). Op 1 januari 2002 werd één en ander op basis van een Council Joint Action overgedragen aan de Europese Unie om verder als EUSC te bestaan. Aangezien het een formele EU-entiteit betreft, dragen de EU-lidstaten gezamenlijk bij aan de kosten van het EUSC. Dit is ongeacht of er producten (satellietbeelden) van het EUSC worden afgenomen. Nederland participeert actief in het EUSC door de plaatsing van een MIVD-functionaris in Torrejon, Spanje, waar het EUSC is gevestigd en het intensief benutten van het beschikbare satellietbeeldmateriaal.

Conventionele wapenbeheersing

De uitvoering van de verplichtingen op dit gebied is sinds jaar en dag een aangelegenheid voor het ministerie van Defensie onder medeverantwoordelijkheid van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Na voltooiing van de recente reorganisatie in 2004, draagt één gecentraliseerde en «joint» Defensie Wapenbeheersingsorganisatie (DWBO) dagelijks zorg voor de fysieke uitvoering van inkomende en uitgaande inspecties alsmede informatieverstrekking. In dit verband zijn het Verdrag over Conventionele Strijdkrachten in Europa (CSE-verdrag, van kracht sedert 1992) en het «Open Skies» luchtobservatie-verdrag (van kracht sedert 1 januari 2002) veruit het meest arbeidsintensief. Daarnaast leidt de uitvoering van de vertrouwenwekkende en veiligheidsbevorderende maatregelen uit het Weens Document 1999 tot inspanningsverplichtingen van Defensie in de vorm van informatie-uitwisseling, inspecties en evaluatiebezoeken. Bij de genoemde reorganisatie werd de sterkte van 24 vte'n teruggebracht tot 15 vte'n. Hierbij werden drie internationale functies geschrapt en werd een functie overgeheveld naar de beleidsstaf voor Wapenbeheersing.

Van 15 tot en met 18 september zijn door Wit-Rusland tegelijkertijd twee inspecties in Nederland uitgevoerd. Eén in het kader van het CSE-verdrag en één in het kader van het Weens Document 1999. De eerste inspectie was een wapenbeheersingsactiviteit, waarbij Wit-Rusland heeft geverifieerd of de Nederlandse strijdkrachten de bestanden aan zware conventionele wapens op de juiste wijze heeft «genotificeerd». Dergelijke inspecties zijn een belangrijk onderdeel van de controle op de naleving door de CSE-landen van hun nationale limieten voor (gevechts)tanks, pantsergevechtsvoertuigen, artillerie, gevechtsvliegtuigen en aanvalshelikopters. Daarnaast heeft Wit-Rusland, in het kader van het Weens Document 1999, in Nederland een gebiedsinspectie naar militaire activiteiten uitgevoerd in Midden- en Zuid-Nederland.

6. NIET-BELEIDSARTIKELEN

Inleiding

In dit onderdeel van het jaarverslag worden de navolgende niet-beleidsartikelen toegelicht:

– 60 Ondersteuning krijgsmacht;

– 70 Geheime uitgaven;

– 80 Nominaal en onvoorzien;

– 90 Algemeen.

De verschillen tussen de budgettaire raming voor 2004 en de realisatie in 2004 worden toegelicht. Een substantieel deel van de budgettaire verschillen bij vooral de niet-beleidsartikelen 60 en 90 is veelal te verklaren door een saldo van plus- en minmutaties, waarin tevens een aantal generieke mutaties is verwerkt zoals prijsbijstelling, loonbijstelling en de gewijzigde dollarkoers, of die gevolg zijn van de generieke beleidswijziging om het personeelsbestand te verkleinen.

Zoals in de inleiding van de beleidsartikelen is aangegeven zijn in de staten van de budgettaire gevolgen van de niet-beleidsartikelen 60 en 90 de uitgaven voor de restauratieve dienstverlening separaat zichtbaar gemaakt in de regel «Bijdragen aan Paresto». De in deze regel opgenomen bedragen betreft alleen Paresto.

Niet-beleidsartikel 60 Ondersteuning Krijgsmacht

In dit artikel zijn de uitgaven en ontvangsten van alle ondersteunende eenheden van de krijgsmacht opgenomen. Het Commando Dienstencentra (CDC) levert ondersteuning van velerlei aard aan de krijgsmachtdelen. Verder is dit artikel opgedeeld in ondersteuning door en ten behoeve van de Koninklijke marine, de Koninklijke landmacht, de Koninklijke luchtmacht en de Koninklijke marechaussee. Bij deze ondersteuning zijn producten en diensten in concrete prestatiegegevens uitgedrukt.

Budgettaire gevolgen van niet-beleidsartikel 60 Ondersteuning krijgsmacht

Onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde budgettaire gevolgen voor 2004.

Algemene toelichting voor de verschillen bij de uitgaven

De verschillen in de uitgaven voor ondersteuning zijn met name een gevolg van de loonbijstelling, prijsbijstelling en de verkleining van het personeelsbestand, waarover in de inleiding van paragraaf 4 «Beleidsprioriteiten» van dit jaarverslag een toelichting is opgenomen.

Budgettaire gevolgen Ondersteuning Koninklijke marine

Toelichting verschillen verplichtingen en uitgaven

De daling bij de overige ondersteunende eenheden van € 3,2 miljoen heeft betrekking op een vertraging in de verwerving van onderzeebootbatterijen voor een bedrag van € 2,7 miljoen en enkele kleinere mutaties van per saldo € 0,5 miljoen.

Budgettaire gevolgen Ondersteuning Koninklijke landmacht

Toelichting verschillen verplichtingen en uitgaven

Uitgaven en verplichtingen

Met onderstaande toelichtingen wordt een verschil van – € 36,7 miljoen verklaard. Met de algemene verklaring over loonbijstelling, prijsbijstelling en verkleining personeelsbestand wordt een verschil van – € 14,2 miljoen verklaard. De overige oorzaken van de daling zijn als volgt gespecificeerd:

Voeding

Door de overdracht van de cateringfunctie aan de baten-lastendienst i.o. Paresto is ook het voedingsbudget (€ 16,0 miljoen) voor het grootste deel overgedragen.

Kleding en uitrusting

De daling van de uitgaven met € 16,0 miljoen wordt met name veroorzaakt door een verschuiving van de verwerving van NBC-beschermende kleding «out-of-area». Verder is de verwerving van bommenpakken verschoven naar 2005. Tenslotte is minder verrekend dan voorzien.

Inventarisgoederen

De stijging van de uitgaven met € 14,0 miljoen wordt met name veroorzaakt door NRF-behoeften (NATO Response Force). Het betreft onder andere tenten, camouflagenetten en scherfwerende dekens. Deze betalingen zijn additioneel en waren niet eerder opgenomen in de ramingen. Daarnaast is het laatste termijn van het Nederlands Inkoop Centrum-contract toch in 2004 betaald. Voorts heeft er een overheveling van budgetten plaatsgevonden als gevolg van de overgang van het Landelijk Bevoorradingsbedrijf Koninklijke landmacht (LBBKL) van het Operationeel Commando (beleidsartikel 02) naar het Materieel Logistiek Commando (niet-beleidsartikel 60).

Voertuigen en geniematerieel

Additionele behoeften voor de inzetbaarheid van wielvoertuigen en geniematerieel in het kader van diverse uitzendingen hebben afgelopen jaar geleid tot extra uitgaven van € 11,0 miljoen.

Munitie

De daling van de uitgaven met € 7,5 miljoen wordt onder meer veroorzaakt door vertraging in de levering van diverse klein kaliber munitie. Daarnaast is er vertraging opgetreden in het programma om de 25 mm oorlogsmunitie om te bouwen tot oefenmunitie.

Manoeuvre

De bepantsering van de Leopard-2 is vernieuwd. Deze bepantsering is zwaarder, waardoor de remmen van de Leopard moeten worden verzwaard. De verwerving van deze versterkte remmen is vertraagd. De uitgaven zijn hierdoor gedaald. Daarnaast is er vertraging ontstaan bij de financiële afhandeling van voor herstel aangeboden en teruggeleverde componenten. In totaal zijn de uitgaven € 8,0 miljoen lager dan voorzien.

Ontvangsten

Vanwege de overgang naar Paresto zijn de geraamde ontvangsten voor voeding met € 8,0 miljoen verlaagd.

Budgettaire gevolgen Ondersteuning Koninklijke luchtmacht

Toelichting verschillen

Verplichtingen

Het verplichtingenniveau is met € 43,2 miljoen verlaagd naar aanleiding van wijzigingen van contracten op grond van de behoefte aan onderdelen voor wapensystemen.

Uitgaven

Met onderstaande toelichtingen wordt een verschil van – € 39,6 miljoen verklaard. Met de algemene verklaring over loonbijstelling, prijsbijstelling en verkleining personeelsbestand wordt een verschil van – € 16 miljoen verklaard. De overige oorzaken van de daling zijn als volgt gespecificeerd:

Onderhoud wapensystemen

De operationele inzet van wapensystemen voor crisisbeheersingsoperaties heeft geleid tot een verschuiving in de aard van onderhoud (aanschaf onderdelen in plaats van regulier gepland onderhoud), waardoor ook een verschuiving in de uitgaven heeft plaatsgevonden van Ondersteuning Koninklijke luchtmacht naar apparaatsuitgaven (artikel 03. Koninklijke luchtmacht). Dit betekent bij Ondersteuning Koninklijke luchtmacht lagere uitgaven (€ 11 miljoen) voor het onderhoud aan wapensystemen.

Overige mutaties

De minderuitgaven van per saldo € 12,6 miljoen zijn een gevolg van de achterblijvende realisatie op de exploitatie-uitgaven van uiteenlopende aard. Dit is mede een gevolg van het feit dat door uitzendingen meer uitgaven ten laste worden gebracht van het budget voor HGIS. Ook zijn door de uitzendingen de uitgaven voor met name voeding, dienstreizen, cursussen en opleidingen achtergebleven. Daarnaast heeft de verlaging van de DTO-tarieven een rol gespeeld.

Budgettaire gevolgen Ondersteuning Koninklijke marechaussee

Toelichting verschillen

De totale uitgavenmutatie op dit artikel bedraagt – € 2,7 miljoen. Deze minderuitgaven worden veroorzaakt door een aantal kleine mutaties voor personeel, kleine aanpassingen op het gebied van de overige personele exploitatie en wat lagere uitgaven voor huisvesting, onderhoud, inventarisgoederen en klein materieel.

Budgettaire gevolgen Ondersteuning Commando Dienstencentra (CDC)

Toelichting verschillen

Verplichtingen

De mutatie op de verplichtingen is onder andere het gevolg van de bij de uitgaven genoemde verklaringen. Tevens is het verplichtingenniveau verhoogd door de invoering van het contract aangaande integrale werkplekdiensten met DTO (€ 39,0 miljoen) en projecten op het gebied van Informatievoorziening (met name ERP € 17,0 miljoen en MULAN € 25,0 miljoen). Daarnaast zijn er diverse kleinere verplichtingen gerealiseerd op het gebied van IV.

Uitgaven

Voor het CDC zijn de uitgaven € 12,9 miljoen hoger uitgevallen dan oorspronkelijk was geraamd. Het belangrijkste verschil houdt verband met de uitbreiding van DVVO met de Militaire Postorganisatie (MPO) en het daarbij behorende postcontract (totaal € 5,8 miljoen). Het overige verschil van per saldo € 7,1 miljoen houdt verband met minnen- en plussen voor extra inhuur van vervoerscapaciteit, minder wervingsactiviteiten, afrekeningen van cursussen en opleidingen, het centraal beheren van IV-systemen, lagere DTO-tarieven, investeringen Paresto, infrastructuur MGFB, minder onderhoud van salarissystemen en gestegen wachtgelden en inacitivteitswedden.

Beleidsmatige informatie (realisatie prestatiegegevens)

Ondersteuning door ondersteunende eenheden Koninklijke marine

De ondersteunende eenheden van de Koninklijke marine betreffen het Marinebedrijf (MB), het Centrum voor Automatisering van Missiekritieke Systemen (CAMS), het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM), de Opleidingen Koninklijke marine (OKM) en het Mariniers Opleidingscentrum (MOC).

Bij de opgenomen activiteiten zijn de afnemers vermeld. Onder de categorie «overig» worden ook begrepen de afnemers buiten de Koninklijke marine, zoals de Koninklijke landmacht, de Koninklijke luchtmacht en Navo-partners.

Marinebedrijf

* Reparatie- en modificatieopdrachten voor budgethouder «CZMNED» (inclusief Admiraliteit) zijn volledig opgebracht bij de Groep Eskaderschepen.

Het Marinebedrijf heeft extra capaciteit ingezet voor de materieellogistieke ondersteuning bij het verkoopgereedmaken van eenheden en de begeleiding van nieuwbouwprojecten. Hierdoor is het aantal reparatieorders lager uitgevallen dan begroot. Vanwege de grootschalige uitstroom van personeel moet het Marinebedrijf een groot beroep doen op inhuur en uitbesteding. De verklaring voor de verschillen met betrekking tot meerjaarlijks en tussentijds onderhoud ligt in het uitlopen van werkzaamheden naar 2005. Naar verwachting zullen deze in de eerste maanden van 2005 worden afgerond.

Centrum voor Automatisering van Missiekritieke Systemen

Het CAMS ontwikkelt en implementeert software-producten (leveranties) voor Combat Management Systemen aan boord van eenheden van de Koninklijke marine. De adviesfunctie wordt gebruikt voor consultancy, forward design en ontwerp van deze systemen. Gedurende het verslagjaar zijn de plannen nagenoeg gerealiseerd.

Koninklijk Instituut voor de Marine

In het verslagjaar 2004 zijn minder officieren geslaagd (initiële opleidingen) dan geraamd. Tevens was er een afgenomen opleidingsbehoefte aan «officieren ex-schepeling», waardoor er minder zijn opgeleid.

Bij het KIM worden geen specifieke opleidingen gegeven voor CZMCARIB. Er wordt uitsluitend onderscheid gemaakt tussen opleidingen mariniers en opleidingen marinepersoneel. Het in de raming 2004 genoemde aantal (15) had hier als nihil vermeld moeten zijn.

Opleidingen Koninklijke marine

Opleidingen Koninklijke marine heeft in 2004 totaal 8 221 geslaagde cursisten afgeleverd. Hiervan waren er 5 385 nog niet specifiek toe te rekenen omdat de hier bedoelde opleidingen niet specifiek in de administratie worden bijgehouden per operationele eenheid. Begin 2005 zal er een onderwijs-managementsysteem beschikbaar zijn waarbij de benodigde bij-/omscholingsopleidingen per afnemer beter kunnen worden geraamd en verantwoord.

Mariniers OpleidingsCentrum

Initiële opleidingen marinierseenheden: bij het Mariniers OpleidingsCentrum waren in het jaar 2004 vijf opkomsten geraamd voor de eerste vakopleiding (EVO) van totaal 250 cursisten. Initieel zijn er twee EVO-opleidingen gestart van 40 cursisten (totaal 80). In de tweede helft van 2004 zijn alsnog drie EVO-opkomsten (totaal 190 cursisten) georganiseerd. Deze opleidingen lopen door tot in 2005, zodat de realisatiecijfers van deze opleidingen eerst in 2005 worden opgebracht. Daarnaast kende de eerste vakopleiding een uitvalpercentage dat hoger was dan 30%.

Bij-/omscholingsopleidingen: Een aantal geplande bij-/omscholingsopleidingen heeft geen doorgang kunnen vinden door ondermeer vullingsproblemen. De volgende opleidingen zijn onder andere komen te vervallen: voortgezette vakopleiding (VVO), diverse verbindingsopleidingen, opleiding Marinierverkenner, tweemaal Carl Gustav-opleiding, tweemaal 60mm-opleiding en jungle-opleiding.

De raming van de opleidingen bij de Caribische eenheden van 74 cursisten was onder andere gebaseerd op de deelname van Caribische eenheden aan de Jungle Warfare Course (tweemaal een peloton met ondersteuning). Door het uitvallen van een jungle-opleiding heeft er maar één jungle-opleiding plaatsgevonden waarbij de Koninklijke landmacht en de Groep Operationele Eenheden Mariniers, in plaats van de Caribische eenheden, personeel hebben geleverd.

Ondersteuning door ondersteunende eenheden Koninklijke landmacht

De ondersteunende eenheden van de Koninklijke landmacht zijn in 2004 ondergebracht bij het Materieellogistiek Commando (MatlogCo), het Opleidings- en Trainingscommando (OTCo) en de Koninklijke Militaire Academie (KMA).

Prestatiegegevens Materieellogistiek Commando

Toelichting

Binnen de Mechanisch Centrale Werkplaats (MCW) is het aanbod aan «onvoorziene werklast» tot eind 2004 hoog gebleven. In de 13-perioden (van vier weken) van dit jaar zijn veel meer incidentele werkopdrachten (als gevolg van onder andere de oprichting van de Nato Response Force (NRF) en crisisbeheersingsoperaties) afgerond dan gepland. Dit is van invloed op de voorziene activiteiten die daarmee bij de planning achterlopen.

Het Centrum voor technologie en Missie-ondersteuning (CTM) heeft met een relatief geringe praktische productiecapaciteit (= theoretische capaciteit minus vacatures) veel productie-uren gemaakt. Toch zijn in 2004 minder uren gerealiseerd dan geraamd. Door het hanteren van de «completed contract method» wordt een gerealiseerde werkorder pas (af)geboekt in het jaar dat de werkorder wordt gesloten. Onderhanden werk is dus nog niet in de realisatie verwerkt.

Tevens heeft de MCW, door de dreigende privatisering en de regeling voor 57-jarigen, ten aanzien van burgerpersoneel een (lage) vullingsgraad van 79%. De raming ging uit van 89%.

Bevoorradingsprocessen

* Betreft bruto-realisatiegegevens (zonder verrekening)

Toelichting

Klasse I Voeding

Klasse I Voeding is per 1 april grotendeels overgedragen aan Paresto. De hiermee samenhangende budgetoverheveling bedraagt € 16,0 miljoen.

Klasse II/IV Persoonsgebonden uitrusting (PGU)

Het distribueren van de nieuwe dagelijkse tenue's (DT's) voor de Koninklijke landmacht heeft vertraging opgelopen doordat het toeleveringsbedrijf TKI failliet is gegaan. Naar verwachting zullen de nieuwe DT's in juni 2005 volledig zijn uitgeleverd. Daarnaast is ook de verwerving van NBC-beschermende kleding en bommenpakken (vertraagd) in de tijd verschoven. Tenslotte is er minder verrekend dan was voorzien.

Doordat dit jaar niet de volledige betaling van de geleverde NRF-kledingpakketten heeft plaatsgevonden, ontstaat een overschot van ongeveer € 5,2 miljoen.

Klasse II/IV overig (programma AGB), verrekeningen, salaris Landelijk Bevoorradingsbedrijf (LBB))

De stijging van de uitgaven met € 15,2 miljoen wordt met name veroorzaakt door NRF-behoeften (NATO Response Force). Het betreft onder andere tenten, camouflagenetten en scherfwerende dekens. Deze betalingen zijn additioneel en waren niet eerder opgenomen in de ramingen. Daarnaast is het laatste termijn van het Nederlands Inkoop Centrum-contract toch in 2004 betaald. Voorts heeft er een overheveling van budgetten plaatsgevonden als gevolg van de overgang van het LBBKL van het Operationeel Commando (beleidsartikel 02) naar het Materieel Logistiek Commando (niet-beleidsartikel 60).

Klasse III Brandstof

Het brandstofverbruik door de defensieonderdelen bleef achter bij het verbruikspatroon van de achterliggende jaren. De afname in 2004 is ongeveer 10% maar dat heeft door de stijgende brandstofprijzen niet in besparingen geresulteerd.

Klasse V Munitie

Onderrealisatie wordt met name verklaard door de vertraagde levering van diverse munitiesoorten.

De knelpunten in de bevoorrading zijn opgelost door munitie van verschillende Navo-partners te betrekken.

Prestatiegegevens Opleidings- en Trainingscommando (OTCo)

In de productietabel worden realisatiegegevens 2003 en 2004 inzichtelijk gemaakt en afgezet tegen de gegevens uit de begroting 2004. In de productietabel is aangegeven welke inspanning door OTCo wordt geleverd, gebaseerd op de vraag van de afnemer.

* Alleen personeel dat direct belast is met trainingsondersteuning

** Direct en indirect personeel

Toelichting

Initiële opleiding

De wervingsresultaten zijn achtergebleven bij de aanstellingsopdracht waardoor er een onderrealisatie ontstaat. De achterblijvende wervingsresultaten werkten door in de rest van de vervolgopleidingen en de benodigde trainingsondersteuning.

Vervolgopleidingen

De raming voor 2004 was grotendeels gebaseerd op de behoefte van het Operationeel Commando. Structureel blijkt dat het vaststellen van de kwalitatieve en kwantitatieve behoefte bij het OPCO moeizaam verloopt. Als gevolg daarvan doen zich verschillen voor tussen de planning en realisatie. Voor komend jaar is de raming meer gebaseerd op ervaringsgegevens uit voorgaande jaren.

Uitzendopleidingen

Door de kortere uitzendtermijn voor Irak (vier maanden in plaats van zes) dienden meer mensen te worden opgeleid. Ook de voorbereidingen voor EUFOR zorgden voor extra realisatie. Voor deze extra uitzendopleidingen is overwegend capaciteit ingezet die vrijkwam uit de onderrealisatie bij de vervolgopleidingen.

Trainingsondersteuning

De trainingsondersteuning van diverse oefeningen bleek niet benodigd in verband met de voorbereidingen voor de EUFOR en NRF-4.

Prestatiegegevens Koninklijke Militaire Academie (KMA)

* De tabel prestatiegegevens KMA toont de opgeleide leerlingen per defensieonderdeel. Onder opgeleide leerling wordt verstaan de militair die de deelopleiding daadwerkelijk afrondt in 2004. Dit zijn dus alleen de zogenaamde «laatstejaars».

Toelichting

De Koninklijke Militaire Academie (KMA) verzorgt de opleiding en vorming tot officier van de Koninklijke landmacht, de Koninklijke luchtmacht en de Koninklijke marechaussee. De prestatiematrix KMA is nog in ontwikkeling. In de toekomst zal de toerekening van uitgaven aan de opleidingscategorieën worden verfijnd.

Ondersteuning door ondersteunende eenheden Koninklijke luchtmacht

De ondersteunende eenheden van de Koninklijke luchtmacht zijn ondergebracht bij het Logistiek Centrum Koninklijke luchtmacht (LCKLu) en bij de Opleidingen Koninklijke luchtmacht (OKLu).

Prestatiegegevens Logistiek Centrum Koninklijke luchtmacht

Jachtvliegtuigen

De jaarplanning Pacer Amstel 2004 (waarmee de levensduur van de F-16 wordt verlengd) is volledig gerealiseerd. In de planning was rekening gehouden om een aantal modificaties aan het spant tijdens een reguliere inspectie uit te voeren. Doordat minder vliegtuigen fase-onderhoud hebben ondergaan is niet aan de planning voldaan. Het totaal aantal modificaties voor 2004 komt daarmee op tien.

Lesvliegtuigen

Door de planmatig verlaagde behoefte aan leerlingvliegers, is de vliegurenplanning van de PC-7 in 2004 neerwaarts bijgesteld. Hierdoor waren minder preventieve onderhoudsinspecties nodig dan gepland. Verder heeft vertraging in de bevoorrading van reparatie-onderdelen en problemen met de bekabeling van fuel-tanks geleid tot een stagnatie in het onderhoudsproces. Door deze factoren is de realisatie in 2004 uitgekomen op 15 inspecties. Door vertragingen in de doorlooptijden zijn in 2004 totaal acht modificaties in het kader van het project Mode-S & Attitude Heading Reference System (AHRS) uitgevoerd. Een tweetal modificaties is begin 2005 afgerond. De laatste modificatie wordt nu uitgevoerd.

Transporthelikopters

Het uitstellen van de Health & Usage Monitoring System-modificaties leidde er toe dat de planning van 18 modificaties niet werd gehaald. Daarnaast is de modificatie met betrekking tot het Infra Red Self Protection-System (ISPS) voor de Cougar en de Chinook niet conform de planning uitgevoerd. Dit werd veroorzaakt door het opnieuw prioriteiten stellen ten aanzien van de werkzaamheden door de uitzendingen (extra werkzaamheden bij de Cougar: ballistische bescherming trail) en het ontbreken van de juiste bekabeling bij de Chinook. Het preventief onderhoud aan de Chinook heeft vertraging opgelopen, wat veroorzaakt wordt door kwaliteits- en capaciteitsproblemen van personele aard. Onvoorziene extra werkzaamheden als gevolg van woestijnzand aan uit Irak teruggekeerde Chinooks, waren eveneens bepalend.

Overig

Naast de hierboven vermelde uitgevoerde modificaties en onderhoud heeft het LCKLu gedurende 2004 vele inspanningen verricht binnen haar groothandelsfunctie en haar technische adviesfunctie. Het LCKLu heeft borg gestaan voor een flexibele en snelle logistieke ondersteuning van zowel de vliegbases als de uitgezonden eenheden. Het betreft hier niet alleen de tijdige voorziening van benodigde reservedelen, maar ook bijvoorbeeld het leveren van schaarse technische capaciteit en de bouw en inrichting van benodigde onderhoudstenten (clammshells) op de diverse uitzendlocaties.

Prestatiegegevens Opleidingen Koninklijke Luchtmacht

* 821 Initiële leerlingen en 332 omscholers

** Dit betreft vlieguren van alle vliegopleidingen, inclusief KM-leerlingen

Initiële opleidingen

In 2004 zijn er 430 leerlingen, waarvan 120 omscholers, vanuit het OKLu ingestroomd in de Koninklijke luchtmacht. Op 31 december 2004 waren er nog 271 leerlingen in opleiding.

Vliegopleidingen

Als gevolg van een op dit moment lager dan gebruikelijk slagingspercentage is het aantal geslaagde leerlingvliegers in 2004 op 19 uitgekomen. Door een nauwe afstemming tussen OKLu en Staf TL is de lagere uitstroom van leerlingen tijdig in lijn gebracht met het aantal noodzakelijke vervolgopleidingen in de Verenigde Staten. Door de opheffing van het 315 F16 squadron en de herverdeling van het personeel over de resterende squadrons heeft het lagere aantal geslaagde leerlingvliegers voor de middellange termijn geen gevolgen.

Overige opleidingen

Door het aantal uitzendingen en het beslag ten gevolge van de reorganisaties is de realisatie van de overige opleidingen lager dan de totale capaciteit van OKLu. Hierdoor zijn (operationele) commandanten in toenemende mate gedwongen reeds aan medewerkers toegezegde opleidingen alsnog in te trekken. Het niet kunnen volgen van opleidingen wordt opgevangen door aanpassingen in de bedrijfsvoering. OKLu heeft de niet benutte capaciteit zoveel mogelijk aangewend om het onderwijsprogramma te actualiseren.

Ondersteuning door ondersteunende eenheden Koninklijke marechaussee

De ondersteunende eenheid van de Koninklijke marechaussee betreft het Opleidingscentrum Koninklijke marechaussee (OCKMar). In de begroting 2004 konden nog geen prestatie-indicatoren voor het OCKMar worden gepresenteerd. Het jaar 2004 is gebruikt om ervaringscijfers op te bouwen om daarmee in het eerstvolgende jaarverslag de prestatie-indicatoren te kunnen presenteren die betrekking hebben op het aantal leerlingen.

Ondersteuning Krijgsmacht door Commando Dienstencentra

Algemene beleidsdoelstelling

Het Commando Dienstencentra (CDC) levert ondersteuning van velerlei aard aan de defensieonderdelen. Door de concentratie van gelijksoortige activiteiten bij interservice dienstverlenende organisaties is een doelmatige ondersteuning van de defensieonderdelen mogelijk.

Activiteiten

Het CDC bestaat uit twee baten-lastendiensten, negentien resultaatverantwoordelijke eenheden en een staf (stand per 31 december 2004). In de loop van 2004 zijn ten opzichte van de stand in de begroting 2004 de volgende resultaatverantwoordelijke eenheden aan het CDC toegevoegd: Centraal Betaalkantoor Defensie (CBD), Juridische Zaken Personeel (Juza-P), Defensie Bureau Buitenland (DBB) en Gedragswetenschappen (GW). Deze resultaatverantwoordelijke eenheden zijn, met uitzondering van het CBD, vooralsnog ondergebracht bij de Overige Interservice diensten. Voor deze nieuwe eenheden is het om administratief technische redenen niet gelukt om de volledige uitgaven met betrekking tot 2004 op de CDC-begroting te verantwoorden. Voor de uitgaven van de CDC-eenheden is, daar waar mogelijk, een toerekening gemaakt naar operationele doelstellingen van de defensieonderdelen. Voor DVVO is dit gedaan op basis van de uitgaven voor specifieke dienstverlening. Bij de overige in de tabel opgenomen eenheden betreft het een toerekening op basis van een percentage van de personele omvang van de afnemers. De toelichting van producten en diensten van de CDC-eenheden is na onderstaande tabel opgenomen.

* Bij het MGFB zijn niet de totale uitgaven verdeeld maar de totale uitgaven (€ 59,146 miljoen) -/- de totale ontvangsten CMH en MRC (€ 24,415 miljoen) verdeeld. Tevens zijn de uitgaven voor investeringen, wachtgelden en bijdrage aan baten-lastendiensten van het CDC en de Centrale Defensiebrede IV-uitgaven niet meegenomen.

Verkeers- en vervoersdiensten

De vraag naar vervoersdiensten is voor een groot deel afhankelijk van de deelname door de defensieonderdelen aan grootschalige buitenlandse oefeningen en crisisbeheersingsoperaties. DVVO is primair verantwoordelijk voor de doelmatigheid van het vervoer, waarbij in eerste instantie defensiemiddelen worden ingezet en, indien deze niet beschikbaar zijn, ingehuurde transportmiddelen. De gepresenteerde prestatiegegevens betreffen de activiteiten exclusief crisisbeheersingsoperaties.

Toelichting

Het vervoersproductieplan wordt bij het begin van het productiejaar definitief vastgesteld en gebaseerd op historische realisatiecijfers. Derhalve ondergaat de planning van de ontwerpbegroting ultimo ieder jaar voorafgaand aan de uitvoering van het gepland transport nog significante bijstellingen. De vraag naar vervoersdiensten is voorts voor een groot deel afhankelijk van de deelname door de krijgsmachtdelen aan grootschalige buitenlandse oefeningen en crisisbeheersingsoperaties. Hierbij wordt opgemerkt dat, voor wat betreft de (lagere) bezettingsgraad eigen voertuigen, er doorgaans geen retourvrachten zijn; dit leidt derhalve niet tot extra inhuur. Hierdoor kan er binnen het beschikbare budget, ten opzichte van de ontwerpbegroting, een geheel andere mix aan benodigde transportmodaliteiten ontstaan.

Keuring en selectie

Het Instituut Keuring en Selectie Defensie (IKS) is een professioneel facilitair keuringsinstituut. Het ondersteunt de defensieonderdelen door het tijdig aanleveren van overeengekomen keuringsprofielen. Daarnaast levert het ondersteunende diensten aan de personeelsvoorzieningsdiensten.

Het aantal te keuren kandidaten bleef achter bij de planning als gevolg van de wervingsproblematiek.

Geneeskundige verzorging

De geneeskundige verzorging vindt plaats door het Militair Geneeskundig Facilitair Bedrijf (MGFB). Op het gebied van de geneeskundige verzorging kan onderscheid worden gemaakt tussen hospitaaldiensten, revalidatie, geneeskundige opleidingen, het leveren van geneeskundig materieel en beleidsondersteuning.

Algemene toelichting

* Analyse heeft uitgewezen dat er onvoldoende personeel beschikbaar is om de opschaling naar 300 bedden te garanderen. Bij gebruik van het Rampenopvangplan CMH/UMCU is het Calamiteitenhospitaal wel in staat geweest om onder de vastgestelde voorwaarden binnen twee uur 100 patiënten op te nemen. Bij opvang van patiënten uit het buitenland, onder zogenoemde MRSA-omstandigheden (waarbij een door VWS vastgesteld quarantaineprotocol dient te worden gevolgd), is de capaciteit 20 patiënten gedurende twee dagen eveneens gegarandeerd.

** De gegevens (vullingsgraad per functie) waren relevant in de (reeds afgesloten) projectfase. De betreffende informatie is, net als het aantal met relatieziekenhuizen afgesloten contracten in de opbouwfase van het project, gebruikt om een duidelijk beeld te geven van de voortgang van het project. Nu het IDR de projectfase achter zich heeft gelaten, wordt gerapporteerd over het werkelijke product van het IDR: het aantal operationeel inzetbare teams, zowel bovenformatief als wederkerig. Hierbij wordt onder meer rekening gehouden met niet-uitzendbaarheid van net teruggekeerde teams en personeel in opleiding. In 2004 zijn voor uitzending naar Bosnië, Liberia en Irak IDR-Ok-teams gebruikt. Hiermee is volledig aan de gestelde behoefte voldaan conform de overeengekomen contracten.

Toelichting op «Orderregels bevoorrading»

Het voor 2004 begrote aantal is gebaseerd op de productie van 2002. De verwachting was dat door sluiting van een aantal MOB-complexen het aantal orderregels zou dalen. Door het niet uitkomen van deze verwachting is de realisatie 2004 hoger. Daarenboven hebben de uitzendingen naar Irak in 2004 een hoge klantvraag bij – en dus een hoge productie van – het MGLC veroorzaakt.

Toelichting op «Assemblage optiek»

De assemblages optiek zijn voor 2004 begroot met als uitgangspunt de productie van 2002. In dat jaar is werving van defensiepersoneel – bepalend voor de productieomvang van de afdeling optiek – goed verlopen. Met het teruglopen van de werving is ook de productie van de afdeling gedaald.

Managementopleidingen

De ondersteuning op het gebied van de managementopleidingen wordt verzorgd door het Instituut Defensie Leergangen (IDL). Het IDL is het geïntegreerde opleidingscentrum voor loopbaanopleidingen en militaire aspectcursussen ten behoeve van Defensiemanagers en staffunctionarissen op midden-, hoger- en topniveau. Tevens worden internationale opleidingen voor officieren uit Midden- en Oost-Europa verzorgd.

Toelichting

De cursusbezetting was in 2004 in zijn algemeenheid beneden de verwachting. De Hogere Militaire Vorming 2003–2004 voor de Koninklijke landmacht werd geschrapt om de nieuwe, defensiebrede hogere opleiding voor militairen (de Hogere DefensieVorming), alsmede een nieuwe cursus Module LandOptreden (MLO), te ontwikkelen. De internationale cursussen bleven ook onderbezet. Internationale politieke ontwikkelingen en verhoudingen lagen hieraan veelal ten grondslag. De kleinere klassen waren weliswaar minder doelmatig, maar hebben in het algemeen een beter resultaat (hogere kwaliteit) opgeleverd.

Niet-beleidsartikelen

Niet-beleidsartikel 70 Geheime uitgaven

Grondslag van het artikel

Overeenkomstig artikel 6 van de Comptabiliteitswet 2001 en de regeling Rijksbegrotingsvoorschriften, is dit artikel bij het ministerie van Defensie aangewezen als het artikel waarop de geheime uitgaven worden verantwoord.

Budgettaire gevolgen van niet-beleidsartikel 70 Geheime uitgaven

Onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde budgettaire gevolgen voor 2004.

De geheime uitgaven, die worden verantwoord door de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD), worden gecontroleerd door de President van de Algemene Rekenkamer en een daartoe aangewezen accountant van de departementale auditdienst. Het beleid is erop gericht de onder dit artikel verantwoorde uitgaven tot het strikt noodzakelijke te beperken.

Niet-beleidsartikel 80 Nominaal en onvoorzien

Grondslag van het artikel

In dit begrotingsartikel worden primair de door het ministerie van Financiën toegekende bedragen voor de loonbijstelling, de incidentele looncomponent en de prijsbijstelling, als nieuwe mutaties opgenomen. Vervolgens worden deze bedragen over de begrotingsartikelen verdeeld.

Loonbijstelling

Het bedrag van de oorspronkelijke begroting 2004 op dit artikelonderdeel is met de Voorjaarsnota 2004 verhoogd met € 74,1 miljoen. Hiervan bedraagt de door het ministerie van Financiën beschikbaar gestelde loonbijstellingsreeks 2004 € 73,4 miljoen. Het totaal op dit artikelonderdeel komt daarmee uit op een bedrag van € 117,6 miljoen. Met de tweede suppletore begroting is aan het budget een aanvullende loonbijstelling (€ 5,6 miljoen) en een herschikking van arbeidsvoorwaardengeld (€ 5,4 miljoen) toegekend. Vervolgens is de loonbijstelling (€ 68,0 miljoen) verdeeld over de daarvoor in aanmerking komende begrotingsartikelen. Na een interne herschikking van – € 0,7 miljoen resteert een bedrag van € 59,9 miljoen dat, als gevolg van de problematiek met betrekking tot het overleg over de arbeidsvoorwaarden, niet in 2004 tot realisatie is gekomen. Dit bedrag blijft ter invulling van de arbeidsvoorwaarden beschikbaar in 2005.

Onderstaand is aangegeven hoe de loonbijstelling is verdeeld over de begrotingsartikelen (bedragen x € 1 000):

Prijsbijstelling

Het bij de eerste suppletore begroting 2004 ontvangen bedrag voor de prijsbijstelling (€ 50,7 miljoen) is niet volledig over de begrotingsartikelen verdeeld. Ter oplossing van de toen voorziene budgettaire problematiek is alleen de aan de exploitatie-uitgaven gerelateerde prijsbijstelling van € 29,4 miljoen uitgedeeld. Via dit artikelonderdeel is ook via herschikkingen en aanwending van de eindejaarsmarge de eindrealisatie van 2004 geleid. De meeruitgaven op de verschillende begrotingsartikelen zijn daarmee gecompenseerd.

De verdeling over de begrotingsartikelen van de prijsbijstelling 2004 is als volgt: