Realisaties ontvangsten naar beleidsartikelen voor 2004 (bedragen in € 1000)

Realisaties uitgaven naar beleidsartikelen voor 2004 (bedragen in € 1000)

Inhoudsopgave

A. ALGEMEEN

Voorwoord

Dit Kabinet heeft aan het begin van de huidige regeerperiode ingezet op het doorbreken van de stagnatie waarin ons land gevangen zat. Het heeft gekozen voor beleid dat initiatiefrijke burgers, maatschappelijke groeperingen en bedrijven stimuleert. Het is daarbij uitgegaan van de ontwikkelkracht van de samenleving zelf. Om nieuwe initiatieven los te maken en de concurrentiekracht van ons land te vergroten.

Deregulering, een snelle en transparante besluitvorming en eenvoudige procedures, zijn daarbij van groot belang. VROM heeft daartoe als eerste ministerie zijn regelgeving doorgelicht. Daarnaast is voor alle VROM-wetten een risico-en nalevingsprofiel vastgesteld. De naleving en handhaving door de VROM-inspectie is daardoor in 2004 aanzienlijk verbeterd.

Snellere procedures en minder administratieve lasten zijn ook het doel van de integrale VROM-vergunning. Met het realiseren van deze vergunning waarbij één integrale beslissing volgt na het doorlopen van één procedure, is in 2004 een goede start gemaakt. Naar verwachting kan de vergunning in 2007 in werking treden.

Op het terrein van de ruimtelijke inrichting is in 2004 een omwenteling in gang gezet. Niet langer staan de ge- en verboden van een vooropgezette ordening centraal, maar de kansen voor ontwikkeling. Waar het kan decentraal en dicht bij de burger, waar het moet centraal en gebundeld. Voor het economisch landsbelang, maar ook voor essentiële natuurwaarden, behoud van onvervangbare landschappen en duurzame milieukwaliteit.

Er is in 2004 ook een start gemaakt met een integrale benadering van de woningmarkt. Verhoging van de nieuwbouwproductie, versnelling van de stedelijke vernieuwing, een verruiming van het huurbeleid én nieuwe ruimtelijke instrumenten moeten hier samen een doorbraak forceren.

Bovendien is een evaluatie van het functioneren van het rijkshuisvestingsstelsel uitgevoerd. De Rijksgebouwendienst streeft naar verdere optimalisatie en innovatie. Bijvoorbeeld door middel van publiek private samenwerking.

In de tweede helft van 2004 bekleedde Nederland het EU-voorzitterschap. Daarin heeft VROM zich ook internationaal gemanifesteerd. Er werden belangrijke conferenties gehouden over territoriale cohesie en concurrentiekracht in de EU, maar bijvoorbeeld ook over hoogbouwproblematiek in de nieuwe EU-landen.

Staatssecretaris Van Geel heeft op het gebied van de luchtkwaliteit belangrijke vorderingen gemaakt met de voorbereiding van betere nationale meet- en regelvoorschriften. Bovendien is hij erin geslaagd een innovatief milieubeleid als kans voor een scherp concurrerend Europa op de internationale agenda te zetten.

De toelichting en verantwoording die volgen laten zien dat het Ministerie van VROM met 2004 een belangrijk en boeiend jaar heeft afgesloten.

DECHARGEVERLENING

Verzoek tot dechargeverlening van de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer aan de Voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer decharge te verlenen over het in het jaar 2004 gevoerde financiële beheer met betrekking tot de uitvoering van de begroting van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld van haar bevindingen en haar oordeel met betrekking tot:

a. het gevoerde financieel en materieelbeheer;

b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

c. de financiële informatie in de jaarverslagen;

d. de departementale saldibalansen;

e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer.

Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen, naast het onderhavige Jaarverslag en het hierboven genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer, de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

a. het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2004; dit jaarverslag wordt separaat aangeboden;

b. de slotwet van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer over het jaar 2004;

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen;

c. Het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2004 met betrekking tot de onderzoeken, bedoeld in artikel 83 van de Comptabiliteitswet 2001. Dit rapport, dat betrekking heeft op het onderzoek van de centrale administratie van 's Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk, wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aangeboden.

d. De verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2004 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2004 alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2004 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 84, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001);

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer,

S. M. Dekker

mede namens

de Staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer,

P. B. L. A. van Geel

LEESWIJZER

Algemeen

Het jaarverslag 2004 is het derde jaarverslag waarvan de opstelling plaatsvindt in VBTB-termen. De verbeteringen die vorig jaar zijn gerealiseerd, zoals de grotere transparantie met betrekking tot de bereikte resultaten en het verbeteren van de informatie over de beleidsprestaties, zijn dit jaar vastgehouden en waar mogelijk aangescherpt. Ten opzichte van vorig jaar is de omvang van het jaarverslag verder teruggebracht.

De opbouw van het jaarverslag

De opbouw van het jaarverslag 2004 volgt de Rijksbegrotingsvoorschriften en is onderverdeeld in een algemeen gedeelte, een beleidsverslag en een jaarrekening. In het beleidsverslag staat centraal het door het ministerie van VROM gevoerde beleid en de budgettaire gevolgen daarvan.

Toelichting op enkele onderdelen van het jaarverslag

Van het beleidsverslag worden hieronder de volgende onderdelen toegelicht:

• De beleidsprioriteiten;

• De beleidsartikelen;

• De bedrijfsvoeringsparagraaf.

Beleidsprioriteiten

In de beleidsagenda stond beschreven welke beleidsdoelstellingen in 2004 de belangrijkste prioriteiten van VROM zijn en welke prestaties daarvoor worden geleverd.

In het jaarverslag wordt in de paragraaf over de beleidsprioriteiten verantwoording afgelegd over de bereikte resultaten van de beleidsagenda 2004. Hieraan is een afzonderlijke prioriteit toegevoegd, namelijk Modernisering huurbeleid.

Invulling van de motie Vendrik geschiedt op de volgende wijze:

Na het verslag over de beleidsprioriteiten volgt een tabel met de budgettaire consequenties. De daarin vermelde cijfers zijn niet rechtstreeks te genereren uit de VROM-administratie aangezien er geen vastleggingen per prioriteit plaatsvinden. De gepresenteerde cijfers zijn verkregen uit extra-comptabele administraties en/of betreffen schattingen.

Tenslotte wordt een beleidsmatige conclusie gegeven (beleid is in 2004 ongewijzigd voortgezet of geïntensiveerd).

Beleidsartikelen

Ieder artikel begint met een korte beschrijving van de algemene beleidsdoelstelling, waarna onder het kopje doelbereik wordt aangegeven wat de resultaten zijn van het gevoerde beleid («Hebben we bereikt wat we hebben beoogd?»). In de daarop volgende paragraaf worden de operationele doelstellingen uitgewerkt. Per operationele doelstelling wordt het doelbereik vermeld en wordt aangegeven welke beleidsprestaties zijn gerealiseerd («Hebben we gedaan wat we daarvoor zouden doen?»). Daarna volgt een paragraaf over de uitkomsten van uitgevoerde beleidsevaluaties. Tenslotte staan in de laatste paragraaf van het artikel de budgettaire en financiele consequenties waarbij de opmerkelijke verschillen, in grote lijnen, tussen de begroting en realisatie worden toegelicht («Heeft het gekost wat we dachten dat het zou kosten?»).

Bedrijfsvoeringsparagraaf

De Bedrijfsvoeringsparagraaf bevat de Mededeling Bedrijfsvoering 2004.

B. BELEIDSVERSLAG

Beleidsprioriteiten

Inleiding

VROM heeft in 2004 een belangrijke bijdrage geleverd aan de centrale doelstelling van het Hoofdlijnenakkoord van het Kabinet: vergroten van het probleemoplossend vermogen van de samenleving. In het beleidsprogramma 2004–2007 van het Kabinet is dit voor VROM vertaald in de volgende doelstellingen: ruimtelijk investeren en ruimte geven aan ontwikkelingen, vitalisering van steden en duurzame ontwikkeling. Beleidsprestaties op deze terreinen moeten bijdragen aan het probleemoplossend vermogen van de samenleving. Om hierin belangrijke stappen te maken is nauw samengewerkt met partijen in de samenleving, andere departementen en andere landen.

In 2004 hebben de maatschappelijke gebeurtenissen nog sterker laten zien dat oplossingen nodig zijn voor de grotestedenproblematiek, de integratie- en segregatiekwestie en culturele spanningen in ons land. De prioriteiten die VROM in 2004 heeft gesteld, hebben zelfs aan belang gewonnen. Het bouwen voor een gevarieerde woon- en leefomgeving en de versnelde herstructurering van 56 wijken spelen een duidelijke rol in de aanpak van de huidige maatschappelijke vraagstukken. Modernisering van het huurbeleid moet bijdragen aan een beter functioneren van de woningmarkt, onder voorwaarde dat de bescherming van diegenen die zijn aangewezen op een huurwoning, blijft bestaan. Met de Nota Ruimte is een solide basis gelegd voor een integrale visie op de ruimtelijke ontwikkeling. De Uitvoeringsagenda van de Nota Ruimte zorgt ervoor dat de rijksinzet gecoördineerd en eenduidig plaatsvindt. Tijdens het EU-voorzitterschap is het gelukt om het belang van het milieu vast te leggen in internationale afspraken. De formele en informele Milieuraden verliepen succesvol, waarbij politieke akkoorden werden bereikt over mijnafval, gefluoreerde broeikasgassen (F-gassen), Aarhus-beginselen en batterijen en accu's. Daarnaast komt geleidelijk aan een veranderingsproces op gang waarbij vrijwillige inspanningen en de bereidheid om te betalen voor de kosten van milieu via prijzen en belastingen bijdragen aan een duurzame ontwikkeling.

Hieronder wordt verantwoord over de geformuleerde prioriteiten in de beleidsagenda van de Begroting 2004. In de loop van het jaar is Modernisering huurbeleid als nieuwe prioriteit toegevoegd. Per prioriteit zijn het nagestreefde doel, de prestaties en het bereikte resultaat weergegeven. Daarna volgen de budgettaire en financiële consequenties en de beleidsconsequenties. In de tabel met budgettaire consequenties staat eveneens vermeld bij welke artikelen verdere informatie is te vinden.

A. Realisatie van de beleidsprioriteiten 2004

1. Ruimtelijk investeren en ruimte geven aan ontwikkelingen

Beleidsprioriteit 1.1

Realisatie van een integrale, rijksbrede visie op de ruimtelijke inrichting van Nederland

Doel

Een integrale rijksbrede visie op de ruimtelijke inrichting van Nederland biedt een eenduidig beleidskader voor burgers, bedrijven, maatschappelijke instellingen en andere overheden.

Het Kabinet heeft daartoe het nationale ruimtelijk beleid vormgegeven in één geïntegreerde Nota Ruimte.

Prestaties

• Vaststelling van het kabinetsstandpunt met betrekking tot een geïntegreerde Nota Ruimte: gerealiseerd.

De Nota Ruimte is bij brief van 27 april 2004 (Krst II, 2003–2004, 29 435, nr. 1 en 2) aan de Tweede Kamer gestuurd.

• De uitvoering van de Nota wordt ter hand genomen: gerealiseerd.

Veel van de geagendeerde uitvoeringsactiviteiten zijn in 2004 ter hand genomen of hebben hun beslag gekregen. Met de organisatie van monitoring en evaluatie is een begin gemaakt.

Resultaat

Een integrale rijksbrede visie op de ruimtelijke inrichting van Nederland – De Ruimtelijke Hoofdstructuur – is tot stand gekomen. Dit heeft geleid tot één geïntegreerde Nota Ruimte met een nieuw sturingsconcept: centraal wat moet, decentraal wat kan. Beleid en uitvoering komen hierdoor, waar dat mogelijk en verantwoord is, dichter bij de burger en de samenleving. Met de Uitvoeringsagenda is de uitvoering ter hand genomen waarbij de rijksinzet gecoördineerd en eenduidig plaatsvindt. Hierdoor is de kaderstelling voor het ruimtelijk beleid duidelijker voor diegenen die betrokken zijn bij de uitvoering.

Beleidsprioriteit 1.2

Het implementeren van ontwikkelingsplanologie als aanpak in de ruimtelijke ordening

Doel

Het Rijk wil private partijen en maatschappelijke organisaties ruimere mogelijkheden bieden een actieve inbreng te leveren in de ruimtelijke ordening. Daardoor zal het ruimtelijk beleid beter voldoen aan maatschappelijke wensen en sneller tot uitvoering kunnen komen. Een gebiedsgerichte en uitvoeringsgerichte aanpak in de ruimtelijke ordening (ontwikkelingsplanologie) biedt hiertoe goede voorwaarden.

Prestaties

• Opbouw van kennis en kunde bij partijen die nog weinig ervaring hebben met ontwikkelingsplanologie: gerealiseerdbijvoorbeeld door middel van verspreiden van best practices. Dit is een doorgaand proces.

• Samen met de meest betrokken departementen uitvoeren van een actieprogramma gericht op het verbeteren van de voorwaarden voor ontwikkelingsplanologie en het opruimen van belemmeringen: gerealiseerd met de Uitvoeringsagenda Nota Ruimte. De uitvoering van het actieprogramma gaat de komende jaren verder.

• Opname in de nota Ruimte van de mogelijkheid om indien nodig onder voorwaarden af te wijken van beleidsregels uit de planologische kernbeslissing nationaal ruimtelijk beleid: niet meer noodzakelijk, omdat het door de beleidsruimte in de Nota Ruimte niet meer nodig is om een algemene afwijkingsmogelijkheid van de beleidsregels op te nemen. Voorbeelden van gecreëerde beleidsruimte zijn de uitwerking van de nationale landschappen door de provincies en de saldobenadering voor de Ecologische Hoofdstructuur. Het Kabinet zal één keer per twee jaar bezien of de geboden beleidsruimte in de praktijk voldoende is.

Resultaat

VROM heeft verschillende activiteiten in gang gezet en uitgevoerd waarmee goede voorwaarden zijn gecreëerd voor gebiedsgericht en uitvoeringsgericht werken (ontwikkelingsplanologie). Met de Nota Ruimte is meer beleidsruimte gecreëerd voor afwegingen en keuzes op het regionale schaalniveau. Hiermee is een bijdrage geleverd aan een snellere realisatie van wensen uit de samenleving.

2. Streven naar een eco-efficiënte economie

Beleidsprioriteit 2.1

Systeeminnovaties

Doel

Door middel van langdurige maatschappelijke veranderingsprocessen (transities in mobiliteit, landbouw, energiehuishouding en biodiversiteit/natuurlijke hulpbronnen) komen tot systeeminnovaties ter oplossing van een aantal hardnekkige milieuproblemen.

Prestaties

• Uitvoering van acht instrumenten en zes illustratieprogramma's uit het Actieprogramma Duurzame Ontwikkeling (ADO) die onder de eerste verantwoordelijkheid van VROM vallen: gerealiseerd. In 2004 is ook de eerste duurzaamheidsverkenning door het RIVM afgerond. Ter voorbereiding hiervan is een uitgebreide enquête onder de bevolking gehouden.

• Starten van drie instrumenten en één agendaonderwerp uit ADO die onder de eerste verantwoordelijkheid van VROM vallen: gerealiseerd.

• Organisatie van een openbaar maatschappelijk debat over de voortgang van duurzame ontwikkeling, en het samen met maatschappelijke actoren vaststellen welke initiatieven op korte dan wel langere termijn wenselijk zijn ten behoeve van duurzame ontwikkeling: gedeeltelijk gerealiseerd.

Samen met Buitenlandse Zaken en enige andere ministeries is de voorbereiding van het debat in gang gezet. Naar verwachting vindt het debat in de zomer van 2005 plaats.

• Een inventarisatie van belemmeringen en stimulansen voor transities in bestaand beleid en instrumentarium: gedeeltelijk gerealiseerd. De leerbijeenkomst over de relatie tussen bestaand beleid en transitiepaden zal vervolg krijgen binnen VROM. Ook is een koplopersloket opgezet, van waaruit maatschappelijke koplopers op het terrein van de vier transities worden geholpen om oplossingen te vinden voor belemmeringen die ze ondervinden rond innoveren en toepassen van duurzame technologie.

• Organisatie van vier bijeenkomsten om leerervaringen uit te wisselen: gedeeltelijk gerealiseerd. In 2004 zijn in samenwerking met de ministeries van EZ, LNV, BuZa/OS en V&W leerbijeenkomsten voor de transitieteams georganiseerd over de volgende thema's: raakvlakken tussen transities, internationale aspecten van transities en de relatie tussen transitiepaden en het bestaand beleid. De vierde bijeenkomst vindt in 2005 plaats, over het thema «werken aan een internationale strategie».

Resultaat

De Tweede Kamer is geïnformeerd over de voortgang van de transities (Voortgangsbericht Transities 28 663, nr. 25). Voor alle NMP4-transities (mobiliteit, energie, landbouw en biodiversiteit/natuurlijke hulpbronnen) is een proces op gang gekomen, waarbij een groot aantal maatschappelijke actoren enthousiast is geworden en tijd en energie is gaan steken in de transities. Op 5 januari 2005 heeft de Tweede Kamer een voortgangsrapportage over duurzame ontwikkeling ontvangen (nationaal en internationaal deel duurzame daadkracht) (Krst II, 2004–2005, 29 800 XI, nr. 97).

Beleidsprioriteit 2.2

Internaliseren externe kosten

Doel

De kosten voor milieu en natuur wegen zwaarder mee bij maatschappelijke afwegingen met behulp van marktconforme instrumenten, zoals heffingen, belastingen en verhandelbare emissies.

Prestaties

• Vergroeningsprogramma belastingstelsel: gerealiseerd.

Vergroening kreeg in 2004 vorm via twee sporen. Enerzijds verhoging van de energiebelasting voor burgers en bedrijven, met terugsluis via belasting op winst en inkomsten, waarbij ditmaal bedrijven relatief meer betrokken zijn in de verhoging. Anderzijds een serie maatregelen gericht op verkeer en vervoer, zoals bevorderen van zwavelvrije diesel, tegengaan van oneigenlijk gebruik van bestelauto's en stimuleren van roetfilters en schonere vrachtauto's. Kenmerkend is niet zozeer het verzwaren, maar differentiëren van belastingen op verkeer en vervoer: milieuvriendelijke keuzes worden zo beloond en milieukosten geïnternaliseerd, met reductie-effecten voor vooral NOx, CO₂ en fijn stof.

• Inwerkingtreding emissiehandel in broeikasgassen: gerealiseerd.

De juridische en organisatorische grondslagen zijn gelegd waarop in 2005 de Europese handel in CO₂-emissierechten van start kan gaan. Dit heeft maatschappelijke effecten voor zowel het milieu als de economie. De reductie in CO₂-emissies waartoe Nederland zich internationaal heeft verplicht, is met handel goedkoper dan zonder handel. Ook biedt handel het betrokken bedrijfsleven een grotere flexibiliteit wat weer bijdraagt aan het economische prestatievermogen.

• Starten met onderzoek naar mogelijkheid beprijzing van de transportsector: gerealiseerd.

• Onderzoek naar vergroening van het belastingsstelsel op decentraal niveau: gerealiseerd.

DeTweede Kamer is hierover op 4 januari 2005 geïnformeerd (Krst II, 2004–2005, 29 770, nr. 3).

• Ontwikkelen van methodieken voor de sociale en economische pijler om subsidies te toetsen op hun duurzaamheid: gedeeltelijk gerealiseerd. Het onderzoek naar methoden om de sociale en economische effecten van subsidies vast te stellen om die vervolgens te betrekken bij een aantal potentieel milieuschadelijke subsidies, is in 2004 van start gegaan en wordt in 2005 afgerond.

Resultaat

De totstandkoming van het instrumentarium om de kosten voor milieu en natuur zwaarder mee te laten wegen, is in 2004 gerealiseerd. Met ingang van 2005 worden voor het milieu relevante extra prijsprikkels opgelegd. Het maatschappelijk beoogde effect hiervan is dat milieueffecten meer tot uitdrukking komen in de prijzen en dat daardoor de emissies (relatief) dalen.

Beleidsprioriteit 2.3

Verhogen van de vrijwillige inspanningen van burgers en bedrijven om duurzaam te produceren en consumeren

Doel

Verhogen van de vrijwillige inspanningen van burgers en bedrijven om duurzaam te produceren en consumeren.

Prestaties

• Uitvoering van het actieprogramma «Vergroten Transparantie 2003–2004» (stimulerende en faciliterende activiteiten, gericht op het verbeteren van transparantie bij duurzaam ondernemen en productinformatie): gerealiseerd wat nodig was.

Het actieprogramma is op een iets andere wijze gerealiseerd. Voorzien was dat een nieuw kader zou worden opgesteld voor de uitvoering van beleid ter verhoging van transparantie van productieprocessen. Dit bleek echter niet nodig, en de hiervoor benodigde tijd is besteed aan de uitvoering van concrete acties, zoals onder meer het geschikt maken van de richtlijnen van het Global Reporting Initiative voor toepassing door het MKB.

• Door herpositionering van de Stichting Milieukeur een organisatorische basis ontwikkelen om het bedrijfsleven vanaf 2005 criteria voor succes aan te reiken voor vrijwillige inspanningen op het gebied van duurzaam ondernemen: gedeeltelijk gerealiseerd.

De herpositionering is door de Stichting Milieukeur in 2004 opgepakt door naast de op de verspreiding van het milieukeurmerk gerichte inspanningen ook inzet te plegen op de ondersteuning van partnerships en andersoortige afspraken van bedrijven met NGO's en – soms – overheden. De beoogde verbreding van de marktpositie heeft thans evenwel een nog onvoldoende stevige basis.

• Samen met het ministerie van EZ een opzet maken voor stroomlijning van de geldstromen voor communicatie op het gebied van energie en milieu, ter verhoging van effectiviteit en efficiency: gerealiseerd.

• Afspraken maken met vier sectoren (zuivel, basismetaal, chemie en papier & karton) over zogenoemde verbrede convenanten, met initiatieven voor duurzaam ondernemen: gedeeltelijk gerealiseerd.

De nieuwe afspraken voor de zuivel, waaronder ook integratie van bedrijfsmilieuplannen en meerjarenafspraken, zijn reeds gemaakt en worden thans geïmplementeerd. De onderhandelingen over nieuwe afspraken voor de andere drie convenanten lopen nog.

• Notitie voor de Tweede Kamer (medio 2004) waarin de ministeries aangeven wat zij willen bereiken op het gebied van duurzaam inkopen en aanbesteden en hoe zij denken dat te realiseren: nog niet gerealiseerd. Het Rapport Duurzame Bedrijfsvoering is op 3 maart 2005 aan de Tweede Kamer aangeboden per brief (kenmerk KvI/2005.020792).

Resultaat

Het belang dat burgers hechten aan een goed milieubeleid blijft overanderd hoog (blijkens het burgerplatform, de nationale VROM-enquête die VROM eind 2004 heeft georganiseerd, alsmede de duurzaamheidsverkenning die het RIVM vorig jaar heeft uitgebracht). Groepen burgers tonen vaak grote betrokkenheid bij de projecten in het kader van de Subsidieregeling Maatschappelijke Organisaties en Milieu. De inspanningen om consumenten goed te informeren werpen hun vruchten af: er is een sterk gestegen belangstelling voor de producten van Milieu Centraal en ook worden de consumenten met een minder actieve belangstelling voor milieu steeds beter bereikt.

Duurzaam produceren krijgt toenemende aandacht in de (mondiale) samenleving. VROM stimuleert dat bedrijven zelfstandig dan wel onder druk van NGO's initiatieven nemen tot verduurzaming, waarmee zij tegelijk hun bestaansvoorwaarden voor de langere termijn verbeteren.

De overheid is als inkoper en aanbesteder een relevante consument en geeft in toenemende mate het goede voorbeeld, zoals blijkt uit een tussentijdse evaluatie («Duurzaam inkopen, meting 2004 en aanbevelingen», opgesteld door Adjust Procurement Solutions, zie www.senternovem.nl). Het bereiken van het achterliggende doel van duurzame ontwikkeling op mondiale schaal zal naar verwachting nog lange tijd vergen.

3. Vitaliseren van steden

Beleidsprioriteit 3.1

Doorbraak in stagnatie woningbouwproductie en herstructurering

Doel

• Een kleinere discrepantie tussen vraag en aanbod op de woningmarkt, met name in de stedelijke regio's.

• Het vasthouden en doen toenemen van de midden- en hoge inkomens in de steden (G-30 nu: 50%) en het tegengaan van segregatie.

• Meer tevredenheid van bewoners over en een hogere kwaliteit van hun woningen, directe woonomgeving en openbare ruimte, vooral in de probleemwijken.

Prestaties

• Maken van harde en concrete verstedelijkingsafspraken: grotendeels gerealiseerd. Er is overeenstemming over de woningbouwafspraken in de 20 stedelijke regio's en met 15 regio's zijn al convenanten ondertekend. Het betreft afspraken over ondermeer woningbouwaantallen en de regionale afstemming van het kwantitatieve en kwalitatieve woningbouwprogramma (ondermeer ter borging van de toename van de woningdifferentiatie, respectievelijk de vermindering van de segregatie binnen en buiten de steden). De ondertekening van 5 convenanten schuift door naar begin 2005.

• Versnellen woningbouwproductie: gedeeltelijk gerealiseerd.

Bij de vaststelling van de uitvoering van de Herijking VROM-regelgeving is op het gebied van wonen prioriteit toegekend aan die wet- en regelgeving die relevant is voor de woningproductie, en waarbij aanpassing kan leiden tot snellere procedures. De VROM-aanjaagteams werden ingezet om besluitvormingsprocessen te versnellen. Daarnaast levert het grondbeleid een belangrijke bijdrage aan de versnelling van de woningbouwproductie door onder meer de uitbreiding van de werksfeer van de Wet Voorkeursrecht Gemeenten en het voltooien van de Grondexploitatiewet.

• Vaststelling beleidskader ISV-2: gerealiseerd. Het nieuwe beleidskader ISV werd vastgesteld, en de daarop gebaseerde meerjarenontwikkelings-programma's van de G-30 werden beoordeeld.

• Versnelde aanpak herstructurering in 56 wijken: grotendeels gerealiseerd. Voor al deze wijken moeten concrete uitvoeringsafspraken gemaakt worden tussen gemeenten, woningcorporaties en marktpartijen. In brieven van 17 en 21 september 2004 aan de Tweede Kamer (Krst II, 2003–2004, 29 200 XI, nr. 136, resp. Krst II, 2004–2005, 27 562, nr. 4) is een tussenstand terzake aangegeven. Eind 2004 waren voor 45 van de 56 wijken prestatieafspraken gemaakt en ondertekend. Voor nog 5 tot 8 wijken worden op zeer korte termijn afspraken verwacht. In 18 van de 56 wijken is een aanvang gemaakt met de uitvoering.

• Cruciale rol voor corporaties: gedeeltelijk gerealiseerd.

In voornoemde brief van 17 september 2004 is de Tweede Kamer in kennis gesteld van de concrete voortgang en de rol daarbij van de corporaties in de 56 wijken. Op dit moment is voor twee plannen duidelijk dat de desbetreffende corporaties niet op eigen kracht de gewenste ambities kunnen financieren. Matchingsverzoeken voor deze plannen zijn thans in behandeling.

Ook via de nieuwe prioriteit Modernisering huurbeleid wordt gewerkt aan de realisatie van de nieuwbouw- en herstructureringsopgave (zie aldaar).

• Belang van gecombineerde sociaal-fysieke aanpak: gerealiseerd.

Het uitwisselen van praktijkkennis tussen betrokken ministeries met betrekking tot gezondheidsaspecten, sociale infrastructuur en veiligheid bij bouwen en wonen is gerealiseerd. De sociaal-fysieke wijkaanpak maakt integraal onderdeel uit van het GSB-III/ISV-II-traject.

• Milieubeleid biedt ruimte: gedeeltelijk gerealiseerd.

In verband met aanvullende wensen ten aanzien van de wet, onder andere de generieke werking en de uitbreiding van de wet met het landelijk gebied, heeft de totstandkoming van de Wet Stad en Milieu meer tijd gevergd dan oorspronkelijk voorzien. Volgens de bijgestelde planning treedt de wet nu medio 2005 in werking.

Resultaat

In 2004 zijn belangrijke voorwaarden gerealiseerd om een doorbraak te bewerkstelligen in de stagnatie van de woningproductie en de herstructurering. Dit blijkt onder andere uit de ondertekening van de woningbouwafspraken, de afspraak met provincies dat zij jaarlijks rapporteren over de bestemmingsplancapaciteit, de ondertekening van prestatieafspraken door lokale partijen in het merendeel van de 56 prioritaire wijken, voorbereiding van de GSB-III/ISV-II convenanten en de vereenvoudiging van de regelgeving.

Zichtbaar resultaat voor de burger is de daadwerkelijke start van de herstructurering in een aantal prioritaire wijken, met betrokkenheid van de bewoners. Verder staan de onderwerpen woningproductie en herstructurering doorgaans hoog op de lokale politieke agenda en zijn burgers ook betrokken bij de voorbereiding van de wijkaanpak.

Beleidsprioriteit 3.2 (nieuw)

Modernisering huurbeleid

Doel

Modernisering huurbeleid samen met de verhoging van de nieuwbouwproductie en de herstructurering (zie hierboven) moet bijdragen aan het beter functioneren van de woningmarkt. De voorstellen voor modernisering huurbeleid zijn gericht op het wegnemen van belemmeringen die investeringen en een betere werking van de huurwoningenmarkt in de weg staan, onder voorwaarde dat de bescherming van diegenen die daar op zijn aangewezen blijft bestaan. De betaalbaarheid van het wonen wordt gehandhaafd en verhuurders leveren een bijdrage aan de betaalbaarheid. Hierbij vormen de effecten van deze voorstellen op de segregatie een toetspunt.

Prestaties

• Uitwerken van met huurders en verhuurders afgestemde voorstellen voor modernisering van het huurbeleid die voldoen aan de doelstelling: gerealiseerd zonder dat over alles overeenstemming is bereikt. Zie daartoe ook de brieven aan de Tweede Kamer van 19 november 2004 en 4 februari 2005 (Krst II, 2004–2004, 27 926 nr. 39 en 43).

• Afspraken over nieuwbouwproductie door corporaties: gedeeltelijk gerealiseerd. In de brief van 19 november (Krst II, 2004–2005, 27 926, nr. 39) zijn indicatieve productieaantallen per jaar opgenomen. Deze afspraken moeten verder worden vormgegeven door afspraken op regionaal niveau. De exacte aantallen per regio worden medio 2005 vastgesteld.

• Afspraken over bijdrage verhuurders aan betaalbaarheid: gedeeltelijk gerealiseerd. Helder is dat verhuurders een bijdrage gaan leveren aan de betaalbaarheid die bestaat uit € 250 mln plus indexering en de toename van de huursubsidie-uitgaven als gevolg van huurstijgingen boven inflatie, zowel in gereguleerd als geliberaliseerd gebied (autonome ontwikkelingen vallen hierbuiten). Aan de vormgeving wordt momenteel gewerkt. Teneinde in 2004 de huurstijging te matigen, hebben verhuurders in 2004 € 28 mln beschikbaar gesteld voor een aan huursubsidie-ontvangers uit te keren eenmalige bijdrage.

Resultaat

De modernisering van het huurbeleid bestaat uit verschillende onderdelen: een gereguleerd gebied van 75% met sterke huurbescherming; een overgangsgebied van 20% met in elk geval een huurprijsbescherming door een aftopping van de maximale huur op 5,4% van de WOZ-waarde en een geliberaliseerd deel van de echt dure woningen van 5%. Andere onderdelen zijn: modernisering van het woningwaarderingsstelsel, jaarlijkse huurverhoging, afspraken over investeringen in woningbouw en bijdrage verhuurders aan de betaalbaarheid. Dit pakket van maatregelen moet de investeringen op de (huur)woningmarkt stimuleren, zodat er keuze is voor huurders om in een woning met de gewenste prijs/kwaliteit-verhouding te kunnen wonen. De betaalbaarheid wordt gewaarborgd door een gedegen overgangsregime voor het geliberaliseerde gebied en compensatie via de huursubsidie. Afspraken tussen minister en partijen over matiging van de huurstijging in 2004 tot een gemiddelde toename van 2,9% zijn door zowel de verhuurders in de sociale als in de commerciële huursector gemiddeld genomen nagekomen.

4. Organiseren van betere naleving en minder regels

Beleidsprioriteit 4.1

Kwaliteit van de regelgeving

Doel

Door modernisering en stroomlijning komen tot minder en overzichtelijker wet- en regelgeving, die consistent is, minder procedures kent en meer ruimte laat voor initiatieven van burgers, bedrijven, andere overheden en maatschappelijke instellingen.

Prestaties

• Werkzaamheden ten behoeve van publicatie en invoeringsbegeleiding Wro: gerealiseerd wat nodig was. Dit loopt in de pas met het traject van de herziening van de Wro. In 2004 zijn aanvullingen op het wetsvoorstel opgesteld.

• Herijking bouwregelgeving: nog niet gerealiseerd. De parlementaire behandeling van de wijziging Woningwet was eind 2004 nog niet afgerond. Daardoor is ook de planning voor de inwerkingtreding van het derde wijzigingspakket aangepast (thans 2007). Eind 2004 zijn voorbereidingen getroffen voor publicatie van het gewijzigde Bouwbesluit in het Staatsblad in de eerste helft van januari 2005. Een aantal wijzigingen die oorspronkelijk waren voorzien voor het derde wijzigingspakket, zijn nu nog in dit wijzigingspakket meegenomen.

• Wetgevingsactiviteiten in het kader van de herijking uitvoeren volgens het schema van het prioriteitenprogramma voor 2004: gerealiseerd.

Belangrijk onderdeel is de voorbereiding van de VROM-vergunning: de bundeling van verschillende vereiste VROM-vergunningen tot één besluit.

• Criteria en procedures vaststellen die ervoor moeten zorgen dat voorstellen voor nieuwe regelgeving worden getoetst aan deze criteria: gerealiseerd.

• Een strategie bepalen, die is gericht op het verbeteren van de kwaliteit van de Europese regelgeving en van de Nederlandse inbreng daarbij: gerealiseerd.

• Ex-ante controle door de VROM-Inspectie van tien wetten en regels via de HUF-toets op handhaafbaarheid, uitvoerbaarheid en fraudebestendigheid: gerealiseerd. In principe vindt de HUF-toets altijd plaats. Daarnaast waren tien ex-ante toetsen voorzien. De Herijking en modernisering van de VROM-regelgeving heeft tot minder nieuwe regelgeving geleid met als gevolg minder HUF-toetsen. Er zijn vier HUF-toetsen uitgevoerd:

1. Het concept Asbestverwijderingsbesluit 2005.

2. Het Waterleidingbesluit, hoofdstuk IIIc, inzake legionella.

3. De handhaafbaarheidstoets op de Nota Ruimte.

4. De AMvB Externe Veiligheid (Besluit milieukwaliteitseisen externe veiligheid inrichtingen milieubeheer).

Resultaat

De conclusie is dat de uitvoering van het moderniseringsproces van de regelgeving goed op schema ligt. Er zijn tal van verbeteringen doorgevoerd die leiden tot lastenvermindering voor bedrijven en overheden en die de transparantie van de regelgeving ten goede komen. Via pilotprojecten wordt geëxperimenteerd met verdere verbeteringen.

Beleidsprioriteit 4.2

Bevordering naleving van VROM-regelgeving en betere naleving door meer handhavingsrendement

Doel

De VROM-nalevingstrategie maakt inzichtelijk welke prioriteiten het zwaarst wegen in het toezicht. Hierdoor wordt het handhavingsrendement verbeterd. Het verhelpen van maatschappelijke onrust en gevoelens van onveiligheid staan hierbij centraal. Waar men VROM-regelgeving wel kan, maar niet wil naleven volgt een confrontatie met handhaving.

Prestaties

• Voor alle VROM-wetten is een risico- en nalevingsprofiel vastgesteld of geactualiseerd samen met beleidsdirecties en handhavingspartners en dit is ook voorgelegd aan het Burgerplatform, waarin twintig geïnteresseerde burgers mee adviseren over beleid van VROM. Dit Burgerplatform heeft 10 adviezen verstrekt aan de Minister van VROM, onder meer over de Risico Informatie Kaart: een echte kaart voor in de meterkast. In 2004 hebben honderden signalen en actuele problemen geleid tot meer dan 500 concrete acties van de VROM-Inspectie op het gebied van veiligheid, gezondheid en duurzaamheid. Voorbeelden daarvan zijn: onveilige ijsbanen, illegale invoer beendermeel, vervuiling Twentekanaal, bouwveiligheid pensions, sloop asbeststallen, vuurwerk in woonwijken, illegale crossbanen.

• De VROM-Inspectie geeft voor de handhaving prioriteit aan de thema's: Veiligheid, Gezondheidsrisico's, Duurzaamheid van klimaat en afval, Verbetering van de kwaliteit van de leefomgeving, Integraal toezicht op andere overheden: gerealiseerdEr zijn 123 gemeenteonderzoeken gerealiseerd; bij 5 gemeenten is naar aanleiding van een VROM-breed onderzoek een diepteonderzoek gehouden.

Resultaat

Bij het in ontvangst nemen van de adviezen van het Burgerplatform heeft de Staatssecretaris van VROM aangegeven deze adviezen als ondersteuning van zijn beleid te zien.

De gemeenteonderzoeken hebben een positief effect op de uitvoering van de gemeentelijke VROM-regelgeving. Met vrijwel alle onderzochte gemeenten zijn verbeterafspraken gemaakt.

Ten aanzien van de aanpak van actuele problemen kan worden gemeld dat dit heeft geleid tot opheffen van deze situaties, concreet ook tot bestuursrechtelijke en strafrechtelijke acties en overleg met brancheorganisaties, andere overheden en individuele bedrijven of burgers.

5. EU-voorzitterschap

Beleidsprioriteit 5.1

EU-voorzitterschap

Doel

Tijdens het Nederlands Voorzitterschap succesvol organiseren van de formele milieuraden, een informele milieuraad en twee ministeriële bijeenkomsten.

Prestaties

• Formele Milieuraden: gerealiseerd.

Op 14 oktober heeft onder Nederlands voorzitterschap de eerste formele Milieuraad plaatsgevonden. Er werden twee politieke akkoorden bereikt: over mijnafval en over F-gassen. Er werden raadsconclusies aangenomen over hoogwaterbescherming, klimaat, milieu als kans en stedelijk milieu (Krst II 2004–2005, 21 501-08, nr. 188).

De tweede Milieuraad onder Nederlands voorzitterschap vond op 20 december plaats. Er werden twee politieke akkoorden bereikt: over de verordening waarbij de Aarhus-beginselen op de EU-instellingen worden toegepast en over batterijen en accu's. Het verslag hiervan is toegezonden aan de Tweede Kamer (Krst II, 2004–2005, 21 501-08, nr. 195).

• Informele Milieuraad: gerealiseerd.

De informele Milieuraad viel in twee delen uiteen. Het eerste gedeelte stond in het teken van «milieu als economische kans», het tweede thema was «hoogwaterbescherming» (Krst II, 2004–2005, 21 501-08, nr. 186).

• VROM coördineerde ook de EU-inzet op de 10e Conferentie van Partijen bij het Kyoto-protocol (CoP10), die in december 2004 plaatsvond in Buenos Aires. Hoewel groeiende, bleek in dit stadium mondiaal nog onvoldoende draagvlak voor de door de EU gewenste afspraken over de post-Kyotoperiode. Wel zijn er afspraken gemaakt over een seminar over het toekomstig klimaatbeleid, te houden in de eerste helft van 2005 in Bonn.

• Ministersbijeenkomst Europees Ruimtelijk en Grotestedenbeleid: gerealiseerd. Het verslag hiervan is toegezonden aan de Tweede Kamer (Krst II, 2004–2005, 21 062, nr. 134).

• Conferentie wonen: gedeeltelijk gerealiseerd.

Besloten werd de eerder geplande ministersconferentie over duurzame renovatie in de hoogbouw en herstructurering van de omliggende gebieden te verplaatsen naar het voorjaar van 2005 (te Praag). In november werd in Rotterdam een hoog-ambtelijke bijeenkomst gehouden ter voorbereiding op deze conferentie.

• Organisatie van drie internationale vakconferenties op inspectiegebied en bevorderen samenwerking bij internationale controles van Europese zeehavens: gerealiseerd.

Resultaat

Het voorzitterschap is voor Nederland goed verlopen. Er werden vier politieke akkoorden gesloten en raadsconclusies op belangrijke terreinen werden vastgesteld. Uiterst relevante milieu-onderwerpen als chemische stoffen, milieu en innovatie, roetfilters in diesel, vitaal bodembeleid en «energy and development» werden geagendeerd en verder gebracht. De EU-inbreng voor mondiale bijeenkomsten (zoals de 10e Conferentie van Partijen bij het Kyoto-protocol) werd gecoördineerd. In het eerste halfjaar van 2005 wordt het Luxemburgs voorzitterschap nog op onderdelen ondersteund.

B. Budgettaire en financiële consequenties van de beleidsprioriteiten 2004

In de VROM-boekhouding wordt geen administratie bijgehouden op het niveau van beleidsprioriteiten. De bedragen in onderstaande tabel zijn afgeleid van de geraamde en werkelijke uitgaven voor instrumenten en kostensoorten die bijdragen aan de realisatie van de genoemde beleidsprioriteiten.

* Dit betreft de vastgestelde begroting 2004 incl. € 2 mln als gevolg van het Amendement Samson (krst II, 2003–2004, 29 2000 XI, nr 64)

Bronnen:

Beleidsprioriteit I.1: Coördinatie Nota Ruimte/Uitvoeringsagenda, kostendrager 401 000

Beleidsprioriteit I.2: Ontwikkelingsplanologie, kostendrager 406 500

Beleidsprioriteit II.1: DGM-interne administratie

Beleidsprioriteit II.2: DGM-interne administratie

Beleidsprioriteit II.3: SBB: directie SB (burgerinitiatieven) en KvI (duurzaam producere en consumeren)

Beleidsprioriteit III.1 en III.2: SBB, SturingsInformatie Systeem DGW, Handleiding Overheidstarieven 2004 Ministerie van Financiën. Jaarplannen DGW 2004

Beleidsprioriteit IV.1: zie beleidsprioriteit III.1

Beleidsprioriteit IV.2: Dit betreft budget (programma en apparaat) van VROM-Inspectie

Beleidsprioriteit V: DGM-interne administratie; DGR: kostendrager 403 700; DGW zie beleidsprioriteit III.1; Inspectie: zie beleidsprioriteit IV.2; CS: budget DCC.

Toelichting:

Beleidsprioriteit III.1

De lagere uitgaven worden veroorzaakt door een niet beleidsmatige kasschuif bij ISV in samenhang met specifieke EPR-problematiek op de VROM-begroting. Deze schuif heeft geen gevolgen gehad voor de uitvoering van het beleid.

Beleidsprioriteit IV.2

Door een uiterst terughoudend beleid bij de vervulling van vacatures in verband met de opgelegde efficiencytaakstellingen, is een aantal projecten (kasbeslag circa € 5,8 mln aan programmageld) getemporiseerd uitgevoerd. Dit verklaart grotendeels de minder dan geplande realisatie van de apparaats- en programmauitgaven. De prioritaire projecten in het kader van de Nalevingsstrategie zijn voor het merendeel conform planning uitgevoerd.

Beleidsprioriteit III.2

Dit bedrag is een schatting van de personele kosten.

C. Beleidsmatige conclusies ten aanzien van de beleidsprioriteiten

Het beleid voor de modernisering van het huurbeleid (toegevoegde prioriteit) is geïntensiveerd. Bij de overige beleidsprioriteiten is het beleid ongewijzigd voortgezet.

Beleidsartikelen

Artikel 01. Strategische beleidsontwikkeling en monitoring

1.1. Algemene beleidsdoelstelling

VROM dient vanuit de zorg voor de duurzame kwaliteit van de leefomgeving te kunnen beschikken over strategische visies, over kennis met betrekking tot de kwaliteit van de leefomgeving en met betrekking tot ontwikkelingen in de leefomgevingskwaliteit (monitoring). Er worden twee operationele doelstellingen onderscheiden:

1.2.1. Strategische beleidsontwikkeling;

1.2.2. Monitoring en kennisontwikkeling.

Het doelbereik 2004

VROM beschikt over strategische visies en kennis met betrekking tot de kwaliteit van de leefomgeving. Dit is onder andere gerealiseerd via de coördinerende rol bij duurzame ontwikkeling, bij de transitieprocessen en de modernisering van de regelgeving en door middel van verschillende bijdragen van het RIVM/MNP, zoals de Milieubalans en de eerste duurzaamheidsverkenning.

1.2. Operationele doelstellingen

1.2.1. Strategische beleidsontwikkeling

VROM dient te allen tijde te kunnen beschikken over een actuele meerjarenvisie met betrekking tot wonen, ruimte en milieu. Die visie bepaalt vervolgens het beleid, de wetgeving en uitvoering van het departement.

1.2.1.1 Strategische ontwikkeling en instrumenten

Strategische visie met betrekking tot wonen

Woningcorporaties vervullen een cruciale rol in het realiseren van de rijksdoelstellingen ten aanzien van onder andere de stedelijke vernieuwing, een toegankelijke en duurzame woningvoorraad en blijvende betaalbaarheid van het wonen. Het Rijk verwacht van de woningcorporaties dat zij de hen ter beschikking staande financiële middelen daarvoor inzetten.

Doelbereik

In maart 2004 werd de brief aan de Tweede Kamer gezonden met de bevindingen over de prestaties van corporaties in 2002 (Krst II, 2003–2004, 29 453, nr 1).

De financiële positie van de corporaties is in 2002 opnieuw verbeterd. De ruimte om te investeren nam van € 10,3 miljard in 2001 naar € 10,9 miljard in 2002 toe. Het weerstandsvermogen van de sector bedraagt € 15,1 miljard. Slechts 23 corporaties van de 552 staan er financieel minder goed voor. Er werden in 2002 bijna 1000 woningen meer gebouwd dan het jaar daarvoor, 1500 meer gesloopt (9700 in 2002) en 700 meer verkocht (14 100 in 2002). De grootscheepse herstructurering van wijken nam nog geen vlucht. De toename van huurwoningen van 12 600 in 2001 naar 13 600 in 2002 werd vooral veroorzaakt door nieuwbouw van eenheden in verzorgingshuizen.

Het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting (CFV), opsteller van het Financieel Verslag, constateerde over 2002 een buitengewoon grote stijging van personeels- en onderhoudskosten van corporaties. De eerste stegen met 11,5% en de tweede met 10,7%. Er wordt nader onderzoek verricht naar deze stijging.

In januari 2005 werd de brief met de bevindingen over de prestaties van corporaties in 2003 naar de Tweede Kamer gestuurd (Krst II, 2004–2005, 29 453, nr. 9). De vertraging werd veroorzaakt door nadere afstemming met het CFV over het Financiële Verslag en de berekeningen rond het toekomstige huurbeleid. In 2003 heeft de sociale huursector 4 500 woningen meer gesloopt dan in 2002 en 1 700 meer verkocht aan huurders en ongeveer evenveel gebouwd als in het voorgaande jaar. Er werd aanmerkelijk meer geïnvesteerd in wonen en zorg, maar minder in leefbaarheid van buurten en wijken en onderhoud van sociale huurwoningen dan in het voorgaande verslagjaar. De investeringsruimte van de sector steeg met € 4 miljard naar € 14,9 miljard; dit hield mede verband met het meewegen van de waarde van de grond bij sociale huurwoningen. Er waren in 2003 nog slechts 14 corporaties met een financieel minder gunstige positie.

Bron realisatiegegevens: interne administratie.

Toelichting:

Herijking relatie Rijk-Corporaties

In 2004 zijn voorbereidingen getroffen voor een brede herijking van de relatie Rijk-Corporaties (dit betreft een tijdens het jaar toegevoegde activiteit). Hiertoe zijn met onder andere de branchevereniging Aedes de elementen verkend die hierbij aan de orde moeten komen. Daarbij gaat het onder andere over het zekerder stellen van de prestaties van de corporaties in relatie tot de ministeriële verantwoordelijkheid, de versterking van de maatschappelijke inbedding en verantwoording van de corporaties en de inrichting van het toezicht. Daartoe is, zoals aangekondigd in de brief van 19 november 2004 over het huurbeleid (Krst II, 2004–2005, 27 926, nr. 39), gekozen voor externe advisering door een adviescommissie die begin 2005 is ingesteld en die naar verwachting haar advies in het voorjaar van 2005 zal afronden.

Stelsel van regelgeving sluit aan bij EU regelgeving en het verkrijgen van akkoord EU

De procedure tot notificatie van het bestaande stelsel van Woningwet en BBSH is op verzoek van de Europese Commissie ingetrokken mede in het licht van voornemens van de EU om sociale huisvesting niet langer meldingsplichtig te laten zijn. Wel moeten voornemens tot wijziging in de wet- en regelgeving worden besproken met de Europese Commissie om vast te stellen hoe kan worden voldaan aan de voor woningcorporaties zeer relevante Europese richtlijnen inzake mededinging.

Publicatie wijzigingen BBSH en BCFV in Staatsblad per 1 april 2004 en inwerkingtreding

De beoogde wijziging van het Besluit beheer sociale-huursector (BBSH) met het oog op de gewijzigde Wet op de Vennootschapsbelasting, die in 2004 zou worden ingevoerd, heeft nog niet plaatsgevonden.

Dit hangt ten eerste samen met een aan de Tweede Kamer toegezegde heroverweging van het bij brief van 16 december 2002 voorgestelde pakket wijzigingen.

Ten tweede hangt dit samen met de benodigde zorgvuldigheid (en het daartoe benodigde overleg) bij het afbakenen van de activiteiten die woningcorporaties zelf mogen blijven uitvoeren, en die hun dochterondernemingen mogen uitvoeren.

Najaar 2004 heeft de Tweede Kamer gevraagd de beoogde scheiding in activiteiten nog eens zorgvuldig te overwegen in overleg met betrokken partijen. Hoewel eind 2004 de beoogde wijziging voorlag bij de Raad van State, is wijziging thans niet eerder dan voorjaar 2005 voorzien.

Monitoren van de gevolgen van de vennootschapsbelasting en overdrachtsbelasting voor woningcorporaties; onderzoek in 2004.

De effecten van de invoering van overdrachtsbelasting voor woningcorporaties zijn door monitoring gevolgd. Waar knelpunten optreden kunnen vrijstellingen worden gegeven. Van vennootschapsbelasting voor woningcorporaties is nog geen sprake.

Het volgen/monitoren van effecten van wijzigingen in regelgeving; onderzoek in de 2e helft van 2004 via het reguliere toezichtsverslag.

Als gevolg van het feit dat de voorgenomen wijziging van het BBSH (waarmee onder andere vennootschapsbelasting voor bepaalde activiteiten wordt ingevoerd) niet in 2004 in werking is getreden, is monitoring van de effecten van die wijziging niet aan de orde geweest. Wel hebben bij de hiervoor genoemde nadere overweging van de betreffende voornemens de verwachte effecten (ex ante) voor de sociale-huursector een belangrijke rol gespeeld.

Strategische visie met betrekking tot ruimte

Bron realisatiegegevens: interne administratie.

Met de in de begroting aangekondigde activiteiten werd beoogd het Hoofdlijnenaccoord te vertalen naar het ruimtelijk beleid, dat beleid formeel vast te stellen, doorwerking te bewerkstelligen, de uitvoering ter hand te nemen en de rijksinzet, ook financieel, daarvoor gecoördineerd en met één gezicht te doen plaatsvinden.

Deze vijf doelen zijn grotendeels bereikt. In afwachting van de parlementaire behandeling is de formele vaststelling (en daarmee formeel evenzeer de doorwerking en uitvoering) van het beleid in 2004 nog niet bereikt. De Uitvoeringsagenda geeft gestalte aan de coördinatie van het rijksoptreden.

Verder is in de begroting aangekondigd dat het Kabinet het nationaal ruimtelijk beleid zou vormgeven, een rijksagenda voor de uitvoering van dat beleid zal opstellen, de aandacht vervolgens zal richten op de uitvoering en doorwerking van het VROM-beleid en dit te volgen door het organiseren van monitoring en evaluatie.

Op 27 april 2004 heeft het Kabinet de Nota Ruimte ter behandeling aan de Tweede Kamer aangeboden. De lopende PKB-procedure wordt (in 2005) afgerond met de parlementaire behandeling daarvan, uitvoering en doorwerking van het beleid zullen daarop volgen. De activiteiten van het Rijk in het kader van de uitvoering van het beleid zijn in de Uitvoeringsagenda Nota Ruimte opgenomen, welke tegelijk met de Nota aan de Tweede Kamer is gezonden.

Veel van de geagendeerde uitvoeringsactiviteiten zijn in 2004 ter hand genomen of hebben hun beslag gekregen. Met de organisatie van monitoring en evaluatie is een begin gemaakt.

Strategische visie met betrekking tot milieu

Doelbereik

De Tweede Kamer is geïnformeerd over de voortgang bij de transities (Krst II, 2004–2005, 28 663, nr. 25) en bij het Actieprogramma Duurzame Ontwikkeling (ADO; Krst II, 2004–2005, 29 800 XI, nr. 97). Voor beide items zijn geen concrete effecten voor 2004 bepaald, maar er is zeker vooruitgang geboekt. Voor alle vier NMP-4 transities (mobiliteit, energie, landbouw en biodiversiteit/natuurlijke hulpbronnen) hebben de vier verantwoordelijke departementen nu een proces op gang gebracht, waarbij een groot aantal maatschappelijke actoren enthousiast is geworden en tijd en energie is gaan steken in transities. Met behulp van marktconforme instrumenten, zoals heffingen, belastingen en verhandelbare emissies zijn de kosten voor milieu- en natuuraantasting zwaarder gaan meewegen in 2004.

Beleidsprestaties strategische visie milieu

Bron realisatiegegevens: interne administratie

Toelichting:

De eerste Duurzaamheidsverkenning, opgesteld door RIVM/MNP, is door VROM op 20 oktober 2004 naar de Tweede Kamer gezonden (vrom041011). De beleidsmatige reactie gaat naar verwachting evenwel pas eind 2005, begin 2006 naar de Tweede Kamer. Daarbij wordt ook de functionaliteit van dit nieuwe instrument «duurzaamheidsverkenning» geëvalueerd.

Inzake de set indicatoren en nulmeting transities heeft RIVM/MNP bilaterale gesprekken gevoerd met de vijf betrokken departementen. De uitkomsten worden opgenomen in de voortgangsrapportage Transities 2005.

De set indicatoren om de voortgang van duurzame ontwikkeling te meten zal in 2005 worden ontwikkeld en in het voortgangsbericht ADO aan de Tweede Kamer worden opgenomen.

1.2.1.2. Wetgeving

Wonen

Bron realisatiegegevens: interne administratie.

Toelichting:

Herijking en kwaliteit VROM regelgeving: Woonwet

De ministerraad heeft op 15 oktober 2004 ingestemd met het nader rapport met de strekking dat de Woonwet niet naar de Tweede Kamer wordt gezonden. De openbaarmaking van het nader rapport, het Raad van State advies en het oorspronkelijke wetsvoorstel en memorie van toelichting is op 11 januari 2005 in het bijvoegsel bij de Staatscourant gebeurd.

Verkrijgen van een EU-akkoord over bestaande regelgeving voor woningcorporaties

Publicatie in Staatsblad per 1-4-2004 en inwerkingtreding van de wijzigingen BBSH en BCFV: dit is reeds toegelicht in § 1.2.1.1.

Ruimtelijke Ordening

Bron realisatiegegevens: interne administratie.

De Minister van VROM is belast met de voorbereiding van de herziening van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO). De herziening beoogt meer besluitvaardigheid, doelmatigheid en helderheid bij overheidsbesluiten ten aanzien van ruimtelijke ordening, mede met het oog op een duurzame leefomgeving. De nieuwe Wro bevat effectieve besluitmogelijkheden, snelle en eenvoudige procedures. Naar aanleiding van een algemeen overleg met de Tweede Kamer in december 2003 is op 28 april 2004 een (tweede) nota van wijziging bij het wetsvoorstel ingediend, waarmee in het wetsvoorstel een regeling voor een projectbesluit is opgenomen. Op 5 oktober 2004 heeft de Tweede Kamer een verslag over het wetsvoorstel uitgebracht. De nota naar aanleiding van het verslag zal in het voorjaar 2005 worden uitgebracht. Daarna bepaalt de Tweede Kamer of het wetsvoorstel gereed is voor mondelinge behandeling. Intussen zijn een ontwerp voor een nieuw Besluit ruimtelijke ordening en een Invoeringswet in voorbereiding.

Het verslag van de Tweede Kamer is niet in het eerste kwartaal van 2004 maar op 5 oktober 2004 uitgebracht. De behandeling kon niet meer in 2004 worden afgerond. De inwerkingtreding van de wet, het Besluit ruimtelijke ordening en de Invoeringswet zal niet begin 2006, maar naar verwachting eerder eind 2006/begin 2007 kunnen plaatsvinden. De voorbereidingen voor het invoeringsbegeleidings- en communicatietraject zullen medio 2005 worden gestart.

Nota Grondbeleid, Wet voorkeursrecht gemeenten (Wvg) en Grondexploitatiewet

Bron realisatiegegevens: interne administratie.

In 2004 is uitvoering gegeven aan uitwerking van de Nota Grondbeleid. Daarnaast is het onderwerp grondbeleid geplaatst onder de noemer van de uitvoering van de Nota Ruimte.

In 2004 zijn de volgende prestaties geleverd:

– In februari 2004 is de uitbreiding van de reikwijdte van de Wet voorkeursrecht gemeenten in werking getreden.

– In oktober 2004 heeft het Kabinet een brief over concurrentiebevordering op ontwikkelingslocaties naar de Tweede Kamer gestuurd (TK 2004–2005, 27 581, nr. 19).

– In november 2004 heeft het Kabinet het wetsvoorstel voor de Grondexploitatiewet voor advies naar de Raad van State gestuurd.

– In november 2004 heeft het Kabinet de brief Grondbeleid in relatie tot uitvoering van de Nota Ruimte naar de Kamer gestuurd (TK 2004–2005, 27 581, nr. 20). In deze brief is onder meer het kabinetsstandpunt over regionaal kostenverhaal en verevening opgenomen en wordt de Tweede Kamer geïnformeerd over de voortgang van de diverse acties die hun oorsprong kennen in de Nota Grondbeleid.

Voorziene prestaties die niet in 2004 zijn gerealiseerd zijn de herijking van de Wet voorkeursrecht gemeenten en de vereenvoudiging van de onteigeningswet. Deze prestaties zijn doorgeschoven naar 2005. Dit is aan de Tweede Kamer gemeld in de antwoorden op de schriftelijke vragen voorafgaand aan de behandeling van de VROM-begroting 2005 (vraag en antwoord 109 en 136).

Wet Milieubeheer

1.2.2. Monitoring en kennisontwikkeling

VROM moet – om overheid, parlement en samenleving goed te kunnen informeren – te allen tijde kunnen beschikken over een adequate kennis- en adviesinfrastructuur en over voldoende kennis met betrekking tot strategische ontwikkelingen en met betrekking tot de feitelijke ontwikkeling van de leefomgevingskwaliteit (= monitoring).

1.2.2.1. Instrumenten monitoring en onderzoek

Bron realisatiegegevens: interne administratie.

Toelichting:

Onderzoek Wonen/Woningbehoefteramingen

Het (basis)onderzoek wonen heeft voorzien in de beschikbaarheid van voldoende kennis met betrekking tot de strategische ontwikkelingen op het terrein van wonen en de feitelijke ontwikkeling van de leefomgeving. De beschikbare kennis heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de onderbouwing en verantwoording van het beleid. Het WBO 2002 heeft in 2004 geresulteerd in de afronding van een reeks beleidsonderbouwende en agenderende studies, waaronder: Gescheiden markten; Nieuwbouw en herstructurering; Leefbaarheid van wijken; Wonen met zorg; Betaalbaarheid van wonen.

De beleidsinformatiebehoefte op het terrein van wonen verschuift, er is meer politieke dynamiek waarvoor actuele beleidsinformatie gewenst is en naast beschrijvende informatie is er meer en meer behoefte aan inzicht en verklaringen. Daartoe is in 2004 gewerkt aan een nieuwe opzet van het basisonderzoek onder de naam WoON (Woononderzoek Nederland).

Met het Socrates-model zijn op basis van het WBO 2002 doorrekeningen gemaakt van toekomstige ontwikkelingen op de woningmarkt (fase 1). De resultaten hiervan zijn gebruikt en gepresenteerd aan de Tweede Kamer in het kader van de voorbereiding van het nieuwe huurbeleid. Fase 2 van het onderzoek gaat meer gedetailleerd in op de te verwachten woningmarktontwikkelingen. Deze 2e fase is vertraagd omdat in de loop van 2004 bij de inzet van capaciteit hogere prioriteit aan het huurbeleid is gegeven.

Gedragsmodel herstructurering:

De doorontwikkeling van dit model heeft in 2004 nagenoeg stil gelegen. Het onderzoek is vertraagd omdat in de loop van 2004 bij de inzet van capaciteit hogere prioriteit aan de ondertekening van de woningbouwafspraken en aan het huurbeleid is gegeven.

De consequentie is dat het communicatie-instrument ter ondersteuning van de «accounts» van de directie Stad & Regio van VROM/DGW in hun communicatie met actoren binnen het herstructureringsproces op wijkniveau, nog niet gebruikt kan worden. Het instrument dient het herstructureringsproces inzichtelijk te kunnen maken en een handreiking te kunnen bieden om dit proces beter te laten verlopen. Daarnaast dient het instrument ook de mogelijkheid te bieden de bij actoren verzamelde informatie op te slaan, zodat het leereffect rondom het proces van stedelijke herstructurering wordt gemaximaliseerd.

Monitoring Nationaal Ruimtelijk beleid

Over het monitoringssysteem is intensief overleg met de partners in het ruimtelijk beleid over de opzet van een gezamenlijk systeem van monitoring en evaluatie geweest. Ook is er in 2004 een onderzoeksprogramma vastgelegd voor 2005.

In december 2004 is door rijk, provincies (IPO) en gemeenten (VNG) een gezamenlijk plan van aanpak voor evaluatie van de beleidsuitvoering vastgesteld. Hierin zijn 4 thema's benoemd die leidend zullen zijn: «Nationale Landschappen», «bundelingsbeleid in combinatie met verruimde mogelijkheden voor het bouwen voor natuurlijke aanwas», «(instrumentarium voor) grondbeleid en grondexploitatie» en «functieveranderingen in het landelijk gebied». In 2005 zullen de eerste resulterende evaluatieonderzoeken worden opgeleverd. Bij specifieke onderzoeken wordt, indien relevant, ook samenwerking gezocht met andere (markt)partijen.

In december 2004 is eveneens door de minister van VROM (als coördinerend minister) en de directeuren van de betrokken planbureaus het projectvoorstel vastgesteld waarmee de gezamenlijke planbureaus RPB en MNP tegemoet komen aan het verzoek van de minister van VROM om een monitor ten aanzien van doelbereiking van de kabinetsdoelen uit de Nota Ruimte op te zetten.

Ruimtelijk Planbureau

In 2004 is het werkprogramma 2004–2005 van het Ruimtelijk Planbureau vastgesteld. Het aantal studies van het Ruimtelijk Planbureau is in 2004 aanmerkelijk toegenomen. Zonder af te doen aan het belang van de andere publicaties, sprongen er enkele bijzonder in het oog. Dit betrof het onderzoek «Unseen Europe» dat in het licht van het Nederlandse voorzitterschap van de EU extra belangstelling ondervond, het onderzoek «Kennis op de kaart» en «Behalve de dagelijkse files». In dit laatste onderzoek is het model SMARA uitgewerkt, dat meteen is gebruikt om de Mobiliteitsnota van V&W op het aspect «betrouwbaarheid van reistijd» door te rekenen.

1.2.2.2. Adviesorganen en kennisontwikkeling

Bron realisatiegegevens: interne administratie.

1.3. Beleidsevaluaties 2004

1.4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Kennisontwikkeling en onderzoek op het gebied van wonen

De onderschrijding wordt veroorzaakt door de implementatie van het WOon Onderzoek Nederland (WOON) en de daardoor gewijzigde planning van de aanbestedingen.

RIVM

Bij 1e suppletore begroting 2004 is circa € 6,3 mln toegevoegd die grotendeels bestond uit de loon- en prijsbijstelling alsmede de doorwerking Slotwet 2003. Bij 2e suppletore begroting 2004 is € 2,6 mln toegevoegd voor met name het Meerjaren Activiteitenprogramma (MAP) 2004, waarbij extra projecten zijn opgedragen. Uiteindelijk is het budget niet volledig benut, met name omdat de slotafrekening pas begin 2005 heeft plaatsgevonden.

Forum/RMNO/WAR

De begroting 2004 was vastgesteld op € 1,494 mln. Bij 1e suppletore begroting 2004 zijn er nog middelen overgeboekt voor RMNO in verband met bijdragen van andere ministeries. Uiteindelijk was er in begrotingsjaar 2004 € 2,030 mln beschikbaar na overboeking van de bijdragen. Daarnaast zijn er extra ontvangsten (€ 0,147 mln) binnengekomen in verband met werkzaamheden RMNO voor andere organisaties. Uiteindelijk resteert er een lichte overuitputting op dit artikelinstrument.

Apparaat DGW

Het budget is verlaagd als gevolg van een budgettair neutrale herschikking in samenhang met het jaarplan 2004. Hierdoor is het in de oorspronkelijke begroting 2004 beschikbare budget niet gerealiseerd.

Artikel 02. Betaalbaarheid van het wonen

2.1 Algemene beleidsdoelstelling

VROM bevordert binnen maatschappelijke randvoorwaarden een vrije betaalbare woonkeuze voor alle burgers in zowel de huur- als de koopsector. Voor mensen die op grond van hun inkomen onvoldoende in staat zijn om zelf in hun vrije woonkeuze te voorzien, draagt de overheid zorg voor een betaalbare woning die voorziet in hun maatschappelijk gerechtvaardigde vraag. Hierbij ligt de nadruk op: ondersteuning van gewenste maatschappelijke ontwikkelingen in de woonwensen van de burger, het bevorderen van betaalbare woonkeuze in huur en koop en bescherming van kwetsbare groepen in de samenleving. Afgeleid hiervan worden drie operationele doelstellingen onderscheiden:

2.2.1 Voorzien in betaalbare en kwalitatief goede huurwoningen (betaalbare woonkeuze huren);

2.2.2 Bevorderen woonkeuze kopen;

2.2.3 Versterken van de positie van de burger bij huur en koop.

Het doelbereik 2004

Op basis van de informatie per operationeel doel kan worden geconcludeerd dat de positie van de huurders is verbeterd. In de koopsector zijn de vermogensrisico's door de verdere verbetering en stroomlijning van het instrument van de Nationale Hypotheek Garantie verkleind.

2.2. Operationele doelstellingen

2.2.1. Voorzien in betaalbare en kwalitatief goede huurwoningen

De meeste mensen zijn goed in staat zelf voor huisvesting zorg te dragen; een deel heeft daartoe minder goede mogelijkheden. Als een evenwichtige verhouding tussen huurders en verhuurders niet vanzelfsprekend tot stand komt, kan de overheid onder voorwaarden nadere regels hanteren (consumentenbescherming en versterking zeggenschap). Ook worden er door de overheid mogelijkheden gecreëerd om kwalitatief goede en betaalbare huurwoningen voor kwetsbare groepen toegankelijk te maken door:

2.2.1.1 Beheersen van de huurontwikkeling (huurprijsbeleid);

2.2.1.2 Bewaking prijs/kwaliteitsverhouding (huurwetgeving en huurgeschillenbeslechting);

2.2.1.3 Zorg dragen voor betaalbaarheid voor de doelgroep (huursubsidiewet);

2.2.1.4 Bevorderen van de beschikbaarheid van huurwoningen voor de doelgroep (huisvestingswet/toewijzing en tegengaan onrechtmatige bewoning).

Het doelbereik 2004

In 2004 zijn de voorstellen voor de modernisering van het huurbeleid uitgewerkt en aan de Tweede Kamer gestuurd. Deze samenhang aan maatregelen zal naar verwachting de prijskwaliteitsverhouding van huurwoningen verbeteren en belemmeringen wegnemen om investeringen in huurwoningen te stimuleren. In combinatie met de kwantitatieve woningbouwopgave en de herstructurering zullen huurders – in plaats van de huidige zeer lange wachtlijsten – mogelijk meer keuzemogelijkheden krijgen om een voor hen zowel naar kwaliteit als prijs passende woning te kunnen vinden.

Bij de voorstellen is de betaalbaarheid randvoorwaarde geweest. Een onderdeel van dat laatste is de financiële bijdrage die verhuurders daaraan leveren.

In 2004 is weer een flinke stap vooruit gezet in de huurgeschillenbeslechting: ondanks een daling van de beschikbare financiële middelen zijn er circa 20% meer zaken behandeld en is de gemiddelde doorlooptijd gedaald van 9 maanden in 2003 naar 6 maanden in 2004. De voorraad oude zaken is nagenoeg geheel afgehandeld, en is afgenomen van aanvankelijk circa 17 000 zaken tot iets meer dan 600 zaken, waarvan circa 400 eind 2004 in de laatste fase van behandeling verkeren. Nieuwe huurprijsgeschillen zijn (exclusief huurverhogingsgeschillen, die sneller zijn afgedaan) conform de brief aan de Tweede Kamer van 26 mei 2004 (TK 2003–2004, 28 648, nr. 7) voor 86% binnen zes maanden afgehandeld.

2.2.1.1. Beheersen van de huurontwikkeling

Toelichting:

De huurverhoging per 1 juli 2004 is dankzij de afspraken die met verhuurders gemaakt konden worden, beperkt gebleven tot 2,9% (in plaats van de maximaal toegestane 3,4% voor sociale verhuurders). Daar bovenop hebben verhuurders en met name Aedes en IVBN aan VROM een eenmalige bijdrage van € 28 mln overgemaakt ten behoeve van een eenmalige uitkering aan huursubsidieontvangers.

2.2.1.2 Bewaking prijskwaliteitsverhouding

¹ Uit onderzoek in 2003 is gebleken dat de bekendheid onder huurders 50% en onder verhuurders vrijwel 100% is. De streefwaarden zijn vastgesteld op deze percentages. Er zijn geen verdere maatregelen genomen om deze waarden te handhaven of te verhogen.

Modernisering huurbeleid in relatie tot het in beweging krijgen van de woningmarkt

De voorstellen voor de modernisering van het huurbeleid zijn drieledig: een gereguleerd gebied van 75% met sterke huurbescherming, een overgangsgebied van 20% met in elk geval een huurprijsbescherming door een aftopping van de maximale huur op 5,4% van de WOZ-waarde en een geliberaliseerd deel van de echt dure woningen van 5%; modernisering van het woningwaarderingsstelsel en een geclausuleerde jaarlijkse huurstijging.

Verder voorzien de voorstellen in een gefaseerde invoering en is de uiteindelijke invoering afhankelijk van de uitbreiding van de investeringen in de nieuwbouw. De reeks voor de aanpassing van de jaarlijkse huurstijging welke gebaseerd is op het inflatiepercentage uit t-1 in plaats van het vijfjaars voortschrijdende gemiddelde inflatiepercentage, begint per 1 juli 2005. Bij de modernisering van het woningwaarderingsstelsel en bij de uitbreiding van het geliberaliseerde gebied wordt gestreefd naar invoering per 1 juli 2006.

Huurgeschillenbeslechting

In de loop van 2004 heeft de Nationale Ombudsman zijn rapport gepubliceerd naar aanleiding van zijn onderzoek naar het functioneren van de huurcommissies. Dit rapport heeft betrekking op de periode 1 juli 2002 tot 1 juli 2003.

In het rapport concludeert de Nationale Ombudsman dat in de onderzoeksperiode sprake was van ruime overschrijdingen van de wettelijke dan wel redelijke termijnen. Ten tijde van de publicatie van het rapport waren reeds maatregelen genomen om de geconstateerde problemen op te lossen. De Nationale Ombudsman heeft dan ook in zijn rapport tevens aangegeven dat hij met instemming kennis heeft genomen van de doorgevoerde verbeteringen. De genomen maatregelen zijn uiteengezet in de brief aan de Tweede Kamer van 26 mei 2004 (TK 2003–2004, 28 648, nr. 7). De aanbevelingen van de Nationale Ombudsman zijn voor zover mogelijk overgenomen. Hierover is de Tweede Kamer per brief geïnformeerd op 11 oktober 2004 (vrom 040852) en op 29 november 2004 (TK 2004–2005, 29 460, nr. 4).

Toetsing van de huurprijs in het kader van het uitvoeren van de huursubsidiewet

Van de circa 35 000 uit te voeren toetsingen van de huurprijs in het kader van de huursubsidiewet zijn er in 2004 circa 23 000 afgehandeld.

In 2004 is de hoogste prioriteit toegekend aan de afhandeling van nieuwe geschillen, en aan het wegwerken van de oude voorraad geschillen. Hierdoor is in de eerste helft van 2004 de voorraad van nog uit te voeren toetsingen nauwelijks afgenomen. Na enkele succesvolle experimenten is medio 2004 gestart met een minder arbeidsintensieve behandelwijze. Als gevolg hiervan zijn eind 2004 alle toetsingen met betrekking tot de subsidiejaren 2002–2003 en 2003–2004 afgedaan, met uitzondering van de gevallen waarin de huurder onvoldoende gegevens heeft verstrekt.

Voorts leidt per 1 juli 2004 niet meer iedere eerste huursubsidieaanvraag van een huurder van een niet-toegelaten instelling automatisch tot toetsing van de huurprijs. De wetgeving is op dit punt gewijzigd, waardoor kan worden aangesloten bij de onderzoeksmethodiek in het kader van misbruik en oneigenlijk gebruik van huursubsidie. Op basis van risicoprofielen beslist de Minister van VROM of er een toetsing van de huurprijs moet plaatsvinden. Door deze nieuwe werkwijze kon het aantal uit te voeren toetsingen lager uitvallen dan was voorzien ten tijde van het opstellen van de Begroting 2004.

In 2004 is met betrekking tot het subsidiejaar 2004–2005 in 7660 gevallen besloten tot toetsing. Bijna de helft hiervan is in 2004 afgehandeld, zodat geen nieuwe achterstanden ontstaan.

2.2.1.3 Betaalbaarheid voor de doelgroep garanderen

Huursubsidie

Bronnen realisatiegegevens 2004: Huursubsidiebestanden, Interne DGW administratie

Toelichting ontwikkeling van de indicatoren van de betaalbaarheid

De ontwikkeling van de betaalbaarheid van het wonen wordt door middel van twee indicatoren, de netto-huurquote en de «netto-inkomen na kale woonlasten»-index (ninki), weergegeven. Het is niet mogelijk om één-op-één aan te sluiten bij de presentatie van de Begroting 2004, vanwege inkomenstechnische redenen1.

Bij de presentatie is gebruik gemaakt van een aantal referentiecases. Bepalend voor de realisatie voor 2004 (rechterkolom) zijn het subsidiejaar 2003/2004 en 2004/2005, de huren over 2004 (inclusief de aanpassing per 1 juli 2004) en het netto-inkomen van 2004.

Een verschil tussen de begroting en realisatie is de eenmalige uitkering aan huishoudens met huursubsidie die in de maand december heeft plaatsgevonden. Het effect van de uitkering is meegeteld als een onbelaste bijtelling bij het netto-inkomen. Voor de huishoudens met een AOW-uitkering met aanvullend pensioen is bovendien de indexatie van het aanvullend pensioen aangepast. Bij de netto-huurquote van de eenpersoonsouderen huishoudens (AOW+aanvullend pensioen alleenstaanden) komt dit sterk tot uitdrukking vanwege het lage netto-inkomen. Bij de ninki treed er een positief verschil op tussen begroting en realisatie over 2004. De eenmalige uitkering wordt bij het netto inkomen opgeteld.

Bronnen: CPB-Microtax, Ministerie SZW, Huursubsidiewet

Armoedeval

Met het kengetal huursubsidiedruk wordt inzichtelijk gemaakt hoe jaarlijkse aanpassingen van de Huursubsidiewet effect hebben op de inkomensverbetering van huishoudens met huursubsidie. Van gestandaardiseerde situatie wordt voor een- en meerpersoonshuishoudens (tot 65 jaar) berekend welk deel van de netto-inkomensverbetering teniet wordt gedaan door verlies aan huursubsidie.

De parameters voor het subsidiejaar 2003/2004 waren op het moment van schrijven van de Begroting 2004 reeds vastgesteld en zijn daarna niet meer gewijzigd. Derhalve komen de percentages voor subsidiejaar 2003/2004 overeen met de in de Begroting 2004 opgenomen percentages.

Taakstelling

Met ingang van subsidiejaar 2004/2005 is invulling gegeven aan de taakstelling zoals is aangekondigd in het Hoofdlijnenakkoord. Er is gekozen voor een generieke verhoging van de eigen bijdrage, zodat bepaalde categorieën huishoudens niet onevenredig zwaar zouden worden getroffen. De generieke verhoging voor subsidiejaar 2004/2005 bedroeg € 12,– per maand. Voor de subsidiejaren tot en met 2007/2008 zal dit bedrag oplopen met circa € 2– ,per subsidiejaar.

Uitvoering huursubsidie

De telefonische bereikbaarheid is 100% voor het geautomatiseerde gratis 0800-nummer en 83% tijdens de piekperiode in de zomer voor het 0900-informatienummer met persoonlijke beantwoording. Dit laatste percentage past binnen de ten doel gestelde 85% telefonische bereikbaarheid, gemeten over het gehele jaar 2004.

Het aantal Huursubsidie Informatiepunten (HIP's) is gestegen tot 650. Daarmee is de doelstelling van 600 ruimschoots gehaald. Thans zijn in 335 gemeenten – in de regel gemeenten met meer dan vijfhonderd huursubsidiegebruikers – één of meer HIP's gevestigd.

Realisatie aantal beschikkingen Vangnetregeling is inclusief een schatting van toekenningen op basis van einddeclaraties, die ultimo 2004 nog moesten worden verwerkt.

Bron: diverse huursubsidiebestanden DGW/IBS

Toelichting:

De overschrijding van het aantal positieve beschikkingen bij de huursubsidie is te gering om eenduidig toe te schrijven aan een niet voorziene ontwikkeling. Bij de Vangnetregeling is sprake geweest van een lager aantal toekenningen dan geraamd.

De onderschrijding van de gemiddelde bijdrage bij de huursubsidie kan worden toegeschreven aan de daling van het gemiddeld aantal maanden per subsidiejaar dat huishoudens huursubsidie hebben ontvangen en de afschaffing van de kindertoeslag.

Voorlopige bijdrage vaststelling 2003/2004

Om huishoudens niet in financiële moeilijkheden te brengen wordt een voorlopige bijdrage verstrekt. Voor het subsidiejaar is aan circa 104 000 huishoudens een voorlopige bijdrage verstrekt. Hiermee was een bedrag van circa € 32 mln gemoeid. Van ruim 22000 huishoudens is later vastgesteld dat er geen recht op huursubsidie was. Voor een bedrag van € 6,5 mln is een vordering ingesteld.

2.2.1.4 Bevorderen van de beschikbaarheid van huurwoningen voor de doelgroep

Bronnen realisatiegegevens 2004: Interne DGW administratie.

Toelichting:

Huisvestingswet

De huisvestingswet staat voortdurend in de belangstelling met de wens tot differentiatie van wijken en de naar aanleiding daarvan voorbereidingen aan de uitzonderingswet ten behoeve van de differentiatie van wijken als voorbeeld. Bij de herijking regelgeving is aangekondigd dat er na de evaluatie een grondige herziening zou plaatsvinden. Op 2 juni 2004 (TK 2003–2004, 29 624, nr. 1) is een brief met beleidsvoornemens aan de Tweede Kamer gezonden. De ontwikkeling van de beleidsvoornemens heeft iets meer tijd gekost dan was voorzien. Hierdoor zijn de evaluatie en brief niet in 2003 verzonden.

Op basis van de evaluatie heeft de Tweede Kamer ingestemd met de doelstelling van een herziende wet namelijk: «Het waarborgen van de vrijheid van vestiging en een evenwichtige en rechtvaardige verdeling van schaarse woonruimte». Ingestemd is met het doen vervallen van een reeds lang liggend voorstel tot wijziging. Hiermee is de weg vrijgemaakt naar bestuurlijke wensen om woningen te kunnen toewijzen aan de natuurlijke bevolkingsaanwas.

Onrechtmatige bewoning

In 2004 is door de VROM-Inspectie het traject van monitoring van de lokale aanpak van onrechtmatige bewoning voortgezet en afgerond. In de betreffende werkgroep is samengewerkt om de relatie tussen handhaving en beleidsvoornemens ook op dit vlak te waarborgen. De SEV heeft in 2004 in opdracht van VROM een traject in gang gezet om te komen tot een publicatie met diverse instrumenten voor relevante partijen (gemeenten en verhuurders) om onrechtmatige bewoning aan te pakken. In dit traject is door VROM actief een bijdrage geleverd.

Studentenhuisvesting

In het begin van het jaar is een subsidie toegekend om de inzet van COA-units voor studentenhuisvesting mogelijk te maken. Uitvoering hiervan vindt in 2004 en 2005 plaats. Daarnaast zijn de pilots in Haarlem, Groningen en Tilburg afgerond en is er medio 2004 een congres georganiseerd om betrokken partijen best-practices uit te laten wisselen. De resultaten op lokaal niveau worden gemonitord. Begin 2004 is een eerste landelijk onderzoek naar vraag en aanbod naar studentenhuisvesting afgerond en in de tweede helft van 2004 is met een actualisatie hiervan begonnen.

Aan het eind van de zomer is het wetsvoorstel om campuscontracten mogelijk te maken aan de Tweede Kamer verzonden. Begin 2005 wordt de nota verwacht naar aanleiding van het verslag van de Tweede Kamer over dit wetsvoorstel.

De SEV heeft in 2004 een publicatie afgerond over de herbestemming van kantoren (onder meer voor studentenhuisvesting) en hierover enkele bijeenkomsten met (markt)partijen belegd. Vervolgbijeenkomsten worden nog georganiseerd.

Het aangepaste wetsvoorstel voor herziening van de Leegstandwet is begin 2004 aan de Tweede Kamer verzonden. Plenaire behandeling is begin 2005 voorzien.

2.2.2. Bevorderen woonkeuze kopen

Gegeven de wens van veel burgers de overstap naar een koopwoning te maken, spant de Regering zich in om enerzijds het aanbod, via verkoop huurwoningen, te stimuleren en het bereik te vergroten en anderzijds de risico's voor de burger van het eigen woningbezit te verminderen.

Het doelbereik 2004

Voor kopers van woningen heeft de beperking en stroomlijning van de normen en voorwaarden voor het verkrijgen van hypotheekgarantie door het Waarborgfonds Eigen Woningbezit (WEW) vrucht afgeworpen getuige de verdere sterke stijging van hun garanties van circa 70 000. naar circa 95 000. Geconstateerd kan worden nu het economisch wat minder gaat, dat dit instrument om risico's voor de burger te beperken goed functioneert. Wat betreft de betaalbaarheid zijn de huizenprijzen er niet lager op geworden en blijft het voor de starter moeilijk aan een koopwoning te komen; de BEW heeft hier geen bijdrage aan kunnen leveren. De evaluatie van de BEW die dit jaar aan de Tweede Kamer is aangeboden laat dit goed zien; andere initiatieven die vooral op lokaal niveau spelen lijken goed te werken. Het Kabinet wil hier dan ook meer op aansluiten, maar sluit ook een rijksbrede generieke subsidieregeling, zoals bijvoorbeeld het initiatief wetsvoorstel uit de Tweede Kamer, de BEW-plus, niet bij voorbaat uit.

Bronnen realisatiegegevens 2004: NHG

2.2.2.1. Beperken onderhoudsrisico's VvE's

Appartementsrecht

Een van de aspecten van het onderhoudsrisico bij appartementen is het niet/niet voldoende reserveren voor toekomstig onderhoud door de appartementseigenaren. In verband daarmee is in de komende wijziging van het Burgerlijk Wetboek (Boek 5, appartementsrecht) de verplichting opgenomen tot het in stand houden van een reservefonds ter bestrijding van andere dan de gewone jaarlijkse kosten. Inmiddels (7 oktober 2004) is bedoeld wetsvoorstel in de Tweede Kamer aangenomen.

Monitoring appartementensector

Wat betreft de toegezegde monitor voor de appartementenmarkt is met de ontwikkeling hiervan in 2004 naar aansluiting gezocht op het WoON 2005, zodat ook voor de langere termijn inbedding in de gegevensverzameling gegarandeerd is. Vooralsnog is hiermee de monitor ook in 2004 nog niet tot ontwikkeling gekomen.

2.2.2.2 Wet bevordering eigen woningbezit

Het aantal beschikkingen in het kader van de Wet bevordering eigen woningbezit loopt al jaren achter op de verwachtingen. In 2004 zijn zo'n 550 beschikkingen afgegeven. In 2004 is, conform de wettelijke verplichting, de wet geëvalueerd. Uit de evaluatie is gebleken dat de BEW niet goed functioneert en dat er geen uitzicht op daadwerkelijke verbetering is. Het doel van de wet wordt niet bereikt. Mede door het geringe aanbod aan woningen die binnen de koopprijsgrenzen vallen in combinatie met de voorwaarden die gehanteerd worden, wordt er weinig gebruik gemaakt van de koopsubsidie. Daarbij leidt de regeling als gevolg van het geringe gebruik tot in verhouding hoge uitvoeringskosten voor VROM en tot hoge administratieve lasten voor bedrijven die actief zijn in woningfinanciering. Mede op basis van de evaluatie is voorgesteld de wet in te trekken per 1 januari 2006.

2.2.3 Versterking van de positie van de burger bij huur en koop

Voor individuele kopers en huurders is het soms moeilijk om als een volwaardige onderhandelingspartner te functioneren in de interactie met corporatie, marktpartijen, en overheden over plannen en beslissingen over de woning of de woonomgeving. Het Rijk biedt hen ondersteuning in de vorm van wet- en regelgeving, maar ook in de bevordering van scholing op deze terreinen.

Het doelbereik 2004

In 2004 is door projectsteun aan scholings- en exploitatiebijdrage ondersteuning geboden aan belangengroeperingen waarmee de positie van de burger is versterkt.

Bronnen realisatiegegevens: Interne DGW administraties

Toelichting:

Huurwetgeving

Op 8 november 2004 is het wetsvoorstel tot wijziging van onder meer artikel 7 van de Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte met het advies van de Raad van State naar de Tweede Kamer verzonden. Het wetsvoorstel behelst de herinvoering van de methodiek van een éénzijdige legesheffing voor het doen van een uitspraak van de huurcommissie. Als de verzoeker om een uitspraak (grotendeels) gelijk krijgt, betaalt de huurcommissie het door de verzoeker betaalde voorschot voor de leges (deels) terug. Op dit moment moeten zowel de verzoekende partij als de niet-verzoekende partij een voorschot op de leges betalen. Dit levert veel administratieve rompslomp voor huurcommissies en partijen op.

Met deze wijziging wordt de legesregeling voor alle betrokkenen minder ingewikkeld. De nieuwe procedure beperkt ook de wachttijd, doordat niet meer op de betaling van het voorschot door de niet-verzoekende partij hoeft te worden gewacht. Door de verminderde administratieve werklast en door het wegvallen van genoemde wachttijd kunnen de verzoeken om een uitspraak sneller worden afgedaan. De voorzitter van de huurcommissie houdt overigens de mogelijkheid om vrijstelling van het betalen van het voorschot /de leges te verlenen als de verzoeker een laag inkomen heeft. Dat is meestal de huurder.

Stimuleren van het aanbod waaronder verkoop huurwoningen al dan niet met korting

Ook in 2004 is met diverse woningcorporaties overleg gevoerd over de mogelijkheden van de verkoop van huurwoningen, waarbij sprake is van verkoop met een korting op de marktwaarde van de woning, in combinatie met afspraken over de toekomstige verdeling van de waardeontwikkeling bij verkoop van de woning. De aangekondigde aanpassing van de BEW, om ook bij verkoop onder voorwaarden subsidie mogelijk te maken, is door het voornemen deze wet in te trekken niet verder uitgewerkt.

Wijziging BBSH

Bij brief van 26 april 2004 (TK 2003–2004, 29 200 XI, nr. 105) heeft de minister de Tweede Kamer meegedeeld dat geen zevende prestatieveld in het BBSH zal worden opgenomen, daar dit voor de woningcorporaties veel extra werk met zich meebrengt en niets extra toevoegt aan artikel 15 BBSH, waarin staat dat de corporatie criteria opstelt over «of en in welke mate» zij woningen zal verkopen. Voorts is in de brief van 13 juli 2004 (TK 2003–2004 29 200, nr 129) gesteld, dat de minister de in de motie Geluk c.s. gevraagde integrale notitie over de bevordering van het eigen woningbezit onder lagere inkomens afzonderlijk aan de Tweede Kamer zal doen toekomen.

In de aantallen (realisatie 2004) zitten ook «nihiltoekenningen», te weten 170 730 bij huursubsidie, 11 024 bij vangnet en 15 bij BEW.

Bron: diverse interne administraties DGW/IBS

Toelichting:

Bij de apparaatskosten waren de in de begroting 2004 opgenomen budgetten niet toereikend voor de inmiddels weer genormaliseerde uitvoering van huursubsidie. Met name het herontwerp uitvoering huursubsidie (EOS-project), de doorwerking van de uitvoeringsproblemen in 2002 en een intensivering bij het incassobeleid hebben in 2004 tot hogere uitvoeringskosten geleid.

De verhoging van deze budgetten is verwerkt in de 1e suppletore begroting 2004. Als gevolg hiervan komen de kosten per aanvraag ook aanzienlijk hoger uit dan in de begroting 2004 geraamd. Echter, de kosten per aanvraag zijn in 2004 lager uitgekomen dan in voorgaande jaren

2.3 Beleidsevaluaties

2.4 Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Bij artikel 2 is sprake van een overuitputting, die vooral het gevolg is van hogere (verplichtingen en) uitgaven bij de huursubsidie. Echter, ook de ontvangsten bij de huursubsidie zijn (aanzienlijk) hoger uitgekomen in vergelijking met de raming uit de vastgestelde begroting 2004.

Huursubsidie

Bij de huursubsidie zijn de uitgaven in 2004 per saldo met ruim € 67 mln overschreden als gevolg van een hogere volumeontwikkeling van het aantal positieve toekenningen in de tijdvakken 2003–2004 en 2004–2005, en door een achterblijvende inkomensontwikkeling voor met name huishoudens met bovenminimale inkomens.

Afkoop subsidies NWI's

De afwikkeling van de afkoop en sanering van een beperkt aantal niet-winstbeogende instellingen (NWI's) heeft in 2004 tot niet voorziene verplichtingen en uitgaven ad € 1,4 mln geleid.

Bevordering eigen woningbezit

Bij dit instrument was in 2004 sprake van een lagere instroom van aanvragen dan voorzien. Verder was ook het aantal toekenningen dat naar aanleiding van de driejaarlijkse controle op inkomen en bewoning wordt ingetrokken, of lager is vastgesteld voor de tweede tranche, ook groter dan verwacht. Dit heeft zowel bij de verplichtingen als bij de uitgaven tot een onderuitputting geleid.

Bijdragen woningen marktsector en premiekoop

Als gevolg van tegenvallende economische ontwikkelingen was in 2004 sprake van minder mutaties als gevolg van stopzetten van de subsidies (minder verkopen) en minder verlagingen uit hoofde van inkomenstoetsen. Hierdoor zijn er meer subsidies uitbetaald dan in eerste instantie geraamd.

Communicatie-instrumenten

Bij dit instrument is sprake van een overuitputting met name als gevolg van niet in de begroting voorziene uitgaven voor de huursubsidiecampagne.

Uitvoering huursubsidie

De in de vastgestelde begroting 2004 opgenomen budgetten waren niet toereikend voor de inmiddels weer genormaliseerde uitvoering van huursubsidie. Met name het herontwerp uitvoering huursubsidie (EOS-project), de doorwerking van de uitvoeringsproblemen in 2002 en een intensivering bij het incassobeleid hebben in 2004 tot hogere uitvoeringskosten geleid.

Restituties subjectsubsidie

Bij de restituties subjectsubsidies is sprake geweest van hogere ontvangsten bij de vorderingen op individuen en als gevolg van een intensivering van het incassobeleid.

Bij de vorderingen op individuen is sprake geweest van stijgende volumes voor zowel mutaties bij de toekenning van huursubsidie als voor controles op inkomens.

Tevens kon door een gerichte inspanning van VROM bij meer huursubsidieontvangers (218 000) een hoger bedrag aan teveel betaalde subsidie eerder worden teruggevorderd.

Toelichting Misbruik & Oneigenlijk gebruik (M&O-beleid)

Bij de uitvoering van de Huursubsidiewet, maar ook bij de Vangnet- en Eigen Woningenregelingen is er sprake van M&O-problematiek ten aanzien van derdengegevens. Gezien het grote financiële belang manifesteert de problematiek zich vooral bij de uitvoering van de Huursubsidiewet.

Sinds de invoering van de gemoderniseerde uitvoeringsorganisatie (Eos) in 2002 worden voor alle huursubsidietoekenningen de gegevens omtrent inkomen, vermogen, huurprijs en bewoningssituatie voor zover mogelijk betrokken van primaire bronnen. Bij goed functioneren van de gegevensuitwisseling levert deze werkwijze een positieve bijdrage aan het terugdringen van misbruik en oneigenlijk gebruik. Immers de gegevens worden nu rechtstreeks betrokken van de bronleveranciers (belastingdienst, GBA en verhuurders). Voor zover de gegevens afkomstig zijn uit officiële overheidsregistraties (belastingdienst, GBA) is de inhoudelijke juistheid voor VROM een gegeven en beperkt de verantwoordelijkheid van VROM zich tot een verstandig gebruik van deze gegevens, waarbij gelet moet worden op een betrouwbare gegevensuitwisseling en volledigheid van de gegevens op het moment van opvragen. In mijn mededeling over de bedrijfsvoering doe ik verslag over de M&O-problematiek bij huursubsidie.

Artikel 03. Duurzame woningen en gebouwen

3.1. Algemene beleidsdoelstelling

Bij de totstandkoming en verbetering van woningen en overige gebouwen wordt gestreefd naar duurzame kwaliteit. Hierbij ligt de nadruk op de veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiebesparing en milieubelasting van de woning of het gebouw afgestemd op de maatschappelijke behoefte. Binnen deze algemene doelstelling worden vier operationele doelstellingen onderscheiden:

3.2.1 garanderen van de minimale kwaliteit van woningen en gebouwen;

3.2.2 verbeteren van de kwaliteit van woningen en gebouwen en het stimuleren van innovatie;

3.2.3 bevorderen van de invloed van de burger op de kwaliteit bij totstandkoming van woningen en gebouwen;

3.2.4 coördinatie bouwbeleid.

Doelbereik:

Het welstandtoezicht is transparanter geworden door middel van gemeentelijke welstandnota's. Ook op het gebied van de handhaving van bouwregelgeving is verbetering geboekt doordat veel gemeenten zijn gestart met een planmatige aanpak van hun handhavingsbeleid.

Met betrekking tot de uitvoering van het klimaatbeleid in de gebouwde omgeving is begin 2004 een ex-post evaluatie afgerond. De Tweede Kamer is over de conclusies geïnformeerd (TK 2003–2004 28 240 nr. 11). Uit de evaluatie bleek dat het tot nu toe gevoerde beleid effectief is geweest op het punt van CO₂-reductie. De bereikte effecten over de periode 1995–2002 blijken overeen te komen met de besparingsdoelstellingen voor die periode. Op basis van de evaluatie en de referentieraming die medio 2005 beschikbaar komt, zal het beleid worden herijkt.

De uitgaven van de EPR 2003 zijn fors hoger uitgevallen dan begroot. De effecten van de EPR 2003 bedragen circa 0,09 Mton CO₂-reductie (excl. Duurzame energie). Dit betekent dat de emissiereductie fors hoger ligt dan op grond van de resultaten van de EPR 1999–2002 zoals in bovengenoemde evaluatie opgenomen, kon worden verwacht. Het aantal Energieprestatieadviezen (EPA's) (480 000) in het kader van de EPR 2003 uitgebracht, blijkt 33% hoger te liggen dan geraamd. De toename van het geïnstalleerd vermogen van zon-PV (ca 23 MW) komt in de buurt van het in 2002 totaal aanwezige vermogen aan zon-PV (26 MW). Dit betekent bijna een verdubbeling van het energetisch vermogen.

3.2. Operationele doelstellingen

3.2.1. Garanderen van een minimale kwaliteit van woningen en overige gebouwen

De basis voor de bouwregelgeving is vastgelegd in de Woningwet. Het bouwvergunningproces en handhaving zijn de belangrijkste onderdelen van deze wet. De minimale kwaliteit voor woningen en andere gebouwen is vastgelegd in het Bouwbesluit. Dit geldt voor zowel bestaande bouw als nieuwbouw. Door het stellen van duidelijke kaders waaraan een bouwvergunning moet voldoen en het formuleren van concrete prestatie-eisen voor de bouwwerken wordt de toepassing en handhaving van de regelgeving makkelijker en beter.

Het doelbereik in 2004

Na de ingrijpende wijzigingen in de bouwregelgeving in 2003 kende het jaar 2004 geen grote wijzigingen van de bouwregelgeving. Wel is begin 2005 een wijziging van het Bouwbesluit gepubliceerd.

In 2004 zijn de voorbereidingen getroffen voor nieuwe wijzigingen conform de agenda bouwregelgeving 2002–2006 (TK 2001–2002, 28 325 nr. 1). Deze wijziging kent onder andere een belangrijke vereenvoudiging van de voorschriften voor onderwijsgebouwen.

Het welstandstoezicht is transparanter geworden doordat nagenoeg alle gemeenten een welstandsnota hebben vastgesteld. Twee gemeenten hebben er voor gekozen om geen welstandstoezicht meer uit te oefenen. Honderd gemeenten hebben delen van hun grondgebied welstandsvrij verklaard.

Naast de aanpassing van de regelgeving draagt het stimuleren van de handhaving bij aan het garanderen van de minimale kwaliteit van woningen en gebouwen. Circa 200 gemeenten zijn in 2004 begonnen met een planmatige aanpak van hun handhavingsbeleid. 30 gemeenten hebben reeds een handhavingbeleidsplan vastgesteld. De pilots «servicegericht werken» blijken een effectief instrument te zijn om de handhaving door gemeenten structureel te verbeteren.

Aan de Tweede Kamer is in mei gemeld (TK 2003–2004, 29 383, nr. 11) dat in 2003 de administratieve lasten voor het bedrijfsleven als gevolg van de bouwregelgeving zijn gedaald en de verwachting is dat de VROM-vergunning in 2007 eveneens voor een aanzienlijke reductie zal zorgen.

De Helpdesk Bouwregelgeving blijkt succesvol te zijn en in een behoefte te voorzien. In 2004 zijn 7 800 vragen binnengekomen. Aan de Tweede Kamer zijn ook de voornemens voor de «VROM-vergunning» toegelicht (TK 2004–2005, 29 383 nr. 18).

Toelichting beleidsprestaties 2004

(Bouw-)vergunningproces: Woningwet:

Begin 2004 is een wijziging van de Woningwet bij de Tweede Kamer ingediend (TK 2003–2004, 29 392 nr, 1–2). Deze wijziging richt zich op de verbetering van de handhaving en handhaafbaarheid. Eind 2004 was de parlementaire behandeling van deze wetswijziging nog niet afgerond. De publicatie heeft daardoor nog niet plaatsgevonden.

Hierdoor is ook de planning (Agenda bouwregelgeving 2002–2006) voor de inwerkingtreding van het derde wijzigingspakket aangepast (thans 2007). In 2005 zal het betreffende wijzigingsvoorstel inzake de Woningwet, alsmede de indiening van de AMvB met betrekking tot landelijke uniformering gebruiksvoorschriften aan de Raad van State worden aangeboden.

Praktijkproef gebouwdossier

De praktijkproef naar de invulling en mogelijke werking van een gebouwdossier (voor het onderdeel woningen ook wel aangeduid als woningprofiel), zoals voorgesteld door het Overlegplatform Bouwregelgeving (OPB), is in 2004 grotendeels uitgevoerd. Aan de hand van het opgestelde format zijn door verschillende «keuringsbureaus» bij wijze van proef de nodige woningen gekeurd. Vervolgens zijn de resultaten besproken in zogenaamde technische, alsmede bestuurlijke panels, waarin vertegenwoordigers zaten van alle betrokken partijen vanuit de bouwwereld. Aangezien partijen van mening verschilden over de kosten en baten, is in de tweede helft van 2004 een kosten-batenanalyse door een extern bureau opgesteld. Op basis van met name deze kosten-batenanalyse zal het OPB begin 2005 de minister van VROM haar eindadvies doen toekomen over het al dan niet verplicht invoeren van een dergelijk instrument. Hierna zal nadere besluitvorming door de regering plaatsvinden. Dit mede naar aanleiding van de ingediende motie hierover (TK 2004–2005 28 325, nr. 12).

Publicatie wijziging Bouwbesluit

Begin 2005 is in het Staatsblad de aangekondigde wijziging van het Bouwbesluit gepubliceerd. Een aantal wijzigingen die oorspronkelijk waren voorzien voor het derde wijzigingspakket zijn nu nog in dit tweede wijzigingspakket meegenomen. De planning voor het derde wijzigingspakket zal vóór 1 juli 2006 gepubliceerd worden.

Uitvoering praktijkproef certificering preventieve toets Bouwbesluitvoorschriften

Op basis van een eerder ontwikkelde concept-beoordelingsrichtlijn (BRL), is in 2004 een praktijkproef opgestart ten aanzien van een gecertificeerde toetsing aan het Bouwbesluit. Uit vele aanmeldingen zijn 25 deelnemers (architecten, toetsingsbureaus en enkele gemeenten) geselecteerd voor de eerste fase van de proef. De deelnemers dienden een audit door een certificerende instelling te ondergaan, waarin met name werd gekeken hoe men de processen heeft vastgelegd (in bijvoorbeeld een kwaliteitshandboek) en de deelnemers moesten daarna een vijftal, door VROM verstrekte bouwplannen toetsen. Medio 2005 zal hier over worden gerapporteerd en zal ook nadere invulling worden gegeven aan fase 2 van de praktijkproef, waarbij het aspect «deelcertificaten» (bijvoorbeeld brandveiligheid of constructieve veiligheid) centraal zal staan.

EU-richtlijn Energieprestatie van gebouwen (EPBD)

In 2004 is voortvarend gewerkt aan de implementatie van de richtlijn. Interpretatieonduidelijkheden en nadere uitwerkingen hebben echter wel geleid tot vertragingen. Met name over het tijdig gereed zijn van het door de markt te ontwikkelen borgingssysteem voor energiecertificaten en installatiekeuringen is enige twijfel ontstaan en voert VROM druk uit om dit vóór 1 januari 2007 in te kunnen voeren. De datum voor wettelijke implementatie (4 januari 2006) zal wel worden gehaald.

Voorts heeft VROM aangekondigd een overgangsregeling te zullen maken voor gebouwen welke sedert juli 2002 zijn voorzien van een gecertificeerd Energie Prestatie Certificaat en gebouwen gebouwd onder EPC-regime die beschikken over een bouwvergunning van na 1 januari 2006.

3.2.2. Verbeteren van de kwaliteit woningen en overige gebouwen en stimuleren van innovatie

VROM stelt zich tot doel bij te dragen aan het verbeteren van de kwaliteit van woningen en overige gebouwen boven het minimum niveau zoals dat is vastgelegd in het Bouwbesluit en het stimuleren van innovatie die bijdraagt aan verbeteringen van gebouwen of het bouwproces. De beleidsinzet voor 2004 concentreert zich op de peilers energiebesparing, milieueffecten van materialen, binnenklimaat en brandveiligheid.

Het doelbereik 2004

Op basis van de referentieraming «energie, klimaat en verzurende emissies» welke in maart 2005 gereed komt, zal kunnen worden aangegeven in hoeverre de streefwaarde voor de gebouwde omgeving (29 Mton in 2010) gehaald wordt.

Op het terrein van (brand)veiligheid heeft in 2004 het accent gelegen op voorlichting en kennisoverdracht naar de uitvoeringspraktijk. Hiervoor zijn verschillende instrumenten ontwikkeld.

Naast een publiciteitscampagne over veiligheid gas en elektra heeft er in 2004 ook een publiciteitscampagne over «gezond ventileren» plaatsgevonden.

Toelichting beleidsprestaties 2004

Energie Premie Regeling (EPR)

In 2004 is geen uitvoering gegeven aan de Energiepremieregeling (EPR) 2004. De EPR 2003 is in oktober 2003 voortijdig gesloten, wegens het bereiken van het budgetplafond (€ 54 miljoen). Deze regeling heeft niettemin een grote overuitputting gekend. In brieven aan de Tweede Kamer van 10 februari (TK 2003–2004, 29 200 nr. 82) en 18 mei 2004 (TK 2003–2004, 29 200, nr. 113) is door de Staatssecretaris aangegeven dat zolang de omvang van de uitputting van de EPR 2003 niet duidelijk was, er geen nieuwe regeling voor 2004 zou worden gestart. Bij brief van 17 september 2004 is de definitieve omvang van de uitputting van de EPR 2003 bekend gemaakt (€ 219 miljoen, exclusief nog gegrond te verklaren bezwaar- en beroepschriften). Voor de jaren 2005 en 2006 is in de begroting 2005 een bedrag van € 34,5 miljoen opgenomen voor nieuw beleid. In een brief aan de Tweede Kamer van 25 november 2004 (TK 2004–2005, 28 240 nr. 17) is op hoofdlijnen aangegeven hoe deze € 34,5 miljoen in het kader van het klimaatbeleid zal worden ingezet.

De sluiting van de EPR 2003 ingaande 16 oktober 2003 heeft een enorme hausse aan aanvragen voor energiepremie veroorzaakt (TK 2004–2005, 29 200 XI, nr. 135). Vanwege deze omvangrijke budgetoverschrijding, heeft de VROM-Inspectie onderzocht in hoeverre er sprake is van misbruik of oneigenlijk gebruik bij aanvragen voor duurzame energievoorzieningen (met name zonnepanelen) waarvan de aankoop tussen 15 september en 15 oktober 2003 heeft plaatsgevonden en bij aanvragen die in de laatste weken voor 15 januari 2004 zijn gedaan.

In juni 2004 is een eerste rapportage aan de Tweede Kamer toegezonden (TK 2003–2004, 29 200, XI nr. 115). Omdat in deze rapportage ook aanvragen verwerkt zaten die door de energiebedrijven nog niet in behandeling waren genomen en daarom nog niet tot al dan niet onterechte toekenning van energiepremie hadden geleid, heeft er in het najaar van 2004 vervolgonderzoek plaatsgevonden om een meer precieze omvang van de onregelmatigheden vast te kunnen stellen.

Dit vervolgonderzoek heeft tot de volgende bijstellingen geleid. Het percentage onregelmatigheden uit de steekproef uit eerste rapportage kan op grond van de vervolgrapportage worden teruggebracht van 18% naar 14%. Het premiebedrag dat hiermee gemoeid is daalde van € 1,59 miljoen naar € 1,02 miljoen. Bij de gerichte controle daalde het percentage onregelmatigheden van 12% naar 10% en het betreffende premiebedrag van € 0,41 miljoen naar € 0,37 miljoen.

In totaal komt het bedrag aan onterecht uitgekeerde premies in de door de VROM-Inspectie onderzochte dossiers uit op € 1,39 miljoen. Wanneer dit bedrag geëxtrapoleerd wordt naar de gehele massa duurzame energievoorzieningen leidt dit tot een schatting van € 7,2 miljoen onrechtmatigheden en nog voor € 15 miljoen onzeker door een gebrek aan waarneming .

De uitkomsten van dit vervolgonderzoek vormen voldoende aanleiding om te onderzoeken hoe de onterecht uitbetaalde energiepremies uit het onderzoek zijn terug te vorderen. De wijze waarop dit zal worden vormgegeven is nog onderwerp van onderzoek op het moment dat dit Jaarverslag geschreven wordt. Door terug te vorderen laat VROM zien dat er opgetreden wordt tegen misbruik en oneigenlijk gebruik van de regeling.

Naast het vervolgonderzoek van de VROM-Inspectie heeft er ook een accountantscontrole plaatsgevonden bij de energiebedrijven die de EPR 2003 hebben uitgevoerd. Deze controle richtte zich op alle categorieën binnen de regeling. Alleen het administratieve traject werd gecontroleerd, dus niet de feitelijke aanwezigheid van de voorzieningen, aangezien de energiebedrijven niet verplicht waren om controle ter plaatse uit te voeren, anders dan bij vermoedens van misbruik en fraude. Momenteel worden de rapporten van feitelijke bevindingen opgemaakt en beoordeeld door een beoordelingscommissie van VROM. Op basis van dit oordeel zal de eindafrekening met de energiebedrijven plaatsvinden.

Tender Enegiebesparing huishoudens met lage Inkomens (TELI)

In het kader van de TELI-regeling zijn inmiddels twee tenders uitgeschreven. Begin 2005 zullen de resultaten van de eerste tender zichtbaar worden aangezien de looptijd van de laatste projecten van de eerste tender dan afloopt. Dit betekent dat een deel van de projecten later wordt afgerond dan oorspronkelijk voorzien. In verband hiermee is in 2004 geen volledig evaluatieonderzoek gedaan naar de effecten van de regeling. Een quickscan-evaluatie zal in voorjaar 2005 plaatsvinden. De uitkomsten hiervan zullen betrokken worden bij het uitschrijven van de 3e tender.

Afgeven saneringsbeschikkingen loden leidingen

De subsidieregeling gericht op het saneren van loden drinkwaterleidingen zou dit jaar aflopen. Besloten is de regeling met nog 1 jaar te verlengen om de vooraf vastgestelde doelstelling van de regeling alsnog te kunnen halen. Dit besluit is genomen op basis van de gestage stroom saneringsaanvragen en de vertragingen in de uitvoering van de saneringsregeling. Eind 2004 waren er bijna 15 000 saneringsbeschikkingen afgegeven. Het vooraf aangenomen streefaantal te saneren woningen was 20 000. Een verdeling naar sociale huur en particuliere verhuur/verkoop zoals in de begroting aangegeven, zal in 2006 in de evaluatie tot uitdrukking worden gebracht.

(Brand)veiligheid gebouwen

Actuele vragen uit de uitvoeringspraktijk hebben er toe geleid dat de prioriteitstelling op dit terrein in 2005 is aangepast.

In samenwerking met het ministerie van BZK en met medewerking van het Nederlands Instituut voor Brandpreventie en Rampenbestrijding (NIBRA), het Landelijk Netwerk Brandpreventie (LNB) en de VNG is een praktische brochure voor ambtenaren van brandweer en gemeente over brandveilig gebruik van gebouwen uitgebracht.

In 2003 brachten de ministeries van VROM en BZK al een ministeriële circulaire uit. De toetsende partijen vonden hierin echter te weinig praktische handvaten.

Begin 2004 is een brief aan de Tweede Kamer gezonden over de veiligheid van gas- en elektra-installaties (TK 2003–2004, 28 325, nr. 4) met daarin de uitkomsten van het overleg tussen VROM en de VNG over de verbetering van de handhaving op dit onderwerp. Deze brief is in de Tweede Kamer besproken in een AO in december 2004. Aan de minister is gevraagd om de uitwerking niet bureaucratisch te maken. In overleg met de VNG en diverse marktpartijen zijn de voorstellen uitgewerkt. Begin 2005 wordt de Tweede Kamer hierover geïnformeerd.

De Stichting Bouwresearch (SBR) heeft in opdracht van VROM gewerkt aan een richtlijn voor de brandveiligheid in hoogbouw. Het Bouwbesluit 2003 vereist dat gebouwen boven de 70 meter even veilig moeten zijn als andere gebouwen. De wijze waarop dat moet gebeuren ligt niet vast. Om opdrachtgevers en toetsers meer duidelijkheid te verschaffen is gewerkt aan een praktische richtlijn op dit complexe onderwerp. De richtlijn ziet in 2005 het licht.

Het onderzoek naar de verduidelijking van de regelgeving met betrekking tot grote brandcompartimenten is in 2004 wel gevorderd, maar nog niet afgerond. Begin 2005 wordt volgens de planning een brochure verwacht in samenhang met het onderzoekstraject «Beheersbaarheid van Brand» dat het ministerie van BZK laat uitvoeren.

3.2.3. Bevorderen van de invloed van de burger bij de totstandkoming van woningen

De toekomstige kwaliteit van woonwijken en gebouwen is gebaat bij een grotere diversiteit en eigenheid. Door het opdrachtgeverschap van bewoners te bevorderen streeft VROM naar duurzame kwaliteit. Daarnaast wordt door zeggenschap in brede zin de betrokkenheid van burgers bij de bouw gestimuleerd. Hetzelfde geldt voor een effectieve arbitrage van geschillen.

Het doelbereik 2004

Voor het stimuleren van particulier opdrachtgeverschap (eigenbouw) worden vijf soorten instrumenten ingezet, namelijk: bestuurlijk overleg, wetgeving, kennisoverdracht, financiële stimulering en experimenten. Hierbij is zoveel mogelijk aangesloten bij bestaande instrumenten welke al worden ingezet in het kader van artikel 4 van de VROM-begroting. Het doelbereik zal pas in 2006 inzichtelijk worden gemaakt, daar in dat jaar de eerste monitorresultaten (over 2005) beschikbaar komen.

Voortgang doelrealisatie:

– Per 2004 wordt een financiële stimuleringsregeling ingezet via de Woningbouwafspraken en het Besluit Locatiegebonden Subsidies (BLS 2005). Hiervoor is een budget van € 42,5 miljoen gereserveerd voor de periode 2005–2010;

– Uitvoering Infocentrum Eigenbouw door 4 externe instellingen verloopt conform planning;

– Vergroting van de gemeentelijke bevoegdheden om gronden te bestemmen voor eigenbouw in de Grondexploitatiewet waarvoor het wetsontwerp eind 2004 naar de Raad van State is gestuurd (zie verder artikel 4 onder Grondbeleid);

– Start en gedeeltelijke oplevering van enkele eigenbouwprojecten die gesteund zijn vanuit het Innovatieprogramma Stedelijke Vernieuwing (IPSV) zoals Amsterdam-IJburg/Steigereiland, Betaalbare eigenbouw Almere, de Amsterdamse Buurt in Haarlem of de Volmarijnstraat in Rotterdam.

Toelichting beleidsprestaties 2004

Opstellen Convenant Kavelbouw

In 2004 zijn de voorbereidende besprekingen om te komen tot een Convenant gemeentelijk grondprijsbeleid gericht op eigenbouw en cascobouw afgerond. Van de beoogde convenantspartners bleek de Vereniging Eigen Huis (VEH) zich niet te kunnen verenigen met een fundamenteel principe voor de grondprijsberekening. Aangezien de overige partners (VNG, VROM, Neprom en NVB) hier wel achter stonden, is besloten om de grondprijsberekening en uitgifte voor kavelbouw op te nemen in het te actualiseren convenant voor uitgifte aan marktpartijen. Verwacht wordt dat dit convenant medio 2005 kan worden afgesloten (zie verder artikel 4 onder Grondbeleid).

3.2.4. Coördinatie bouwbeleid:

VROM was tot de parlementaire enquête bouwnijverheid het algemene aanspreekpunt voor de bouwsector op kabinetsniveau en gaf in die hoedanigheid een aanzet tot:

– Het verminderen van knelpunten in de relatie tussen de bouwsector en de overheid;

– Het benutten van kansen door de betrokken partijen, door ICT in de bouw en innovatief aanbesteden.

VROM blijft wel het aanbestedingsbeleid van de bouwdepartementen coördineren.

Het doelbereik 2004

Omdat de verhoudingen met deze sector door de enquête onder druk stonden en om de bouw in een innovatieve richting te duwen heeft de minister van EZ samen met zijn collega's van VROM en V&W het initiatief genomen om de Regieraad voor de Bouw in te stellen. In februari 2004 is deze Regieraad geïnstalleerd. De bijdrage van VROM aan deze raad vindt vanuit verschillende invalshoeken plaats, onder andere opdrachtgever, bouwregelgeving, woningbouw en coördinatie rijksopdrachtgevers. Ook neemt VROM als adviseur deel aan de Regieraad. De in 2004 uitgevoerde activiteiten zullen in de volgende jaren tot concrete resultaten leiden.

In juli 2004 is het Aanbestedingsreglement werken 2004 (ARW 2004) gepubliceerd waarmee de wijziging van de bestaande Uniforme aanbestedingsreglementen (UAR-EG 1991 en UAR 2001) zijn beslag heeft gekregen.

Toelichting beleidsprestaties 2004

Nazorg parlementaire enquête bouwnijverheid

Periodiek is aan de Tweede Kamer teruggekoppeld op welke wijze de acties voortvloeiend uit de enquête zijn uitgevoerd. De wijziging van de aanbestedingsreglementen is afgerond. Een kenniscentrum aanbesteden is eind 2004 in oprichting (zie artikel 1) en over uitsluiten van bedrijven die zich schuldig hebben gemaakt aan niet integer gedrag, is interdepartementaal een gedragslijn afgesproken. Zeker door de hausse aan publiciteit rond de oproep van de minister van EZ om prijsafspraken te melden bij de NMa en de daarop volgende boetes van de NMa is dit onderwerp een continu aandachtspunt gebleven.

VROM heeft in 2004 een coördinerende rol gespeeld voor overheden die trachten via civielrechtelijke verhaalsacties de schade veroorzaakt door de prijsafspraken in de bouw vergoed te krijgen door de bouw. Hiervoor zijn een tiental proefprocessen gestart, waarbij alleen al de vraag speelt wie bevoegd is, de civiele rechter of de Raad van Arbitrage. Een zorgpunt hierbij is het risico van verjaring voor eisen van schadevergoeding.

Coördinatie rijksopdrachtgeverschap in de bouw

De Europese Commissie heeft een Groenboek over Publiek-Private samenwerking en het gemeenschapsrecht inzake overheidsopdrachten en concessieovereenkomsten opgesteld. De bedoeling van de Commissie is om informatie van lidstaten en betrokkenen te verzamelen teneinde vast te kunnen stellen of een toelichting op en/of verbetering van de Europese regelgeving noodzakelijk is. Door een interdepartementale werkgroep onder leiding van VROM is een reactie opgesteld en naar de Europese Commissie opgestuurd.

Door het Kabinet zijn op 20 februari 2004 de Beleidsregels integriteit en uitsluiting bij aanbestedingen in BIBOB-sectoren vastgesteld. Door de bouwdiensten van het Rijk is onder leiding van VROM een beleidslijn met betrekking van de toepassing van deze beleidsregels opgesteld en vastgesteld.

Uitvoering stimuleringsovereenkomst leerling bouwplaatsen

In 2004 is op basis van het door Bouwradius ingezonden Beleidsplan Leerlingbouwplaatsen 2004–2005–2006 een subsidie toegekend voor het jaar 2004 als bijdrage in de kosten van leerlingbouwplaatsen tot een maximum van € 875 796,–.

De rapportages van Bouwradius over de bestedingen van deze subsidieregeling zijn in 2004 onderworpen aan een interne accountantscontrole met als conclusie dat de stimuleringsregeling juist is uitgevoerd.

Nota Bouwprognoses

In het najaar van 2004 is het rapport Bouwprognoses 2004–2009 gepubliceerd waarin de gevolgen van het kabinetsbeleid voor de bouw zijn geprognosticeerd. Ook is een congres over de resultaten van deze rekenexercitie gehouden. De Tweede Kamer heeft de bouwprognoses ontvangen (TK 2004–2005, 24 508, nr. 66).

Acties naar aanleiding van evaluatie «Vrouwen in de Bouw»

In 2004 is een evaluatieonderzoek uitgevoerd naar de realisatie van de doelstellingen van het project «Vrouwen in de Bouw» en de werking van het servicepunt. De conclusies van dit onderzoek, dat mede in opdracht van het O&O-fonds voor de Bouwnijverheid is uitgevoerd door Bureau Meesters en Oudejans, zijn dat:

– Het aantal vrouwen werkzaam in de bouw, met name op de bouwplaats, zeer bescheiden is;

– Voor vrouwen de meeste kansen liggen op het terrein van werkvoorbereiding, planning, administratie en managementfuncties (de zgn. UTA-functies);

– De inspanningen gericht moeten blijven op het bevorderen van instroom en op het behoud van vrouwen in deze functies in de bouw;

– Het servicepunt VIB een waardevolle bijdrage heeft geleverd en zal blijven leveren aan het realiseren van de doelstellingen van het project «Vrouwen in de Bouw».

VROM concludeert hieruit dat de regeling voortgezet dient te worden.

EG Beraad voor de bouw

In juni 2004 is een evaluatie afgerond naar de gewenste voortzetting van het EG Beraad voor de bouw. Het resultaat is dat per 1 januari 2005 de Stichting EG Beraad voor de bouw wordt opgeheven en dat in een meer vrijwillige samenwerkingsvorm tussen de bouwpartijen de internationale activiteiten in afgeslankte vorm worden voortgezet. Concreet betekent dit dat naast continue informatie-uitwisseling er twee activiteiten per jaar plaatsvinden. Jaarlijks vindt er een open, informeel gesprek plaats tussen een bewindspersoon van belang voor de bouw en een delegatie uit de bouw over een internationaal bouwonderwerp. Daarnaast wordt gezamenlijk – overheid en bouw – een bezoek aan Brussel (PV, Commissie, Europees Parlement) afgelegd rond een specifiek thema.

Vooruitlopend op de nieuwe werkwijze heeft eind december een gesprek van het EG Beraad met de minister van VROM plaatsgevonden over de problematiek van de stedelijke vernieuwing in Europees verband.

3.3 Beleidsevaluaties

3.4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Bij artikel 3 is sprake van een overuitputting bij de verplichtingen en uitgaven, met name als gevolg van hogere realisaties bij de energiepremieregeling (EPR).

Energiepremieregeling (EPR)

De regeling EPR 2003 is door middel van publicatie in de Staatscourant nr. 193 van 7 oktober 2003 beëindigd. Dit heeft in de laatste maanden van 2003 geleid tot een niet voorzien massaal beroep op de regeling.

De energiebedrijven, alwaar voor de uitvoering wordt zorggedragen, hebben van VROM voorschotten ter beschikking gesteld gekregen om subsidieaanvragen af te wikkelen. Eind 2004 is het traject van financiële eindafrekening met de energiebedrijven in gang gezet. Door een andere wijze van uitvoeren van accountantscontroles bij de energiebedrijven wordt dit proces in 2005 afgerond. Daarbij staat de rechtmatigheid van toegekende bijdragen voorop. Het bovenstaande heeft bij de uitgaven per saldo geleid tot een overschrijding van € 96 mln vergeleken met het in de vastgestelde begroting 2004 beschikbare budget.

Artikel 04. Fysieke Stedelijke Vernieuwing

4.1. Algemene beleidsdoelstelling

Als de woningproductie en de herstructurering van oude woonwijken niet beter op gang komen zal de doorstroming op de woningmarkt verder stagneren en zal, door het gebrek aan «schuifruimte»/voldoende verhuismogelijkheden, de uitstroom van midden- en hogere inkomens uit de steden niet tot staan worden gebracht en het sociale kader in de herstructureringswijken verdwijnen met alle risico's van dien voor de leefbaarheid in die wijken.

Onder borging van betaalbaarheid en duurzaamheid wordt daarom prioriteit gegeven aan:

• het structureel verhogen van de woningproductie, en mede daarmee aan;

• het versnellen en intensiveren van de herstructurering.

Zowel verhoging van de woningproductie en de versnelling van de herstructurering van woonwijken (artikel 4) als het voorzien in voldoende aanbod van geschikte woningen en het verbeteren van de leefkwaliteit van wijken (artikel 5) zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden doelstellingen.

Deze algemene doelstelling omvat de volgende operationele doelstellingen:

4.2.1 verhogen van de nieuwbouwproductie, in bijzonder in de stedelijke regio's;

4.2.2 herstructurering van oude woonwijken, in bijzonder in 56 prioriteitswijken in de G-30.

Voor de realisatie van deze doelstellingen worden ondermeer de volgende instrumenten ingezet.

Voor de woningproductie in de stedelijke regio's stelt het Rijk bijdragen beschikbaar op grond van het Besluit locatiegebonden subsidies (BLS). In het kader van het GSB-beleid is een integrale, evenwichtige aanpak (fysieke ingrepen, wijkeconomie, sociale infrastructuur, integratie, veiligheid) van de herstructurering van woonwijken noodzakelijk. Het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV), dat stuurt op de kwaliteit van de nieuwbouw en woningrenovatie, draagt hier, als één van de drie brede doeluitkeringen (BDU) binnen het GSB-beleid, aan bij. Aanvullend hierop zijn voor 56 prioritaire wijken specifieke faciliteiten beschikbaar.

In het kader van de modernisering van het huurbeleid wordt ook een belangrijke bijdrage van de woningcorporaties en marktpartijen verwacht.

Het doelbereik 2004

In 2004 zijn belangrijke voorwaarden gerealiseerd om een doorbraak te bewerkstelligen in de stagnatie van de woningproductie en de herstructurering. Dit blijkt onder andere uit:

– de ondertekening van de woningbouwafspraken met 15 stedelijke regio's;

– centrale afspraken over de investeringen van de corporaties;

– de afspraak met de provincies dat zij jaarlijks rapporteren over de bestemmingsplancapaciteit;

– het door lokale partijen ondertekenen van de prestatieafspraken voor 45 van de 56 prioritaire wijken;

– de afronding van de GSB-III/ISV-II convenanten met de G-30;

– vereenvoudiging van de regelgeving.

In 2004 zijn dus afrekenbare afspraken gemaakt (sommige begin 2005) en in 2005 moet de uitvoering van die gemaakte afspraken starten. Deze afspraken hebben betrekking op productie, kwaliteit van de woning en de woonomgeving en het aantrekkelijk houden van steden voor alle inkomensgroepen en het tegengaan van segregatie.

Zoals in de Begroting 2004 is aangegeven wordt de Tweede Kamer in het eerste kwartaal 2005 nader geïnformeerd over de voortgang van de stedelijke vernieuwing. Op basis hiervan wordt medio 2005 tevens een beeld gegeven van kwantitatieve en kwalitatieve regionale afstemming (zoals vereist bij de woningbouwafspraken en de Meerjarenontwikkelingsprogramma's (MOP'S) in het kader van GSB-III/ISV-II).

Het ijkmoment voor het bepalen van de bijdrage van verhuurders aan de ontspanning van de woningmarkt, ter implementatie van onderdelen van de modernisering van het huurbeleid, is januari 2008.

4.2 Operationele doelstellingen

4.2.1. Verhogen nieuwbouw, met name in stedelijke regio's

De operationele doelstelling omvat een drietal aspecten:

• In september 2003 is ingezet op een structurele verhoging van de woningproductie. Dit opdat het woningtekort wordt teruggebracht tot een aanvaardbaar niveau van gemiddeld 1,5 à 2% in 2010 en de stagnerende doorstroming, met name binnen de huursector en tussen de huur- en koopsector, weer op gang wordt gebracht. Hiertoe is de ambitie voor het aantal gereed te komen nieuwbouwwoningen bijgesteld naar circa 380 000 tot 420 000 in de periode 2005 t/m 2009 (= circa 80 000 per jaar), waarvan circa 75% in de stedelijke regio's (TK 2003–2004, 29 200 XI, nr. 3);

• Wat betreft kwaliteit blijft het beleid zich richten op: een toename van de woningdifferentiatie, met name van het aandeel middeldure en dure woningen in bestaand stedelijk gebied; bevordering verkoop huurwoningen (artikel 2); vergroting eigen woningbezit (artikel 2); en meer particulier opdrachtgeverschap, c.q. eigenbouw (artikel 3);

• Daarnaast richt het beleid zich op de verdere implementatie van de Nota Grondbeleid, omdat voor de uitvoering van het (ruimtelijk en) woonbeleid een adequaat instrumentarium voor het grondbeleid essentieel is (zie ook artikel 1). Voor de implementatie van de Nota Ruimte (tijdige sturing op voldoende bestemmingsplan- en streekplancapaciteit voor het wonen; plattelandsgemeenten krijgen meer ruimte om te bouwen voor de natuurlijke bevolkingsgroei) wordt verwezen naar artikel 8.

Het doelbereik 2004

Op basis van de gefaseerde prestatievoornemens van de stedelijke regio's en de Nota Bouwprognoses 2004–2009 wordt verwacht dat het woningtekort in 2008 zal zijn teruggebracht tot 2%. In de twintig stedelijke regio's tezamen worden, volgens die prestatievoornemens, in de periode 2005 t/m 2009 circa 360 000 woningen gebouwd waarmee het woningtekort in deze regio's in 2010 wordt teruggebracht tot circa 1,5%.

In 2004 worden naar verwachting circa 69 000 woningen opgeleverd, een stijging van 15% t.o.v. 2003.

De aanpak van de aanjaagteams heeft er toe geleid dat er toenemende (politieke) aandacht is voor de woningproductie op diverse locaties, respectievelijk dat ook andere partijen initiatieven ontplooien om de woningproductie te versnellen.

Beleidsprestaties 2004

Toelichting beleidsprestaties 2004

Algemeen

Bij brief van 21 september 2004 is de Tweede Kamer in kennis gesteld van de voortgang van de maatregelen ter verhoging van de woningproductie (TK 2003–2004, 29 200 XI, nr. 3 en TK 2004–2005, 27 562, nr. 14).

Woningbouwafspraken/BLS (2005 t/m 2009)

Woningbouwafspraken/convenanten

Er is overeenstemming over de woningbouwafspraken in de 20 stedelijke regio's en 15 convenanten zijn ondertekend. De ondertekening van 5 convenanten schuift door naar begin 2005 als gevolg van het besluitvormingstraject op regionaal en lokaal niveau. Februari 2005 wordt de Tweede Kamer nader in kennis gesteld.

Nota GrondbeleidAlgemeen:

In oktober 2004 is de Vierde Voortgangsbrief Grondbeleid aan de Tweede Kamer verzonden (TK 2004–2005, 27 581, nr. 20).

Stedelijke herverkaveling (invoering wettelijke regeling per 2005)

Met de VNG is overlegd om mogelijk in 2005 een aantal pilots over stedelijke herverkaveling te starten.

Versnellen woningproduktie

Herijking VROM-regelgeving en overige knelpunten regelgeving (onder meer Vogel- en Habitatrichtlijn, Flora en Faunawet, aanwijzing monumenten, verdrag van Malta (archeologie), luchtkwaliteit en geluid (dove gevels)).

Bij de vaststelling van de uitvoering van de Herijking VROM-regelgeving is prioriteit toegekend aan die wet- en regelgeving die relevant is voor de woningproductie. Bij brieven van 7 juni en 23 september 2004 is de Tweede Kamer in kennis gesteld van de voortgang hiervan (TK 2003–2004, 29 383, nr. 12 en 18; «Meerjarenprogramma herijking VROM-regelgeving»).

Het project «Één VROM-vergunning» is gestart (bundeling van vereiste VROM-vergunningen tot één besluit). Bedoeling is dat naast VROM (ruimtelijke ordening, wonen en milieu) de vergunning zich ook gaat uitstrekken tot wetten/vergunningstelsels van andere ministeries (omgevingsvergunning); zoals Wet verontreiniging oppervlaktewateren (V&W), Natuurbeschermingswet en Flora- en Faunawet (LNV) en Monumentenwet 1988 (OC&W).

Versnelde locatieontwikkeling is ook binnen de bestaande wet- en regelgeving mogelijk. Uit een pilot in de gemeente Rotterdam en de provincie Zuid-Holland is gebleken dat provincies en gemeenten ook zelf deze versnelling kunnen realiseren.

Maatwerkafspraken

In 2004 is er geen aanleiding geweest voor het maken van maatwerkafspraken.

Maatschappelijke effecten, indicatoren en streefwaarden1

In de Begroting 2004 (en 2005) is voor een aantal parameters aangegeven dat deze een indicatie geven van de ontwikkeling van de beoogde maatschappelijke effecten inzake stedelijke vernieuwing (nieuwbouw en herstructurering). Streefwaarde daarbij is dat bij al deze parameters vooruitgang wordt geboekt. In 2006 wordt hierover nader gerapporteerd. In onderstaande tabel wordt volstaan met het weergeven van deze ontwikkeling (per 2004) op basis van gegevens WBO1998, WBO2002 en CBS.

Bron realisatiegegevens: CBS; WBO1998/2002; WoON2006; Primos 2003; VROM-Woonmilieudatabase.

* voorjaar 2005 zijn definitieve CBS-cijfers beschikbaar

** In de Begroting 2004 (en 2005) zijn voor de indicatoren streefrichtingen aangegeven (i.p.v. streefwaarden) omdat de maatschappelijke effecten tegelijkertijd door externe factoren worden beïnvloed. Daarmee is het beleidsstreven, het ombuigen van een negatieve trend, zo concreet mogelijk weergegeven.In 2006 zijn nieuwe meetwaarden beschikbaar. In het Jaarverslag 2006 worden deze opgenomen.

*** Een hogere waarde impliceert een grotere spanning op de woningmarkt.

4.2.2 Herstructurering oude woonwijken; in bijzonder 56 prioriteitswijken in G-30

Het beleid richt zich op het toenemen van de kwaliteit van woningen, directe woonomgeving en, mede met het oog op de veiligheid, de openbare ruimte in oude, met name vroeg-naoorlogse, woonwijken. Wat betreft de kwaliteit van woningen gaat het daarbij in bijzonder om het vervangen van slechte, goedkope woningen door kwalitatief goede woningen voor de midden- en hoge inkomens. Dit opdat de samenstelling van de woningvoorraad en de bevolking minder eenzijdig wordt, respectievelijk de bewoners binnen hun eigen wijk een wooncarrière kunnen maken.

Sinds 2003 is in bijzonder ingezet op een tempoverhoging van de herstructurering, met name in 56 prioritaire wijken. Onder andere bij brief van november 2003 is de Tweede Kamer hiervan in kennis gesteld («Voortgang Actieprogramma Herstructurering en inzet corporatiemiddelen», TK 2003–2004, 29 200 XI, nr. 17). Bij de 56 wijkenaanpak gaat het om totaal 540 000 woningen.

Het doelbereik 2004

Op basis van een globale inventarisatie van de plannen in de 56 wijken kan worden vastgesteld dat realisatie van deze plannen een forse impuls betekenen voor de beoogde toename van de woningdifferentiatie en woningkwaliteit. In hoeverre de doelstelling inzake de kwaliteit van de directe woonomgeving en de openbare ruimte (sociaal-fysieke aanpak) met de uitvoering van deze plannen zal worden gerealiseerd is, op basis van deze globale inventarisatie, onvoldoende te beoordelen.

In 18 wijken is al met de uitvoering begonnen.

Beleidsprestaties 2004

Toelichting beleidsprestaties 2004

Algemeen

Bij brief van 17 september 2004 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de voortgang van de uitvoering van het Actieprogramma Herstructurering, inclusief de 56 wijkenaanpak (TK 2003–2004, 29 200 XI, nr. 136). In de eerste helft van 2005 wordt de Tweede Kamer nader in kennis gesteld.

ISV-I (2000 t/m 2004)Info Tweede Kamer over monitor ISV-I uit 2003 (procesmatige en inhoudelijke ontwikkelingen)

De monitor is medio 2004 opgeleverd. Begin 2005 wordt de Tweede Kamer hierover nader geïnformeerd.

ISV-II (2005 t/m/ 2009)Beleidskader ISV-II; Verdeelsleutel ISV-II

Het Beleidskader ISV en de Verdeelsleutel ISV zijn gebaseerd op de Wet stedelijke vernieuwing (Wsv). In het kader van het GSB-beleid is 2 juni 2004 een wijzigingsvoorstel op de Wsv aan de Tweede Kamer aangeboden (TK 2003–2004, 29 619; nr 1, 2, 3 en 6).

In april 2004 is het beleidskader ISV-II gepubliceerd in de BZK/GSB-nota «Samenwerken aan de krachtige stad» (TK 2003–2004, 21 062, nr. 116). De formele regeling hiervan vindt plaats door een aanpassing van het «Besluit aanwijzing rechtstreekse gemeenten en verdeelsleutel stedelijke vernieuwing«» en het «Besluit beleidskader stedelijke vernieuwing». De aanpassing van eerstgenoemde AMvB is 26 oktober 2004 gepubliceerd in het Staatsblad, nummer 574. De Tweede Kamer is hierover bericht.

Afsluiten convenanten

In de loop van maart 2005 worden door het Rijk de convenanten GSB III/ISV-II, die onder meer een kwalitatieve invulling van de woningbouwafspraken bevatten, met de G-30 ondertekend. Voorwaarde daarbij is wel dat er goedkeuring van de Tweede Kamer is over het kabinetsstandpunt zoals verwoord in de brieven van 19 november 2004 en 4 februari 2005 (TK 2004–2005, 27 926, nrs. 39 en 43).

Actieprogramma HerstructureringOnderzoek/operationaliseren specifieke faciliteiten

Naast de meer algemene faciliteiten (zoals de inzet van impulsteams, het «Afsprakenkader kostenverdeling herstructurering», vereenvoudiging van wet- en regelgeving, het Kenniscentrum Stedelijke Vernieuwing KEI) zijn de navolgende specifieke faciliteiten gerealiseerd.

Onder voorwaarden kan vrijstelling worden verkregen van «dubbele» overdrachtsbelasting bij Wijkontwikkelingsmaatschappijen (WOM's). De betreffende regeling is begin 2004 in de Staatscourant gepubliceerd en is, met terugwerkende kracht, per 1 januari 2003 van toepassing.

Via de Stichting Volkshuisvesting Nederland (SVN) is, ter verkrijging van laagrentende leningen, een revolving fund van € 15 miljoen beschikbaar voor de deelnemende gemeenten (behoudens Amsterdam, Maastricht, Lelystad en Breda).

Afspraken G-30 over aanpak/inzet faciliteiten

Afhankelijk van de behoefte aan faciliteiten op lokaal niveau (oplossen knelpunten) worden faciliteiten ingezet. Niet in alle wijken bestaat behoefte aan de inzet van faciliteiten.

Voor alle 56 wijken prestatieafspraken gemaakt/opgenomen in MOP's

In voornoemde brief van 17 september 2004 is een tussenstand terzake aangegeven. Eind 2004 zijn voor 45 van de 56 wijken prestatieafspraken gemaakt en ondertekend. Voor nog 5 tot 8 wijken worden binnenkort afspraken verwacht. Begin 2005 wordt de definitieve balans opgemaakt voor de alsdan nog resterende wijken.

Rol corporatiesTotstandkoming matching, corporaties worden geprikkeld planvorming/uitvoering 56 wijken actief ter hand te nemen

In voornoemde brief van 17 september 2004 is de Tweede Kamer in kennis gesteld van de concrete voortgang en de rol daarbij van de corporaties in de 56 wijken.

Slechts in een tweetal plannen wordt opgemerkt dat desbetreffende corporaties niet op eigen kracht de gewenste ambities kunnen financieren. Matchingsverzoeken voor deze plannen zijn thans bij VROM in behandeling. Voor de overige wijken waren op dat moment nog geen afspraken en is nog geen definitief inzicht in de behoefte is aan matching, teneinde financiering van de uitvoering te borgen. Er zijn geen concrete signalen dat matching hier een rol speelt. Naar de huidige inzichten komt vanuit de G-4 geen matchingsvraag.

Het instrumentarium voor matching is nog onderwerp van gesprek met Aedes, VNG, CFV.

Najaar 2004 zijn, binnen de context van de modernisering van het huurbeleid, centrale afspraken gemaakt met de corporaties over de aantallen woningen die zij, in het kader van de woningbouwafspraken/herstructurering, gaan bouwen (TK 2004–2005, 27 926, nr.39).

Maatschappelijke effecten, indicatoren en streefwaarden1

In de Begroting 2004 (en 2005) is voor een aantal parameters aangegeven dat deze een indicatie geven van de ontwikkeling van de beoogde maatschappelijke effecten inzake stedelijke vernieuwing (nieuwbouw en herstructurering). Streefwaarde daarbij is dat bij al deze parameters vooruitgang wordt geboekt. In 2006 wordt hierover nader gerapporteerd. In onderstaande tabel wordt volstaan met het weergeven van deze ontwikkeling (per 2004) op basis van WBO1998 en WBO2002.

Bron realisatiegegevens: WBO1998/2002; WoON2006; verantwoording MOP's GSB-II/ISV-I.

** In de Begroting 2004 en 2005 zijn voor de indicatoren streefrichtingen aangegeven (i.p.v. streefwaarden) omdat de maatschappelijke effecten tegelijkertijd door externe factoren worden beïnvloed. Daarmee is het beleidsstreven, het ombuigen van een negatieve trend, zo concreet mogelijk weergegeven.In 2006 zijn nieuwe meetwaarden beschikbaar. In het Jaarverslag 2006 worden deze opgenomen.

*** vanwege afwijkende vraagstelling zijn vergelijkbare gegevens WBO1998/WBO2002 niet altijd beschikbaar.

4.3 Beleidsevaluaties 2004

4.4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Bij artikel 4 is sprake van een onderuitputting van de budgetten, met name als gevolg van lagere realisaties bij het instrument «Innovatiebudget stedelijke vernieuwing». Tevens is binnen het operationeel doel «Herstructurering en nieuwbouw» sprake geweest van een herschikking van budgetten tussen de instrumenten «Budget BLS» en «Investeringen stedelijke vernieuwing».

Investeringen Stedelijke Vernieuwing

De uitgaven voor ISV zijn als gevolg van meerdere begrotingswijzigingen in 2004 € 63,2 mln lager uitgekomen dan geraamd. Het uitgavenbudget is verlaagd met het op een afzonderlijk instrument zichtbaar gemaakte budget voor BLS (€ 66,9 mln), de taakstelling doelmatig aanbesteden bouw (€ 4 mln) en een budgetschuif van € 9,3 mln ter dekking van de tekorten bij de uitvoering van de huursubsidie. De uitgaven zijn verhoogd met het budget voor Innovatieprojecten stedelijke vernieuwing (IPSV) van € 18,2 mln en de prijsbijstelling tranche 2003 van € 2,9 mln.

Innovatiebudget Stedelijke Vernieuwing

Aan de onderuitputting van ruim € 27 mln liggen twee mutaties ten grondslag.

Het budget voor projecten voor stedelijke vernieuwing in de steden (€ 13,5 mln op dit artikel) is in zijn geheel geïntegreerd met het ISV-budget. Daarnaast is het budget in 2004 verlaagd met € 14,8 mln door de taakstelling doelmatig aanbesteden bouw.

Volkshuisvestingsinstellingen, experimenten en kennisoverdracht

De overschrijding bij dit instrument is grotendeels veroorzaakt door een meerjarige bijdrage aan STIP van € 1 mln en een bijdrage aan het Kenniscentrum stedelijke vernieuwing (de Stichting KEI) van € 284 000. Compensatie heeft plaatsgevonden vanuit het onderzoeksbudget op dit artikel en vanuit artikel 16 «Nominaal en onvoorzien».

Artikel 05. Sociale kwaliteit van het wonen en de woonomgeving

5.1. Algemene beleidsdoelstelling

Algemene doelstelling, in nauwe samenhang met die inzake nieuwbouw en herstructurering (artikel 4), is het leveren van een bijdrage aan het verbeteren van de sociale kwaliteit van het wonen en de woonomgeving. Daarbij gaat het om:

– het anticiperen op de gevolgen (voor het wonen) van de vermaatschappelijking en extramuralisering van de zorg, c.q. van de vergrijzing en de toenemende wens van mensen met beperkingen om zo lang mogelijk zelfstandig te wonen en maatschappelijk actief te zijn, en

– het bevorderen van de leefkwaliteit in wijken. Dit gelet op ondermeer de toenemende gevoelens van onveiligheid, de toenemende zorg over de verpaupering en ongewenste vormen van concentratie van lage inkomensgroepen/kansarmen, veelal allochtonen, in sommige wijken.

Deze algemene doelstelling omvat de volgende operationele doelstellingen:

5.2.1. het tot stand komen van een situatie op het terrein van wonen, zorg en welzijn waarbij er voldoende (en betaalbaar) aanbod is van geschikte woningen voor ouderen en mensen met beperkingen;

5.2.2. het evenwichtig verbeteren van de leefkwaliteit in wijken (sociaal-fysieke aanpak).

Het doelbereik 2004

Door het, met alle betrokken partijen opgestelde, Aktieplan «Investeren in de toekomst» (TK 2003–2004, 26 631 en 28 951, nr. 99) is een solide basis gelegd voor het realiseren van de daarin vernoemde opgave voor wonen en zorg. Illustratief in dit verband is dat van de in het jaar 2003, tussen gemeenten en corporaties, afgesloten prestatieafspraken (totaal 319) bijna driekwart ook afspraken bevat over de huisvesting van ouderen en ruim de helft over mensen met beperkingen. In april 2004 heeft Aedes, bij gelegenheid van het afsluiten van het convenant Rijk-Aedes over het huurbeleid, nogmaals bevestigd dat zij zich zal inzetten om meer toegankelijke woningen te realiseren.

Wat betreft het doelbereik inzake het realiseren van voldoende woon-zorgcentra en dienstverlening (verzorgd wonen), wordt verwezen naar het Jaarverslag van VWS.

Bij de sociaal-fysieke wijkaanpak, die integraal deel uitmaakt van het GSB/ISV-II traject en de aanpak van 56 prioriteitswijken (artikel 4), is meer zicht verkregen op maatwerkaanpak en de wijze waarop bewoners in het proces kunnen participeren.

5.2. Operationele doelstellingen

5.2.1. Voldoende geschikt aanbod

VROM beoogt, mede ter bevordering van de doorstroming op de regionale woningmarkt, een beter evenwicht te bereiken tussen vraag en aanbod wat betreft geschikte woningen voor ouderen en mensen met beperkingen. Nieuwbouw, woningverbetering en woningtoewijzing moeten hieraan een bijdrage leveren. In dat kader is bij brief van 5 juli 2004 de Tweede Kamer in kennis gesteld van voornoemd Actieplan. Dit Actieplan bevat de kwantitatieve en kwalitatieve doelstellingen inzake toegankelijke woningen (VROM), woonzorgcentra en dienstverlening (VWS) en toegankelijke woonomgeving voor de periode 2004 t/m 2009; de daarvoor (vooralsnog) tot 2007 te ontplooien activiteiten; de wijze waarop de realisatie van deze opgave, door de verantwoordelijke partijen, wordt bewaakt; en hoe en wanneer de Tweede Kamer hierover geïnformeerd wordt.

Streefwaarden hierbij zijn:

– eind 2009 (resp. eind 2014) moeten er 255 000 (resp. 395 000) volledig toegankelijke woningen meer beschikbaar zijn dan in 2002;

– het aandeel toegankelijke woningen in de nieuwbouw moet toenemen tot 40% per jaar;

– er moeten minimaal 20 000 woningen per jaar worden verbeterd voor mensen met lichte beperkingen;

– de toewijzing van volledig toegankelijke woningen moet effectiever plaatsvinden.

Daarnaast dient de rechtsbescherming tegen ongerechtvaardigd onderscheid (op het gebied van wonen) voor mensen met een handicap te worden verbeterd en moet, ter vergroting van de variatie in woonzorgarrangementen, de invloed van bewoners op het aanbod op het terrein van wonen en zorg worden gestimuleerd.

Het doelbereik 2004

Op basis van de inmiddels afgesloten prestatieafspraken terzake tussen gemeenten en corporaties en de voornemens van de corporaties voor de komende jaren, mag worden verwacht dat de doelstelling dat er eind 2009 255 000 toegankelijke woningen aan de voorraad zijn toegevoegd, gerealiseerd wordt. Meer concrete resultaten inzake het aanbod van geschikte woningen komen in 2007 (peiljaar 2006) beschikbaar.

Het aantal toegankelijke woningen binnen het corporatiebezit is in 2003 toegenomen van 539 400 naar 580 000 (= 40 600 woningen; toename circa 7%). Dit is ruim boven de prognose van 8500 woningen. Naast nieuwbouw en verbouw is dit mede een gevolg van een meer nauwkeurige inventarisatie van de voorraad. Er blijft evenwel sprake van een discrepantie tussen vraag en aanbod vanwege een minder effectieve toewijzing. Daarnaast beschikken de corporaties in 2003 over 301 000 geschikte woningen voor ouderen en gehandicapten (als gevolg van aanpassingen). Eveneens een toename van 7% ten opzichte van 2002.

Beleidsprestaties 2004

Toelichting beleidsprestaties 2004

Algemeen

Wat betreft de prestaties van de corporaties wordt de Tweede Kamer jaarlijks geïnformeerd door ondermeer de Toezichtsbrief BBSH (prestatieveld «wonen en zorg»).

Woningbouwafspraken

In de woningbouwafspraken 2005 t/m 2009 zijn geen expliciete afspraken terzake opgenomen. Uitgangspunt is dat deze deel uitmaken van de algemene afspraken (zie artikel 4). In de toelichting bij de convenanten wordt dit benadrukt.

WGBH/CZ: Wetsvoorstel in 2004 naar Tweede Kamer

Het wetsvoorstel wordt begin 2005 voorgelegd aan de Raad van State en vervolgens aan de Tweede Kamer.

Maatschappelijke effecten, indicatoren en streefwaarden

In de Begroting 2004 (en 2005) is voor een aantal parameters aangegeven dat deze een indicatie geven van de ontwikkeling van de beoogde maatschappelijke effecten inzake voldoende geschikt aanbod. Streefwaarde daarbij is dat bij deze parameters vooruitgang wordt geboekt. In 2006 wordt hierover nader gerapporteerd. In onderstaande tabel wordt volstaan met het weergeven van deze ontwikkeling (per 2004) op basis van gegevens WBO1998, WBO2002 en CBS.

Bron realisatiegegevens: WBO1998/2002; WoON 2006; MNW

** In de Begroting zijn voor de indicatoren streefrichtingen aangegeven (i.p.v. streefwaarden) omdat de maatschappelijke effecten tegelijkertijd door externe factoren worden beïnvloed. Daarmee is het beleidsstreven, het ombuigen van een negatieve trend, zo concreet mogelijk weergegeven. In 2006 zijn nieuwe meetwaarden beschikbaar. In het Jaarverslag 2006 worden deze opgenomen.

5.2.2. Evenwichtig verbeteren van de leefkwaliteit van wijken

VROM stimuleert en faciliteert uitvoerende partijen (gemeenten, corporaties, projectontwikkelaars) om te komen tot een evenwichtige, duurzame herstructurering waarbij de fysieke aanpak, meer dan voorheen, wordt gecombineerd met de sociale en economische opgave (sociale kwaliteit, veiligheid en wijkeconomie). Dit evenwicht verhoogt de tevredenheid van bewoners tijdens en na de herstructurering.

Ook wordt een bijdrage geleverd aan het verminderen van de concentratie van lage inkomens in wijken en het tegengaan van negatieve effecten van de concentratie van allochtonen op hun integratie. Mede naar aanleiding van het initiatief van de gemeente Rotterdam wordt voor de grote gemeenten een wettelijke voorziening getroffen om de leefbaarheidsproblematiek aan te pakken.

Het doelbereik 2004

Binnen de 56 wijkenaanpak is de samenhang tussen sociaal en fysiek verankerd. In het kader van GSB/ISV-II hebben de G30-gemeenten het thema sociaal-fysiek opgenomen in hun Meerjarenontwikkelingsprogramma's 2005–2009. Uit de eerste resultaten van het evaluatieonderzoek betreffende het, in samenwerking met VWS uitgevoerde, kennisprogramma «sociaal-fysieke wijkaanpak» blijkt dat de in dit kader ontwikkelde handreikingen de professionals in het veld effectief hebben ondersteund.

In 2003 hebben de toegelaten instellingen € 127 miljoen aan leefbaarheidsvoorzieningen geïnvesteerd. Ten opzichte van 2002 is dat een afname € 30 miljoen. De inspanningen zijn vooral gericht geweest op het in stand houden en verbeteren van de directe woonomgeving en het woongenot in buurt of wijk.

Beleidsprestaties 2004

Toelichting beleidsprestaties 2004

IntegratieAfronding onderzoek woonruimteverdelingssystemen en formulering voorstellen Huisvestingswet

Het onderzoek naar de invloed van woonruimteverdelingssystemen op vestigingspatronen van kansarme allochtone groepen is eind 2004 afgerond. De resultaten hiervan worden betrokken bij de herziening van de Huisvestingswet (zie artikel 2).

In reactie op het Actieprogramma van de gemeente Rotterdam is ondermeer het wetsvoorstel «Bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek» opgesteld. Het wetsvoorstel omvat een aanvulling op het instrumentarium van de Huisvestingswet (ondermeer: het, bij woningtoewijzing, mogen stellen van nadere inkomenseisen) en een verruiming van de mogelijkheden van de Wet Victor (wettelijke gronden om panden te sluiten en beheer daarvan over te nemen).

Maatschappelijke effecten, indicatoren en streefwaarden

In de Begroting 2004 (en 2005) is voor een aantal parameters aangegeven dat deze een indicatie geven van de ontwikkeling van de beoogde maatschappelijke effecten inzake het evenwichtig verbeteren van de leefkwaliteit van wijken. Streefwaarde daarbij is dat bij deze parameters vooruitgang wordt geboekt. In 2006 wordt hierover nader gerapporteerd. In onderstaande tabel wordt volstaan met het weergeven van deze ontwikkeling (per 2004) op basis van gegevens WBO1998, WBO2002 en CBS.

Bron realisatiegegevens: WBO1998/2002; WoON2006; CBS

** In de Begroting zijn voor de indicatoren streefrichtingen aangegeven (i.p.v. streefwaarden) omdat de maatschappelijke effecten tegelijkertijd door externe factoren worden beïnvloed. Daarmee is het beleidsstreven, het ombuigen van een negatieve trend, zo concreet mogelijk weergegeven.In 2006 zijn nieuwe meetwaarden beschikbaar. In het Jaarverslag 2006 worden deze opgenomen.

*** Een hogere waarde impliceert een hogere concentratie

5.3 Beleidsevaluaties 2004

5.4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Bij artikel 5 is sprake van een onderuitputting van het totale budget. Dit betreft met name de budgetten voor de Woonzorgstimuleringsregeling en voor Sociale Vernieuwing.

Woonzorgstimuleringsregeling

De in 2004 gerealiseerde betalingen zijn achter gebleven bij de geraamde betalingen omdat de gereedmeldingen van de toegekende aanvragen nog niet dan wel vertraagd ontvangen werden en mede daardoor ook de afwikkeling van de ingediende gereedmeldingen langer doorliep dan gepland.

Sociale Vernieuwing

Het budget voor Sociale Vernieuwing in de steden (onderdeel van het budget IPSV) is bij 1e suppletore begroting 2004 in zijn geheel geïntegreerd met het ISV-budget (artikel 4) en daarmee verlaagd met € 4,705 mln.

Artikel 06. Versterken ruimtelijke kwaliteit stedelijke gebieden

6.1. Algemene beleidsdoelstelling

De kwaliteit van de inrichting van stedelijke en te verstedelijken gebieden dient beter te voorzien in de gedifferentieerde vraag naar ruimte voor uiteenlopende vormen van wonen, werken, voorzieningen, groen, recreatie, sport en infrastructuur. Die gedifferentieerde vraag laat zich vertalen in verschillende typen stads- en dorpsmilieus. Het aanbod van stadsen dorpsmilieus is echter veelal minder gevarieerd dan de vraag en zal daarom door intensivering, functiecombinatie en transformatie worden aangepast (zie ook beleidsartikel 4: Fysieke Stedelijke Vernieuwing). Het benutten van gebouwd gebied geniet daarbij de voorkeur boven nieuwe uitbreidingen, waarbij cultuurhistorische waarden behouden moeten blijven en aandacht moet zijn voor de architectonische kwaliteit. Voor de gewenste gebundelde verstedelijking is het van cruciaal belang dat regionale samenwerking tot stand komt.

Dit beleid wordt uitgewerkt in de volgende operationele doelstellingen:

6.2.1. Verbeteren stedelijke inrichting;

6.2.2. Versterken cultuurhistorische identiteit;

6.2.3. Stimuleren architectonische kwaliteit.

Het doelbereik 2004

In 2004 zijn wederom de nodige processtappen gezet die bijdragen aan de verdere implementatie van het beleid. Het doelbereik zal na de vaststelling van de Nota Ruimte gemonitord en geëvalueerd worden.

6.2. Operationele doelstellingen

6.2.1 Verbeteren stedelijke inrichting

Het ruimtelijk beleid voor stedelijk gebied en stedelijke ontwikkeling is gericht op:

• sterke, vitale steden,

• het bewaken van de balans stad/land,

• bundeling van verstedelijking,

• afstemming van wonen, werken, infrastructuur en recreëren/groen, met name op nationaal en regionaal niveau,

• bevorderen van ruimtelijke kwaliteit.

In de Nota Ruimte, alsmede in andere beleidskaders, zijn doelen, prestaties en instrumenten voor het ruimtelijk beleid voor stedelijke ontwikkeling opgesteld. Na de vaststelling van de beleidskaders is de verantwoordelijkheid van VROM voornamelijk het stimuleren en faciliteren van (samenwerkende) gemeenten en provincies bij de verbetering van de stedelijke inrichting.

Het doelbereik 2004

De beoogde prestaties zijn voor een deel gerealiseerd. Op basis hiervan kan in kwalitatieve zin geconcludeerd worden dat daarmee reëel bijgedragen is aan het realiseren van de doelstelling. Bij de Nieuwe Sleutelprojecten is er in 2004 vertraging ontstaan. Met name de complexiteit in de planvorming en het sluitend maken van de financiering van de projecten hebben meer tijd gevergd dan voorzien.

Het project KIEV verloopt in grote lijnen volgens planning.

Voor het project toekomst Almere geldt dat door voortschrijdend inzicht de beoogde prestatie, te weten het accorderen van het bestuursakkoord Almere, niet is gerealiseerd. Het Bestuursakkoord staat te ver af van het decentralisatieprincipe.

6.2.1.1 Deltametropool

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Het doel van het programma Deltametropool is te komen tot een duurzaam ontwikkelingsbeleid voor Landsdeel West, waarbij het accent ligt op de totstandkoming van de Deltametropool. Het beleidsconcept van de Deltametropool is in de Nota Ruimte verlaten en vervangen door het nationaal stedelijk netwerk Randstad Holland. Er is derhalve geen rapportage uitgebracht. Inmiddels zijn voor de Randstad Holland drie uitvoeringsprogramma's opgezet (Noordvleugel, Zuidveugel en Groene Hart) waarmee de agenda voor deze kabinetsperiode is gezet. In de Bestuurlijke Commissie Randstad (BCR) is afgesproken dat de acties die leiden tot een landsdeelconvenant, waar nodig geagendeerd blijven in de BCR. Samen met de uitvoeringsprogramma's is er sprake van een strategische agenda voor de Randstad Holland. Voor de uitvoeringsprogramma's Nota Ruimte is een evaluatie voorzien begin 2006.

6.2.1.2. Overige Nationale stedelijke netwerken

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Voor het geleiden van de ruimtelijke ontwikkeling binnen en tussen bundelingsgebieden is bestuurlijke samenwerking nodig om de ruimte efficiënter te gebruiken en aan te sluiten bij schaalvergrotingsprocessen. Het ontwikkelen van een aantal «Nationale Stedelijke Netwerken» (NSN) dient daartoe. Het beleid voor de overige nationale stedelijke netwerken is nader gepreciseerd in de Nota Ruimte. De minister van VROM heeft bij gelegenheid aangegeven een actieve rol te gaan spelen bij dit overleg. Inmiddels zijn de eerste gesprekken gevoerd. Met alle genoemde stedelijke netwerken zal voor medio 2005 een eerste overleg hebben plaatsgevonden. Dit zal gericht zijn op het maken van afspraken over een gecoördineerde inzet van het Rijk en afstemming over activiteiten in het stedelijk netwerk.

Een aantal stedelijke netwerken heeft strategische visies uitgewerkt in uitvoeringsprogramma's, zodat in het komende jaar afspraken met het Rijk kunnen worden gemaakt. Dit geldt voor: Groningen-Assen, Twente en Arnhem/Nijmegen (KAN).

De samenwerking van de stedelijke netwerken laat een voortgaande versterking zien. Dit is het duidelijkst te merken in het gezamenlijk optreden van het stedelijk netwerk Groningen-Assen, Twente, KAN en de eerste overleggen met Brabantstad over een enveloppenbenadering.

6.2.1.3. Budget Investeringen Ruimtelijke Kwaliteit (BIRK)

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Met BIRK worden subsidies verstrekt aan investeringsprojecten van gemeenten, provincies en waterschappen die bijdragen aan de duurzame ontwikkeling van stedelijke netwerken. Het belangrijkste beoogd effect in 2004 was realisatie van een aantal nieuwe projecten binnen de gebiedskaders van de BIRK-regeling. Van de BIRK-projecten die vóór publicatie van de regeling al in behandeling genomen waren, is de chloordeal met Akzo-Nobel in 2004 financieel afgerond. Verder is een subsidiebeschikking afgegeven voor Hart voor Dieren, is een convenant gesloten ten behoeve van de Renkumse Beek en is een memorandum van overeenstemming met Venlo tot stand gekomen.

Van de in 2003 opengestelde 2 indieningtranches zijn in 2004, na selectie, 19 projecten toegelaten tot de uitwerkingsfase van het BIRK. Na consultatie van de Adviescommissie BIRK heeft de Minister besloten dat deze indieners een subsidieaanvraag mogen indienen. Eind 2004 is in een bestuurlijk overleg met de gemeentes Enschede en Arnhem overeenstemming bereikt over onder andere de hoogte van een bijdrage uit het BIRK.

6.2.1.4. Project toekomst Almere

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

VROM is nauw betrokken geweest bij de tot stand koming van het IOP (integraal ontwikkelingsplan). Het IOP is uiteindelijk een integrale visie geworden en begin 2004 afgerond. Door voortschrijdend inzicht is de status van het IOP veranderd. Het Bestuursakkoord is van de baan, omdat het ter ver afstaat van het decentralisatieprincipe en de nu geldende beleidsinzichten.

6.2.1.5. Knelpunten infra gerelateerde investeringsprojecten met betrekking tot externe veiligheid

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Het project verloopt in grote lijnen volgens plan. De resultaten zijn inmiddels grotendeels vastgelegd in uitvoeringsafspraken/bestuurlijke afspraken over de sleutelprojecten. Voor de spoorzone Dordrecht Zwijndrecht is een toetsingskader ontwikkeld, waarop de bewindslieden van VROM/BZK en V & W in 2004 positief hebben gereageerd in een brief.

Er zijn oplossingen gevonden voor de spanning tussen ruimtelijke ontwikkeling en het externe veiligheidsbeleid, zonder dat dit ten koste is gegaan van doelstellingen met betrekking tot het vervoer.

6.2.1.6. Nieuwe Sleutelprojecten

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

De Nieuwe Sleutelprojecten zijn integrale stedenbouwkundige projecten op en rond de stations van de hogesnelheidstrein: Amsterdam-Zuid/WTC (Amsterdam Zuidas), Rotterdam Centraal, Utrecht Centraal, Den Haag Centraal, Arnhem en Breda. De ontwikkeling van deze stedelijke hoogwaardige vestigingsmilieus versterken de internationale concurrentiepositie van Nederland, ondersteunen de stedelijke netwerken en dragen wezenlijk bij aan de vitaliteit en economische structuur van de betrokken steden.

Met de gemeenten, provincies, de ministeries Financiën, V&W, EZ, BZK, AZ en overige betrokken partijen, zoals de Nederlandse Spoorwegen, is door VROM intensief samengewerkt aan de planvorming van de Sleutelprojecten en de voorbereiding van de uitvoeringsafspraken. Er is in 2004 vertraging in het proces ontstaan. Met name complexiteit in de planvorming en het sluitend maken van de financiering van de projecten hebben meer tijd gevergd dan voorzien.

Voor het sleutelproject Den Haag is een beschikking afgegeven. Voor het NSP Arnhem is een Uitvoerings Overeenkomst opgesteld en wordt in januari 2005 door Rijk en gemeente Arnhem ondertekend. Voor Utrecht is een Bestuurlijke Overeenkomst voorbereid en in het voorjaar 2004 door het Rijk en de gemeente Utrecht ondertekend. Voor Breda is volgens een Europese selectieprocedure een architect voor de OV-terminal geselecteerd. In 2004 zijn verder voorbereidingen getroffen voor de start van de Voorlopig Ontwerpfase (VO). Voor Rotterdam is opdracht verleend aan het Team CS tot het vervaardigen van een vlekkenplan. Dit vlekkenplan is in 2004 nog ter beoordeling voorgelegd. Voor het project Amsterdam Zuidas zijn onderzoeken ten behoeve van het sluitend maken van de businesscase en het vormgeven van samenwerkingsvormen (Publiek Private) en het in kaart brengen van de risico's uitgevoerd.

6.2.2. Versterken cultuurhistorische identiteit

6.2.2.1 Programma Belvedere

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Het doel van het Belvederebeleid zoals vastgesteld in de nota Belvedere is het cultureel erfgoed in het stedelijk en landelijk gebied beter te betrekken en te benutten bij de ruimtelijke inrichting van deze gebieden. In de Nota Ruimte is hieraan aandacht besteed. In generieke zin komt het Belvederebeleid terug in het ruimtelijk kwaliteitsbeleid en het landschapsbeleid.

Voor het nationaal Belvedereproject de Nieuwe Hollandse Waterlinie is het Linieperspectief Panorama Krayenhoff vastgesteld. In de Nota Ruimte is de NHW opgenomen als Nationaal Landschap. Provincies en gemeenten dienen het «linieperspectief» een goede vertaling in streek en bestemmingsplannen te geven.

Voor de noordgrens van het Romeinse Rijk in Nederland «de Limes» zijn pilots gestart. De actualiteits- en toekomstwaarde van de Limes is verkend. Het Rapport «De Gewenste Geschiedenis»; pleidooi voor een Limes-programma is verschenen. Conclusie is dat de Limes de potentie heeft om een bijdrage te leveren aan het beleven en het verrijken van nieuwe ontwikkelingen in het huidige landschap waar de Limes zich onzichtbaar in de onderlaag bevindt.

Over het gevoerde Belvederebeleid is door de staatssecretaris van OC&W mede namens de minister van VROM op 29 april 2004 een brief en een hoofd- en bijlagenrapport beleidsmonitor Belvedere 2003 aan de Tweede Kamer gestuurd (TK 2003–2004, 26 663, nr. 11).

6.2.2.2. Monumenten in rijksbezit

Bron realisatiegegevens: IRIS, RGD.

In 2004 is aan de brede implementatie van de methodiek bouwhistorisch onderzoek binnen de Rijksgebouwendienst gewerkt. Het gedachtegoed is verder ontwikkeld en geïmplementeerd in een onderzoeksomgeving. In het Groot project «Het Nieuwe Rijksmuseum» is dit met succes ingezet (zie ook de RGD-uitgave SMAAK, december 2004). Ook bij kleinere projecten wordt de benadering gevolgd en de contacten met betrokken instanties (Rijksdienst voor de Monumentenzorg en Instituut Collectie Nederland) hebben een structureler karakter gekregen. Op grond van deze positieve ervaringen zal in 2005 ook verdere implementatie buiten de RGD plaats gaan vinden.

Daarnaast zijn in juli 2004 zestien gebouwen van de Rijksgebouwendienst aangewezen als voorbeeld van Inspirerende Bouwkunst. Het gaat hier om naoorlogse gebouwen die bijzondere aandacht verdienen vanwege hun architectonische kwaliteit, en die nog niet wettelijk beschermd kunnen worden vanwege het feit dat ze nog geen 50 jaar oud zijn.

6.2.3. Stimuleren architectonische kwaliteit

Bron realisatiegegevens: RGD-interne administratie

Subsidieverstrekking ter ondersteuning vakgebied en verspreiding kennis

Doel van de subsidieverstrekking is gericht op de permanente ontwikkeling van het vakgebied in ruime zin en de verspreiding van de resultaten daarvan. Dit doel is gerealiseerd door subsidieverstrekking, gezamenlijk met OC&W, aan een vijftal architectuurinstellingen op basis van hun beleidsplannen in het kader van de architectuurnota «Ontwerpen aan Nederland, 2001–2004»: Nederlands Architectuurinstituut, Stimuleringsfonds voor Architectuur, Architectuur Lokaal, Berlage Instituut, Europan. Op deze wijze zijn door VROM op uiteenlopende wijze activiteiten gestimuleerd en gefaciliteerd met het doel architectonische en ruimtelijke kwaliteit op alle schaalniveaus te versterken, waaronder de subsidieregelingen Architectuur en Belvedere, ondersteuning van lokale architectuurcentra, ontwerponderzoek, stimulering opdrachtgeverschap, archivering architectencollecties, afstemming opleiding en praktijk, ontwikkeling, ontsluiting en uitwisseling van kennis, debat en tentoonstellingen voor zowel de vakwereld als een breed publiek, internationale uitwisseling. Een andere wijze waarop dit doel is gerealiseerd, is middels activiteiten zoals de ondersteuning en communicatie betreffende de tien Grote Projecten, welstandbeleid gemeenten, de Rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap, uitvoering van de Wet op de Architectentitel in samenhang met het programma Het Experiment (aanvulling op de reguliere opleiding voor architecten), alsmede studies en onderzoeken in het verlengde hiervan.

Uitbrengen Actieprogramma Ruimte en Cultuur

Doel van een nieuwe nota architectuurbeleid is het voortzetten en verder ontwikkelen van dit beleid in een vervolgtraject, dat in onderlinge samenhang een geactualiseerd kader biedt voor wet- en regelgeving, activiteiten en instrumenten gericht op de versterking van architectonische en ruimtelijke kwaliteit. Dit doel is in 2004 nog niet volledig gerealiseerd. Begin 2005 zal het nieuwe beleidskader worden opgeleverd. Enige vertraging is ontstaan door het gezamenlijke initiatief van OC&W en VROM om het vervolgtraject in een breder verband te plaatsen. Hieraan wordt invulling gegeven in het Actieprogramma Ruimte en Cultuur (ARC) als uitwerking van de Nota Ruimte, waarin naast het architectuurbeleid ook het Belvederebeleid een vervolg krijgt. Deze benadering heeft onmiskenbaar een meerwaarde door een meer samenhangende en integrale aanpak van beide (VROM-) beleidsterreinen, maar heeft ook geleid tot een meer complex traject, zowel inhoudelijk als organisatorisch.

Aanbieden voortgangsrapportage architectuurbeleid aan Tweede Kamer

De rapportage over het architectuurbeleid (Grote Projecten en diverse beleidsmaatregelen) heeft ten doel de Tweede Kamer te informeren over de voortgang en resultaten van het architectuurbeleid. De aanbieding aan de Tweede Kamer zal plaatsvinden in samenhang met het verschijnen van het Actieprogramma Ruimte en Cultuur begin 2005.

Gouden Piramide

De Rijksprijs voor 2003 wordt tegelijkertijd uitgereikt met de Rijksprijs voor 2004. Dit zal op 23 april 2005 plaatsvinden. Het boek over de Gouden Piramide 2003 is wel uitgekomen en de tv-programma's zijn in 2004 uitgezonden.

6.3. Beleidsevaluaties

Door de ontwikkeling van de Nota Ruimte zijn de accenten anders komen te liggen, waardoor onderzoeken niet altijd zo zijn geformuleerd als in eerste instantie gepland.

Bron realisatiegegevens: Interne DGR-administratie

6.4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

* Vastgestelde begroting 2004: artikel 06 inclusief amendement Hofstra en Mastwijk (krst II, 2003–2004, 29 200 XI, nr. 67)

Toelichting:

De verhoging van het volume aan verplichtingen wordt voornamelijk veroorzaakt door het aangaan van verplichtingen voor zes grote projecten die worden gedekt uit het Fonds Economische Structuurversterking. Het betreft: NSP Utrecht (€ 54,5 mln), Hart voor Dieren (€ 50 mln), Midden Delfland (€ 2 mln), Enschede Muziekkwartier (€ 14 mln) en Venlo (€ 9 mln), Arnhem Rijnboog (€ 14,5 mln). Daarentegen hebben er ook verlagingen plaatsgevonden zoals de afgesproken overboeking van middelen voor Belvedere aan OC&W (€ 2,3 mln) en LNV (€ 0,4 mln) en de verlaging van Hart voor Dieren van € 1,7 mln (terugboeking aan V&W) en € 4,3 mln (schuif naar 2007).

Uit het Fonds Economische Structuurversterking zijn middelen ontvangen voor de uitgaven aan enkele van bovenstaande projecten te weten: € 6,0 mln voor NSP Den Haag, € 2,9 mln voor Hart voor Dieren, € 2,1 mln voor het project «Vernieuwend Ruimtegebruik» en € 1,0 mln voor Bommelerwaard.

Artikel 07. Verbeteren integrale milieukwaliteit op lokaal niveau

7.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het beleid is gericht op het voorkomen en terugdringen van geluidoverlast (gezondheidsschade en hinder), van veiligheidsrisico's van industriële activiteiten en van risico's van lucht- en bodemverontreiniging, door het bevorderen van een lokale aanpak. Uitwerking van deze algemene doelstelling vindt plaats in de volgende vier operationele doelstellingen:

7.2.1 Lokale milieukwaliteit en gebiedsgericht beleid;

7.2.2 Uitvoering bodemsanering;

7.2.3 Geluidsreductie;

7.2.4 Waarborgen externe veiligheid.

Het doelbereik 2004

In algemene zin kan gesteld worden dat het voorkomen en terugdringen van lokale milieuproblemen in 2004 verbeterd is. De voor 2004 geplande prestaties zijn in grote mate gerealiseerd. Het beleid ter voorkoming en terugdringing van veiligheidsrisico's zal in de komende jaren effect op de verhoging van de externe veiligheid hebben.

7.2. Operationele doelstellingen

7.2.1. Lokale milieukwaliteit en gebiedsgericht beleid

De belangrijkste doelstellingen zijn:

• Bevorderen van een hoge leefomgevingskwaliteit;

• Voorkomen van blootstelling aan voor de volksgezondheid slechte luchtkwaliteit en het saneren van situaties waar in het verleden een dergelijke blootstelling is ontstaan;

• Realiseren van geïntegreerde gebiedsgerichte planvorming en uitvoering van ruimtelijke ordening- en milieubeleid.

Het doelbereik 2004

Zoals in het jaarverslag 2003 al is gesignaleerd, blijkt het in de praktijk moeilijk om de beoogde maatschappelijke effecten te definiëren. Het VROM-beleid op dit terrein wordt gekenmerkt doorfaciliteren en het bieden van handreikingen op het gebied van minimum- en ambitiewaarden, zodat de decentrale overheden invulling kunnen geven aan het beleid. Bij de beleidsprestaties is aangegeven dat de meeste voorgenomen beleidsprestaties gerealiseerd zijn. Op grond hiervan kan in kwalitatieve zin geconcludeerd worden dat daarmee reëel bijgedragen is aan het behalen van de doelstellingen.

Beleidsprestaties

Bron realisatiegegevens: DGM-interne administratie

Toelichting:

• Inwerkingtreding van de Wet luchtkwaliteit

Naar aanleiding van uitspraken van de Raad van State is besloten dat voorrang wordt gegeven aan het verduidelijken van de intentie van bestaande regelgeving. Op 30 september is hiervoor een circulaire uitgebracht die een nadere interpretatie biedt van het Besluit Luchtkwaliteit. De vertaling van deze circulaire en van de EU-richtlijnen in aanpassing van regelgeving zal in 2005 plaats vinden. De eerste stap hiertoe is het ontwikkelen van een Ministeriële Regeling waarin de EU-richtlijn op het terrein van luchtkwaliteit wordt geïmplementeerd.

• Gereedkomen van meet- en regelvoorschriften luchtkwaliteit

De voorstellen voor de aanpak zijn gereed. In overleg met TNO en het RIVM wordt dit nader ontwikkeld. Oorzaak van vertraging is de complexiteit van de materie. De beleidsprestatie zal in 2005 worden gerealiseerd.

• Inwerkingtreding van de Wet Stad en Milieu

In verband met aanvullende wensen ten aanzien van de wet, onder andere de generieke werking en de uitbreiding van de wet met het landelijk gebied, heeft de totstandkoming van de Wet Stad en Milieu meer tijd gevergd dan oorspronkelijk voorzien. Volgens de bijgestelde planning treedt de Wet nu medio 2005 in werking.

7.2.2. Uitvoeren bodemsanering

De belangrijkste doelstelling van het bodemsaneringsbeleid is de beheersing van de bodemverontreinigings-problematiek per 2030; dit houdt in dat alle op dat moment ernstige bodemverontreiniging die urgent is te saneren, gesaneerd is dan wel onderworpen is aan een beheersregime. Als tussendoel geldt, dat in 2015 de bodemkwaliteit in heel Nederland voldoet aan de voor het feitelijk gebruik gestelde normen.

Het doelbereik 2004

In 2004 is de 1e fase landsdekkend beeld van aanwezige verontreiniging gereedgekomen en is er inzicht in de totale werkvoorraad. Met de kennis van de omvang van de bodemverontreinigingsproblematiek is het voor het bevoegd gezag mogelijk om adequate maatregelen te nemen.

Beleidsprestaties

Bron realisatiegegevens: DGM interne administratie

Toelichting:

• Toekennen 2005–2009 budgetten Wbb en ISV

Indicatieve verdeling van de budgetten is in 2004 vastgesteld. Begin 2005 zal dit leiden tot het daadwerkelijk toekennen, door middel van een beschikking, van deze budgetten aan de budgethouders.

• Monitoringsrapportage integrale evaluatie bodemsanering

In 2004 is besloten om meer onderbouwende gegevens in de evaluatie te betrekken. Deze evaluatie neemt zodoende in kwalitatief opzicht toe. Ook heeft het meer tijd gevergd om het landsdekkend beeld compleet te krijgen. Oplevering van het landsdekkend beeld is in november 2004 geschied. De verwachte datum van realisatie van de integrale evaluatie is hierdoor naar 2005 verschoven.

Bron: RIVM

Toelichting:

Er is sprake van een andere verdeling van de oriënterende onderzoeken over het ISV- en Wbb-kader dan oorspronkelijk geraamd. Het totaal aantal gerealiseerde oriënterende onderzoeken vanuit rijksfinancierings-kader (ISV + Wbb) is boven de raming uitgekomen (realisatie: 1086 versus raming van 900).

7.2.3. Geluidsreductie

Het streven is dat in 2030 in alle gebieden (stedelijk en landelijk) een goede akoestische kwaliteit heerst en dat in 2010 reeds een forse verbetering in het stedelijk gebied is gerealiseerd.

Het doelbereik 2004

In 2004 is voortgang geboekt in het terugdringen van verkeerslawaai. Voorts is gewerkt aan verdere implementatie van regelgeving op het terrein van geluid in brede zin.

Beleidsprestaties

Bron realisatiegegevens: DGM interne administratie

Toelichting:

• Handreiking n.a.v. wetsvoorstel tot wijziging Wet geluidhinder

Op basis van nieuwe inzichten is besloten geen handreiking te maken. In plaats hiervan worden vijf brochures over de wijziging Wet geluidhinder gepubliceerd.

• MR-conversie huidige geluidmaat naar Lden

Omzetting vergt meer tijd dan voorzien. De gewijzigde wet en de bestaande regelingen blijken toereikend instrumentarium te bieden voor omschakeling naar Lden geluidmaat. Zodoende is het niet nodig om een nieuwe Ministeriële Regeling op te stellen.

Bron: Bureau Sanering Verkeerslawaai dd. 24-01-2005

Toelichting:

Het aantal gereedmeldingen van projecten is achtergebleven bij de prognose. Dit wordt enerzijds veroorzaakt doordat één groot project eerder gereedgemeld is dan voorzien (2003 in plaats van 2004) en anderzijds doordat bij andere grote projecten de gereedmelding net over de jaargrens naar 2005 is geschoven. Deze incidentele afwijkingen hebben geen invloed op de realisatie van de meerjarenraming.

7.2.4.Waarborgen externe veiligheid

Het beleid richt zich op de veiligheid met betrekking tot zware ongevallen met gevaarlijke stoffen en met betrekking tot het gebruik van luchthavens. Er zijn drie hoofddoelstellingen:

– het realiseren van een consistent en acceptabel beleidsbouwwerk;

– het oplossen van niet-aanvaardbare situaties (saneren van knelpunten);

– het zorgen voor de noodzakelijke voorwaarden voor de uitvoering van het beleid.

Het doelbereik 2004

Over de mate waarin het doel voor externe veiligheid is bereikt, wordt jaarlijks aan de Tweede Kamer gerapporteerd (recent: 4e voortgangsrapportage EV2004.082038, d.d. 7 september 2004).

In 2004 is de opslag van professioneel vuurwerk in de bebouwde omgeving volledig beëindigd. De opslag van consumentenvuurwerk vindt uitsluitend nog onder strenge voorschriften plaats.

De LPG-sanering is voor urgente gevallen gestart: de eerste beëindiging van verkoop is gerealiseerd.

De subsidies in het kader van de programmafinanciering zijn verstrekt, hiermee zijn provincies en gemeenten in staat gesteld om de uitvoering van het veiligheidsbeleid een impuls te geven.

Beleidsprestaties

Bron realisatiegegevens: n.v.t.

Toelichting:

1) Dit is toegelicht in de 4e voortgangsrapportage. Het ministerie van BZK is in de loop van 2004 trekker van dit project geworden en primair verantwoordelijk voor de voortgang.

2) Een gelijktijdige verzending naar de Tweede Kamer van de eindresultaten Ketenstudies en het kabinetsstandpunt wordt voorbereid (MR 22 december 2004). Naar verwachting zal dit in de eerste helft van 2005 plaatsvinden.

3) Een deel van deze analyse wordt gerapporteerd in het kader van de ketenstudies. Voor het overige is het ministerie van V&W trekker van dit project geworden, ter voorbereiding op de in 2005 te verschijnen Nota Vervoer Gevaarlijke Stoffen.

4) Het uitvoeringsprogramma PAGE wordt uitgevoerd door V&W en VROM; het programma loopt tot 2010. In de 4e voortgangsrapportage is gemeld, dat vrijwel alle knelpunten zijn opgelost.

5) Na overleg met IPO/VNG is in september besloten extern onderzoek te laten doen ter voorbereiding van het programma. Dit onderzoek omvat drie fasen: 1 – structurele financiering; 2 – structuur uitvoering; 3 – wat is een adequaat niveau en wat kost dat? Het rapport over de eerste fase is in maart 2005 beschikbaar.

7.3. Beleidsevaluaties 2004

* toelichting:

In een interne evaluatie is een stand van zaken opgesteld en de handreiking Groepsrisico's vormt de eerste weerslag van de nieuwe werkwijze bij het beoordelen van groepsrisico's.

7.4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Subsidies gebiedsgericht milieubeleid

Het budget voor de subsidieregeling gebiedsgericht milieubeleid is gedeeltelijk overgeheveld naar het ministerie van LNV voor uitvoering van het gebiedsgericht milieubeleid. Daarnaast is een gedeelte van dit budget overgeheveld naar artikel 10 van de VROM-begroting waar het onderdeel gaat uitmaken van de bredere regeling Investeringsbudget Landelijk Gebied.

Overige instrumenten lokale milieukwaliteit

De belangrijkste verklaring voor de aanpassing van dit budget is de bij eerste suppletore begrotingswet 2004 doorgevoerde verhoging (+ € 3,9 mln) voor de uitvoeringskosten Modernisering Instrumentarium Geluid (MIG).

Subsidies bodemsanering

Tegenover de hogere uitgaven bij subsidies bodemsanering staan hogere ontvangsten in verband met ontvangsten uit restituties en in verband met kostenverhaalzaken. Daarnaast zijn de subsidiebudgetten bodemsanering verhoogd, ten laste van de subsidies geluidsreductie (overheveling binnen artikel 7) en ten laste van artikel 10. Deze uitgavenverhoging is noodzakelijk om de uitfinanciering van het meerjarenprogamma bodemsanering 2002–2004 mogelijk te maken.

Overige instrumenten bodemsanering

De hogere uitgaven worden veroorzaakt doordat de uitvoeringskosten die gemoeid zijn met het realiseren van de bodemsaneringen, hoger zijn dan oorspronkelijk in de begroting 2004 voorzien. Dit wordt veroorzaakt door de extra activiteiten die nodig zijn geweest voor het opleveren van het landsdekkend beeld van nog aanwezige bodemverontreiniging, inclusief waterbodems en asbestproblematiek.

Subsidies geluidsreductie wegverkeer

De lagere uitgaven worden door verschillende oorzaken verklaard.

Er heeft een vertraging in de uitfinanciering plaatsgevonden van ca € 1,4 mln. Deze betaling vindt nu in 2005 plaats. De subsidie-uitgaven voor geluidsreductie spoorweglawaai zijn € 1,5 mln hoger uitgevallen. Hiervoor vindt compensatie plaats ten laste van het subsidiebudget geluidsreductie wegverkeer. Voor het overige worden de mindere uitgaven veroorzaakt door extra uitvoeringskosten, in het bijzonder de uitvoeringskosten voor de Modernisering Instrumentarium Geluid (MIG), die op een ander instrument worden verantwoord. Tenslotte is een oorzaak gelegen in de op dit instrument geboden compensatie om het meerjarenprogramma bodemsanering 2002–2004 te realiseren

Waarborgen externe veiligheid

* AKZO

De Europese Commissie is akkoord gegaan met de voorgenomen bijdrage aan AKZO ter beperking van het chloortransport per spoor. In totaal wordt ca € 64 mln bijgedragen. Eerder is al circa € 32 mln betaald. Vanuit het instrument Externe veiligheid is € 7,2 mln bijgedragen. Vanuit het FES is de resterende € 25 mln betaald.

* Sanering vuurwerkbedrijven:

Uit de aanvullende post bij Financiën is € 17 mln toegevoegd ten behoeve van de sanering van de vuurwerkbranche. Voor de sanering van vuurwerkbedrijven was € 7,5 mln minder benodigd dan verwacht. Dit bedrag is bij tweede suppletoire begroting afgeboekt.

* Programmafinanciering Externe Veiligheid

Uit de aanvullende post bij Financiën is € 7 mln toegevoegd ten behoeve van het externe veiligheidsbeleid bij provincies en gemeenten. Hiervan is € 5,5 mln uitgekeerd.

* LPG-sanering

Uit de aanvullende post is € 3,5 mln toegevoegd aan de EV-begroting ten behoeve van de LPG-saneringsoperatie. De saneringsoperatie is evenwel achtergebleven bij de verwachtingen, zodat € 3 mln niet in 2004 is uitgegeven.

Artikel 08. Versterken ruimtelijke kwaliteit landelijke gebieden

8.1. Algemene beleidsdoelstelling

De Minister van VROM streeft naar een vitaal landelijk gebied. Het ruimtelijk beleid richt zich enerzijds op bescherming en zo nodig herstel van waardevolle gebieden met bijzondere landschappelijke, recreatieve, cultuurhistorische en/of ecologische kwaliteiten. Anderzijds richt het ruimtelijk beleid voor het landelijk gebied zich op het verder ontwikkelen van deze waarden in relatie met ruimteclaims en/of gewenste functieveranderingen ten behoeve van wonen, werken en nieuwe infrastructurele werken in het buitengebied en op oplossingen voor de water- en milieuproblematiek. De landbouw blijft de belangrijkste sociaal economische en landschappelijke drager van het buitengebied. Transitie van de landbouw – mede ingegeven door EU-landbouwbeleid en milieubeleid – is noodzakelijk om deze functies voor het buitengebied te behouden.

De Minister van VROM streeft ernaar om bij functieveranderings- en inrichtingsvraagstukken de zogenaamde lagenbenadering als ordenend principe te hanteren, waarbij het water een steeds belangrijker sturende rol op de ordening van ruimtelijke functies zal vervullen.

Dit beleid wordt uitgewerkt in de volgende operationele doelstelling:

8.2.1. Bescherming en ontwikkeling van het landelijk gebied.

Het doelbereik 2004

Via toetsing van ruimtelijke plannen (door VROM-Inspectie en DG Ruimte) op basis van de formele PKB's deel 3 Vijfde Nota RO en Structuurschema Groene Ruimte 1 is bijgedragen aan het realiseren van deze algemene doelstelling. In 2004 zijn de nodige processtappen gezet die bijdragen aan de implementatie van dit beleid. Het doelbereik zal na de vaststelling van de Nota Ruimte gemonitord en geëvalueerd worden.

8.2. Operationele doelstelling

8.2.1. Bescherming en ontwikkeling van het landelijk gebied

Door de toenemende «verstening» neemt de waarde van een groen danwel open buitengebied met agrarische cultuurlandschappen, watergebieden, natuur- en recreatiegebieden aan belang toe. Het ruimtelijk beleid is gericht op het zoveel mogelijk in stand houden en zo mogelijk herstellen van deze waarden. Dit wordt bereikt door het samen met LNV opstellen van beleidskaders, het zorgen voor doorwerking in het beleid van andere overheden en het zo nodig beschikbaar stellen van instrumenten voor uitvoering van het beleid.

De beleidskaders zijn gericht op bescherming van waardevolle landschappen en natuur- en recreatiegebieden, bundeling van de verstedelijking, de glastuinbouw en intensieve veehouderij, het vrijwaren van het buitengebied van functies die niet aan het buitengebied zijn verbonden en zo mogelijk komen tot vergroening door sanering (en vervolgens concentratie) van verspreid liggende kassen en (vrijkomende) bebouwing. Ook middels de ruimte voor ruimte benadering, wordt bijgedragen aan de bescherming en ontwikkeling van het buitengebied. Deze beleidskaders zijn geactualiseerd in de Nota Ruimte.

Het doelbereik 2004

De beoogde prestaties zijn voor een deel gerealiseerd. Op basis hiervan kan in kwalitatieve zin geconcludeerd worden dat daarmee reëel is bijgedragen aan het realiseren van de operationele doelstelling. Doordat de parlementaire besluitvorming van de Nota Ruimte in 2004 niet is afgerond, is de implementatie van het beleid nog niet in alle Nationale Landschappen van start gegaan. De beoogde prestatie voor de PKB Ruimte voor Rivier is niet gehaald, waardoor de vaststelling van de PKB Ruimte voor de Rivier is opgeschoven naar maart 2005. Wat betreft de schadeclaims Ruimte voor de Rivier zijn alle ingediende verzoeken om schadevergoeding in behandeling genomen en gedeeltelijk afgehandeld. Tevens is een aanvang gemaakt met de evaluatie van de schaderegeling. Als gevolg van een koppeling van deze evaluatie aan de evaluatie van de (schadeveroorzakende) beleidslijn is de evaluatie nog niet afgerond.

8.2.1.1 Nationale landschappen

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Nederland kent een aantal gebieden met een kenmerkende landschappelijke identiteit die op de schaal van de ruimtelijke hoofdstructuur waardevol zijn vanwege hun open, relatief niet verstedelijkt karakter en/of bijzondere landschappelijke, cultuurhistorische en ecologische waarden. Het Rijk wil de waarden van deze Nationale Landschappen behouden en waar nodig verder ontwikkelen.

In een aantal Nationale Landschappen, met name voor welke al langer een organisatorisch verband bestaat, bestonden al (aanzetten tot) ontwikkelings- en of uitvoeringsprogramma's.

In een aantal Nationale Landschappen wordt al geruime tijd gewerkt aan de integrale uitvoeringsprogramma's. VROM heeft € 15 mln vrijgemaakt in het BIRK-budget om uitvoeringsprojecten, gericht op versterken van de identiteit te mede-financieren. Momenteel wordt een monitoringsysteem opgezet door het Rijk. Dit systeem zal mede gebruik maken van het Meetnet Kleine Landschapselementen. Het moet in de komende jaren het inzicht verschaffen op basis waarvan evaluatieve uitspraken over de doelbereiking inzake Nationale Landschappen kunnen worden gedaan.

8.2.1.2. Bufferzone beleid en beleid voor regionale parken

Bron realisatiegegevens: DLG ministerie van LNV

Om aan de vraag naar groen en recreatieruimte tegemoet te komen is aangegeven dat in deze stedelijke gebieden voldoende recreatief groen moet worden gerealiseerd en dat de open ruimten tussen de steden moet worden gehandhaafd. Het overleg met LNV over het ambitieniveau van het Rijk vindt ook in dat kader plaats.

In de bufferzones met een rijkstaakstelling voor het verwerven van grond zijn in 2004 gronden aangekocht. Het bufferzonebeleid is in 2004 gehandhaafd. Budgettair gesproken is er voor de aankoop van gronden in 2004 sprake van een lichte onderuitgeputting. De planning om het restant aan te kopen hectares in 2011 gerealiseerd te hebben kan nog steeds gehandhaafd blijven.

8.2.1.3. Reconstructie van zandgebieden

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Voor de reconstructie van de zandgebieden is de integrale planvorming door de vijf provincies Noord-Brabant, Limburg, Gelderland, Overijssel en Utrecht verwezenlijkt. Daartoe bestaan er open relaties tussen LNV, VROM en genoemde provincies, zowel op bestuurlijk als op ambtelijk niveau. Van de twaalf plannen zijn er in 2004 twee vastgesteld en door de ministeries goedgekeurd, alle overige plannen komen rond in de 1e helft van 2005.

Alle betrokkenen zijn zich bewust van de sterke samenhangen van dit beleid met hoofdstukken uit het Milieubeleid, beleid inzake RO en beleid van de EU inzake de landbouw.

De prestatie «Bevorderen doorwerking rijksbeleid inzake reconstructie van de zandgebieden in plannen van lagere overheden» is nog niet gerealiseerd in 2004. Er zijn wel belangrijke stappen gezet die later dan verwacht zullen leiden tot realisatie. Zo is tussen Rijk en lagere overheden overleg opgestart, waarin het Rijk en de lagere overheden in de fase van planvorming en later bij de goedkeuring van de plannen hun beleid op elkaar afstemmen.

Modernisering van de Intensieve Veehouderij plus verplaatsing vanuit plekken, waar deze op gespannen voet staat met de omgeving, komt op gang. Er zijn goede werkafspraken tot stand gekomen tussen provincies, gemeenten en waterschappen. Een evaluatie van de Reconstructie(wet) is aan de Tweede Kamer toegezegd voor 2006.

In de voortgangsbrief van Minister Veerman aan de Tweede Kamer van 5 november 2004 heeft hij, mede namens de Staatssecretaris van VROM, een korte typering en een beoordeling van de RIVM-studie «Schuiven op Zand» opgenomen. Aan de reconstructie is meermalen bekendheid gegeven, onder andere bij de ondertekening van bestuursovereenkomsten in Limburg en Overijssel.

8.2.1.4. Glastuinbouw

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

In 2004 zijn de herzieningen van de streek- dan wel omgevingsplannen van de provincies Drenthe, Friesland en Noord Holland beoordeeld op het onderdeel van de nationale projectlocaties glastuinbouw. Er zijn in 2004 geen regelingen voor het saneren van glas opgesteld die door het Rijk getoetst konden worden.

In de provincies Drenthe, Friesland en Noord Holland zal voldoende ruimte voor de geconcentreerde glastuinbouwontwikkeling worden geboden. In 2004 zijn de evaluatieactiviteiten gestart van het beleid van de nationale projectlocaties. Deze evaluatie zal zich richten op het aantal de omvang en de ligging van deze locaties in relatie tot de herstructureringsbehoefte en ook de regionale behoefte. Met LNV zijn voorbereidingen getroffen om deze evaluatie in 2005 van start te kunnen laten gaan.

8.2.1.5. PKB Rivierengebied/Maas/Noodoverloopgebieden

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

De PKB Ruimte voor de Rivier heeft de volgende doelstellingen: verhogen van de veiligheid tegen hoogwater en verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit. De uitvoering van deze PKB dient uiterlijk 2015 zijn beslag te hebben. VROM gaat daarvoor een kader ontwikkelen om de doelstelling «verbetering van de ruimtelijke kwaliteit» voor de Rijn en haar zijtakken te operationaliseren en daarmee stuurbaar en toetsbaar te maken. De vaststelling van de PKB Ruimte voor de Rivier is opgeschoven naar maart 2005. Hierin zal tevens zijn aangeduid welke gebieden ruimtelijk worden gereserveerd teneinde op de lange termijn maatregelen gericht op het scheppen van ruimte voor water mogelijk te maken. Er wordt geen (apart) ruimtelijk kader opgesteld. Hierin is voorzien bij de PKB. De limitatieve lijst met locaties in het winterbed van de rivier, waar geëxperimenteerd kan worden met vormen van aangepast bouwen, is eveneens opgeschoven naar maart 2005.

8.2.1.6. Schadeclaims Ruimte voor Rivier

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Sinds de instelling van de schadecommissie in 1999 zijn er in totaal circa 20 schadeclaims in behandeling genomen, waarvan er in 2004 4 zijn afgehandeld en 8 nog in behandeling zijn. In 2004 heeft DGR in één geval een schadevergoeding toegekend van circa € 200 000,–.

In 2004 is een aanvang gemaakt met de evaluatie van de Beleidslijn «Ruimte voor de Rivier», waarbij tevens de schaderegeling en afhandeling wordt geëvalueerd. De resultaten van deze evaluatie zullen in de eerste helft van 2005 bekend worden, waarna over eventuele vervolgactiviteiten zal worden beslist. Rekening houdend met deze evaluatie en de vaststelling van eventuele vervolgactiviteiten is het instellingsbesluit van de schadecommissie met ruim een jaar verlengd.

8.3. Beleidsevaluaties

Door de ontwikkeling van de Nota Ruimte zijn de accenten anders komen te liggen, waardoor onderzoeken niet altijd zo zijn geformuleerd als in eerste instantie gepland.

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

8.4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Het Bufferzone beleid wordt uitgevoerd in samenwerking met DLG van LNV. Omdat in 2004 minder hectaren grond zijn aangekocht dan was geprognosticeerd is € 1,7 miljoen minder verrekend met LNV.

Momenteel wordt overleg gevoerd met LNV over de verdeling en planning van de nog te verwerven gronden. In de eerste helft van 2005 wordt hierover uitsluitsel verwacht.

Artikel 09. Versterken ruimtelijke kwaliteit in Europees verband

9.1. Algemene doelstelling

VROM stelt zich tot doel de ruimtelijke kwaliteit van Nederland in een Europese context in stand te houden en waar mogelijk te versterken. Het gaat daarbij om de specifieke ruimtelijke kwaliteit in en om Nederland, de Noordzee en de Waddenzee. Om dit te bereiken wordt langs twee sporen afstemming nagestreefd tussen het Nederlandse ruimtelijke beleid en dat in het buitenland, inclusief het «Brusselse» (EU) beleid.

Het eerste spoor («van binnen naar buiten») omvat al die activiteiten die er op gericht zijn dat het nationale beleid zo veel mogelijk conform eigen beleidsdoelstellingen gevoerd kan worden zonder «spanningen» aan de grenzen als gevolg van «ander» beleid aan de andere kant van de grens. Hiertoe worden gezamenlijke beleidsagenda's en uitvoeringsprogramma's opgesteld met de omliggende (federale) regio's en de omliggende landen van Noordwest Europa.

Het tweede spoor («van buiten naar binnen») omvat die activiteiten die bewerkstelligen dat nieuw te ontwikkelen of te herzien Europees beleid dat een impact heeft op de ruimtelijke inrichting van Nederland zo veel mogelijk bijdraagt aan de uitvoering van het ruimtelijk beleid in Nederland.

Nederland participeert in drie Interreg programma's, te weten: Interreg IIIB North West Europe, Interreg IIIB North Sea en Interreg IIIC Westzone.

Dit beleid wordt uitgewerkt in de volgende operationele doelstellingen:

9.2.1. Internationale afstemming ruimtelijke inrichting;

9.2.2. Efficiënte en concurrerende ruimtelijke inrichting mainports;

9.2.3. Impact van het Europees beleid op nationale ruimtelijke kwaliteit.

Het doelbereik 2004

Door middel van bestaande overleg- en financiële kaders is ook in 2004 samengewerkt met de buurregio's en -landen, en andere EU-partners gericht op het versterken van ruimtelijke structuurelementen. De beoogde concretiseringslag door het entameren van meer specifieke beleidsafstemmingsactiviteiten is in 2004 nader ingevuld door werkzaamheden die verband houden met de Nota Ruimte.

9.2. Operationele doelstellingen

9.2.1. Internationale afstemming ruimtelijke inrichting (van binnen naar buiten)

Het ruimtelijk beleid in Nederland kent een aantal beleidsthema's waarvoor internationale afstemming van cruciaal belang is voor een succesvolle uitvoering. Hierbij kan een tweedeling worden gemaakt tussen thema's waarvoor het Rijk een primaire verantwoordelijkheid wil nemen en thema's waarvoor het Rijk de eerstverantwoordelijkheid in eerste instantie aan andere overheden toekent (stimuleringsprogramma).

Tot de eerste categorie behoren:

• Behoud van grensoverschrijdende open ruimten (9.2.1.1);

• Opstellen van transnationale stroomgebiedbeheersplannen met onder meer als doelstelling het verminderen van het risico van overstromen grote rivieren (9.2.1.2);

• Transnationale visie ten behoeve van een effectief ruimtegebruik van de Noordzee (9.2.1.3);

• Duurzame ontwikkeling van de Waddenzee (9.2.1.4);

• De thema's van het stimuleringsprogramma staan nader uitgewerkt onder 9.2.1.5.

Het doelbereik 2004

De beoogde prestaties zijn voor een deel gerealiseerd. Op basis hiervan kan in kwalitatieve zin geconcludeerd worden dat daarmee reëel is bijdragen aan het realiseren en van deze operationele doelstelling. Doordat de parlementaire besluitvorming van de Nota Ruimte in 2004 niet tot afronding is gebracht, zijn de beoogde prestaties van behoud van grensoverschrijdende ruimten niet gerealiseerd. De financiële en bestuurlijke instrumenten zijn verder in 2004 goed ingezet. Vooral het financiële instrument Interreg is goed ingezet om grensoverstijgende projecten te entameren. In hoeverre deze projecten bijdragen aan het bereiken van dit doel kan pas op basis van hun resultaten over 2–3 jaar worden bepaald. Hetzelfde geldt voor het ESPON-programma.

9.2.1.1. Behoud van grensoverschrijdende open ruimten

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Als gevolg van het uitstel van de Tweede Kamer-behandeling van de Nota Ruimte ontbrak de basis voor de minister om het toegezegde initiatief te nemen om met haar counterparts in Duitsland en België tot overeenstemming te komen over concrete grensoverschrijdende programma's en acties.

9.2.1.2. Opstellen van transnationale stroomgebiedbeheersplannen

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Het doel is een internationale, integrale, gebiedsgerichte aanpak door het opstellen van stroomgebiedplannen voor Rijn, Maas, Schelde en Eems met het oog op het verminderen van de overstromingsrisico's in deze gebieden. Tijdens het EU-voorzitterschap van Nederland heeft de Milieuraad ingestemd met het voornemen van de Europese Commissie (EC) om te komen tot een Europese aanpak ter bescherming tegen hoogwater en heeft aan de EC gevraagd medio 2005 met een plan van aanpak te komen. Hierbij is een transnationale aanpak per stroomgebied het kader waarbij reeds op korte termijn door de lidstaten risicokaarten per stroomgebied zullen worden opgesteld. Het Nederlands EU-voorzitterschap heeft bij dit initiatief een belangrijke rol gespeeld, met als resultaat een politiek gedragen brede Europese aanpak. Daarnaast is in het kader van de programma's veel aandacht voor projecten gericht op waterkwaliteit en -kwantiteit.

9.2.1.3. Opstellen transnationale visie ten behoeve van effectief ruimtegebruik van de Noordzee

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Zowel in nationaal kader (Interdepartementaal Directeurenoverleg Noordzee) als in internationaal kader (OSPAR project Spatial Planning in the North Sea) bleek onvoldoende draagvlak om een transnationale ruimtelijke visie voor de Noordzee te maken. Het ambitieniveau is daardoor teruggebracht. In het OSPAR-project werd geconcludeerd, dat ruimtelijke planning een nationale verantwoordelijkheid is en dat OSPAR zich daarom ten hoogste kan richten op het doen van aanbevelingen en het opstellen van richtlijnen opdat met name grensoverschrijdende en cumulatieve effecten op het nationaal niveau voldoende aandacht krijgen.

Meervoudig ruimtegebruik is een aandachtspunt in het Integraal Beheerplan voor de Noordzee 2015 (IBN 2015) dat momenteel wordt uitgewerkt onder leiding van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Het door een Duitse initiatiefnemer voorgestelde NORATLAS-interreg project dat onder andere voorzag in een transnationale Noordzeeatlas is niet van de grond gekomen. Nederland had hier in principe aan willen deelnemen. Wel is in oktober 2004 op initiatief van het Interdepartementaal Directeurenoverleg Noordzee een vernieuwde Nederlandse Noordzeeatlas uitgebracht. De gegevens die hiertoe verzameld zijn zouden ingebracht kunnen worden indien een internationaal initiatief wordt opgestart.

9.2.1.4. Duurzame ontwikkeling van de Waddenzee

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Doel is het bijdragen aan het realiseren van de hoofddoelstelling voor de Waddenzee, zoals vastgelegd in de PKB Derde Nota Waddenzee: «de duurzame bescherming en ontwikkeling van de Waddenzee als (internationaal) natuurgebied en het behoud van het unieke open landschap». Op 1 april 2004 heeft de Adviesgroep Waddenzeebeleid haar advies «Ruimte voor de Wadden» uitgebracht over het toekomstig Waddenzeebeleid. De kabinetsreactie op dit advies is in november 2004 in de Tweede Kamer behandeld. De uitkomsten van de kamerbehandeling vormen input voor de aanpassing van PKB deel 3 van de Derde Nota Waddenzee, waarmee de beoogde prestatie voor 2004 om een aangepast PKB deel 3 vast te stellen niet is bereikt. Het opstellen van een aangepast deel 3 is mede vertraagd door de vereisten die voortvloeien uit nieuwe inzichten in de toepassing van de Vogel- en Habitatrichtlijn.

9.2.1.5. Stimuleringsprogramma inzake doelmatig gebruik van ruimte

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

VROM participeert als nationale autoriteit namens lidstaat Nederland in drie INTERREG programma's: NoordWest-Europa(NWE), Noordzee en IIIC Westzone. Alle programma's hebben dit jaar zoals gepland twee zogenaamde calls gehad waarbij internationale samenwerkingsprojecten zijn ingediend. De Nederlandse deelname hieraan was groot. Voor het IIIC-programma was Nederland voorzitter van de monitoring and steering committee. Hiertoe zijn twee bijeenkomsten binnen Nederland georganiseerd. Ook het zogenaamde MidTerm-Event van 6 en 7 december 2004 heeft in Nederland plaatsgevonden. Voor NWE heeft er ook een MidTerm-Event plaatsgevonden en hoewel de locatie buiten Nederland lag, is Nederland nauw betrokken geweest bij de organisatie van dit evenement.

De staatssecretaris van EZ heeft over de voortgang van de structuurfondsprogramma's gerapporteerd in de structuurfondsenbrief van 10 november 2004 (Krst II, 2004–2005, 27 813, nr. 8).

VROM heeft vanaf de start van de INTERREG-programma's activiteiten ontplooid om zoveel mogelijk kwalitatief goede projecten met Nederlandse partners ingediend en goedgekeurd te krijgen. Het doelmatig gebruik van de ruimte in Noordwest-Europa en het Noordzeegebied en een kwalitatief goede samenwerking tussen de deelnemende lidstaten staat hierbij voorop. Het INTERREG IIIC programma voegt hier nog de additionele waarde van samenwerking met de nieuw toegetreden lidstaten aan toe. Wat het ontwikkelen en indienen van internationale samenwerkingsprojecten betreft zal dit het laatste jaar zijn dat dit nog op deze schaal mogelijk is.

Voor INTERREG IIIC nemen op dit moment 64 Nederlandse partners deel aan projecten die gelokaliseerd zijn door de gehele EU heen (dus niet alleen binnen de IIIC West zone) met een beslag van € 17 mln aan totale budgetten voor deze Nederlandse partners. Bij het NWE-programma is sprake van 62 projecten met Nederlandse deelname. Hiermee heeft Nederland een deelnemingspercentage van 72% binnen het totale programma.

Bij het Noordzee-programma worden 19 projecten door Nederlandse lead partners geleid. Op dit moment werkt VROM actief mee aan het ontwikkelen van een strategische visie binnen het Noordzee-programma.

De Europese programmabudgetten zijn vrijwel uitgeput en bijna al het beschikbare geld is derhalve gealloceerd bij kwalitatief goede projecten.

9.2.1.6. Beleidsondersteunende activiteiten

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

INTERREG & INTERACT

Deelname aan INTERACT is met de uitbreiding van de EU op een hoger plan gekomen. Het blijkt buitengewoon effectief te zijn om dit instrument te benutten.

De Europese Commissie benadrukt elke keer weer de waarde van INTERACT. Dit jaar zijn er ook diverse samenwerkingsprojecten op dit overkoepelende niveau ingediend en goedgekeurd.

Nederland is trekker van drie projecten die pas recent zijn goedgekeurd, zodat er op dit moment nog geen resultaten te melden zijn.

ESPON

Op 11 en 12 oktober 2004 heeft VROM met het ESPON-secretariaat in Nijmegen een seminar georganiseerd over de voortgang van het programma. Ook heeft VROM het Monitoring Committee van ESPON voorgezeten. Op het ESPON-seminar hebben zo'n 200 bij ESPON betrokken Europese beleidsmakers en onderzoekers een groot aantal nieuwe ruimtelijke analyses en data besproken die als basis dienen voor de Europese politieke agenda die op 29 november 2004 is aangenomen door de EU-Ministers verantwoordelijk voor ruimtelijk beleid tijdens een informele EU-ministersbijeenkomst over territoriale cohesie. In die agenda staan het gezamenlijk uitdiepen van de ruimtelijke knelpunten en uitdagingen voor de ontwikkeling van de Europese ruimte en de ruimtelijke impact van EU-beleid centraal.

9.2.2. Efficiënte en concurrerende ruimtelijke inpassing mainports

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Het Project Mainport Schiphol ligt op koers. De afronding van het Mainportproject is naar verwachting in 2006.

Voor de regeling van de Regionale en Kleine Luchthavens (RRKL) wordt nog gewerkt aan de aanpassing van de Wet Luchtvaart, waardoor de nota nog niet is afgerond.

Het Luchthavenindelingbesluit functioneert. De ontheffingsprocedure voor bouwplannen die niet in overeenstemming zijn met het LIB loopt goed. De efficiëntie van het systeem vormt onderdeel van de evaluatie Schipholbeleid, waarvoor eind 2004 het plan van aanpak aan de Tweede Kamer is aangeboden. De eindrapportage van deze evaluatie is voorzien voor begin 2006, dat is conform de motie Baarda binnen drie jaar na de inwerkingtreding van de Schipholwet. Onderzoeken in het kader van de evaluatie Schipholbesluiten zijn nog niet opgeleverd. Deze zijn onderdeel van de evaluatierapportage.

9.2.3. Beïnvloeden impact europees beleid op nationale ruimtelijke kwaliteit (van buiten naar binnen)

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

Op 29 november 2004 heeft Minister Dekker een informele EU-ministersbijeenkomst georganiseerd met als titel «territorial cohesion: exploiting Europe's territorial capital for sustainable economic growth», als onderdeel van een tweedaagse EU-conferentie over territoriale cohesie en stedelijk beleid (30 november 2004, onder voorzitterschap van Minister de Graaf).

Tijdens de conferentie heeft een eerste open discussie tussen de EU-lidstaten plaatsgevonden over de mogelijke invulling van de nieuwe EU-doelstelling van versterking van de Europese territoriale cohesie in de beleidspraktijk. Bovendien hebben de ministers een politieke agenda aangenomen om te komen tot een meer samenhangende benadering van de Europese ruimte. Volgens die politieke agenda zullen de Ministers, in samenwerking met de Commissie, het concept territoriale cohesie nader concretiseren in de komende jaren, met name voor wat betreft invulling van de opvolger van Interreg III: «Europese Ruimtelijke Samenwerking». Dan gaat het met name om het identificeren van transnationale knelpunten van de Europese ruimtelijke (hoofd)structuur.

9.3. Beleidsevaluaties

Door de ontwikkeling van de Nota Ruimte zijn de accenten anders komen te liggen, waardoor onderzoeken niet altijd zo zijn geformuleerd als in eerste instantie gepland.

Bron realisatiegegevens: DGR-interne administratie

9.4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

De onderuitputting bij INTERREG III wordt met name veroorzaakt doordat minder begrotingsgefinancierde Nederlandse cofinanciering noodzakelijk is gebleken voor het realiseren van EU-projecten dan aanvankelijk was geraamd en doordat de afwikkeling van de definitieve afrekening van het IRMA-programma nog niet in 2004 is afgerond.

Operationeel doel: Apparaat.

Dit jaar is als gevolg van werkzaamheden ten behoeve van het Europese voorzitterschap extra personele inzet nodig geweest.

Artikel 10. Verbeteren nationale milieukwaliteit

10.1 Algemene beleidsdoelstelling

VROM zorgt ervoor dat de invalshoek «ecologische duurzaamheid» voldoende gewicht krijgt bij de beleidsformulering met betrekking tot een vitaal platteland. Er is sprake van ecologische duurzaamheid als:

• voor alle gewenste functies de vereiste milieukwaliteit is gerealiseerd en functies elkaar niet negatief beïnvloeden;

• de ruimtelijke inrichting zodanig flexibel is, dat kan worden ingespeeld op veranderende omstandigheden (klimaatverandering, zeespiegelrijzing, bodemdaling, e.d.);

• de sleutelvoorraden ruimte, energie, biodiversiteit en zoet water zorgvuldig worden beheerd (onder meer door het duurzaam gebruiken van productieve ecosystemen, het sluiten van kringlopen en het voorkomen van versnippering van natuurgebieden);

• milieuproblemen niet worden afgewenteld in de tijd.

Deze vier aspecten van ecologische duurzaamheid vormen de leidende uitgangspunten voor de uitwerking van de volgende operationele doelen, waarbij het accent ligt op duurzaam gebruik van bodem- en watersystemen:

10.2.1. vitaal platteland: gebiedsgerichte milieukwaliteit;

10.2.2. vitaal platteland: duurzame landbouw;

10.2.3. optimale waterketen;

10.2.4. duurzaam bodembeheer.

Het doelbereik 2004

In 2004 zijn de eerste stappen gezet in de verduurzaming van het gebruik van het landelijk gebied. Het bereiken van de vereiste ecologische basis voor een duurzaam en vitaal platteland kent een tijdshorizon van decennia. Korte termijn activiteiten waren gericht op het maken van afspraken over doelen en monitoring, het opstellen van gebiedsplannen en reconstructieplannen, een beschrijving van de huidige toestand van stroomgebieden, aanpassing van wet- en regelgeving voor mest, stank en gewasbeschermingsmiddelen, een visie over anders omgaan met regenwater en een workshop Europese bodemstrategie.

10.2. Operationele doelstellingen

10.2.1. Vitaal platteland: gebiedsgerichte milieukwaliteit

Doel is om door een integrale gebiedsgerichte aanpak de voor de gewenste functies vereiste milieukwaliteit in het landelijk gebied te realiseren.

Het doelbereik 2004

Resultaten in de zin van een gekwantificeerd inzicht in de bereikte milieukwaliteit op het lokale niveau van de toegekende functies, zijn pas op langere termijn te leveren. Daarvoor is het nodig om de bestaande monitor-systemen te verfijnen. Bovendien moeten de kwaliteitsdoelstellingen voor de gewenste functies nog worden geformuleerd op provinciaal niveau. Met de provincies is afgesproken dit in 2005 te doen. In de Milieubalans 2004 is dan ook aangegeven dat momenteel niet is aan te geven wat de gevolgen zijn van het gebiedsgerichte beleid voor de kwaliteit van de leefomgeving.

Beleidsprestaties

Bron realisatiegegevens: Meerjarenprogr. Vitaal Platteland 2004; brief aan TK over stroomgebiedrapportages KRW 21 december 2004

Toelichting:

Voor beleidseffectmonitoring zijn in 2004 tussen de departementen Financiën, LNV, V&W en VROM uitgangspunten geformuleerd, die in 2005 worden uitgewerkt tot bestuurlijke afspraken.

10.2.2. Vitaal platteland: duurzame landbouw

Voor 2030 wordt een duurzame landbouw nagestreefd binnen ecologische, sociale en economische randvoorwaarden. Internationaal gaat het daarbij vooral om de transitie duurzame landbouw en de transitie biodiversiteit. Nationaal staan de thema's mineralen, ammoniak, stank en bestrijdingsmiddelen centraal.

Doelbereik 2004

Bron realisatiegegevens: Evaluatie Meststoffenwet 2004 en Milieubalans 2003.

Toelichting:

Mineralenbeleid

De belasting naar het oppervlaktewater van stikstof (N) en fosfaat (P) vermindert. De 50% emissiereductie-doelstelling (Rijn Actieprogramma/Noordzee Actieprogramma) is voor fosfaat in 2004 nationaal gehaald. Voor stikstof is dit richting het oppervlaktewater niet het geval (circa 30% emissiereductie, cijfers 2002). Voor wat betreft het zandgebied vindt 60–80% overschrijding van de nitraatnorm in het grondwater plaats; voor klei is dit 25% tot 40%. Dit is een dalende tendens ten opzichte van voorgaande jaren. Op basis van de evaluatie in 2007 komen nieuwe gegevens beschikbaar.

Ammoniakbeleid

Het aandeel van de landbouw in deze plafonds bedraagt 114 kton, respectievelijk 86 kton. In de Milieubalans 2003 is vastgesteld dat de emissieprognose voor het aandeel van de landbouw in 2010, op grond van vastgesteld beleid, 106 kton per jaar is. Daarmee is het NEC-doel gerealiseerd. Om het NMP-4 doel te halen zijn verdere maatregelen getroffen (bijvoorbeeld onderwerken mest in de akkerbouw).

Agrarisch stankbeleid

In verband met de huidige ontwikkelingen in de landbouw (reconstructie van de concentratiegebieden en afname aantal veehouderijen) gecombineerd met de normstelling, kan worden geconcludeerd dat de mate van stankhinder afneemt, maar concrete onderzoeksresultaten zijn niet beschikbaar.

Bestrijdingsmiddelenbeleid

In het Afsprakenkader Gewasbescherming (Krst II 2002–2003, 27 858, nr. 38 en Krst II 27 858, 2002–2003, nr. 39) is hiertoe een aantal activiteiten afgesproken die tot een verdergaande reductie van de milieubelasting door gewasbescherming moeten leiden. In 2006 zal een evaluatie worden uitgevoerd waarbij zal blijken in hoeverre deze doelen zijn bereikt.

Beleidsprestaties

Bron realisatiegegevens: interne administratie VROM

Toelichting:

Aanpassing Wet ammoniak en veehouderij (Wav) ter inperking areaal te beschermen natuur:

Bij brief van 2 juni 2004 is aan (Krst II 2003–2004, 24 445, nr. 69.) meegedeeld dat het IPO-voorstel de basis zal vormen voor de wijziging van de Wav. In een AO van 17 juni 2004 gaf de Kamer te kennen de werkingssfeer van de Wav verder te willen inperken dan het IPO-voorstel. Na consultatie daarover van IPO en VNG is aan de Tweede Kamer bij brief van 23 juli 2004 (Krst II 2003–2004, 24 445, nr. 70) meegedeeld dat de Wav wordt aangepast conform voorstel in brief van 2 juni 2004 en dat het streven is om het wetsvoorstel september 2005 aan de Tweede Kamer aan te bieden. De planning voor inwerkingtreding is 1 januari 2006.

Implementatie landelijke stankwet:

Er is een afwijking ten opzichte van de oorspronkelijke planning ten gevolge van politieke besluitvorming.

Thans wordt een nieuwe landsdekkende stankwet voorbereid. Volgens planning wordt het wetsvoorstel in juni 2005 voor advies aan de Raad van State voorgelegd. Tijdens de begrotingsbehandeling van LNV heeft de Tweede Kamer aangegeven te hechten aan een spoedige inwerkingtreding per 1 januari 2006.

AMvB en MR milieutoelatingseisen bestrijdingsmiddelen:

In 2003 is besloten te onderzoeken op welke punten er verschillen zijn tussen de uitwerking van het Nederlandse en het Europese toelatingsbeleid. Hierover is de Tweede Kamer in oktober 2004 door de staatssecretaris van VROM en de minister van LNV geïnformeerd. De AMvB en de MR waarin een en ander is vastgelegd, treden naar verwachting augustus 2005 in werking.

Inwerkingtreding aanpassing Besluit Glastuinbouw:

De Tweede Kamer heeft op 17 juni 2004 een AO gehouden over dit Besluit. In september 2004 is met de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) overleg gevoerd over het wekelijks bijhouden van gebruiksgegevens door tuinders. LTO heeft het bezwaar ingetrokken waardoor vervolg kon worden gegeven aan de aanpassing van het Besluit. Dit betekent dat het besluit pas eind december 2004 in plaats van oktober 2004 naar de Raad van State kon worden gezonden. De geplande inwerkingtreding van het Besluit is rond 1 mei 2005.

Inwerkingtreding Besluit landbouw en gemechaniseerd loonwerk:

Het ontwerpbesluit gaat begin april 2005 voor advies naar de Raad van State. De verwachte datum van inwerkingtreding is 1 januari 2006.

10.2.3. Optimale waterketen

Dit operationele doel valt uiteen in twee onderdelen:

– optimale waarborging van de kwaliteit en de continuïteit van de levering van drink- en industriewater tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten;

– verwijdering van afvalwater binnen milieuhygiënische randvoorwaarden en tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten, via versterking van de samenhang in de waterketen.

Het doelbereik 2004

Bron realisatiegegevens: Het rapport over de kwaliteit van het drinkwater dat jaarlijks aan de Tweede Kamer wordt gestuurd over 2004 is nog niet gereed. Uit voorgaande rapporten en de VEWIN benchmark blijkt de kwaliteit goed. Voor emissies en lozingen: (Krst II, 2004–2005, 28 966, nr. 2).

Voor de optimale waterketen is een lange termijn doelstelling geformuleerd. Het doelbereik 2004 is voor de drinkwatervoorziening kwantificeerbaar en gerealiseerd. Voor het afvalwaterdeel zijn nog geen kwantitatieve tussendoelen beschikbaar. Voor een aantal onderdelen zijn vorderingen gemaakt, bijvoorbeeld op het vlak van de uitwerking van het kabinetsstandpunt met betrekking tot het IBO financiering waterbeheer voor zover dat betrekking heeft op de waterketen. Er zijn in het Bestuurlijk Overleg Waterketen (rijk, VNG, Unie van Waterschappen, VEWIN en IPO) afspraken gemaakt over het programma dat hieraan verder uitwerking moet geven. Ter facilitering van gemeenten en waterbeheerders is een Handreiking afvalwater buitengebied uitgebracht, waarin is aangegeven hoe de sanering van de lozingen in het buitengebied kan worden afgerond.

Beleidsprestaties

Bron realisatiegegevens: Krst II, 2004–2005, 29 428, nr. 1; Krst II, 2004–2005, 28 966, nr. 2

Toelichting:

De Waterleidingwet, onderdeel Eigendomswet is in september 2004 door de Eerste Kamer aangenomen. De nadere besluitvorming die mede in dat verband heeft plaatsgevonden over de wijze van toezicht op doelmatigheid en de gedachtevorming rond de waarborging van de continuïteit van de drinkwatervoorziening (inclusief beveiliging) hebben meer tijd in beslag genomen dan was gepland. Inmiddels is een concepttekst van de nieuwe Waterleidingwet gereed. Ook is een aanzet gemaakt voor het nieuwe Waterleidingbesluit, waarin ook het besluit Legionella wordt opgenomen dat eind 2004 van kracht is geworden.

10.2.4. Duurzaam bodembeheer

Dit operationele doel valt uiteen in drie onderdelen:

– realisatie van de voor de gewenste functie vereiste kwaliteit van de bodem;

– het voorkomen van nieuwe verontreinigingen van bodemsystemen;

– het saneren van reeds verontreinigde (water)bodems (SBO; zie voor verantwoording artikel 7).

De realisatie van de voor de gewenste functie vereiste kwaliteit van de bodem en het voorkomen van nieuwe verontreinigingen van bodemsystemen worden voor de korte termijn bepaald door het vereiste inzicht in de gewenste lokale bodemkwaliteit (handreiking ambities) en in de huidige bodemkwaliteit (landsdekkend beeld).

Het doelbereik 2004

Bron realisatiegegevens: interne administratie VROM

Toelichting:

Inzicht in de gewenste milieukwaliteit van de bodem

Het verkrijgen van inzicht in de gewenste bodemkwaliteit is afhankelijk van andere partijen. Vanwege een lange voorbereidingstijd kan de VNG pas in 2005 aanvangen met de handreiking ambities lokale milieukwaliteit.

Landsdekkend beeld Bodemkwaliteit spoor 2

Voor het Landsdekkend beeld Bodemkwaliteit spoor 2 is in 2004 begonnen met pilotprojecten om de uitwerking van de doelstelling verder te concretiseren. De projecten worden uitgevoerd in samenwerking met individuele provincies, het IPO en derden. Op basis van deze projecten zal landelijk verder invulling aan de doelstelling worden gegeven. In de beleidsbrief bodem (TK 2003–2004, 28 663, nr. 13), die in december 2003 aan de Tweede Kamer is toegestuurd, is als eindtermijn 2009 aangegeven.

Beleidsprestaties

Bron realisatiegegevens: interne administratie

Toelichting:

Inhoudelijke uitwerking nieuw beleidskader bodem

Een deel (handreiking ambities) wordt door de VNG opgepakt. Handreiking bodembeheerplannen is uitgesteld tot 2005 vanwege de langere voorbereidingstijd voor het vaststellen van de hoofdlijnen voor het gebruik van grond en baggerspecie.

Vaststellen hoofdlijnen grondstromenbeleid en vaststellen hoofdlijnen gebruik baggerspecie als bodem

Er is een begin gemaakt met het vaststellen van de hoofdlijnen. Er blijkt echter een langere voorbereidingstijd nodig.

Eerste tranche vereenvoudiging Bouwstoffenbesluit gereed

Er is een begin gemaakt met de eerste tranche van de herziening van het Bouwstoffenbesluit. De afronding is in maart 2005 voorzien.

Publicatie ontwerpbesluit Kwaliteitsborging bodembeheer

In plaats van de voorpublicatie van het ontwerpbesluit kwaliteitsborging bodembeheer in de Staatscourant worden het ontwerpbesluit en de daarbij behorende ministeriële regeling direct voor inspraak voorgelegd aan betrokkenen (voorpublicatie blijkt niet vereist).

10.3. Beleidsevaluaties

10.4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Aanvullend stikstofbeleid

Bij de 1e en 2e suppletore 2004 heeft autorisatie plaats gevonden van de volgende grote mutaties:

• Overboeking van kasbudget (€ 5,0 mln) naar artikel 3, in verband met dekking kastekorten EnergiePremieRegeling (EPR) en Energieprestatieadvies (EPA) (1e suppletore)

• Overboeking van kasbudget (€ 6,2 mln) naar artikel 7, in verband met dekking kastekort bodemsanering (2e suppletore).

Artikel 11. Tegengaan klimaatverandering en emissies

11.1 Algemene doelstelling

Doel is het tegengaan van klimaatverandering door menselijke beïnvloeding alsmede de bestrijding van verzuring en milieuschadelijke emissies door de bevordering van een – ook in internationaal verband – milieuverantwoorde productie en consumptie. Langs de volgende operationele doelen wordt dit beleid uitgewerkt:

11.2.1 Internationale samenwerking;

11.2.2 Vermindering uitstoot broeikasgassen;

11.2.3 Vermindering verzuring en grootschalige luchtverontreiniging;

11.2.4 Vermindering algemene uitstoot industrie;

11.2.5 Vermindering uitstoot verkeer en binnenvaart;

11.2.6 Vermindering milieudruk producten;

11.2.7 Vergroten draagvlak milieubeleid.

Het doelbereik 2004

Het algemene doel bevat geen meetbare eenheden, en zeker niet voor 2004. Maar gezien het grotendeels realiseren van de voor 2004 geplande prestaties en de onderstaande conclusies per operationeel doel kan in algemene zin gesteld worden, dat het (inter)nationaal voorkomen van klimaatverandering door menselijke beïnvloeding alsmede de bestrijding van verzuring en milieuschadelijke emissies in 2004 effect heeft gehad. Met betrekking tot het draagvlak voor het milieubeleid kan geconcludeerd worden, dat de doelstellingen redelijk gehaald zijn (zie ook 11.2.7).

11.2. Operationele doelstellingen

11.2.1. Internationale samenwerking milieu

Doel van de samenwerking is het door actieve milieudiplomatie wereldwijd bevorderen van duurzame ontwikkeling en externe integratie, alsmede het versterken van het milieubeleid, zowel binnen de EU, Pan-Europees in het kader van de VN-ECE als mondiaal via de VN.

Het doelbereik 2004

VROM heeft actief bijgedragen aan versterking van internationaal milieubestuur. Naast financiële steun voor UNEP is nadruk gelegd op invulling van inhoudelijke elementen van milieubestuur, waaronder samenwerking tussen milieuverdragen en afstemming met andere organisaties werkzaam op milieuterrein, stabiele financiering, wetenschappelijke onderbouwing en capaciteitsopbouw.

Beleidsprestaties

Toelichting:

Specifiek kan worden toegelicht, dat in december 2004 het UNEP Strategic Plan for Technology Support and Capacity Building tot stand is gebracht, waarbij Nederland namens de EU onderhandelde. Ook in december heeft Nederland onder de paraplu van het EU-voorzitterschap, samen met het ministerie van OS de mondiale conferentie Energy for Development (EfD) georganiseerd. Over de uitkomsten van EfD is aan de Tweede Kamer gerapporteerd (TK 2004–2005, 21 501–08, nr. 195).

Aan China is een bijdrage geleverd bij het verbeteren van de sloop van zeeschepen. Aan Indonesië is een bijdrage geleverd voor de ontwikkeling van de milieuwetgeving.

11.2.2. Vermindering uitstoot broeikasgassen

Het beleid richt zich op een vermindering in de uitstoot van broeikasgassen door de implementatie van de in het Kyoto-protocol gemaakte afspraken. Het doel is een emissie-reductie met gemiddeld 6% te realiseren voor de broeikasgassen CO₂, CH₄, N₂O, HFK's, PFK's en SF₆ in de periode 2008–2012 ten opzichte van het jaar 1990 (voor HFK's, PFK's en SF₆ is dat 1995). Dit komt overeen met een emissieniveau van gemiddeld 199 Mton CO₂ per jaar in genoemde periode.

Het doelbereik 2004

Bron: Realisatiegegevens interne administratie DGM

Toelichting:

De beleidsinspanningen op het terrein van klimaatbeleid werden in 2004 in hoge mate gedomineerd door het EU-voorzitterschap (ondermeer bij de klimaatconferentie in Buenos Aires) en de introductie van emissiehandel voor CO₂.

Uit de Milieubalans 2004 blijkt dat Nederland waarschijnlijk aan zijn Kyoto-verplichting zal kunnen voldoen. Dit resultaat komt vooral tot stand door een sterke daling van de emissies van de overige broeikasgassen en de aankoop van emissierechten op grond van de Kyoto-mechanismen (CDM en JI). Intussen blijft de nationale CO₂-emissie stijgen, ook nu de economische groei beperkt is. Dit maakt het twijfelachtig of de ontkoppeling die zich de laatste jaren leek voor te doen, wel structureel is.

Hoewel het Kyoto-Protocol maar een bescheiden stap is op een lang traject, was de ratificatie door Rusland toch van historische betekenis. Nu zal het Protocol moeten worden uitgevoerd en wordt in 2005 in Bonn ook een start gemaakt met besprekingen over vervolgafspraken.

Het bereiken van de CDM-doelstelling is ondanks aanloopproblemen reëel. De verwachting is dat de gecontracteerde multilaterale organisaties en de Rabobank, de participatie in het Community Development Carbon Fund en de door Senter uitgevoerde tender Cerupt uiteindelijk 65 Mton aan gecertificeerde emissiereducties opleveren. Met Indonesië wordt al enige tijd onderhandeld over een bilaterale overeenkomst voor de resterende 2 Mton.

Bron: Realisatiegegevens interne administratie DGM

Beleidsprestaties

* zie de toelichting bij onderdeel 11.2.5

Toelichting:

Uitbrenging referentieraming en uitbrenging optiedocument

Het uitbrengen van de Referentieraming 2010/2020 is behoorlijk vertraagd omdat ervoor is gekozen de raming te laten aansluiten bij de door het CPB en andere instituten uitgewerkte toekomstbeelden voor Europa en de daarop gebaseerde WLO-scenario's. De afronding van deze scenario's vergt meer tijd dan voorzien, waardoor de Referentieraming pas voorjaar 2005 zal verschijnen. Dit heeft tot gevolg dat ook het Optiedocument (dat zich baseert op de Referentieraming) later verschijnt. Naar verwachting zijn beide documenten tijdig gereed om als input te dienen voor de 2e Evaluatienota Klimaatbeleid die najaar 2005 uitkomt.

Operationalisering National System

De doelstelling om het National System operationeel te hebben per 1 januari 2005 is niet geheel gehaald. Dit levert geen probleem op, omdat het Kyoto-Protocol voorschrijft dat het systeem per 1 januari 2006 operationeel moet zijn. Nederland had ervoor gekozen het systeem 1 jaar eerder gereed te hebben, wat dus niet geheel is gelukt.

Uitvoering ROB

De uitvoering van het ROB is gedeeltelijk gerealiseerd. De aanpassing van de Regeling lekdichtheid koelinstallaties is Europees in procedure gebracht en wordt begin 2005 afgerond. Afspraken met de producenten van bouwschuimen zijn getemporiseerd, omdat in 2004 prioriteit is gegeven aan het bereiken van een Europees politiek akkoord over de F-gassen-verordening (oktober 2004). Via deze Verordening worden ééncomponentschuimen verboden. Voor andere bouwschuimen is onderzoek afgesproken en kunnen lidstaten ook tot vrijwillige afspraken met de bouwschuimproducenten trachten te komen. Laatstgenoemden geven inmiddels te kennen een EU-benadering voor te staan; technisch en economisch zijn de benodigde alternatieven nog niet voldoende uitontwikkeld.

Ten aanzien van stortplaatsen is eerst onderzocht wat de feitelijke emissie is en wat de reductieopties zijn. Begin 2005 worden met de sector verdere afspraken gemaakt.

Een convenant inzake SF6 in sterkstroomtoepassing is niet gesloten en overbodig, omdat ook hierbij regulering via de F-gassenverordening wordt geïntroduceerd.

Methaanslip bij zuigermotoren treedt minder op dan verwacht, waardoor de te behalen reductie verwaarloosbaar is. Aan verdere uitwerking is daarom geen prioriteit gegeven.

Om het verkrijgen van CDM-projecten en de transfer van emissiereducties te vergemakkelijken zijn in 2004 Memoranda of Understanding (MoU) getekend met Argentinië, Brazilië en Ecuador. Met China en de Filippijnen zijn (nog) geen MoU's getekend, omdat het aangaan van een MoU mede afhankelijk wordt gesteld van de kans op slagen van het opnemen van concrete projecten uit het desbetreffende land. Mogelijkerwijs kan met beide landen wel in 2005 een MoU worden getekend.

Bijschrijven van gegenereerde emissiereducties

Het bijschrijven van gegenereerde emissiereducties is afhankelijk van het registreren van CDM-projecten, het verifiëren en certificeren van gegenereerde emissiereducties en het beschikbaar zijn van het register. Eind 2004 is bij de UNFCCC het CDM-register operationeel gekomen en is het eerste Nederlandse CDM-project geregistreerd. De verwachting is dat de eerste emissiereducties medio 2005 op de Nederlandse account worden bijgeschreven. Aangezien bijschrijving ook met terugwerkende kracht mogelijk is, heeft dit geen gevolgen voor het realiseren van de doelstelling.

Demoprojecten Schoon Fossiel

Met betrekking tot de optie Schoon Fossiel verloopt het demonstratieproject van Gaz de France waarbij CO₂ off shore ondergronds wordt opgeslagen succesvol. Het experiment wordt eind 2005 beëindigd tenzij een nieuwe aanbieder van CO₂ zich aanbiedt.

GAVE

De ondersteuning van klimaatneutrale projecten vanuit de MEP-regeling is vanwege het ontbreken van concrete marktinitiatieven een jaar doorgeschoven. Ook binnen het programma GAVE hebben zich na een intensief voorbereidingstraject geen serieuze initiatiefnemers voor demonstratieprojecten gemeld. Aan het eind van 2004 heeft Nederland een aanvraag ingediend om te mogen toetreden tot het CSLF (het Carbondioxide Sequestration Leaderships Forum), een internationaal onderzoeksnetwerk waaraan ook de VS deelneemt.

Rapportage onduurzame effecten reductiebeleid

Er is geen (separate) rapportage inzake de onduurzame effecten van reductiebeleid verschenen omdat deze activiteit is geïntegreerd met de werkzaamheden die EZ doet in het kader van de transitie naar duurzame energie. Over de voortgang van deze transitie wordt in de begroting en verantwoording van EZ gerapporteerd.

Realisatie EU-standpunten in CoP10

De EU-inzet tijdens de 10e Conferentie van Partijen (CoP10), ondanks een intensieve voorbereiding waarbij de meeste belangrijke landen op politiek niveau werden bezocht, is slechts gedeeltelijk gelukt. Vooral de EU-wens om nu reeds afspraken te maken over het opzetten van een onderhandelingstraject voor de periode na het Kyoto-Protocol (na 2012) kon nog op onvoldoende steun bij met name de ontwikkelingslanden rekenen. Besloten is tot een seminar in mei 2005 in Bonn. Door het opzetten van een EU-paviljoen tijdens de conferentie heeft Nederland eraan bijgedragen dat de EU zich met één gezicht kon presenteren.

11.2.3. Vermindering verzuring en grootschalige luchtverontreiniging

Doel is om de emissies van SO2, NOx, NH3, VOS en fijn stof in 2010 voor alle doelgroepen teruggedrongen te hebben naar in het NMP4 afgesproken niveaus. Deze niveaus zijn zowel in EU-verband als Pan Europees (VN-ECE) verband vastgelegd. Met deze regelgeving wordt beoogd om de deposities van zuur en stikstof te verminderen en de concentraties van met name ozon, fijn stof en stikstofdioxide (NO2) terug te dringen tot niveaus waar beneden geen of acceptabele effecten optreden voor volksgezondheid en natuur/biodiversiteit. Voor industrie en verkeer gelden nader uitgewerkte taakstellingen, zie respectievelijk 11.2.4 en 11.2.5.

Het doelbereik 2004

De Milieubalans 2004 laat zien dat de dalende trend in de emissies van deze stoffen verder is doorgezet. Bij NO2 en fijn stof worden op stedelijke knelpunten nog overschrijdingen van de jaargemiddelden ten opzichte van de norm voor 2010 geconstateerd. Begin 2005 wordt een Bestrijdingsplan Luchtkwaliteit met de aanpak van de knelpunten aan de Europese Commissie aangeboden.

Beleidsprestaties

Toelichting:

Implementatie Uitvoeringsnotitie

Aan de implementatie van de Uitvoeringsnotitie Verzuring en Grootschalige Luchtverontreiniging wordt nog volop gewerkt. Dit heeft mede te maken met het realiseren van de EU-doelstellingen, de knelpunten die hierbij optreden en het rapporteren aan Brussel hierover. Het Bestrijdingsplan Verzuring, dat aangeeft hoe op de huidige knelpunten zal worden gereageerd, wordt begin 2005 aangeboden aan de Europese Commissie en aan de Tweede Kamer.

Vaststelling geïntegreerde strategie

Er is nog geen geïntegreerde strategie voor bestrijding luchtverontreiniging voor klimaat, verzuring en grootschalige luchtverontreiniging vastgesteld. Reden is dat het hiervoor benodigde Optiedocument Emissieverlaging is vertraagd (verschijnt in de zomer van 2005). Ook de doorrekeningen van de IIASA om de bestaande luchtkwaliteitsmodellen geschikt te maken om ook klimaateffecten mee te berekenen, zijn vertraagd en nog niet gereed voor gebruik voor een dergelijke geïntegreerde strategie. Nederland blijft hier belang aan hechten en heeft dergelijke doorrekeningen ook nodig om een positie te kunnen bepalen bij de review van de NEC-richtlijn en het Gothenborg-Protocol.

Review POP-protocol

De review van het POP-protocol en de aanlevering van prognoses voor review van het Heavy Metal Protocol zijn in 2004 in gang gezet maar nog niet afgerond. Een en ander wordt in 2005 voortgezet.

Bevordering synergie Kyoto-protocol en Montreal-protocol

Binnen het IPCC is een studie gedaan naar de relatie tussen klimaat en aantasting van de ozonlaag. Deze studie is eind 2004 beschikbaar gekomen. In 2005 worden de uitkomsten van deze studie en het oppakken van meer synergie zowel binnen de UNFCCC als binnen het Montreal-protocol ter hand genomen.

11.2.4. Vermindering algemene uitstoot industrie

Doel is om de emissies van SO₂, NO_x, NH₃, VOS en fijn stof voor de sector industrie in 2010 teruggedrongen te hebben naar in het NMP4 afgesproken niveaus.

Het doelbereik 2004

De emissietaakstelling voor de industrie wordt met behulp van meerdere bestaande en nieuwe beleidsinstrumenten geoperationaliseerd (zoals vergunningen, AMvB's, milieuconvenanten en handel in emissierechten). Met diverse bedrijfstakken zijn zogeheten integrale milieutaakstellingen (IMT's) 2010 afgesproken. De verantwoordelijkheid voor het bereiken van de taakstelling is meer bij het bedrijfsleven gelegd. De overheid toetst en legt de afspraken waar nodig vast in vergunningen.

Het totaalbeeld toont dat de industrie op koers ligt richting de IMT 2010. Daar waar beleidstekorten dreigen te ontstaan, zijn in 2004 aanvullende maatregelen genomen. Zo start bijvoorbeeld vooral voor het realiseren van de NEC-plafonds, in 2005 de handel in NO_x-emissierechten.

Beleidsprestaties

Bron:: Realisatiegegevens interne administratie DGM

Toelichting:

Implementatie NOx-emissiehandel

De implementatie van NO_x-emissiehandel is gedeeltelijk gerealiseerd. In totaal zijn ongeveer 150 monitoringprotocollen ingediend; de validatie hiervan is gestart. Door vertraging van de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel inzake het NO_x-handelsysteem heeft een aantal bedrijven een afwachtende houding aangenomen. Nadat de Tweede Kamer op 14 december 2004 instemde met het wetsontwerp, zijn bedrijven aangeschreven om vóór 1 februari 2005 hun protocollen in te dienen. Het verificatieprotocol is opgesteld, maar nog niet vastgesteld.

Oplosmiddelenbesluit

Het Oplosmiddelenbesluit (OMB) is niet aangepast. Vanwege onzekere uitkomst van notificatie in Brussel van een aangescherpt OMB, is besloten voorlopig eerst alternatieve sporen te volgen, zoals het bij relevante bedrijfstakken aandringen op het opnemen van de scherpere eisen in convenantsdocumenten. Daarnaast dient nauwkeuriger inzicht te worden verkregen in de milieuwinst van een aanpassing van het besluit.

Monitoringsprotocollen VOS-emissies

Er zijn twee nieuwe monitoringsprotocollen voor VOS-emissies gerealiseerd. Een derde (betreffende diffuse emissies bij verpakkingsdrukkerijen) wordt gerealiseerd in 2005. Reden van deze vertraging is de sluiting van het desbetreffende proefbedrijf.

Afspraken over verbrede convenanten

Afspraken over verbrede convenanten zijn gemaakt met de zuivelsector. Voor de overige drie bedrijfstakken is overleg nog gaande, waarbij opgemerkt wordt dat het convenant met de chemie al is verbreed en het overleg zich richt op het continueren van deze verbrede basis.

11.2.5. Vermindering uitstoot verkeer en binnenvaart

Doel is om:

– de emissies van SO₂, NO_x, CO₂, VOS en fijn stof voor de sector verkeer en binnenvaart in 2010 teruggedrongen te hebben naar in het NMP4 afgesproken niveaus;

– vanuit het milieubeleid een bijdrage te leveren aan de transitie duurzame mobiliteit.

Het doelbereik 2004

Het doel is verder binnen bereik gekomen doordat in de in 2004 door VROM uitgebrachte Nota Verkeersemissies de beleidstekorten bij verkeer voor alle milieuthema's zijn uitgewerkt, waarbij tevens nieuwe maatregelen zijn aangekondigd om deze beleidstekorten in 2010 weggewerkt te hebben. VROM heeft in 2004 de door EZ en V&W getrokken transitie naar Duurzame Mobiliteit en Energie actief ondersteund. Daarnaast is in de Nota Verkeersemissies een lange termijn visie neergelegd met het oog op de transitie en worden nieuwe maatregelen (bijv. biobrandstoffen) zodanig vorm gegeven dat ze de transitie goed ondersteunen.

Beleidsprestaties