Ontvangsten (bedragen x€1 000)

Uitgaven exclusief Rijksbijdragen Volksgezondheid ad € 8 422 162 (bedragen x € 1 000)

Inhoudsopgave blz.

A. ALGEMEEN

Voorwoord

In navolging van de intergratie van de Zorgnota in de begroting 2004 is in het jaarverslag 2004 nu ook het Jaarbeeld Zorg geïntegreerd. Met het jaarverslag 2004 geven wij, de staatssecretaris van VWS en ondergetekende, inzicht in de prestaties en resultaten die zijn bereikt met het beleid dat we in 2004 hebben gevoerd.

In dit jaarverslag vragen wij uw bijzondere aandacht voor de paragraaf «Beleidsprioriteiten», die ingaat op de belangrijkste beleidsthema's van het afgelopen jaar op het terrein van de volksgezondheid, welzijn en sport. Ambitieuze plannen voor 2004 zijn ook daadwerkelijk gerealiseerd. Om de toegankelijkheid, betaalbaarheid en kwaliteit in de toekomst in de zorg veilig te stellen, zijn er fundamenten voor een nieuw zorgstelsel neergelegd met een nieuwe en heldere verantwoordelijkheidsverdeling tussen burgers, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en overheid. Voor een betaalbare zorg op de korte termijn zijn convenanten met aanbieders en verzekeraars afgesloten en zijn pakketmaatregelen noodzakelijk gebleken. Daar waar het gaat om gezond worden en gezond blijven hebben we de eigen verantwoordelijkheid van de burger gestimuleerd en is met de voorbereiding van de Wet op de Jeugdzorg ingezet op een forse versterking van de jeugdzorg. Tot slot willen we het succesvolle EU-voorzitterschap noemen, bij diverse dossiers is belangrijke voortgang geboekt en zijn thema's geagendeerd, die normaal niet in de EU-verband worden besproken.

Met belangstelling zien wij uit naar uw reactie op de inhoud van dit jaarverslag over de uitvoering van het beleid in 2004.

Dechargeverlening

Verzoek tot dechargeverlening van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan de Voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport decharge te verlenen over het in het jaar 2004 gevoerde financiële beheer met betrekking tot de uitvoering van de begroting van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld van haar bevindingen en haar oordeel met betrekking tot:

• het gevoerde financieel en materieel beheer;

• de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

• de financiële informatie in de jaarverslagen;

• de departementale saldibalansen;

• de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

• de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de

• bedrijfsvoering;

van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen, naast het onderhavige jaarverslag en het hierboven genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer, de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

• Het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2004; dit jaarverslag wordt separaat aangeboden.

• De slotwet van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over het jaar 2004; de slotwet is als afzonderlijk kamerstuk gepubliceerd.

• Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen.

• Het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2004 met betrekking tot de onderzoeken, bedoeld in artikel 83 van de Comptabiliteitswet 2001. Dit rapport, dat betrekking heeft op het onderzoek van de centrale administratie van 's Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het rijk, wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aangeboden.

• De verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2004 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2004 alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2004 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,

H. Hoogervorst

mede namens de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,

C.I.J.M. Ross-van Dorp

LEESWIJZER

In het jaarverslag 2004 verantwoorden wij het beleid van het ministerie van VWS, zoals dat in de begroting 2004 is aangekondigd.

Het jaarverslag 2004 is geschreven volgens de rijksbegrotingsvoorschriften. Het jaarverslag bevat drie onderdelen: Algemeen, Beleidsverslag en Jaarrekening. Onder «Algemeen» vindt u het voorwoord, het verzoek tot dechargeverlening en deze leeswijzer. Het Beleidsverslag is opgebouwd uit de Beleidsprioriteiten 2004, de toelichting op de beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen en de bedrijfsvoeringsparagraaf. Het onderdeel Jaarrekening bevat de verantwoordingsstaten van het ministerie en van de baten-lastendiensten, de saldibalans en de paragraaf over de baten-lastendiensten. Tot slot behoren er enkele bijlagen bij dit jaarverslag.

Voor het jaarverslag 2004 zijn de volgende zaken van belang:

• wijzigingen als gevolg van de rijksbrede VBTB-evaluatie;

• de integratie van het Jaarbeeld Zorg in het jaarverslag 2004;

• de opbouw van de (niet-)beleidsartikelen;

• de indicatie van de betrouwbaarheid bij bronvermeldingen;

• de kwaliteit van de totstandkoming van premie-uitgaven.

Wijzigingen als gevolg van de rijksbrede VBTB-evaluatie

De minister van Financiën doet in zijn brief aan de Tweede Kamer (BZ 2004–1055 M) voorstellen om de toegankelijkheid en leesbaarheid van begroting en jaarverslag te vergroten. De belangrijkste consequentie hiervan voor het VWS-jaarverslag 2004 is een forse reductie van het jaarverslag (ten opzichte van de begroting 2004) door:

• een beperking van de omvang van de (niet-)beleidsartikelen door slechts de opmerkelijke verschillen tussen hetgeen beoogd is en wat werkelijk gerealiseerd is toe te lichten.

• een beperking in de omvang van de paragraaf over de baten-lastendiensten.

• het niet meer opnemen van de verdiepingsbijlage.

Wijzigingen als gevolg van de integratie van het Jaarbeeld Zorg in het jaarverslag 2004

In de begroting 2004 is voor de eerste keer de Zorgnota geïntegreerd. In het jaarverslag 2004 zijn daarom nu ook de premie-uitgaven opgenomen. De structuur van de artikelen komt in hoofdlijnen overeen met de structuur in de begroting 2004.

Er is een belangrijk verschil tussen de begrotings- en de premie-uitgaven. Bij de begrotingsuitgaven zijn we zelf belast met de uitvoering en voeren we zelf het beheer over de bij de begroting beschikbaar gestelde middelen. Alle verplichtingen worden aangegaan en alle uitgaven worden gedaan door of namens ons. De premie-uitgaven daarentegen zijn de kosten van verleende zorg in het 1e en 2^e compartiment. Deze kosten worden betaald binnen privaatrechtelijke verhoudingen tussen patiënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Het verzoek tot déchargeverlening heeft dan ook alleen betrekking op de begrotingsuitgaven.

Met het opnemen van de premie-uitgaven in het Jaarverslag wordt geen verantwoording over de (uitkomst van het toezicht op de) rechtmatige uitvoering van de wettelijke zorgverzekeringen gegeven, maar een beleidsmatige verantwoording over alle zorguitgaven die tot het Budgettair Kader Zorg gerekend worden. Voor het toezicht op de wettelijke zorgverzekeringen leggen wij op grond van artikel 1x1 Ziekenfondswet apart verantwoording aan u af. Deze verantwoording ontvangt u naar verwachting in december van dit jaar, namelijk nadat het College Toezicht Zorgverzekeringen (CTZ) zijn wettelijk geregelde rechtmatigheidsonderzoek heeft afgerond.

De cijfers in het Jaarverslag over de premie-uitgaven zijn verzameld bij een aantal gegevensleveranciers, zoals het College voor Zorgverzekeringen (CVZ), het College Tarieven Gezondheidszorg (CTG) en VEKTIS. Over het algemeen hebben de cijfers – vanwege de vroegtijdige levering in het jaar – nog een voorlopig karakter. Eventuele wijzigingen worden altijd betrokken bij budgettaire besluitvorming.

De tabellen met premie-uitgaven in de beleidsartikelen 21 t/m 27 en 31 laten de ontwikkeling van de premie-uitgaven in de jaren 2002 tot en met 2004 zien. Deze wordt verklaard, waarbij een onderscheid wordt gemaakt in nominaal (mutaties als gevolg van loon- en prijsontwikkelingen), volume (mutaties in de reële omvang van de uitgaven) en technisch/statistische mutaties zoals herschikkingen tussen sectoren en verschuivingen tussen verschillende budgettaire budgetdisciplinesectoren. Vervolgens wordt een toelichting gegeven op het verschil tussen de raming van de premie-uitgaven in de begroting 2004 en de voorlopige realisatie van deze uitgaven in 2004, eveneens onderscheiden naar nominaal, volume en technisch/statistisch.

Om een duidelijk beeld te krijgen van de totale uitgaven en financiering van de zorg in Nederland is in de bijlage een «Financieel Beeld Zorg» opgenomen.

Deze bijlage geeft op hoofdlijnen een toelichting op de financiële kerncijfers over 2004 (voorlopige realisaties) en 2003 (definitieve realisaties). Hierbij gaan we in op de ontwikkeling van de totale zorguitgaven, eventuele aanpassingen van het Budgettaire Kader Zorg (BKZ) en confronteren we de netto-BKZ-uitgaven en het BKZ. Vervolgens presenteren we de financiering van de zorguitgaven voor de jaren 2003 en 2004 en geven we inzicht in de ontwikkelingen in de vermogenspositie van het Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten en de Algemene Kas Ziekenfondswet.

Opbouw (niet-)beleidsartikelen

De opbouw van de (niet-)beleidsartikelen is in hoofdlijnen vergelijkbaar met de opbouw van de artikelen uit de begroting 2004, maar kent naar aanleiding van de eerder genoemde rijksbrede VBTB-evaluatie wel enkele wijzigingen. Elk artikel bevat een algemene beleidsdoelstelling die concreet gemaakt wordt in operationele doelstellingen. Na de algemene beleidsdoelstelling volgt de paragraaf «budgettaire gevolgen van beleid». Deze paragraaf is ten opzichte van de begroting 2004 naar voren gehaald. In deze paragraaf wordt onderscheid gemaakt in een tabel met begrotingsuitgaven en een tabel met premie-uitgaven. Voor beide tabellen geldt dat slechts de opmerkelijke verschillen worden toegelicht. Vervolgens volgen de operationele doelstellingen. Per operationele doelstelling wordt aangegeven in hoeverre de beoogde effecten, prestaties en resultaten in 2004 daadwerkelijk zijn gerealiseerd en er wordt slechts een toelichting gegeven op de opmerkelijke verschillen. Hierin zijn ook de ingezette instrumenten opgenomen. Derhalve ontbreekt, zoals in de begroting 2004 opgenomen, het onderdeel «Instrumenten voor de verwezenlijking van deze doelstelling».

De opbouw van het niet-beleidsartikel «Nominaal en onvoorzien» wijkt van deze indeling af door het technische karakter.

Evenals in de begroting 2004 wijkt de presentatie van de begrotingstabel in de paragraaf «budgettaire gevolgen van beleid» af van de rijksbegrotingsvoorschriften. Dit is overeen gekomen met de minister van Financiën.

Bij 2^e suppletore wet is er een wijziging gemeld in de structuur van de beleidsartikelen 30 (Opleidingen, informatie-, kwaliteits- en patiëntenbeleid) en 31 (Zorgverzekeringen). In het jaarverslag 2004 vindt de financiële verantwoording van de onderdelen c en d van de operationele doelstelling 31.2.2 (De inzet van instrumenten leidt tot een redelijke prijs van de zorgverzekering) en van onderdeel d (voorzover deze niet het algemene kasdeel betreft) van paragraaf 31.2.3 (De zorgverzekering wordt goed uitgevoerd) plaats onder beleidsartikel 30. De beleidsmatige verantwoording is wel opgenomen in artikel 31.

Indicatie betrouwbaarheid bij bronvermeldingen prestatiegegevens

Bij de bronvermeldingen in het jaarverslag zijn zogenoemde CIPI-coderingen (Code Indeling Prestatie-Indicator) opgenomen voor de prestatiegegevens. Deze code geeft een indicatie van de kwaliteit en kent drie niveaus:

• Niveau 1 wordt gegeven aan informatie waarvoor in de loop van de jaren een algemeen aanvaardbare norm is gegroeid, zoals financiële begrotings- en verantwoordingscijfers en cijfers van gerenommeerde onderzoeksinstituten;

• Niveau 2 wordt gegeven voor prestatiegegevens waarvoor nog een aantal informatiekundige aspecten verbeterd moet worden (groeitraject);

• Niveau 3 wordt gegeven aan informatie waarbij moeilijk aan de kwaliteitseisen (betrouwbaarheid en/of nauwkeurigheid) kan worden voldaan. Toch gaat het hierbij om belangwekkende informatie.

Kwaliteit van de totstandkoming van de premie-uitgaven

In de bijlage «Financieel Beeld Zorg» is een aparte paragraaf met een toelichting op de kwaliteit van de gebruikte informatiebronnen en de wijze van gegevensverzameling opgenomen.

B. BELEIDSVERSLAG

BELEIDSPRIORITEITEN

1. Introductie

Het jaar 2004 is een keerpunt geweest. Belangrijke stappen zijn gezet in het hervormen van het Nederlandse zorgstelsel. Het zeer ambitieuze wetgevingstraject is nagenoeg ingevuld. Wij hebben de fundamenten voor een nieuw zorgstelsel neergelegd voor het in de toekomst veiligstellen van de toegankelijkheid, betaalbaarheid en kwaliteit van de zorg. Daarbij kiezen we ervoor de verantwoordelijkheden daar neer te leggen waar ze horen. Hiervoor is een nieuwe en duidelijke verantwoordelijkheidsverdeling tussen burgers, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en overheid noodzakelijk. Voor de betaalbaarheid van het zorgstelsel op korte termijn zijn afspraken met aanbieders van zorg en verzekeraars in convenanten vastgelegd om doelmatiger te werken (in curatieve zorg en AWBZ) en minder uit te geven aan geneesmiddelen. Daarnaast bleek het onvermijdelijk aanvullende pakketmaatregelen te treffen.

2. Nieuwe fundamenten van het zorgstelsel

Het kabinet heeft voor de houdbaarheid van het zorgstelsel op lange termijn structurele hervormingen aangekondigd. Het parlement heeft ingestemd met een ambitieus wetgevingstraject ter voorbereiding op de verandering in het zorgstelsel. In april 2004 hebben wij met de Tweede Kamer op hoofdlijnen gesproken over het vernieuwen van het zorgstelsel. Vervolgens heeft het parlement een aantal wetsvoorstellen in behandeling genomen:

– De Wet Herziening Overeenkomstenstelsel en de WTG-ExPres zijn aangenomen. Dit legt een wettelijke basis voor het invoeren van prestatiebekostiging in de ziekenhuizen en het meer vrijlaten van de prijzen bij vrije beroepsbeoefenaren.

– De Wet Toelating Zorginstellingen is door de Tweede Kamer aangenomen. Dit wetsvoorstel zorgt voor minder regels bij het toelaten, plannen en bouwen van instellingen. Tevens biedt het de mogelijkheid om categorieën van zorgaanbieders aan te wijzen die winst mogen maken. De wet is tevens de basis voor grotere transparantie in de zorg en regels voor beter bestuur (good governance).

Effectief toezicht is een onderdeel van het nieuwe stelsel dat gereguleerde marktwerking centraal stelt. Het kabinet heeft besloten de prijsregulering, het toezicht op de marktwerking en het toezicht op de uitvoering van de zorgverzekering onder te brengen bij één speciale toezichthouder voor de zorg: De Nederlandse Zorgautoriteit. Deze is per 1 januari 2004 als organisatie-in-oprichting onder de naam CTG/ZAio begonnen. De Zorgautoriteit krijgt een wettelijke basis in de Wet marktordening zorg. Dit wetsvoorstel gaat waarschijnlijk begin 2005 naar de Tweede Kamer.

Zorgverzekeringswet aangenomen door Tweede Kamer

Het hoofdlijnenakkoord van dit kabinet bepaalt dat op 1 januari 2006 voor de hele bevolking een verplichte verzekering voor de curatieve zorg wordt ingevoerd. De Zorgverzekeringswet leidt straks tot één verzekering waarvoor de overheid het basispakket bepaalt en waarbij een verzekeraar iedereen moet accepteren. De Wet op de Zorgtoeslag waarborgt de inkomenssolidariteit door mensen te compenseren die in relatie tot hun inkomen te veel geld aan zorg kwijt zijn. De Tweede Kamer heeft eind 2004 het wetsvoorstel Zorgverzekeringswet en het wetsvoorstel Wet op de Zorgtoeslag aangenomen.

Invoering diagnose-behandelingscombinaties voorbereid

Op 1 januari 2005 is als onderdeel van de structurele hervormingen van het zorgstelsel bij de ziekenhuizen het systeem van diagnose-behandelingscombinaties (dbc's) van start gegaan. Dit maakt vrije prijsonderhandelingen tussen verzekeraars en ziekenhuizen mogelijk. In 2004 is veel aandacht gegeven aan het klaarstomen van zorgaanbieders en zorgverzekeraars voor het invoeren van de dbc's in 2005. Daarnaast is verder gewerkt aan het ontwikkelen van dbc's in de geestelijke gezondheidszorg (ggz).

Het wijzigen van wetten en regisseren van de invoering in het veld hebben centraal gestaan. Belangrijke resultaten zijn geboekt, zoals: het aanpassen van de registratie- en declaratiesystemen in ziekenhuizen en het opzetten van een centrale databank met dbc-gegevens.

Voor het onderhoud van de dbc-productstructuur is de private stichting DBC-Onderhoud opgericht. Ook de publieke component van het onderhoud, waaronder het onderhoud van het verzekerde pakket, door CTG/ZAio en CVZ is van de grond gekomen.

Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten: modernisering en houdbaarheid

Ook (het systeem van) de AWBZ moest aangepast worden om deze wet betaalbaar en toegankelijk te houden. Zorgkantoren hebben een sterkere onderhandelingspositie gekregen en dit komt de doelmatigheid van de AWBZ-zorg ten goede. Verzekeraars zijn niet meer verplicht elke instelling te contracteren: de zogenoemde contracteerplicht voor de extramurale zorg is vervallen. Zorgkantoren kunnen matig functionerende zorgaanbieders daardoor mijden. Ook mogen zorgkantoren met aanbieders van extramurale zorg onderhandelen over tarieven. De AWBZ-zorg is onderverdeeld in functies waarbij over het tarief te onderhandelen is.

Daarnaast zijn stappen gezet voor een doelmatiger indicatiestelling in de AWBZ. De indicatiestelling wordt vanaf 1 januari 2005 niet langer aan individuele gemeenten overgelaten maar gaat centraal worden geregeld door het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ). Het CIZ heeft in 2004 ter voorbereiding hierop de nieuwe organisatie op poten gezet en gemeentelijke indicatieorganen geholpen bij het terugdringen van achterstanden in het indiceren. De doelmatigheid wordt verder vergroot met behulp van werkdocumenten en standaard indicatieprocedures.

Wet Maatschappelijke Ondersteuning in voorbereiding

Samenhangend lokaal beleid om «meedoen» mogelijk te maken, uitgevoerd dicht bij de burger door een daarvoor goed toegeruste gemeente. Dit is het eindperspectief van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Het kabinet heeft zijn visie op de toekomstige WMO in april in een brief aan de Kamer gezonden. Gemeenten worden met de WMO verantwoordelijk voor maatschappelijke ondersteuning. Het sturingsconcept van dit wetsvoorstel is kort samen te vatten als: «Regel het lokaal, horizontaal». Dit betekent dat gemeenten horizontaal, dus aan de burgers van hun gemeente, verantwoording afleggen over het te voeren beleid. Met de aanvaarding van de motie-Vietsch heeft de Tweede Kamer aangegeven groot belang te hechten aan een stapsgewijze invoering. Hiervoor zijn de voorbereidingen voor een zorgvuldig implementatietraject in 2004 gestart. Het wetsvoorstel gaat waarschijnlijk in de eerste helft van 2005 naar de Tweede Kamer.

Gemeenten hebben ook op het gebied van de maatschappelijke opvang en vrouwenopvang een belangrijke rol. Dit staat in de eerste voortgangsrapportage die wij over de uitvoering van het kabinetsstandpunt op het interdepartementaal beleidsonderzoek maatschappelijke opvang naar de Tweede Kamer hebben gestuurd. Met gemeenten zijn (prestatie)afspraken gemaakt om mensen korter gebruik te laten maken van de maatschappelijke opvang en over het uitbreiden van landelijk toegankelijke plaatsen in de vrouwenopvangvoorzieningen. Wij hebben extra geld uitgetrokken voor de tijdelijke stimuleringsregeling advies- en steunpunten huiselijk geweld in gemeenten. Ook is een uniforme registratieregeling voor klanten van de maatschappelijke opvang gerealiseerd. Zowel lokaal als landelijk kan daarmee een betrouwbaar beeld ontstaan over de omvang en aard van de problematiek in deze sector.

3. Betaalbare zorg

Betaalbaarheid op de korte termijn

Wij hebben in 2004 een dringend beroep gedaan op zorgaanbieders en verzekeraars om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. Dit leidde onder meer tot drie belangrijke convenanten met «het veld»: in de curatieve zorg, de care (AWBZ) en voor de geneesmiddelen.

Ziekenhuizen, verzekeraars en VWS hebben een convenant gesloten met (centrale) afspraken over doelmatigheidswinst. Meer doelmatigheid moet ook volgen uit de vrije onderhandelingen die tussen verzekeraars en ziekenhuizen gaan plaatsvinden. Meer doelmatigheid betekent dat, binnen het bestaande budgettaire kader, meer mensen geholpen kunnen worden (meer productie) en mensen minder lang hoeven te wachten. Gemiddeld wachtten mensen in 2004 minder dan vijf weken op ziekenhuiszorg. De gemiddelde wachttijden zijn hiermee ruim twee weken korter dan de norm van zeven weken toegangstijd tot kliniek en dagverpleging die het veld zelf heeft vastgesteld (Treeknormen).

Instellingen en beroepsbeoefenaren in de curatieve zorg hebben in 2004 meer zorg geleverd dan in 2003. Zo hebben de algemene ziekenhuizen ongeveer 2,2 procent meer klinische opnamen gehad en ruim vier procent meer dagopnamen; het aantal polikliniekbezoeken is met twee procent toegenomen. De universitair medische centra telden in 2004 bijna een procent meer klinische opnamen en ruim drie procent meer dagopnamen.

Voor het verminderen van de wachttijden bij ziekten met levensbedreigende risico's zijn er in het kader van de inhaalslag radiotherapie, ongeveer 15 nieuwe bestralingsbunkers bij gekomen (schatting College Bouw Ziekenhuisvoorzieningen). Het totale aantal bestralingsbunkers wordt daarmee geschat op 107. Er is sprake van een duidelijke toename; in 2001 waren er 76 bestralingsbunkers. Ook het aantal opleidingsplaatsen radiotherapie is in het kader van de inhaalslag vergroot. In 2004 zijn zes extra opleidingsplaatsen gerealiseerd, tot in totaal 76 opleidingplaatsen. In totaal zijn 40 opleidingsplaatsen voor klinisch fysici gerealiseerd.

De ontwikkeling van de AWBZ-uitgaven was in het voorjaar van 2004 voor het kabinet aanleiding om beheersmaatregelen te nemen. Per 1 april is daarom besloten het uitgavenniveau in 2004 te beheersen. Aanbieders van AWBZ-zorg en zorgkantoren mogen in 2004 in principe geen aanvullende productieafspraken maken boven het niveau van de reeds goedgekeurde productieafspraken per 1 maart 2004. Zorgkantoren hebben vervolgens door herschikking van financiële ruimte allerlei knelpunten in hun regio's zelf kunnen opvangen. Daarnaast hebben wij in het najaar extra middelen beschikbaar gesteld voor de oplossing van knelpunten in de AWBZ-zorg.

In de zomer van 2004 hebben de zorgaanbieders in de AWBZ met ons een convenant afgesloten dat bepaalt dat de kosten van de AWBZ in 2005, 2006 en 2007 binnen het door het kabinet vastgestelde budget (macrokader) blijven. Ook is afgesproken dat de zorgaanbieders jaarlijks 1,25 procent doelmatigheidswinst boeken. Het kabinet wil met dit convenant voorkomen dat het steeds weer moet bezuinigen om kostenoverschrijdingen te compenseren. Omdat de sector heeft beloofd doelmatiger te gaan werken, kan de «productie» in de AWBZ binnen het bestaande budgettaire kader de komende jaren verder omhoog en kunnen meer mensen worden geholpen. Het extra geld heeft in AWBZ-sector geleid tot meer zorg- en dienstverlening. Dit vertaalde zich in kortere wachtlijsten in verschillende sectoren. Zo stonden eind 2004 ongeveer 3 500 minder mensen met verstandelijke en lichamelijke beperkingen op de wachtlijst dan het jaar ervoor. Positief is ook dat de wachttijden voor personen die in 2004 zorg hebben ontvangen wederom laag zijn. Ook in de sector verpleging en verzorging zijn de wachtlijsten verder gedaald. Op 1 januari 2005 stonden ongeveer 49 400 personen op de wachtlijst. Dat waren er circa 4 700 personen minder dan ruim een jaar daarvoor (op 1 oktober 2003), een daling van negen procent. In de geestelijke gezondheidszorg is de wachttijd in 2004 gedaald tot gemiddeld 37 weken op 1 januari 2005. Dit is zeven weken korter dan op 1 januari 2004. Het aantal mensen dat wacht op zorg is echter gestegen. Op 1 januari 2005 stonden bij instellingen 77 400 cliënten op de wachtlijst, terwijl dat er op 1 januari 2004 66 300 waren. We onderzoeken in 2005 hoe dat komt.

Het geneesmiddelenconvenant heeft als doel de uitgaven aan geneesmiddelen te verlagen. Het convenant verlaagt de inkoopkosten voor geneesmiddelen die apothekers aan patiënten en verzekeraars in rekening mogen brengen. De prijzen van merkloze geneesmiddelen zijn hierdoor gemiddeld 40 procent gedaald. Voor 2005 is een aangescherpt convenant gesloten waaraan ook de fabrikanten van innovatieve geneesmiddelen deelnemen. De opbrengsten van het convenant zullen hoger moeten zijn dan in 2004.

Extra geld ambulances en kleine ziekenhuizen

Vanaf 2004 is € 18 miljoen beschikbaar gesteld voor het uitvoeren van het landelijke referentiekader spreiding en beschikbaarheid ambulancezorg. Op 1 januari 2004 is een beschikbaarheidstoeslag ingevoerd voor kleine ziekenhuizen. Daarnaast is meer geld vrijgekomen voor investeringen in medische en andere inventaris van kleine ziekenhuizen. Door deze maatregelen ontvangen kleine ziekenhuizen € 32 miljoen extra. Tien ziekenhuislocaties kunnen hiermee zeven dagen per week, 24 uur per dag de afdeling Spoedeisende Eerste Hulp open houden. Daarnaast kregen 46 ziekenhuizen een ruimer investeringsbudget.

Versterking eerstelijnszorg

Samen met vertegenwoordigers van verschillende brancheorganisaties hebben wij een intentieverklaring ondertekend, waarin gezamenlijke standpunten ten aanzien van de versterking van de eerstelijns gezondheidszorg zijn geformuleerd.

Gezamenlijk gaan we partijen meer aansporen om hun verantwoordelijkheid te nemen en hen aanspreken als zij dat niet of onvoldoende doen. Het ontwikkelde actieprogramma (Programma Versterking Eerstelijnsgezondheidszorg) dat loopt tot en met 2006 vormt daarvoor de basis.

Ingrijpende maatregelen genomen

Beter kostenbewustzijn helpt bij het maken van een beter afgewogen keuze in het gebruiken van zorg. Het kabinet kiest ervoor ook de burger meer eigen verantwoordelijkheid te geven en heeft daarom het ziekenfondspakket verkleind. Vanaf 2004 is met steun van het parlement een fors pakket aan (bezuinigings)maatregelen genomen. In overleg met de Tweede Kamer is een aantal van die maatregelen afgezwakt omdat ze bepaalde groepen patiënten te hard treffen. Dat betreft de maatregelen voor het zittend ziekenvervoer, psychotherapie en zelfzorggeneesmiddelen.

De voorgenomen no-claim (geen beroep op zorg, geld terug) van € 200 in de ziekenfondswet vanaf 2005 is verhoogd naar € 255. Een verhoging van € 50 was nodig omdat de eigen bijdrage voor geneesmiddelen niet doorging. Het bedrag is nadien nog een keer verhoogd met € 5 omdat de kosten van de huisartsenzorg buiten no-claim regeling wordt gehouden.

Om kwetsbare groepen tegemoet te komen is het Tijdelijk besluit tegemoetkoming buitengewone uitgaven (Tbu) van kracht geworden. Hiermee kunnen mensen met een laag inkomen (waaronder gehandicapten, chronisch zieken en ouderen) een deel van de extra kosten die zij voor zorg moeten maken terugkrijgen. Aan ruim 141 000 personen is door de Belastingdienst in 2004 een tegemoetkoming toegezegd. Om van de regeling gebruik te kunnen maken, moet de doelgroep belastingaangifte doen. Om het doen van belastingaangifte te stimuleren, hebben wij samen met het ministerie van Financiën en de Belastingdienst verschillende projecten en activiteiten uitgevoerd die ook in 2005 doorlopen. Hierbij wordt nauw samengewerkt met belangenorganisaties die hulp bij belastingaangifte bieden.

4. Innovatie, kwaliteit en ICT

Het kabinet doet een groter beroep op de eigen verantwoordelijkheid van verzekeraars en zorginstellingen voor meer doelmatigheid, kwaliteit en innovatie. Dit heeft in 2004 geleid tot verschillende initiatieven in de zorg.

Innovatie en kwaliteit

Meerdere initiatieven zijn gestart om innovatie en kwaliteit in de zorg te verbeteren. In het programma Sneller Beter voor de curatieve zorg werken wij samen met de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en de Orde van Medisch Specialisten aan betere kwaliteit, doelmatigheid en innovaties in de ziekenhuiszorg.

Met nagenoeg alle algemene ziekenhuizen is hierover gesproken, kwaliteitsinformatie over ziekenhuizen (prestatie-indicatoren Inspectie voor de Gezondheidszorg) staat op internet en er is een proef met prestatievergelijking uitgevoerd. Daarnaast zijn acht ziekenhuizen begonnen met een omvangrijk verbeterprogramma dat de komende jaren wordt uitgebreid naar 24 ziekenhuizen.

We hebben deskundige buitenstaanders uit het bedrijfsleven in het kader van Sneller Beter hun licht laten schijnen over aspecten van de zorg: logistiek (TPG-topman Bakker) en patiëntveiligheid (Shell-topman Willems). De aansprekende conclusies hebben geleid tot vele activiteiten in het veld om de aanbevelingen in de praktijk om te zetten.

Incidenten moeten gemeld worden zodat we ervan kunnen leren: dit draagt bij aan een betere veiligheid van patiënten. Er is afgesproken dat er regels worden opgesteld waarmee incidenten beter gemeld kunnen worden zonder dat dit leidt tot ongewenste juridische gevolgen voor de melder.

Voor de sector verpleging en verzorging (care) is een vergelijkbaar actieprogramma Zorg voor Beter opgesteld dat in januari 2005 is begonnen. De veiligheid van cliënten staat ook hierin centraal.

Eén van de aanbevelingen uit het rapport-Willems stelt dat de zorg in 2008 moet beschikken over een certificeerbaar veiligheids-managementsysteem. Normen kunnen worden ingezet bij certificering en accreditatie van instellingen en organisaties. Op ons initiatief zijn de partijen in het veld die zijn betrokken bij het opstellen van normen met elkaar in gesprek gegaan over een nauwere samenwerking.

ICT: elektronisch medicatiedossier en burgerservicenummer

Gegevens in de zorg moeten betrouwbaar en doelmatig langs elektronische weg uit te wisselen zijn. Daarom wordt samen met het Nationaal ICT Instituut in de Zorg (NICTIZ) gewerkt aan de invoering van een basisinfrastructuur, waarbij een identificerend stelsel het betrouwbaar verwerken en beheren van gegevens van patiënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars mogelijk maakt. Het landelijke elektronisch medicatie dossier maakt vanaf 1 januari 2006 gebruik van het nieuwe burgerservicenummer (BSN). De privacy is daarbij gewaarborgd.

5. Werken en opleiden in de zorg

In april hebben wij de stuurgroep Modernisering Opleidingen en Beroepsuitoefening Gezondheidszorg (MOBG) ingesteld. De stuurgroep heeft een werkplan opgesteld met als belangrijkste actiepunten:

– een nieuwe beroepenstructuur en een orgaan voor de beroepen;

– invoeren van nieuwe medische beroepen en vernieuwen van de specialistenopleiding;

– positioneren van de nieuwe beroepsbeoefenaren, zoals nurse practitioners en physician assistants;

– taken anders verdelen in het zorgproces, vooral in de eerstelijnszorg;

– invoeren van een nieuwe bekostigingssystematiek voor opleidingen in de gezondheidszorg, het zogenoemde opleidingsfonds;

– het vormen van opleidingsregio's.

De stuurgroep-MOBG voert hiermee het kabinetsbeleid uit voor meer capaciteit en betere kwaliteit van de zorgopleidingen: anders opleiden, korter opleiden en beter benutten van de opleidingscapaciteit.

Om het anders verdelen van taken te stimuleren zijn 250 opleidingsplaatsen beschikbaar gekomen voor physician assistants en nurse practitioners bij twee vervolgopleidingen voor mensen uit de zorg die al een HBO-opleiding hebben. Verspreid over verschillende zorgsectoren zijn in totaal 178 nurse practitioners en 55 physician assistants met deze opleiding begonnen.

6. Kwaliteit van leven: ethische vraagstukken

In 2004 hebben we belangrijke kabinetsstandpunten uitgebracht. Zo is bijvoorbeeld naar aanleiding van het evaluatieonderzoek naar de euthanasiepraktijk een standpunt over de medische besluitvorming aan het einde van het leven naar de Tweede Kamer gestuurd. De voorbereidingen voor het standpunt op het onderzoek naar de positie van de verpleegkundige bij beslissingen rond het levenseinde zijn gestart. Ook is in reactie op de adviezen van de Gezondheidsraad een aantal standpunten uitgebracht, waaronder bijvoorbeeld over anticonceptie voor mensen met een verstandelijke handicap. Verder zijn we gestart met de evaluatie van de Wet afbreking zwangerschap.

7. Gezondheidsbevordering en publieke gezondheid

Burgers hebben zelf een belangrijke rol om gezond te zijn en gezond te blijven. Dit voorkomt gezondheidsproblemen die een zwaar beroep doen op de zorg. Het kabinet wil die eigen verantwoordelijkheid van burgers stimuleren.

Percentage rokers gedaald

Op 1 januari 2004 zijn de laatste onderdelen van de gewijzigde Tabakswet in werking getreden. Dit betekent dat de (meeste) werkplekken en het openbaar vervoer rookvrij zijn. Een brede publiekscampagne heeft het invoeren van de rookvrije werkplek ondersteund. Ook is een grootschalige stoppen-met-roken-campagne gevoerd. Per 1 februari is de belasting op tabaksproducten aanzienlijk verhoogd, met € 0,55 per product.

De strengere wetgeving heeft ertoe geleid dat rond 1 januari 2004 een recordaantal van een miljoen rokers is gestopt met roken. Eind 2004 hield een kwart dat nog steeds vol. Het percentage rokers van de Nederlandse bevolking is in een jaar gedaald: van 30 procent in 2003 naar 28 procent in 2004.

Overgewicht en gezonde voeding

Samen met het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties gaan wij de strijd aan tegen overgewicht. Om de samenwerking goed te laten verlopen, is in 2004 het «regulier overleg overgewicht» opgezet. Met enkele partijen uit dat overleg is een afsprakenlijst gemaakt, het convenant terugdringen overgewicht.

Acties voor gezonde voeding beginnen hun vruchten af te werpen. De Voedselconsumptiepeiling 2003 laat zien dat Nederlanders voor het eerst binnen de normen voor totale vetinname blijven. Wij eten dus minder vet. Maar we eten nog steeds veel te weinig groenten en fruit: de aanbevolen hoeveelheden worden niet gehaald. Deze trend proberen wij onder meer met het project schoolfruit te keren.

Diabeteszorg Beter

In 2004 zijn acties gestart om diabetes beter te voorkomen, tijdig te signaleren en de ziekte minder snel te laten verergeren en complicaties te verminderen bij diabetici. Het programma diabeteszorg beter bundelt die acties. Vanuit dit programma is een keten-dbc diabetes ontwikkeld die het kopen van goede diabeteszorg mogelijk moet maken. Verder wordt goede diabeteszorg beter onder de aandacht gebracht bij zorgverleners en burgers.

Minder ongevallen in de privé-sfeer

De doelstelling om het aantal ongevallen in de privé-sfeer dat behandeling op een spoedeisende hulp vereist terug te brengen naar 700 000 in 2006 is al in 2004 gerealiseerd. Gezien de gebleken effectiviteit van het beleid en de naar verwachting nog te realiseren gezondheidswinst, wordt de doelstelling aangescherpt tot 630 000 in 2006.

De burger heeft een eigen rol in het bevorderen van zijn of haar gezondheid, maar de overheid heeft een belangrijke taak bij de publieke gezondheid. In 2004 zijn stappen gezet voor een betere infectieziektebestrijding en crisisbeheersing.

Infectieziektebestrijding versterkt

De infectieziektebestrijding is versterkt door het oprichten van een centrum voor infectieziektebestrijding en het uittrekken van meer geld voor dit onderwerp. Daarnaast hebben het Rijk en de lokale overheid zich beter voorbereid op een eventuele wereldwijde griepaanval. Voor de bestrijding hiervan zijn draaiboeken gemaakt en is een veiligheidsvoorraad antivirale middelen aangeschaft (200 000 kuren). Op basis van een advies van de Gezondheidsraad wordt vanaf 1 januari 2005 in het Rijksvaccinatieprogramma een nieuw kinkhoestvaccin gebruikt voor zuigelingen.

Crisisbeheersing versterkt

Voor betere crisisbeheersing zijn tal van acties ondernomen: training en oefeningen, onderhouden en bijstellen van handboeken en het invoeren van het beleidsplan crisisbeheersing 2004–2007. Daarnaast is gewerkt aan de verdere bestuurlijke en operationele inbedding van de Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen (GHOR). Voor een goede aansluiting bij de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) is het noodzakelijk dat GGD'en hun schaal ten minste vergroten tot het niveau van de veiligheidsregio's van de GHOR. Dit proces is reeds ingezet.

8. Sport

Bewegingsarmoede bestreden

Op de gebieden sportgezondheid en bewegingsbevordering zijn de voornemens uit de nota Sport, Bewegen en Gezondheid verder uitgevoerd. Er is gestart met het nationaal actieplan ter bestrijding van bewegingsarmoede. Burgers worden tot een gezonde leefstijl gestimuleerd met campagnes over verantwoord eten en bewegen. De landelijke «FLASH»-campagne en de Nationale Gezondheidstest hebben veel aandacht en effect gehad.

Grote interesse voor de breedtesportimpuls

Circa tachtig gemeenten hebben aanvragen ingediend voor de breedtesportimpuls. De laatste projecten uit deze regeling lopen in 2008 af. Eind 2004 is het effect van de breedtesportimpuls opnieuw gemeten. De Kamer wordt hierover in 2005 ingelicht.

Nieuwe stimuleringsregeling, de BOS-impuls

In het najaar is een nieuwe stimuleringsregeling, de BOS-impuls (Buurt, Onderwijs en Sport), gereed gekomen. Deze subsidieregeling helpt en stimuleert gemeenten in het organiseren van samenwerkingsverbanden tussen buurt, onderwijs en sport om achterstanden bij jongeren van 4 tot 19 jaar aan te pakken. Een ondersteuningsnetwerk helpt gemeenten daar inhoudelijk bij. De eerste BOS-projecten beginnen in maart 2005.

Topsport versterkt

In 2004 zijn sportbonden ondersteund bij de begeleiding van topsporters, talentherkenning en het uitvoeren van de subsidieregeling topsportevenementen en -accommodaties. Het Fonds voor de Topsporter heeft van ons € 0,9 miljoen extra gekregen om de vervangende inkomensregeling voor topsporters (stipendiumregeling) voor 2004 en 2005 te kunnen garanderen. Daarnaast is een begin gemaakt met het centraliseren van de sportmedische zorg voor topsporters.

9. Op weg naar een betere jeugdzorg

Wet op de jeugdzorg gereed

De nieuwe Wet op de jeugdzorg geeft provincies meer verantwoordelijkheid bij het organiseren van goede jeugdzorg. In 2004 zijn alle voorbereidende werkzaamheden voor het invoeren van deze wet per 1 januari 2005 uitgevoerd.

Het kabinet heeft in het hoofdlijnenakkoord extra geld uitgetrokken voor het verbeteren van de jeugdzorg, waaronder preventie. Hiermee is licht pedagogische hulp en coördinatie van zorg in de vier grote steden gestimuleerd. Ook is er geld gegaan naar betere begeleiding van gezinnen met meer dan één probleem; gezinscoaching wordt hiervoor gestimuleerd. De verdeling van het extra geld voor het vergroten van het aanbod jeugdzorg is beter gerelateerd aan het aantal jeugdigen in een gebied. Voor een betere kwaliteit van de jeugdzorg zijn onder meer diverse initiatieven gestart voor meer effectiviteit en grotere professionaliteit.

De Taskforce Wachtlijsten Jeugdzorg heeft in oktober 2004 haar eindrapport opgeleverd. Hieruit blijkt dat de jeugdzorg nog steeds aanzienlijke wachttijden en doorlooptijden kent. In de tweede helft van 2003 was de wachttijd gemiddeld 67 dagen. Dit is zes dagen meer dan in de eerste helft van dat jaar. De gemiddelde doorlooptijd bij het Bureau Jeugdzorg was in de tweede helft van 2003 117 werkdagen en bij de Advies en Meldpunten Kindermishandeling 126 werkdagen. De aanpak van de wacht- en doorlooptijden heeft hoge prioriteit en is in de eerste plaats een zaak van provincies en grootstedelijke regio's. Dit is vertaald in het landelijk beleidskader dat in september 2004 aan de Kamer is gestuurd. Het kabinet heeft met de provincies afgesproken dat met het extra geld dat bij het Hoofdlijnenakkoord beschikbaar is gesteld minstens een evenredig aantal jongeren extra wordt geholpen.

De geleverde zorg moet beter geregistreerd worden zodat de financiering daar ook beter bij kan aansluiten en beter vergeleken kan worden wat instellingen te bieden hebben. De verschillende vormen van hulp zijn daarom in 2004 getypeerd in zogenoemde producteenheden. Dit nieuwe systeem wordt in 2005 in een aantal proefprojecten uitgeprobeerd.

Mede op aandringen van de Eerste Kamer hebben wij de zogenaamde Jeugdzorgbrigade ingesteld om onnodige bureaucratie weg te werken.

Jeugdagenda 2004–2007: Operatie Jong vastgesteld

Het kabinet heeft voor alle departementen een gezamenlijke jeugdagenda opgesteld. Onder de noemer Operatie Jong zijn voor twaalf thema's actieplannen gemaakt. Deze plannen hebben allemaal het verbeteren van de samenwerking tussen instanties en overheden gemeen als centrale doelstelling. Het kabinet heeft de concrete de ambities en plannen in het najaar naar de Kamer gestuurd. Kabinet, provincies en gemeenten willen Jong-overeenkomsten sluiten om te komen tot een werkwijze die de jeugdige en het gezin centraal stelt.

10. Nederlands voorzitterschap Europese Unie

Het Nederlands voorzitterschap van de Europese Unie (EU) in de tweede helft van 2004 is succesvol verlopen. Naast bestaande dossiers zijn ook de volgende belangrijke thema's behandeld:

• ziekten die van dieren op mensen kunnen overgaan;

• manieren om, in het licht van de vergrijzing, brede toegang, betaalbaarheid, goede kwaliteit en ruime keuzevrijheid in de zorg te garanderen;

• de noodzaak medicijnen te ontwikkelen waar de volksgezondheid behoefte aan heeft: priority medicines;

• beter uitwisselen van informatie over misdragingen van beroepsbeoefenaren (professional misconduct) over de landsgrenzen;

• de nieuwe EU-drugsstrategie 2005–2012 die Nederland heeft opgesteld.

Europees Jaar van Opvoeding door Sport succesvol afgerond

Onder het Nederlandse voorzitterschap is een agenda met concrete aandachtspunten voor de komende jaren opgesteld. Die zet enerzijds de maatschappelijke betekenis van sport op de politieke agenda en probeert anderzijds tot internationale afstemming en harmonisatie te komen.

De activiteiten in het kader van het Europees Jaar van Opvoeding hebben een verklaring opgeleverd die in Europees verband is opgesteld. De verklaring benadrukt dat dit thema steeds weer beleidsmatig en politiek onder de aandacht gebracht moet worden.

11. Minder regels en administratieve lasten

Regels kunnen doelmatig en efficiënt werken verhinderen. Het kabinet gaat daar iets aan doen en wij spannen ons daarom in om de administratieve lasten voor de partijen in het veld flink te verlagen. De totale administratieve last in de VWS-sectoren is ultimo 2002 vastgesteld op € 3,2 miljard. In het voorjaar van 2004 hebben wij alle wet- en regelgeving bekeken op reductiemogelijkheden. De Tweede Kamer heeft ingestemd met ons eerste plan van aanpak dat hieruit is voortgekomen. Dit moet in deze kabinetsperiode de lasten met € 310 miljoen verlagen. Zo zijn overbodige regels geschrapt bij de bouw van instellingen, zijn machtigingen voor verblijf in een ziekenhuis geschrapt en is het overeenkomstenstelsel herzien. Dit heeft al geleid tot € 50 miljoen aan minder lasten. In de tweede helft van 2004 is naar nieuwe reductievoorstellen gekeken.

Fraudebestrijding heeft aandacht

De WTG-ExPres bevat een groot aantal maatregelen om fouten, misbruik en oneigenlijk gebruik en fraude door zorgaanbieders tegen te gaan. Het wetsvoorstel dat onder meer fraude van verzekerden met declaraties tegen moet gaan is in 2004 door de Tweede Kamer aangenomen.

12. Uitwerking nieuw subsidiebeleid gestart

Het VWS-subsidiebeleid is met ingang van 2004 gewijzigd. In de loop van het jaar is dit nieuwe beleid doelgericht uitgewerkt. Subsidies aan instellingen (instellingssubsidies) die niet in het nieuwe beleid passen zijn met ingang van 2004 verminderd (met 10–30 procent) of stopgezet.

Vrijwel alle organisaties die een instellingssubsidie ontvingen zijn er in geslaagd hun activiteiten anders te organiseren of andere financieringsbronnen te vinden.

Wij hebben in 2004 onze aanvankelijke voornemens voor 2005 integraal tegen het licht gehouden en goed gekeken naar de projectsubsidies. De uitkomsten van deze heroverweging zijn in begroting 2005 verwerkt en door de Tweede Kamer goedgekeurd.

13. Budgettaire consequenties van de beleidsprioriteiten 2004

De beschreven beleidsprioriteiten zijn ofwel begrotingsgefinancierd of premiegefinancierd. Waar de beleidsprioriteiten begrotingsgefinancierd zijn en waar belangrijke (beleidsmatige) wijzigingen hebben plaatsgevonden, wordt in onderstaande tabel op hoofdlijnen ingegaan op de verschillen tussen de Ontwerpbegroting 2004 en de realisatie (Slotwet 2004).

* In deze tabel gaan we alleen in op beleidsprioriteiten die met programmagelden zijn gefinancierd.

Tabel 2 heeft betrekking op de premiegefinancierde beleidsprioriteiten. In deze tabel wordt ingegaan op de verschillen tussen de in de Ontwerpbegroting 2004 opgenomen intensiveringen en ombuigingen en de voorlopige realisatie. Dit betekent dat mutaties die hebben plaatsgevonden bij suppletore wetten in de toelichting op deze tabel zijn meegenomen.

Ad 5 en 6: De hier gepresenteerde cijfers betreffen de middelen voor extra productie ten opzichte van 2003. In de kolom begroting 2004 zijn de extra middelen voor productie in 2004 afgezet tegen het uitgavenniveau 2003 volgens de begroting 2004. Volgens het jaarverslag 2004 is in 2003 een hoger uitgavenniveau gerealiseerd dan ten tijde van de begroting 2004 werd verwacht. Hiermee is voor € 0,15 miljard extra productie in de curatieve zorg en € 0,25 miljard extra productie in de AWBZ mogelijk gemaakt in 2003. Boven deze hogere uitgaven voor productie in 2003 komt de in deze tabel opgenomen uitgavengroei voor extra productie in 2004.

Beleidsartikel 21: Preventie en gezondheidsbescherming

21.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het bevorderen en beschermen van de gezondheid van de burger in de Nederlandse samenleving

De belangrijkste resultaten in 2004 zijn:

• Op 1 januari 2004 zijn de laatste onderdelen van de gewijzigde Tabakswet (Stb. 2002, 201) in werking getreden. Rond de jaarwisseling is ook een grootschalige stoppen met roken campagne gevoerd («Nederland start met stoppen»). Voorts is per 1 februari de accijns op tabaksproducten aanzienlijk verhoogd.

• Om met bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties te komen tot samenwerking is het Regulier Overleg Overgewicht gestart en is met enkele partijen uit dat overleg een convenant «terugdringen overgewicht »overeengekomen.

• In 2004 is voor diabetes het programma «Diabeteszorg Beter» opgesteld.

• In maart 2004 hebben we aangekondigd de infectieziektebestrijding te versterken (TK, 22 894, nr. 29, 2003–2004). In oktober 2004 is dit nader uitgewerkt in de vorm van een centrum voor infectieziektebestrijding.

• De voorbereiding op een eventuele grieppandemie is serieus opgepakt door zowel het ministerie van VWS als door lokale partijen. Naast ontwikkeling van draaiboeken is er een veiligheidsvoorraad antivirale middelen aangeschaft (200 000 kuren).

• Op basis van een advies van de Gezondheidsraad is besloten om per 2005 te starten met het gebruik van a-cellulair kinkhoestvaccin voor zuigelingen in het Rijksvaccinatieprogramma.

• Om de kwaliteit van de crisisbeheersorganisatie te borgen is in 2004 ingezet op training en oefeningen, het onderhouden en bijstellen van handboeken en de implementatie van het beleidsplan crisisbeheersing 2003–2007. In 2004 is met het ministerie van BZK een standpunt ingenomen op welke manier de GHOR optimaal wordt ingebed in de publieke en preventieve infrastructuur van de GGD'en.

• Eind 2004 is via ZonMw een actieprogramma gestart om de kwaliteit van de collectieve preventie te versterken, vergelijkbaar met het programma «Sneller Beter» dat een impuls geeft aan de kwaliteit van de ziekenhuiszorg.

21.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Begroting

Toelichting op de belangrijkste verschillen:

Uitgaven

Gedragsgerichte gezondheidsbevordering

Verlaging van de uitgavenraming in verband met de overheveling naar de operationele doelstelling Programmering onderzoek en ontwikkeling (– € 2,4 miljoen). Verhoging van de uitgavenraming voor het actieplan overgewicht (€ 0,5 miljoen).

Voorkoming/opsporing (niet)infectieziekten

Hogere uitgaven voor de inkoop van het DaKTP-vaccin (€ 5,5 miljoen) en voor het vernietigen van niet meer bruikbare doses DKTP (€ 1,2 miljoen). Verlaging van de uitgaven in verband met de definitieve budgetherverdeling RIVM (– € 1,3 miljoen). Verhoging van de uitgavenraming voor de aankoop van antivirale middelen (€ 2,4 miljoen). Overheveling naar de premie (– € 0,6 miljoen) voor plan van aanpak dyslexie en de bijdrage SOA-klinieken. Verlaging van de uitgavenraming in verband met de overheveling naar de operationele doelstelling Programmering onderzoek en ontwikkeling (– € 4,3 miljoen). Minder uitgaven in verband met de korting op projectsubsidies (– € 0,4 miljoen) en door een vertraging in het vinden van een geschikte locatie voor de opslag van de pokkenpleisters en het pokkenvaccin (– € 0,6 miljoen).

Toegankelijkheid en kwaliteit OGZ

Hogere uitgaven door de overheveling vanuit de premiemiddelen in verband met de loonbijstelling (€ 6,4 miljoen) op de regeling specifieke uitkering jeugdgezondheidszorg (Rsu), de Overheidsbijdrage in de arbeidskostenontwikkeling Rsu (€ 2,8 miljoen) en een herschikking voor het project Informatisering JGZ (€ 0,3 miljoen).

Verlaging van de uitgavenraming in verband met de overheveling naar de operationele doelstelling Programmering onderzoek en ontwikkeling (– € 4,0 miljoen) naar het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid voor de Commissie Het Werkend Perspectief en de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (– € 1,7 miljoen).

Lagere uitgaven doordat er minder activiteiten zijn uitgevoerd dan gepland op het terrein van de implementatie van de preventienota (– € 0,6 miljoen).

Coördinatie/nazorg bij crises en rampen

Verlaging van de uitgavenraming in verband met de overheveling naar de operationele doelstelling Programmering onderzoek en ontwikkeling (– € 1,1 miljoen) én de apparaatsuitgaven (– € 0,2 miljoen). Lagere uitgaven door het uitblijven van crises en rampen in de eerste helft van 2004 (– € 2,2 miljoen) én minder uitgaven dan verwacht voor de exploitatie crisisbeheersing (– € 0,2 miljoen) en op het terrein van onderzoek en nazorg bij rampen (– € 0,2 miljoen) opgetreden.

Consumenten- en productveiligheid

Hogere uitgaven door het (nog) niet kostendekkend zijn van tarieven in regelingsafspraken voor controle- of keuringsactiviteiten van de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (€ 1,7 miljoen). Daarnaast waren er diverse structurele knelpunten die voornamelijk voortkwamen uit de overdracht in 2003 van de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) van VWS naar LNV. Dit betrof onder meer een (structurele) huurcompensatie, een (incidentele) exploitatiebijdrage en een openstaande vordering op VWS (€ 2,5 miljoen). Het bij de begrotingsbehandeling 2004 aangenomen amendement Rouvoet (29 200 XVI nr 49) voor onderzoek naar alternatieven voor dierproeven kon niet geheel worden uitgevoerd, omdat een onderzoeksronde meerdere jaren beslaat en de voorbereidingstijd circa een halfjaar vergt. In het licht van dit amendement konden echter wel de kosten van het Nationaal Centrum Alternatieven voor dierproeven (NCA) en het Europese samenwerkingsverband EURCA (de ontwikkeling en stimulatie van het gebruik van alternatieven voor dierproeven in het onderwijs) worden gedekt (– € 0,3 miljoen). Aan het ministerie van LNV is overgeboekt de VWS-bijdrage voor het College ter Beoordeling van Bestrijdingsmiddelen (– € 0,3 miljoen). Verlaging van de uitgavenraming in verband met de overheveling naar de operationele doelstelling Programmering onderzoek en ontwikkeling (– € 0,2 miljoen) en de Gezondheidsraad (– € 0,1 miljoen).

Programmering onderzoek/ontwikkeling

Verhoging via de eindejaarsmarge voor de motie Werner (€ 5 miljoen). Overheveling van gelden naar de centrale budgetten van ZorgOnderzoek Nederland (€ 9,7 miljoen) en van de baten-lastendienst RIVM (€ 6,4 miljoen) in verband met de uitvoering van programma's. Verlaging uitgaven in verband met interne herschikkingen (– € 2,1 miljoen) en versterking van de aansturing van het CVZ (– € 0,3 miljoen). Voorts zijn er minder uitgaven dan verwacht op het terrein van programmering onderzoek/ontwikkeling (– € 0,3 miljoen).

Apparaatsuitgaven

Hogere uitgaven door de overheveling van gelden uit het beleidsbudget voor de materiele kosten van de interne organisatie crisisbeheersing (€ 0,2 miljoen) én de uitbreiding van de GHOR Vitalisering Infrastructuur (€ 0,2 miljoen).

Ontvangsten

Hogere ontvangsten als gevolg van in het verleden te hoog verstrekte subsidievoorschotten (€ 1,8 miljoen) en een bijdrage van KLM NV over 2003 in de kosten van onderzoek en nazorg van de vliegramp Bijlmermeer (€ 0,3 miljoen). Gebleken is dat, door het ontbreken van voldoende historische realisatiegegevens, de ontvangsten uit de door het Bureau Bestuurlijke Boetes opgelegde boetes structureel te hoog zijn geraamd (– € 1,4 miljoen). Lagere ontvangsten als gevolg van de uitplaatsing van de VWA buiten VWS. Hierdoor worden deze huurontvangsten niet meer bij VWS geïnd (– € 0,7 miljoen).

Premie

Bedragen x € 1 miljoenUitgavenontwikkeling artikel 21

Bovenstaande tabel geeft aan hoe de uitgavenontwikkeling tussen 2002 en 2003 respectievelijk tussen 2003 en 2004 is samengesteld.

De nominale uitgavenontwikkeling is het gevolg van loon- en prijsbijstellingen in de verschillende deelsectoren. De volumeontwikkeling in 2003 (-/- € 24,8 miljoen) houdt voornamelijk verband met het wegvallen van incidentele uitgaven in 2002, bijvoorbeeld voor de inhaalcampagne meningokokken C (-/- € 43,9 miljoen) en de introductie van een combinatievaccin DKTP/Hib (-/- € 3,2 miljoen). Daarentegen zorgden met name devaccinatie tegen meningokokken C, hepatitis B en kinkhoest voor 4-jarigen voor hogere uitgaven (€ 11,4 miljoen). Ook zijn de uitgaven voor dieetadvisering verder toegenomen (€ 15,3 miljoen). Daarnaast is ten opzichte van 2002 meer uitgegeven aan subsidies via het CVZ (€ 1,9 miljoen).

De volumeontwikkeling in 2004 (€ 22,2 miljoen) houdt voornamelijk verband met de hogere uitgaven voor dieetadvisering (€ 12,5 miljoen). Ook vielen de uitgaven voor subsidies via het CVZ hoger uit (€ 7,6 miljoen) dan in 2003.

Bedragen x € 1 miljoen

Toelichting op de definitieve uitgaven 2003

Bovenstaande tabel geeft aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2003 sinds het Jaarbeeld Zorg 2003.

De lagere ontwikkeling voor nominaal (-/- € 2,0 miljoen) is het saldo van nadere loon- en prijsbijstellingen in deze sector. Het lagere volume in 2003 (-/- € 4,4 miljoen) wordt voornamelijk verklaard door meevallers bij de afrekening van de uitgaven voor subsidies (-/- € 2,2 miljoen) en van de uitgaven voor de vaccinatie tegen meningokokken C (-/- € 0,5 miljoen).

Toelichting op de voorlopige uitgaven 2004

De tabel geeft tevens aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2004 sinds de Begroting 2004.

De hogere ontwikkeling voor nominaal (€ 0,2 miljoen) is het saldo van nadere loon- en prijsbijstellingen in deze sector. Het hogere volume in 2004 (€ 32,4 miljoen) wordt verklaard door de hogere uitgaven voor dieetadvisering (€ 28,3 miljoen) en voor de vaccinatie tegen meningokokken C, hepatitis B en kinkhoest voor 4-jarigen (€ 11,4 miljoen). Daarnaast is sprake van lager dan geraamde uitgaven voor subsidies via het CVZ (-/- € 6,1 miljoen). De technische mutatie (-/- € 6,1 miljoen) is het gevolg van het overboeken van de loon- en prijsbijstelling jeugdgezondheidszorg naar de begroting (-/- € 6,4 miljoen) en het overhevelen van een CVZ-subsidie voor SOA-onderzoek vanuit de begroting (€ 0,3 miljoen).

21.3 Operationele doelstellingen

21.3.1 Gezond gedrag bevorderen: niet roken, meer bewegen, gezond eten, matig drinken en veilig vrijen

¹ Volwassenen voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond bewegen als zij op ten minste vijf dagen van de week een half uur matig intensief lichamelijke actief zijn. Voorbeelden van matig intensieve lichamelijke activiteit zijn fietsen of flink doorwandelen.

² Bewegingsarmoede is gedefinieerd als: het doorgaans op geen enkele dag in de week een half uur matig intensief lichamelijk actief zijn.

Toelichting:

3. Nog niet alle onderdelen van de evaluatie van het tabaksontmoedigingsbeleid zijn voltooid. In de loop van 2005 zullen alle resultaten bekend zijn.

7. Inmiddels beweegt ruim 47% van de bevolking gezond en is de bewegingsarmoede na een aanvankelijke stijging naar 14% in 2000/2001 weer gedaald naar 12%. De kennis van de burgers omtrent gezond bewegen is, vlak na de uitzending van de Postbus 51 spotjes in september 2004, gestegen naar 46%. (TNO-PG-Arbeid, Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2002/2003 (CIPI 1)).

8. Onder andere via het project «Verborgen vetten» wordt, samen met de industrie, gewerkt aan de vermindering van verzadigd vet in voeding. Gebleken is dat de hoeveelheid groente en fruit dat wordt geconsumeerd nog ver onder de norm ligt (Voedingscentrum, Resultaten van de Voedselconsumptiepeiling 2003 (CIPI 1)).

9. De Gezondheidsraad (GR) is in 2004 gestart met de voorbereiding van een advies over de voedingsnormen. Het daadwerkelijk vaststellen van nieuwe kwantitatieve streefcijfers zal worden uitgesteld totdat de GR haar advies op dit punt heeft uitgebracht.

11. Uit een in 2004 gehouden onderzoek onder circa 8000 Nederlanders van 16 tot en met 69 jaar blijkt dat 10,3% veel drinkt én daar problemen van ondervindt. De hoogste prevalentie wordt gevonden bij jongeren van 16–24 jaar (Dijck, D. van, Knibbe, R. A. De prevalentie van probleemdrinken in Nederland: een algemeen bevolkingsonderzoek, Universiteit Maastricht, februari 2005 (CIPI 2).

14. In 2004 gebruikte 41% van de jongeren altijd een condoom bij losse contacten en 24% gebruikte bijna altijd een condoom (Kuyper L., Bakker F., Zimbile F. R. Veilig vrijen en condoomgebruik bij jongeren en jongvolwassenen, stand van zaken september 2004 en ontwikkelingen sinds 1987. Rutgers Nisso Groep, Utrecht, februari 2005 (CIPI 1)).

21.3.2 Gezondheidswinst door preventie, vroege opsporing en door het voorkomen van complicaties die leiden tot nieuwe ziekten

¹ Staatstoezicht op de volksgezondheid/Inspectie voor de gezondheidszorg Infectieziektebulletin, jaargang 15 nummer 05 2004, CIPI 1).

² College voor Zorgverzekeringen (CVZ) (CIPI3).

³ Bron: LP ten Kate (VUmc), MC Cornel (RUG). Wat is het gebruik? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. RIVM, CIPI 1).

Toelichting:

1. In 2004 ontstond onrust over de veiligheid van het gebruikte vaccin tegen kinkhoest. De Gezondheidsraad stelde vast dat het gebruikte kinkhoestvaccin weliswaar effectief en veilig was, maar dat er betere alternatieven waren. Medio 2004 is besloten om een verbeterd kinkhoestvaccin in te voeren, de vereiste Europese aanbesteding is in het najaar 2004 afgerond, en per 1 januari 2005 is het nieuwe kinkhoestvaccin ingevoerd in het RVP. De laatste gegevens over de vaccinatiegraad zijn per 1 januari 2004. De lichte daling van de vaccinatiegraad die zich de afgelopen jaren voordeed, heeft niet doorgezet en de vaccinatiegraad is weer licht gestegen en voor alle vaccinaties boven de 95%. In hoeverre de onrust in 2004 zal leiden tot een daling in de vaccinatiegraad is waarschijnlijk pas ná de zomer 2005 bekend. Er zijn voorjaar 2004 vernieuwde voorlichtingsmaterialen beschikbaar gekomen over het RVP, de diverse ziektes waartegen wordt ingeënt en de veiligheid hiervan. Op deze wijze worden ouders adequaat geïnformeerd over nut en noodzaak van het gehele RVP. (Rapportage RIVM, «Vaccinatietoestand Nederland per 1 januari 2004», december 2004, CIPI 1).

2. Eind 2004 heeft het RIVM opdracht gekregen onderzoek te (laten) verrichten naar de organisatie van het RVP. De resultaten hiervan zullen begin 2005 beschikbaar komen. Op basis hiervan zal besloten worden tot verbeteringen in de organisatie van de aansturing van het RVP (VWS, CIPI 1).

3. In het kader van het Nationale Programma Grieppreventie (NPG) wordt een griepvaccinatie aangeboden aan 65-plussers en een aantal chronisch zieken. De vaccinatiegraad van deze doelgroep in het griepseizoen 2003–2004 is 75%. De doelgroep is door de toenemende vergrijzing en de toename van het aantal chronisch zieken de laatste jaren aanzienlijk gestegen, van 19,3% van de gehele bevolking in 1998 naar 23,6% in 2003. De vaccinatiegraad in Nederland behoort al jaren tot één van de hoogste ter wereld. De Gezondheidsraad is in 2004 gevraagd te adviseren over het NPG, vooral met betrekking tot gewenste uitbreiding van de doelgroep. Dit advies wordt eind 2005 verwacht. (Landelijk Informatie Netwerk Huisartsenzorg (LINH) «Monitoring griepvaccinatiecampagne 2003», oktober 2004, CIPI 1).

5. In 2004 is, op basis van de infectieziektebrieven aan de Tweede Kamer, een werkgroep ingesteld die met voorstellen moest komen om de bevoegdheden van de minister van VWS op zo'n manier vorm te geven dat centrale sturing van infectieziektebestrijding in bepaalde gevallen mogelijk is. Deze werkgroep, waarin naast VWS ook de VNG, de IGZ en GGD-Nederland vertegenwoordigd waren heeft eind 2004 een unaniem gedragen conceptvoorstel geformuleerd (VWS, CIPI 1).

7. Het vijfjaarsbereik voor onderzoek naar baarmoederhalskanker in de jaren 1998–2002 was 73 procent. Dit jaarsbereik stijgt de laatste jaren licht (CVZ) (CIPI 3).

9. Er is een actieprogramma «diabeteszorg beter» ontworpen en gestart (zie de brief aan de Kamer van 5 juli 2004) dat loopt tot en met 2009. Binnen dit programma is een keten-DBC diabetes ontwikkeld. Met dit instrument kunnen verzekeraars gemakkelijk goede, integrale ketenzorg inkopen. Daarnaast is een taakgroep opgericht die bestaat uit deskundigen van aanbieders, patiënten en verzekeraars. Deze taakgroep ontwikkelt voorstellen voor de implementatie van het actieprogramma. Verder zullen in 2005 door ZonMw experimenten bekostigd worden om ervaring op te doen met het ketenmodel en de toepassing van de transmurale diabetes DBC (VWS, CIPI 1).

10. In het proefjaar 2004 is de start gemaakt voor een verdergaande zakelijke relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. De afspraken over deze relatie zijn aangevuld en vastgelegd in de managementafspraken tussen beide partijen waardoor helderheid bestaat over de onderlinge verwachtingen.

21.3.3 Toegankelijke en kwalitatief hoogwaardige lokale voorzieningen van preventieve zorg

¹ Bron: enquete in 2004 van het Nederlands Instituut voor de Publieke Opinie en het Marktonderzoek (TNS NIPO, CIPI 2).

² Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB, CIPI 3).

³ Stichting Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector (HKZ, CIPI 1).

Toelichting:

1. In 2004 heeft circa 75% van de gemeenten een gemeentelijke nota gezondheidsbeleid vastgesteld en in uitwerking genomen. De overige 25% werkt nog aan de ontwikkeling van deze nota (RIVM: Giesbers H. «Stand van zaken lokale nota's gezondheidsbeleid 1 juli 2004, In: Volksgezondheid Toekomst Verkennng, Nationale Atlas Voksgezondheid. Bilthoven: RIVM, www.zorgatlas.nl (CIPI 1)).

2. Er is meer tijd nodig om alle GGD'en op uniforme wijze gegevens te laten verzamelen. In 2004 zijn voor de landelijke en lokale monitors Volksgezondheid en Jeugdgezondheid standaard vraagstellingen vastgelegd voor indicatoren van gezondheid. De online database waarin lokaal verzamelde gegevens landelijk worden verzameld en geschikt gemaakt voor presentatie van landelijke trends en voor regionale vergelijkingen/benchmark is getest. Een samenwerkingsovereenkomst en gebruikersreglement is aan de leden van GGD Nederland voorgelegd ter goedkeuring. Via een nieuwsbrief en een monitordag is gezorgd voor informatie over en draagvlak voor het gebruik van de standaardvraagstellingen (Bron: GGD Nederland, CIPI 1).

3. In 2004 zijn prestatie-afspraken over het inlopen van gezondheidsachterstanden opgenomen in het beleidskader Grotestedenbeleid III (2005–2009) (kamerstuk 2003–2004, 21 062, nr. 116 Tweede Kamer).

6. In 2004 is de standaard JGZ aangeboren hartafwijkingen vastgesteld (Jeugdgezondheidszorg Adviesraad Standaarden, CIPI 2). De standaard secundaire preventie kindermishandeling is nog in ontwikkeling (volgens planning gereed in 2007). Er is een signaleringsprotocol overgewicht (VWS, CIPI 1). De standaarden voor medische milieukunde zijn conform de planning ontwikkeld (GGD Nederland, www.ggdkennisnet.nl, CIPI 1).

7. Het opstellen van het productenboek is gefaseerd ingezet: eerst is het modeltakenpakket vastgesteld, daarna zijn die taken uitgewerkt tot product- en formatienormen. De inhoud van het productenboek is echter nog niet definitief vastgesteld in de Commissie Zorg van de VNG (GGD Nederland, CIPI 1).

10. De verantwoordingen Tijdelijke regeling specifieke uitkering (Rsu-jgz) 2003 zijn ontvangen en beoordeeld. Gebleken is dat een groot aantal gemeenten nog niet in staat is om de financiële beleidsinformatie op te leveren die voldoet aan de eisen van de Rsu. Er wordt gewerkt aan een oplossing voor deze problematiek.

11. Het afstemmingsoverleg tussen betrokken partijen is nog niet afgerond. Gestreefd wordt om in 2005 een combinatie van beide screeningen in één contactmoment te realiseren (VWS, CIPI 1).

Aanvullende beleidsprestaties:

• In 2004 is een plan van aanpak opgesteld voor het thema vroeg en tijdig signaleren, beoordelen en interveniëren of verwijzen van kinderen met risico op een slechte sociale ontwikkeling. De Invent Groep voor vroegsignalering en interventies is gevormd, bestaande uit vier wetenschappers (VWS, CIPI 1).

• In 2004 heeft de staatssecretaris een afsprakenblad «Electronisch cliëntdossier JGZ» ondertekend samen met VNG, GGD Nederland, LVT en NICTIZ. Onder leiding van NICTIZ zijn inmiddels werkgroepen gestart met de definitie van de minimale dataset bestaande uit beleids- en bedrijfsvoeringsinformatie, standaarden voor berichtspecificaties met de entadministraties en het GBA (VWS, CIPI 1).

• Het College Sociale Geneeskunde (CSG) heeft samen met het veld het rapport «Opleiding arts maatschappij en gezondheid; knelpunten, opleidingsbehoefte en oplossingsrichtingen» opgesteld (CIPI 1). Het CSG stelt nu samen met het veld de opleidingsprofielen bij volgens de aanbevelingen.

• Research voor Beleid heeft in opdracht van ons in 2004 een tussentijdse evaluatie uitgevoerd van het functioneren van de Netherlands School of Public and Occupational Health (NSPOH), opleidingsinstituut op het terrein van maatschappij en gezondheid (CIPI 1).

• In het jaar 2004 zijn nagenoeg alle uitkeringen in het kader van de Tijdelijke regeling vroegsignalering (Trv) over de jaren 2001 en 2002 vastgesteld. Alvorens tot vaststelling van de uitkeringen kon worden overgegaan heeft een versoepeling van de registratie-eisen plaatsgevonden (VWS, CIPI 1).

21.3.4 Activiteiten coördineren rond de beheersing van crisis en rampen en de nazorg hierbij op het gebied van de volksgezondheid

¹ Bron: Staatstoezicht op de volksgezondheid/Inspectie voor de Gezondheidszorg (CIPI 3).

Aanvullende beleidsprestaties:

De structurele financiering van het calamiteitenhospitaal is gerealiseerd. Het Universitair Medisch Centrum Utrecht krijgt hiervoor jaarlijks € 2,3 miljoen van het College tarieven gezondheidszorg/de Zorgautoriteit in oprichting (CTG/ZAio). In het calamiteitenhospitaal kunnen snel groepen mensen worden opgenomen voor observatie en behandeling.

21.3.5 Het maken van beleid gericht op de bescherming van de gezondheid van de consument

A. Voeding en voedselveiligheid

Toelichting:

1. Het conceptbesluit dat moet leiden tot een verbod (per 1 januari 2007) is voorgelegd aan het Regulier Overleg Warenwet. Een door het RIVM uit te voeren onderzoek (microbiologische veiligheid) is vertraagd en zal in 2005 worden afgerond.

2. Er zijn voor VWS voor 2004 geen concrete resultaten te melden.

4. Er komt Europese regelgeving op het gebied van gezondheidsclaims. Samenvoegen van beide codes werd daardoor door de stuurgroep Convenant Gezondheidsclaims minder zinvol geacht. In plaats daarvan is de keuze gemaakt om de ervaringen van beide codes te verwerken tot één gezamenlijke lijst met generieke claims, die wordt ingebracht in de EU-onderhandelingen.

De veilige maximale hoeveelheden voor voedingssupplementen en voor verrijking moeten in EU-verband worden vastgesteld. De Europese Commissie heeft hiertoe geen voorstel ingediend.

7. In de loop van 2005 zullen de resultaten van de nieuwe peiling voor het geven van borstvoeding bekend zijn (TNO-PG CIPI1)). Het aantal instellingen dat voldoet aan borstvoedingsbegeleiding met het WHO/Unicef keurmerk is gestegen, ruim 32% van de pasgeborenen krijgt «Zorg voor borstvoeding» gecertificeerde kraamzorg (Stichting Zorg voor Borstvoeding (CIPI 1).

B. Productveiligheid en letselpreventie

Toelichting:

1. Het aantal SEH-behandelingen in 2002 was 630 000 (Consument en Veiligheid, Letsel Informatie Systeem 1998–2002 (CIPI 1)). In verband met de doorzettende vergrijzing, toegenomen welvaart, risicozoekend gedrag, grotere mobiliteit en snel veranderende samenstelling van de bevolking was de verwachting dat het aantal ongevallen in 2006 hoger zou uitkomen. De huidige verwachting is dat, ondanks genoemde maatschappelijke ontwikkelingen, het aantal ongevallen rond de 630 000 zal uitkomen.

3. Het aantal ongevallen met zeer jonge kinderen is in 2002 gedaald naar 5100 op de 100 000 kinderen (Consument en Veiligheid, Letsel Informatie Systeem 1998–2002 (CIPI 1)).

5. Uit de meest recente gegevens van woningbranden blijkt dat het aantal gewonden is gedaald, maar dat het aantal dodelijke slachtoffers is gestegen (CBS, Brandweerstatistiek 2003 (CIPI 1)). Daarom zal in 2005 een monitor worden gestart waarin de rol van consumentenproducten in woningbranden als veroorzaker of verspreider van branden worden gevolgd. De resultaten van het onderzoek van het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding (NIBRA) zal hierin worden meegenomen. Dit onderzoek heeft enige vertraging opgelopen, resultaten worden in mei 2005 verwacht.

7. De wijziging van de Warenwet heeft vertraging opgelopen. De beperkte beschikbare capaciteit is ingezet voor EU-verplichtingen met een hogere prioriteit zoals de implementatie van de biocidenrichtlijn en preparatenrichtlijn.

8. Gebleken is dat legionella risico's in de woning niet gelegen zijn in het ontwerp van warmwatertoestellen maar in het langdurig stilstaan van water en opwarming van water in de waterleiding van de woning. Daarom is er voor gekozen om in 2004 samen met VROM en de waterleidingbedrijven de consumenten over deze risico's voor te lichten (via de Stichting Consument en Veiligheid) en hoe deze tegen te gaan. Daarnaast is in samenspraak met SZW een ARBO beleidsregel van kracht geworden ter verdere beheersing van legionella risico's. De regel heeft ook betrekking op situaties waarin niet zozeer de werknemer maar het publiek wordt blootgesteld aan deze risico's (tuincentra, winkels in sanitair, horeca). In het nieuwe Handhavingsplan legionella (dat begin 2005 naar de Tweede Kamer zal worden gestuurd) is bepaald dat de VWA toezicht houdt op dergelijke situaties.

21.3.6 Een integrale programmering van onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten op het terrein van de volksgezondheid en zorg

Toelichting:

De specifieke onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten die worden uitgevoerd met het budget dat aan deze operationele doelstelling is gekoppeld, vindt u terug onder de verschillende beleidsartikelen in dit jaarverslag. Onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten zijn immers beleidsinstrumenten die we kunnen inzetten om operationele doelstellingen te realiseren.

1. Het functioneren van ZonMw is in het voorjaar van 2004 geëvalueerd. In deze evaluatie stonden drie thema's centraal: de doeltreffendheid van ZonMw, de doelmatigheid van ZonMw en de integratie van ZON met het onderdeel Medische Wetenschappen van NWO alsmede de relatie van ZonMw met de opdrachtgevers, VWS en NWO. De uitkomsten van de evaluatie zijn positief (kamerstuk 29 800 XVI, nr. 81). ZonMw is goed toegerust om de medische innovatie de komende jaren een impuls te geven. In korte tijd heeft ZonMw veel tot stand gebracht. De werkwijze van de organisatie vormt een sterke stimulans voor de verbetering van de kwaliteit van het onderzoek en de organisatie is goed toegesneden om de innovatie in Nederland te versterken. Vooral bij het uitvoeren van onderzoek en ontwikkeling op het terrein van zorg en preventie levert ZonMw een goede bijdrage. In 2005 zullen de aanbevelingen uit de evaluatie worden opgepakt.

2. In 2004 is, na het proefjaar 2003, voor het eerst echt in termen van opdrachtgever-opdrachtnemer tussen ons departement en het RIVM gewerkt. Deze nieuwe zakelijkere werkwijze is nuttig en biedt een goede basis voor de samenwerking in de toekomst.

BELEIDSARTIKEL 22: CURATIEVE ZORG

22.1 Algemene doelstelling:

Het instandhouden en bevorderen van een kwalitatief verantwoorde en in financiële zin beheersbare zorgverlening ter bevordering van de lichamelijke gezondheidssituatie van de Nederlandse bevolking

De belangrijkste resultaten in 2004 zijn:

• De voorbereiding van de invoering van de DBC-systematiek voor de financiering van de ziekenhuizen per 1 februari 2005.

• De start van het programma Sneller Beter om samen met de sector de omslag naar marktwerking voor te bereiden.

• Ziekenhuizen, verzekeraars en VWS hebben een convenant gesloten voor meer doelmatigheid in ziekenhuizen. Het convenant legt de doelmatigheidswinst in centrale afspraken vast.

22.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Begroting

Toelichting op de belangrijkste verschillen:

Uitgaven

Tweedelijns zorg

De jaarlijkse uitgaven voor de rijksbijdrage abortusklinieken waren voor € 6,3 miljoen geraamd op dit artikel maar worden op beleidsartikel 30 (Opleidingen, informatie-, kwaliteits- en patiëntenbeleid, paragraaf 30.3.3) verantwoord.

Met ingang van 1 januari 2004 is de beleidsregel palliatieve zorg Integraal Kankercentrum inwerking getreden. De hier geraamde uitgaven van € 3,0 miljoen worden bij de premie-uitgaven verantwoord.

Er is circa € 1,8 miljoen aan geraamde projectsubsidies niet gerealiseerd, hoofdzakelijk vanwege de bezuinigingen, en er is circa € 1,5 miljoen gerealiseerd op de doelstelling «effectieve en efficiënte zorgverlening» (paragraaf 22,3.3)

Effectieve en efficiënte zorgverlening

Als gevolg van een gerechtelijke uitspraak is een bedrag van € 10,5 miljoen betaald aan de gemeente Amsterdam. Het betreft de niet geraamde meerkosten, inclusief wettelijke rente, die zijn ontstaan door het niet doorgaan van de fusie tussen het Andreas- en het Slotervaartziekenhuis.

Een bedrag van € 8,8 miljoen is gebruikt voor de versnelde betaling van afbouwsubsidies.

De niet geraamde kosten voor de ontwikkeling en voortgang van het DBC Zorgproject bedragen € 8,2 miljoen. Het betreft een subsidie voor de oprichting van het DBC onderhoudsorgaan (€ 1,4 miljoen), opdracht voor de bouw van het DBC Informatiesysteem (€ 2,5 miljoen) en een groot aantal andere activiteiten (€ 4,3 miljoen). Voor de financiering is voor een deel gebruik gemaakt van beschikbaar gestelde middelen voor de twee andere operationele doelstellingen.

Voorts is voor een bedrag van € 1,4 miljoen activiteiten uitgevoerd ten aanzien van het programma «Sneller Beter» (€ 0,7 miljoen), het project «Perinatale registratie» (€ 0,6 miljoen) en het «Aanjaagteam samenwerking eerstelijnszorg» (€ 0,1 miljoen).

Er is een extra subsidie van € 0,4 miljoen betaald aan het Nederlands Kanker Instituut voor ver- en nieuwbouw. Het betreft rente en afschrijving van het niet WZV-deel.

Door het (te) laat bereiken van overeenstemming over de te ontplooien activiteiten voor patiëntveiligheid met de Orde van Medisch Specialisten is € 1,4 miljoen minder uitgeven dan geraamd.

Spoedeisende medische hulpverlening

Van de bij tweede suppletore wet beschikbaar gestelde middelen is € 3 miljoen gerealiseerd op de operationele doelstelling «effectieve en efficiënte zorgverlening» (i.c. DBC Zorgproject).

Ontvangsten

Er is € 1,7 miljoen meer ontvangen dan oorspronkelijk geraamd. Dit is veroorzaakt doordat de vastgestelde subsidiebedragen (voornamelijk aan de Orde van Medisch Specialisten) lager waren dan het oorspronkelijk toegezegde subsidiebedrag. Door onvoorziene omstandigheden (bijvoorbeeld het later starten van projecten) vonden er minder activiteiten plaats of zijn activiteiten goedkoper uitgevoerd.

Premie

Bedragen x € 1 miljoen

Uitgavenontwikkeling artikel 22

Bovenstaande tabel geeft aan hoe de uitgavenontwikkeling tussen 2002 en 2003 respectievelijk tussen 2003 en 2004 is samengesteld.

De nominale uitgavenontwikkeling is het gevolg van loon- en prijsbijstellingen en de exploitatiegevolgen van instandhoudingsbouw in de verschillende deelsectoren.

De stijging in de uitgaven voor arbeidsmarkt en werkdruk in 2003 is voornamelijk het gevolg van extra uitgaven voor ANW-diensten huisartsen (€ 50 miljoen), de arbeidsvoorwaarden ambulancediensten (€ 6,2 miljoen) en opleidingen huisartsen en specialisten (€ 10,5 miljoen).

In 2003 is de uitgavenstijging voor overig (€ 36 miljoen) het saldo van hogere uitgaven voor sanquin (€ 8,1 miljoen), de demogroei overig curatieve zorg (€ 7,5 miljoen) en verschillende volumetegenvallers ad € 59,6 miljoen (onder andere kraamzorg, € 33,8 miljoen) en overig curatieve instellingen (€ 19,7 miljoen) enerzijds en anderzijds lagere uitgaven als gevolg van de pakketbeperking tandheelkunde (– € 20 miljoen), verscherpingvan de indicatiestelling zittend ziekenvervoer (– € 10 miljoen), herhaalrecepten anticonceptiepil (– € 9 miljoen) en diverse kleinere mutaties.

De groei in de uitgaven voor wachtlijsten/productie ziekenhuizen/specialisten bleek op basis van de definitieve afrekening € 464,4 miljoen. Het betreft onder andere extra middelen voor productieafspraken, specialistenplaatsen en agio's. De daling 2004 in de uitgaven voor arbeidsmarkt en werkdruk (– € 20,9 miljoen) komt grotendeels voort uit de incidentele overschrijdingen in 2002 en 2003 bij de ANW huisartsen. De ramingen zijn daar in 2004 voor aangepast als gevolg van maatregelen om de kosten te normeren.

De extra uitgaven in het kader van wachtlijsten/productie slaan grotendeels neer bij de ziekenhuizen/specialisten (€ 393 miljoen). De overige uitgaven hebben betrekking op de extramurale zorg (€ 98 miljoen, waarvan een flink deel samenhangt met de overschrijdingen fysiotherapie en tandheelkunde) en het overig ziekenvervoer (€ 45 miljoen extra ten opzichte van de oorspronkelijke raming).

De neerwaartse bijstelling onder de post «overig» hangt samen met de effecten van de pakketmaatregelen die per 1 januari 2004 zijn doorgevoerd.

Bedragen x € 1 miljoen

Toelichting op de definitieve uitgaven 2003

Bovenstaande tabel geeft aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2003 sinds het Jaarbeeld Zorg 2003.

De lagere ontwikkeling voor nominaal (– € 54,8 miljoen) is het saldo van nadere loon- en prijsbijstellingen in de sector en het acutaliseren van de raming van de kapitaallasten. De volumemutatie van € 109 miljoen heeft grotendeels betrekking op extra uitgaven bij ziekenhuizen/medische specialisten. Deze worden veroorzaakt door de nacalculatie van de budgetten als gevolg van onder andere een hogere productie dan afgesproken en extra specialistenplaatsten.

Toelichting op de voorlopige uitgaven 2004

Deze tabel geeft tevens aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2004 sinds de Begroting 2004.

De hogere ontwikkeling voor nominaal (€ 171,0 miljoen) is het saldo van nadere loon- en prijsbijstellingen in de sector en het actualiseren van de raming van de kapitaallasten.

De volumemutatie van € 331 miljoen betreft voornamelijk extra uitgaven voor ziekenhuizen en medisch specialisten (€ 242 miljoen). Daarbij dient opgemerkt te worden dat nog geen voorlopige afrekening van de uitgaven voor ziekenhuizen heeft plaatsgevonden omdat de daarvoor benodigde gegevens nog niet beschikbaar zijn. Daarnaast zijn er volumetegenvallers bij de vrij beroepers. Bij tandheelkundige zorg is er sprake van een volumetegenvaller van € 32,2 miljoen. Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt door een flinke stijging van het aantal implantaten. Verder is er bij fysiotherapie per saldo een grote volumemutatie. Na het opstellen van de begroting 2004 is er € 100 miljoen meer ingeboekt als verwachte opbrengst van de maatregelen fysiotherapie per 1 januari 2004. Ten opzichte daarvan is er een volumetegenvaller van € 41 miljoen als gevolg van een stijging van het aantal zittingen op de chronische lijst. Daarnaast is de overschrijding in de kraamzorg in 2003 (ruim€ 28 miljoen) in 2004 structureel doorgetrokken. Ten opzichte daarvan is er een meevaller in 2004 van ongeveer € 19 miljoen. Mogelijk wordt dit deels veroorzaakt door een lager aantal geboortes in 2004 ten opzichte van 2003. Het overige verschil wordt verklaard door kleinere mutaties bij de verschillende vrije beroepers.

De onder technisch/statistisch vermelde mutatie (€ 106,5 miljoen) is het saldo van een herschikking van het kader geneesmiddelen naar het kader ziekenhuizen in verband met de bekostiging van remicade en hemostatica (€ 44 miljoen), een herschikking van artikel 99 («Nominaal en onvoorzien») naar de sector overige ziekenvervoer (€ 71 miljoen) en diverse in omvang gerichte overboekingen tussen premie- en begrotingsmiddelen.

22.3 Operationele doelstellingen

22.3.1 Een optimale zorgverlening in de eerste lijn

Toelichting:

1. In het programma «versterking eerstelijnszorg», opgesteld naar aanleiding van de intentieverklaring eerstelijnsgezondheidszorg, hebben landelijke koepelorganisaties van zorgaanbieders, zorgverzekeraars, patiënten/consumentenorganisaties en de rijksoverheid landelijke randvoorwaarden vastgesteld om regionale samenwerking tussen zorgaanbieders en organisatorische veranderingen te realiseren. Met andere woorden: er is een toekomstvisie voor de eerstelijnsgezondheidszorg opgesteld. Om de eerste lijn te versterken zijn binnen het programma, dat loopt tot en met 2006, diverse instrumenten ontwikkeld zoals: het Aanjaagteam activiteiten (Help-desk), het ontwikkelen van multidisciplinaire richtlijnen (Lesa's), Themabijeenkomsten samenwerking, Taakherschikking (pilot gestart nurse practitioner/physician assistent). Omdat het een meerjarig traject is, is er sprake van een gedeeltelijke realisatie. De Landelijke Huisartsen Vereniging heeft aangegeven het programma «versterking eerstelijnszorg» te ondersteunen. De huisartsenzorg heeft in 2004 bijgedragen aan de ontwikkeling van diverse instrumenten om haar spilfunctie in de meer geïntegreerde vorm van eerstelijnszorg te versterken. Het betreft de ontwikkeling van een meer op samenwerking gericht bekostigingssysteem van huisartsenzorg (doordat de huisartsen uiteindelijk niet onder de no-claim vallen is dit systeem niet ingevoerd. Per 2006 is er een nieuw bekostigingssysteem voor huisartsen, afgestemd op de nieuwe zorgverzekeringswet), afstemming van ICT-trajecten, een benchmark huisartsenzorg en randvoorwaarden om de instroom in het beroep te bevorderen en de vervroegde uitstroom te beperken.

2. Voor deze beleidsprestatie geldt dat er een meerjarig ontwikkeltraject is en er dus sprake is van gedeeltelijke realisatie. Hieronder vallen initiatieven als een Spoorboekje voor het ontwikkelen van een regionale/lokale zorginfrastructuur, het ontwikkelen van een Vraag en Aanbod monitor eerste lijn, het aanjagen van veranderingsprocessen, het bevorderen van inhoudelijke samenwerking, het opzetten van regionale ondersteuningsstructuren, het verbeteren van bereikbaarheid en triage, het vergroten van de capaciteit door taakherschikking, ondersteuning van regionale initiatieven via de Help desk, Werkgroep 30 grote gemeenten en de eerstelijnszorg. Deze initiatieven zijn onderdeel van het programma «versterking eerste lijn». In 2004 zijn de ondersteuningsstructuren afgerond en is de helpdesk gestart. Voor de andere thema's geldt dat in 2004 opdrachten zijn verleend voor instrumentontwikkeling, experimenten en themabijeenkomsten, die in 2005 plaats vinden of worden afgerond.

3. Om de betaalbaarheid van de eerste lijn te bevorderen zijn onder andere pakketmaatregelen ingevoerd. Naast het invoeren van een pakketbeperking voor fysiotherapie en oefentherapie zijn in 2004 de voorbereidingen getroffen voor het in 2005 te starten experiment met vrije tarieven in de fysiotherapie. Daarnaast is besloten om per 1 januari 2006 directe toegang te realiseren voor de fysiotherapeut. Hiertoe wordt Wet BIG aangepast. De dieetadvisering is overgeheveld per 1 januari 2005 van het eerste naar het tweede verzekeringscompartiment. Voor wat betreft de bekostiging huisartsen/eerste lijn is er een ontwerp praktijkplan ontwikkeld. De no claim voor huisartsen wordt niet ingevoerd. Een concept van de Transmurale Diabetes DBC is ontwikkeld, in 2005 wordt hiermee geëxperimenteerd. In vier regio's is een traject gestart om een instrument voor benchmark voor huisartsenzorg te ontwikkelen.

4. Er is een landelijke structuur ontwikkeld voor Avond-, Nacht en Weekenddiensten voor huisartsen. In 2004 is gewerkt aan het normeren van de tarieven structuur welke per 1 januari 2005 wordt ingevoerd. Nadat de IGZ in 2004 een onderzoek heeft verricht naar de toegankelijkheid en de kwaliteit van de ANW wordt hard gewerkt aan het optimaliseren van de kwaliteit. De IGZ is gevraagd in 2005 een vervolg onderzoek te doen naar de voortgang hiervan.

22.3.2 Een optimale zorgverlening in de tweede lijn

Toelichting:

1. In de brief van 26 september 2003 (TK 2003–2004, 27 295, nr.56), is de beleidsvisie op bereikbare ziekenhuiszorg geformuleerd. Met de vervanging van de Wet ziekenhuisvoorzieningen (WZV) door de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi) verbeteren de sturingsmogelijkheden op bereikbaarheid. Daarnaast is op 1 januari 2004 een beschikbaarheidtoeslag geïntroduceerd voor kleine ziekenhuislocaties. Het effect hiervan is dat de bereikbaarheid van de ziekenhuiszorg beter geborgd blijft. Als derde maatregel is sinds 1 januari 2004 het schaalgrootte effect in de beleidsregel investeringen opgeheven. Ook deze maatregel heeft tot effect dat de bereikbaarheid van ziekenhuiszorg beter gewaarborgd blijft. Daarnaast heeft de maatregel bestaande onevenwichtigheden in de bekostigingssystematiek opgeheven. Voor de beschikbaarheidtoeslag en de aanpassing van de investeringsrichtlijn is in totaal € 32 miljoen vanuit de premie beschikbaar gesteld.

2. In de brief aan de Tweede Kamer over de liberalisering van de electieve zorg (CZ/IZ/2526374), is een verdere verruiming van de regelgeving aangekondigd. Door deze ontwikkelingen zijn de diversiteit en het aanbod van electieve zorg toegenomen en zijn de keuzemogelijkheden van patiënten vergroot. In 2001 waren er nog 76 bestralingsbunkers. Ook voor wat betreft de opleidingsplaatsen radiotherapie zijn in het kader van de inhaalslag radiotherapie maatregelen getroffen. In 2004 zijn 6 extra opleidingsplaatsen voor radiotherapeuten gerealiseerd, 32 extra plaatsen voor de inhaalslag en 4 extra plaatsen na raming door het Capaciteitsorgaan. Voor wat betreft de klinisch fysici zijn in 2004 in totaal 40 opleidingsplaatsen gerealiseerd (15 bestaande plaatsen plus 15 extra plaatsen in het kader van de inhaalslag plus aanvullend nog eens 10 extra plaatsen). De cijfers over de opleidingsplaatsen komen van het CBZ, de stuurgroep radiotherapie en de Nederlandse Vereniging Radiotherapie en oncologie (CIPI code 3).

3. In de begroting 2004 werd voor de ziekenhuiszorg in 2004 een productiestijging van circa 2,5% verwacht. Volgens de voorlopige afrekening komt het prodictieniveau in 2004 daar nog 1% boven uit. Tabel 22.1 geeft een overzicht van enkele productie-indicatoren. Aan het stimuleren van extra productie is in 2004 op verschillende manieren gewerkt. Er is een convenant gesloten tussen ziekenhuizen, verzekeraars en VWS voor meer doelmatigheid in ziekenhuizen. Dit convenant legt doelmatigheidswinst vast in centrale afspraken en zorgt er daarmee voor dat zorgaanbieders met de beschikbare middelen zo veel mogelijk de zorg leveren. Het convenant gaat per 2005 in. Tevens is er via het programma «Sneller Beter» gewerkt aan de omslag naar marktwerking. De invoering van marktprikkels in de ziekenhuiszorg draagt ertoe bij dat ziekenhuizen extra productie gaan leveren. Zorgaanbieders worden geprikkeld om op een efficiënte manier zorg te verlenen.

Bron: CTG (College Tarieven Gezondheidszorg) PM P

4. De monitor palliatieve zorg onderzoekt het effect van de in 2002 genomen beleidsmaatregelen over een periode van 3 jaar. Een eerste tussenrapportage van het NIVEL is op 13 december 2004 aan de staatssecretaris aangeboden en zal begin 2005 aan de TK worden aangeboden. Op verzoek van de Vereniging Integrale Kankercentra (VIKC) is voor 2004 de uitkomst van de registratie van consulten nog niet in de tussenrapportage opgenomen. Reden zijn de aanloopproblemen met de registratie, waardoor deze niet geschikt was voor analyse.

22.3.3 Het stimuleren van een zo effectief en efficiënt mogelijke zorgverlening in de eerste en tweede lijn

Toelichting:

1. Ten aanzien van de DBC's zijn de volgende onderdelen uitgevoerd:

a. Werkend invoeringsmodel: Gerealiseerd aan de hand van «Spoorboekje getrapte implementatie DBC's»

b. Adequaat instrumentarium: de DBC-systematiek is technisch opgeleverd, CTG-beleidsregels gereed.

c. Ondersteuning van de veldpartijen bij de implementatie: VWS heeft de veldpartijen ondersteund bij de invoering en heeft gemonitord of de ziekenhuizen en de zorgverzekeraars op tijd gereed zouden zijn voor de invoeringsdatum van 1 januari 2005. Dit is het geval.

d. Gewijzigde budgetten en DBC-tarieven: CTG/ZAio heeft deze per 1 januari 2005 vastgesteld.

e. Adequate informatievoorziening: het DBC-Informatie-Systeem (DIS) is opgezet.

f. Werkend onderhoudsorgaan: de Stichting DBC-onderhoud is opgericht en neemt per 1 januari 2005 de taken van de projectorganisatie DBC-zorg over.

g. Adequaat wettelijk kader: De wetsvoorstellen WTG Expres en Herziening Overeenkomstenstelsel Zorg zijn door de Tweede en de Eerste Kamer aangenomen en treden per 1 februari 2005 in werking. Per 1 februari 2005 worden de ziekenhuisbudgetten en de lumpsummen voor medisch specialisten met gemiddeld tien procent verlaagd ten behoeve van vrije DBC-prijsvorming,

h. Borging privacy in het DBC-systeem: de privactoets (de tijdelijke privacyoplossing) is uitgevoerd door CVZ, ZN, DBC-overgangsorganisatie en CTG-Zaio heeft de resultaten van de privacytoets vastgelegd in een beleidsregel, de softwareleveranciers hebben de resultaten van de privacytoets verwerkt in de ZIS-software. Op deze manier wordt de privacy binnen het DBC-systeem in 2005 geborgd. Eind 2004 is een rapportage over de structurele privacyoplossing afgerond zodat de minister begin 2005 tot een keuze voor een structurele privacyoplossing kan komen. Eind 2004 hebben het College Bescherming Persoonsgegevens en VWS overeenstemming bereikt over de aanvullende maatregelen die genomen worden om aanlevering van persoonsgegevens aan het DBC-Informatiesysteem (DIS). Met deze maatregelen in het verschiet gaat het CBP akkoord met de verwerking van persoonsgegevens in het DIS, zodra de WTG-ExPres van kracht is.

2. In 2004 zijn inspanningen geleverd om zorgvernieuwing te bevorderen. Belangrijke uitgangspunten hierbij zijn dat de projecten concrete en afrekenbare doelstellingen hebben en een landelijke uitstraling. In de projecten van de Orde van Medisch Specialisten (OMS) is dat in afspraken vastgelegd. Met de OMS zijn projecten op de volgende terreinen overeengekomen: Richtlijnenontwikkeling, complicatieregistraties, visitaties in niet-opleidingsklinieken, indicatorenontwikkeling, en patiëntvoorlichting. Een aantal programma's van de OMS wordt vanaf 2004 afgebouwd omdat zij geen beleidsprioriteit meer zijn, zoals het programma tijdigheid en doelmatigheid. De subsidie aan het Dutch Cochrane Center (DCC) is in 2004 gecontinueerd. Het DCC vervult een belangrijke rol bij de totstandkoming van systematische reviews door de beroepsgroep. De subsidie past ook in het lange-termijn streven om de beroepsgroepen zelf verantwoordelijk te maken voor de richtlijnenontwikkeling en daar alleen infrastructurele ondersteuning (zoals het DCC) in te bieden. In 2004 is subsidie verstrekt aan het project «Registratie pediatrische intensive care-evaluatie (PICE). De subsidie aan het NKI voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek past niet in dit beleidskader en er zijn in 2004 stappen gezet om de middelen voor dit onderzoeksprogramma een structureel logischer plaats te geven. De fundamentele herziening van het subsidiebeleid waarover de Tweede Kamer op 22 september 2003 is ingelicht (TK 29 214 nr 1), zal richting geven aan het toekomstige beleid op de eerder genoemde terreinen.

3. Op 1 juli 2004 is in samenwerking met alle informatievragers en -aanbieders in de cure, gestart met de ontwikkeling van het «jaardocument maatschappelijke verantwoording». Het doel hiervan is: – maatschappelijke verantwoording realiseren met één integraal document (vanaf 2006 verplicht) – Verminderen administratieve lasten door: 1. Bundeling van diverse gegevensstromen tot een document; 2. Electronisch en gebruikersvriendelijk document; en 3. Schrappen van dubbele informatievragen en overbodige informatievragen. Omdat het een meerjarig traject is, is er sprake van een gedeeltelijke realisatie van dit traject.

22.3.4 Een optimale spoedeisende medische hulpverlening

Toelichting:

1. De landelijke vereniging van traumacentra (LvTC) heeft in 2004 overeenstemming weten te bereiken over een landelijk traumaregistratiesysteem. Hoewel men het snel eens was over de te hanteren dataset heeft de besluitvorming en ontwikkeling van de benodigde software meer tijd gekost dan verwacht. De tien traumacentra starten begin 2005 met het vullen van het landelijke registratiesysteem. Er moeten nog wel technische en organisatorische hindernissen uit de weg geruimd worden voordat alle ziekenhuizen aan de landelijke traumaregistratie kunnen deelnemen. De verwachting is dat medio 2006 de eerste prestatie-indicatoren voor de traumazorg uit de registratie gedestilleerd kunnen worden.

2. In de meeste regio's is de RAV gereed dan wel bestaat duidelijkheid over het model waarop men afstevent (publiek of private rechtsvorm). Het wetsvoorstel ambulancezorg formaliseert deze ontwikkeling door het verrichten van de ambulancezorg per regio op te dragen aan één rechtspersoon, die daartoe als RAV een vergunning van de minister van VWS heeft gekregen (de bestaande vergunningen komen van rechtswege te vervallen). Voor de kwaliteit van de ambulancezorgverlening is het wenselijk dat de verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van de meldkamertaken en voor het verlenen van de daadwerkelijke zorg bij één instantie ligt. Daarom draagt dit wetsvoorstel ook het instandhouden van de meldkamer op aan de RAV. Het voornemen is de wet ambulancezorg in januari 2006 in werking te laten treden. De operationele uitrol van C2000 heeft mede door technische aanpassingen vertraging opgelopen.

3. De samenwerking met de buurlanden is verbeterd. Communicatie op het gebied van grootschalige incidenten is vooral in Limburg aanzienlijk verbeterd door drietalige instructiehandleidingen. De Nederlandse traumahelikopters worden ook in Duitsland en België ingezet en vice versa. In 2004 is gestart met de onderhandelingen over een tarief om de inzet van Nederlandse ambulances in de grensstreek beter te waarborgen.

Voorgenomen evaluaties in 2004

Evaluatie hartinterventies (Gezondheidsraad)

Het advies zal niet, zoals eerder in de Kamer is meegedeeld, verschijnen in december 2004, maar naar verwachting pas verschijnen tegen het einde van 2005. Het kost de Gezondheidsraad bijzondere moeite om voor dit onderwerp de juiste expertise bijeen te krijgen.

Evaluatie vraag en aanbod hartinterventies (CVZ)

Het CVZ heeft het evaluatierapport «vraag en aanbod hartinterventies» nog niet opgeleverd aangezien het CVZ de resultaten nodig heeft van het onderzoek naar hartinterventies van de Gezondheidsraad.

Adviesaanvraag RGO patiëntveilige zorg in ziekenhuizen

Er is advies aan het RGO gevraagd inzake patiëntveilige zorg in ziekenhuizen.

BELEIDSARTIKEL 23: GENEESMIDDELEN EN MEDISCHE TECHNOLOGIE

23.1 Algemene beleidsdoelstelling

Een doelmatige zorg aan de burger waarborgen met kwalitatief hoogwaardige en veilige producten op het terrein van geneesmiddelen, medische technologie en transplantaten

De belangrijkste resultaten in 2004 zijn:

• Convenant geneesmiddelensector met als doel prijzen van geneesmiddelen voor patiënt en zorgverzekeraar te verlagen,

• Wijziging verstrekkingenbesluit ziekenfondsverzekering,

• Gereedkomen beleidsagenda medische biotechnologie 2004–2007,

• Van kracht worden Wet Veiligheid en kwaliteit lichaamsmateriaal en Eisenbesluit lichaamsmateriaal,

• EU-voorzittersconferentie «Priority-medicines for the citizens of Europe».

23.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Begroting

Toelichting op de belangrijkste verschillen:

Uitgaven

Geneesmiddelenvoorziening

Lagere uitgaven in verband met het nog niet uitvoeren van een inkomsten- en praktijkkosten onderzoek apotheekhoudenden (€ 0,8 miljoen) en taakstellingen op subsidies (€ 0,9 miljoen).

Medische technologische en transplantaten

Lagere uitgaven voor medische technologie als gevolg van: taakstellingen projectsubsidies (€ 0,3 miljoen). Langere doorlooptijd diverse projecten of minder kosten daarvoor (€ 0,7 miljoen). Hogere uitgaven in verband met verantwoorden personeelskosten donorregister op deze doelstelling (€ 0,6 miljoen).

Apparaatsuitgaven

Lagere uitgaven in verband met het overhevelen van de personeelsbudgetten Donorregister naar het agentschap CIBG (€ 0,6 miljoen)

Ontvangsten

De ontvangsten betreffen voornamelijk het afromen van het in voorgaande jaren opgebouwde vermogen bij het agentschap CBG.

Premie

Bedragen x € 1 miljoen

Uitgavenontwikkeling artikel 23

Bovenstaande tabel geeft aan hoe de uitgavenontwikkeling tussen 2002 en 2003 respectievelijk tussen 2003 en 2004 is samengesteld.

De nominale uitgavenontwikkeling is het gevolg van loon- en prijsbijstellingen in de verschillende deelsectoren. Het jaar 2003 laat een volumegroei zien van € 176,1 miljoen.

De mutatie is minder groot dan voorgaande jaren als gevolg van de prijsmaatregel de Geus. In het jaar 2004 is sprake van een volumedaling van € 218,8 miljoen. Deze daling kent diverse oorzaken. Per 1 januari 2004 zijn de volgende pakketmaatregelen ingevoerd: het niet langer vergoeden van de pil boven de 21 jaar, het niet langer vergoeden van de 1e IVF-behandeling en het niet langer vergoeden van zelfzorgmiddelen. Daarnaast is met de sector een convenant voor de geneesmiddelen gesloten waarin is afgesproken de prijzen van generieke middelen met 40% te verlagen.

Bedragen x € 1 miljoen

Toelichting op de definitieve uitgaven 2003

Bovenstaande tabel geeft aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2003 sinds het Jaarbeeld Zorg 2003. Uit de tabel blijkt dat er slechts geringe afwijkingen zijn opgetreden.

Toelichting op de voorlopige uitgaven 2004

De tabel geeft tevens aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2004 sinds de Begroting 2004. De hogere ontwikkeling voor nominaal (€ 46,6 miljoen) is het saldo van nadere loon- en prijsbijstellingen in de sector. Voorts is sprake van een volumemutatie van -/- € 160,4 miljoen. Dit is het saldo van zowel mee- als tegenvallers in de uitgaven.

Het grootste deel van de mutatie wordt verklaard door de structurele doorwerking van de afrekening 2003 die een meevaller liet zien, de afrekening 2004 en de verhoging van de zelfzorgmaatregel die bij de Algemene Politieke Beschouwingen is afgesproken (€ 55,0 miljoen bovenop de bij begroting 2004 ingeboekte € 60,0 miljoen). Daar tegenover staat een tegenvaller als gevolg van een lagere opbrengst van het convenant (€ 46 miljoen) en de maatregel zelfzorggeneesmiddelen (€ 31 miljoen).

Het onder technisch/statistisch vermelde bedrag (€ 44,0 miljoen) houdt verband met een herschikking van de middelen voor remicade naar de ziekenhuizen.

23.2.1. Kwaliteit, toegankelijkheid en doelmatigheid van de geneesmiddelenvoorziening bevorderen

Toelichting:

1. Verzekeraars kunnen een preferentiebeleid gaan voeren, door geneesmiddelen aan te wijzen waarvoor recht op vergoeding bestaat. Vergoeden moet nog wel in gevallen waar dit medisch noodzakelijk is.

2. Op 13 februari 2004 werd met de Bond van de generieke geneesmiddelenindustrie in Nederland (Bogin), Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) een convenant gesloten met als doel de prijzen die consumenten en zorgverzekeraars moeten betalen voor geneesmiddelen te verlagen. Het convenant geneesmiddelensector zorgde ervoor dat een aantal belangrijke prijsverlagingen werd doorgevoerd, vooral voor generieke producten (– 40%). Ook is met de convenantpartijen afgesproken dat het preferentiebeleid wordt gestimuleerd. Het convenant heeft geleid tot aanzienlijke besparingen zonder noemenswaardige uitvoeringsproblemen. Het convenant is in oktober met een jaar verlengd en de Vereniging van de Research-georiënteerde Farmaceutische Industrie (Nefarma) is toegetreden. Er is gekozen voor een verlenging van het convenant om zorgverzekeraars de kans te geven de regierol op te pakken en preferentiebeleid te voeren. Daarnaast wordt de geboekte winst van de verlaagde prijzen vastgehouden. Een belangrijke voorwaarde van enkele partijen voor het verlengen dan wel toetreden tot het convenant is dat de GVS-limieten niet worden aangepast gedurende de looptijd van het convenant en tot zes maanden na reguliere afloop van het convenant. De raming van de besparing was € 622 miljoen.

3. Er wordt niet overgaan tot de introductie van nieuwe vergoedingslimieten per 1 januari 2005. De belangrijkste reden daarvoor is het geneesmiddelenconvenant dat in februari 2004 is afgesloten met de KNMP, ZN en de BOGIN en de NEFARMA. Of en wanneer er nieuwe vergoedingslimieten worden ingevoerd is vooralsnog niet duidelijk

4. In verband met de nog niet bereikte overeenstemming tussen partijen over de onderzoeksopzet wordt de geplande invoeringsdatum van het modulair tarief voor apotheekhoudenden per 1 januari 2005 niet gehaald.

5. Het wetsvoorstel WMO is in 2004 door de Eerste Kamer behandeld. De Eerste Kamer uitte grote bezwaren tegen het wetsvoorstel, vooral op het gebied van de taak van de bevoegde instantie en de gevolgen van het wetsvoorstel voor klein, onafhankelijk geneesmiddelenonderzoek. De schriftelijke voorbereiding van het wetsvoorstel door de vaste commissie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport nam het grootste gedeelte van 2004 in beslag, op 7 december is het wetsvoorstel behandeld in de Eerste Kamer. De behandeling is nog niet afgerond, op verzoek van de Eerste Kamer is de behandeling geschorst en heeft de Staatssecretaris besloten tot het opstellen van een novelle. Het in werking treden van de gewijzigde WMO wordt vermoedelijk met een jaar vertraagd, tot medio 2005.

7. Op het etiket van het door de apotheek verstrekte medicijn wordt de prijs daarvan vermeld. Daarnaast werd de website www.medicijnprijzen.nl ontwikkeld.

8. Het Nederlands voorzitterschap organiseerde op 18 november een high-level-conferentie in Den Haag over Priority Medicines1, waar vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, patiëntenorganisaties, de wetenschap en onderzoeksinstellingen evenals de Europese Investeringsbank aan deelnamen. De conferentie werd mede georganiseerd in het licht van de G-10 debatten over de toekomst van de Europese geneesmiddelenindustrie. Geconcludeerd werd dat op de volksgezondheid gericht geneesmiddelenonderzoek bevorderlijk is voor innovatie en kan bijdragen aan de concurrentiekracht van de economie waardoor invulling wordt gegeven aan de duurzaamheiddimensie van de Lissabonstrategie. Er is dringend behoefte aan de ontwikkeling van een allesomvattende en coherente research-agenda die de belangen van onderzoek en industrie bijeenbrengt in het algemene kader van de volksgezondheid. Aandachtspunten waren: Antimicrobiële resistentie, grieppandemie, diabetes, HIV/AIDS, geneesmiddelen voor ouderen en voor kinderen en aandacht voor vermindering van onnodige administratieve lasten bij de toelating van geneesmiddelen tot de markt. De conclusies van de conferentie zijn door het Nederlands voorzitterschap onder de aandacht gebracht van de betreffende Europese autoriteiten.

10. Met de Stichting Code Geneesmiddelenreclame (CGR) en de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering van de Geneeskunde (KNMG) werd aan het eind van het jaar een mailing aan artsen voorbereid. De mailing is bedoeld om artsen nogmaals te wijzen op de maatschappelijk aanvaardbare normen voor gunstbetoon door Farmaceutische industrieën.

Grafiek 23.1 internationaal geneesmiddelengebruik per inwoner in US dollars in 2002

CIPI code 3

Grafiek 23.2 Totale uitgaven aan geneesmiddelengebruik in Nederland

Bron: CVZ.

CIPI code 3.

23.2.2 Kwaliteit, veiligheid, beschikbaarheid en doelmatig gebruik van transplantaten en van medische technologische toepassingen bevorderen

Toelichting:

1. Dankzij een subsidie (€ 0,2 miljoen per jaar) van VWS kon op 22 mei 2003 het landelijk bureau voor de centrale registratie van bijwerkingen van bloedtransfusies (Stichting TRIP, TransfusieReacties In Patienten) worden geopend. De respons vanuit de ziekenhuizen is inmiddels zeer hoog, met een actieve participatie van 80%. Dit is, in vergelijking met vergelijkbare meldingssystemen in het buitenland erg hoog. In 2003 werden 778 199 bloedproducten door Sanquin aan ziekenhuizen geleverd. Het landelijk aantal meldingen van transfusiereacties bedroeg in dat jaar 1265. Het aantal gemelde bijwerkingen ligt daarmee onder de 2 promille. Van de 1265 meldingen betroffen 74 de kwaliteit van het bloedproduct, 69 een toedieningsfout en 1122 meldingen een patiëntgerelateerde reactie1. Mede door deze meldingen kan de veiligheid van de transfusieketen worden verbeterd. Omdat de registratie van bijwerking nog relatief kort plaatsvindt, gaan wij er vanuit dat door gebruik van deze gegevens nog verbetering binnen de keten mogelijk is.

2. Vanwege het belang om het donatieproces in ziekenhuizen te verbeteren zijn in 2004 pilots uitgevoerd of voorbereid rond het invoeren van de requestorfunctie in ziekenhuizen en het stimuleren van de non-heart-beating donatie. Daarnaast zijn nu in 64 ziekenhuizen donatiefunctionarissen aangesteld. De maatregelen die zijn genomen om het tekort aan (potentiële) donoren op te lossen hebben wel enig resultaat gehad, maar nog steeds onvoldoende om naast de groeiende vraag, het al bestaande tekort op te heffen. Ook in de toekomst, met welk beslissysteem dan ook, zal dit tekort niet worden opgelost. Wel blijven wij streven naar een zo optimaal mogelijke situatie.

Grafiek 23.3 Ontwikkelingen orgaandonatie 2002–2004

CIPI code 3; cijfers 2002 en 2003 wachtlijsten per 31 december, 2004 per 1 januari.

Bron: Nederlandse Transplantatiestichting.

4. De centrale boodschap is dat de kansen die medische biotechnologie voor mensen, wetenschap en bedrijfsleven biedt optimaal worden benut. Dit alles natuurlijk binnen de randvoorwaarden van veiligheid, kwaliteit, ethische aanvaardbaarheid en keuzevrijheid. Enkele beleidsvoornemens zijn:

• bevorderen van meer toegankelijke informatie over medische biotechnologie en erfelijkheid voor de burger,

• de opleiding, na- en bijscholing voor artsen moet beter inspelen op de nieuwe ontwikkelingen,

• een breedgedragen onderzoeksprogramma ontwikkelen,

• nauwere samenwerking tussen private en publieke onderzoeksinstellingen realiseren om sneller behandelingen te vinden en beschikbaar te krijgen voor aandoeningen.

BELEIDSARTIKEL 24: GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG, VERSLAVINGSZORG EN MAATSCHAPPELIJKE OPVANG

24.1 Algemene beleidsdoelstelling

Een gezonde en veilige samenleving door preventie en behandeling van psychosociale en psychiatrische problemen

De belangrijkste resultaten in 2004 zijn:

• Bekrachtiging van de nieuwe Europese drugsstrategie 2005–2012.

• Afronding van de afbakening op genezing gerichte GGZ ten behoeve van overheveling naar de Zorgverzekeringswet.

• Continuering van de huidige zes behandeleenheden voor heroïnebehandeling met in totaal 300 plaatsen.

• Invoering van de Tijdelijke stimuleringsmaatregel Advies- en Steunpunten Huiselijk Geweld.

24.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Begroting

Toelichting op de belangrijkste verschillen:

Uitgaven

Drugsgebruik

Voor het project Gezonde School & genotmiddelen is structureel € 0,4 miljoen beschikbaar gesteld. Als gevolg van de voorziene herijking van het beleid m.b.t. projectsubsidies is een aantal voornemens, zoals het nationaal prevalentie onderzoek (NPO), monitor schadelijke stoffen, beroepsontwikkeling in de verslavingszorg, niet uitgevoerd (€ 0,9 miljoen; 2^e suppletore wet).

Geestelijke gezondheidszorg

Voor de ontwikkeling van DBC's in de GGZ is bij 1^e suppletore wet € 3,4 miljoen beschikbaar gesteld. Hiervan is € 1,8 miljoen uiteindelijk niet uitgegeven, wat heeft geleid tot een correctie bij 2^e suppletore wet van € 1 miljoen. Bij het project Overheveling van de op genezing gerichte GGZ is € 0,4 miljoen niet tot besteding gekomen. Ook dit bedrag is bij 2^e suppletore wet in mindering gebracht op het eerder beschikbaar gestelde bedrag van € 0,8 miljoen (1^e suppletore wet). Verder is bij 2^e suppletore wet het budget verlaagd in verband met te verwachten lagere uitgaven door terughoudendheid van nieuwe verplichtingen, anticiperend op de herziening van het subsidiebeleid en -budget (€ 2,0 miljoen). Tot slot is € 5,8 miljoen overgeboekt naar beleidsartikel 25 voor indicatiestelling in de AWBZ.

Verslavingszorg

Voor de heroïne-experimenten is € 3,5 miljoen beschikbaar gesteld (2^e suppletore wet) bovenop de al gereserveerde € 1,5 miljoen. Deze middelen zijn ingezet voor de continuering van de 300 behandelplaatsen voor heroïneverstrekking.

Doeluitkeringen Maatschappelijke opvang, vrouwenopvang en verslavingszorg

Het verschil wordt voornamelijk bepaald door het uitbetalen van de loonbijstelling.

Leeuwarden heeft voor het opvanghuis voor prostituees (Asja) een bedrag van € 0,45 miljoen ontvangen. Dit bedrag was niet opgenomen in de ontwerpbegroting, compensatie heeft plaatsgevonden vanuit de eindejaarsmarge van VWS.

Specifieke doelgroepen en samenleving

In het kader van de herziening van het subsidiebeleid is de subsidie aan de stichting Joods Maatschappelijk Werk (€ 1,7 miljoen) bij 1^e suppletore wet ondergebracht bij beleidsartikel 36.

In 2004 is een behoorlijke toename te zien van het beroep op de regeling Koppeling. Op basis van de door de Stichting verstrekte nadere gegevens is voor 2004 een bedrag van € 1,4 miljoen aan extra subsidie verleend. Hiervan is € 1 miljoen al bij de 2^e suppletore wet beschikbaar gesteld.

Bij 2^e suppletore wet zijn lagere uitgaven door terughoudendheid van nieuwe verplichtingen, anticiperend op de herziening van het subsidiebeleid en -budget gemeld (€ 2,0 miljoen).

Ten gunste of ten laste van meerdere operationele doelstellingen

Bij 1^e suppletore wet is € 2,2 miljoen overgeboekt naar niet-beleidsartikel 99 (projectsubsidies) en was er een plus van € 0,3 miljoen door een technische mutatie. Bij 2^e suppletore wet is een tegenboeking gemeld van € 1,4 miljoen naar dit beleidsartikel voor het vervroegd afkopen van instellingssubsidies. Bij 2^e suppletore heeft een toedeling van € 3,7 miljoen plaats gevonden voor loonbijstelling en een min van € 0,3 miljoen door een technische mutatie.

Ontvangsten

De hogere ontvangsten worden deels verklaard doordat minder gemeenten dan verwacht gebruik hebben gemaakt van de tijdelijke stimuleringsregeling Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW) (€ 0,7 miljoen). Daarnaast is bij 2^e suppletore wet al een technische mutatie gemeld van plus € 0,3 miljoen). Door onvoorziene omstandigheden (bv. het later starten van projecten) zijn er bij het afrekenen van subsidies deels middelen vrij gevallen.

Premie

Bedragen x €  1 miljoen

Uitgavenontwikkeling artikel 24

Bovenstaande tabel geeft aan hoe de uitgavenontwikkeling tussen 2002 en 2003 respectievelijk tussen 2003 en 2004 is samengesteld.

De nominale uitgavenontwikkeling is het gevolg van loon- en prijsbijstellingen en de exploitatiegevolgen van instandhoudingsbouw in de verschillende deelsectoren. De volumeontwikkeling in 2003 (€ 292,4 miljoen) bestaat voor het grootste gedeelte uit uitgaven voor extra productie in het kader van de aanpak van wachtlijsten (€ 287,3 miljoen). De volumeontwikkeling in 2004 (€ 205,2 miljoen) bestaat eveneens voor het grootste deel uit hogere uitgaven voor extra productie (€ 282,6 miljoen). Deze ontwikkeling is het gevolg van de beheersing van de kosten in de AWBZ per april 2004. Sinds die tijd geldt niet langer het geclausuleerde open einde voor de AWBZ. Daarnaast heeft er een daling plaatsgevonden in de overige uitgaven (€ 76,8 miljoen), voornamelijk als gevolg van de pakketmaatregel psychotherapie

Bedragen x € 1 miljoen

Toelichting op de definitieve uitgaven 2003

Bovenstaande tabel geeft aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2003 sinds het Jaarbeeld Zorg 2003.

De iets hogere ontwikkeling voor nominaal (€ 1,8 miljoen) is het saldo van nadere loon- en prijsbijstellingen in de sector en het actualiseren van de raming van de kapitaallasten.

De volumemutatie in 2003 (€ 59,0 miljoen) wordt veroorzaakt door het saldo van diverse bijstellingen op basis van nieuwe gegevens van het CTG en correcties op de uitbreidingsbouw.

De technische mutatie (-/- € 35,7 miljoen) hangt samen met een herschikking van de PGB-middelen naar sector 25.

Toelichting op de voorlopige uitgaven 2004

De tabel geeft tevens aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2004 sinds de Begroting 2004.

De hogere ontwikkeling voor nominaal (€ 65,2 miljoen) is het saldo van nadere loon- en prijsbijstellingen in de sector en het actualiseren van de raming van de kapitaallasten.

De volumeontwikkeling in 2004 (€ 189,6 miljoen) wordt verklaard door een toename van de productieafspraken in de GGZ (incl. PAAZ). De groeiruimte is benut voor de gerealiseerde productiegroei in de AWBZ.

De technische mutatie (-/- € 13,3 miljoen) hangt samen met een herschikking van de PGB-middelen naar sector 25 en een overheveling van extra middelen vanuit de Begroting van Justitie voor uitbreiding van de capaciteit in TBS-klinieken (€ 4,8 miljoen).

24.3 Operationele doelstellingen

24.3.1 Drugsgebruik voorkomen en gezondheidsrisico's beperken

Toelichting:

1. In maart/april 2004 is een door VWS gesubsidieerde succesvolle landelijke publiekscampagne («drugs, laat je niets wijsmaken») gehouden over cannabis. Steeds meer instellingen voor verslavingszorg ontwikkelen preventie-activiteiten op het gebied van uitgaansdrugs. In 2004 zijn geen nieuwe gegevens beschikbaar gekomen over het gebruik van drugs onder de algemene bevolking. Uit onderzoek onder scholieren blijkt dat het gebruik van cannabis stabiliseert of licht daalt: in 2003 gebruikte 7,7% van de scholieren van 12–16 jaar in de afgelopen maand cannabis, in 1999 was dat 8,5% (bron: Trimbos – Jeugd en Riskant gedrag 2003. Cipi 2). Volgens lokale studies onder het uitgaanspubliek lijkt XTC minder populair te worden. Het gebruik van cocaïne neemt echter toe. Exacte cijfers zijn over dit gebruik niet te geven. Het aantal mensen dat ervaring heeft met heroïne blijft onveranderd laag. Een positieve ontwikkeling is dat op het aantal XTC-gerelateerde gezondheidsincidenten op grootschalige dansfeesten de afgelopen jaren met 60% is gedaald.

2. Tussen de VS en Nederland vindt samenwerking plaats op het gebied van onderzoek. Via het Amerikaanse NIDA en ZON/Mw zijn verschillende gezamenlijke onderzoeken gefinancierd. Zo loopt er een studie naar de invloed van een interventiemethode in het basisonderwijs op beginnend drugsgebruik, en wordt onderzoek gedaan naar genetische aspecten van opiaatverslaving. Ook zijn er gezamenlijke onderzoeksprojecten met Franse onderzoekers, onder meer naar de rol van genetische verschillen bij de hunkering naar drugs, en naar risicofactoren voor middelengebruik bij Franse en Nederlandse scholieren. Op het terrein van zorg en preventie vindt een uitwisseling van deskundigen plaats. In het kader van het zogenaamde Vijflandenplan cannabis wordt samengewerkt met België, Zwitserland, Frankrijk en Duitsland.

3. Het Nederlandse zorg- en preventiebeleid wordt in toenemende mate binnen en buiten de EU zeer gewaardeerd. In de nieuwe EU-drugsstrategie 2005–2012, die op 17 december 2004 door de Europese Raad is bekrachtigd, zijn elementen van de Nederlandse aanpak, zoals harm reduction, duidelijk aanwezig. Steeds meer Europese landen tonen interesse voor heroïnebehandeling of zijn al experimenten hiermee begonnen. Ook buiten de EU neemt de interesse voor het Nederlandse beleid toe, zoals in China, Iran en Brazilië. Dit blijkt onder meer uit studiebezoeken aan Nederland en uitnodigingen voor het presenteren van het Nederlandse beleid.

4. Het is nog niet bekend of het gebruik van cannabis met een hoog THC-gehalte meer risico's voor de gezondheid met zich meebrengt. Het RIVM doet onderzoek naar de acute risico's van sterke cannabis. De eerste resultaten zijn eind 2005 beschikbaar. In preventie en voorlichting wordt aandacht besteed aan het toegenomen THC-gehalte in cannabis. Het Trimbos-instituut is in 2004 een meerjarig project gestart om de voorlichting en preventie in coffeeshops te verbeteren.

24.3.2 Een kwalitatief goed en toegankelijk aanbod van geestelijke gezondheidszorg, dat aansluit op de zorgvraag

* Door het verdwijnen van de grenzen in de AWBZ is het niet meer goed mogelijk de werkelijke productiestijging voor de geestelijke gezondheidszorg alleen te bepalen. Voor de AWBZ in het geheel geldt dat het totale productieniveau boven het productieniveau ligt dat volgens de begroting 204 werd verwacht.

Toelichting:

1. De afbakening van dat deel dat overgaat naar de Zorgverzekeringswet is ingevuld: het betreft de extramurale GGZ en het eerste jaar van alle intramurale GGZ. Besloten is de forensische psychiatrie niet over te hevelen naar de Zorgverzekeringswet. Precieze aanpassing van het Besluit Zorgaanspraken vindt plaats in 2005. Daarnaast is gewerkt aan de aanpassingen die nodig zijn in de budgetteringssystematiek van verzekeraars. Eind december heeft het CTG/ZAio op een aantal punten advies uitgebracht over de overheveling. Ook is een onderzoek gedaan naar de activiteiten die aanbieders en verzekeraars moeten verrichten in 2005 om de overheveling te regelen. Met het oog op de overheveling worden voor de GGZ DBC's ontwikkeld. In 2004 is er door koploperinstellingen proefgedraaid met DBC's.

2. De maatregelen die vanaf 2000 zijn ingezet om de eerstelijns-GGZ te versterken zijn in 2004 geëvalueerd. Uit het eindrapport Evaluatie Versterking eerstelijns GGZ (Nivel) blijkt dat de uitgevoerde maatregelen tot goede resultaten hebben geleid: de kwaliteit van de zorg is verbeterd, de samenwerking binnen de eerstelijn en met de tweedelijn is verbeterd en de eerstelijns-GGZ heeft een eerste stap gezet in de intergratie met de algemene eerstelijnsgezondheidszorg. De consultatieregeling waarbij hulpverleners in de eerstelijn de tweedelijn kunnen consulteren, is in 2004 gecontinueerd. Door deze regeling is de deskundigheid van hulpverleners in de eerstelijns GGZ over GGZ-problematiek verbeterd. In 2003 zijn 112 projecten (deels) gefinancierd door de consultatieregeling en in 2004 115 projecten. Tevens zijn via het Diaboloproject 14 lokale projecten voor het bevorderen van de samenwerking tussen de eerstelijns- en de tweedelijns partijen uitgevoerd. In 2004 zijn vier projecten succesvol afgerond.

3. In het kader van de openeinderegeling was er in 2003 en een deel van 2004 de mogelijkheid om extra productie te realiseren in de GGZ. Dit heeft geleid tot een stijging van het aantal behandelingen en het aantal patiënten. Op deelterreinen is daarbovenop nog een extra inspanning geleverd. Vermeldenswaard is daarbij de (forensische) jeugd-GGZ waar in 2004 het vergroten van het zorgaanbod voor jongeren met een OnderToezichtStelling (OTS-maatregel) is voorbereid. In samenwerking met de jeugdzorg heeft in 2004 een screening plaatsgevonden van alle OTS-jongeren op crisisplaatsen in justitiële jeugdinstellingen. Op basis van deze screening is helder geworden welke type aanbod het beste aansluit bij de vraag van deze jongeren. Dit heeft inmiddels geresulteerd in aanvragen van instellingen voor ruim honderd nieuwe behandelplaatsen in de Jeugd-GGZ voor deze jongeren.

Op 25 augustus 2004 heeft de staatssecretaris met de brancheorganisaties van aanbieders van AWBZ-zorg een convenant gesloten voor de jaren 2005–2007, om de uitgaven in de AWBZ te beheersen.

In de begroting 2004 werd voor de productie in de intramurale geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg een stijging van 0,7% verwacht en voor de extramurale productie (inclusief persoonsgebonden budgetten) een stijging van 5,5%. Inmiddels is het door het verdwijnen van de grenzen in de AWBZ niet meer goed mogelijk de werkelijke productiestijging voor de geestelijke gezondheidszorg alleen te bepalen. Wel kan dit gebeuren voor de AWBZ in het geheel. De gemiddelde productiestijging voor 2004 in de AWBZ zou volgens de begroting 2004 uitkomen op 4,6%. Het productieniveau in 2004 zou daar volgens de voorlopige realisatie nog 2,4% boven uitkomen. Tabel 24.1 geeft een overzicht van enkele productie-indicatoren.

Tabel 24.1 Productie Geestelijke Gezondheidszorg*

Bron: CTG.

* t/m 2003 betreft gerealiseerde productie; 2004 betreft productieafspraken.

Op 1 januari 2005 zijn de wachtlijsten en wachttijden op basis van het structurele registratiesysteem (ZORG-IS) in kaart gebracht. Uit de inventarisatie blijkt dat de wachttijd in de GGZ1 in 2004 is gedaald. Op 1 januari 2004 was de wachttijd gemiddeld 44 weken en op 1 januari 2005 was dat 37 weken (zie tabel 24.2).

Het aantal wachtenden is echter wel gestegen. Op 1 januari 2005 stonden bij instellingen 77 400 cliënten op de wachtlijst, terwijl er op 1 januari 2004 66 300 cliënten op de wachtlijst stonden. Hierbij zijn de wachtenden bij vrijgevestigde psychiaters en psychotherapeuten niet meegenomen.

In de GGZ worden drie wachtfasen onderscheiden: de aanmeldings-, de beoordelings- en de behandelingsfase. Het aantal wachtenden bij instellingen in 2004 in de aanmeldingsfase is gestegen van 10 500 op 1 januari 2003 naar 19 200 op 1 januari 2004. Ook in de beoordelingsfase is er een stijging van 37 700 personen in 2003 naar 40 800 personen in 2004.

Het aantal wachtenden in de behandelingsfase is gedaald van 18 000 in 2003 naar 17 500 in 2004.

Het merendeel van de wachtenden bij instellingen bevindt zich in het circuit volwassenen: 52 700 wachtenden. In het circuit kinder- en jeugdpsychiatrie wachten 20 000 cliënten. In het circuit ouderen wachten 4 700 cliënten. Voor ieder circuit is er een stijging ten opzichte van vorig jaar.

Medio 2005 volgt een analyse van de cijfers om zicht te krijgen op de oorzaken van de stijgingen en dalingen. Dan kunnen tevens werkelijke wachttijden worden gepresenteerd die een realistisch beeld geven van de wachttijd van de GGZ-cliënten.

Tabel 24.2: gemiddelde geobserveerde wachttijd (in weken per leeftijdcategorie per wachtfase)

Bron: GGZ Nederland en bureau Hoeksma, Homans & Menting

4. In overleg met het ministerie van Justitie en met het ministerie van Financiën wordt gewerkt aan het herzien van de financiering en sturing van de forensische zorg en TBS. Dit gebeurt in het kader van de uitvoering van de motie van de Beeten die de regering vraagt in haar beleid in 2005 aan te geven hoe de samenhang tussen justitiële interventies en zorgverlening kan worden versterkt.

24.3.3 Een kwalitatief goed en toegankelijk aanbod van verslavingszorg, dat aansluit op de zorgvraag

Toelichting:

1. In 2004 is de heroïnebehandeling in de zes behandeleenheden met in totaal 300 behandelplaatsen voortgezet in het kader van onderzoek naar de rol van psychosociale zorg als onderdeel van de heroïnebehandeling. De Tweede Kamer heeft in juni 2004 besloten de heroïnebehandeling, ook na afloop van het onderzoek, structureel voort te zetten. VWS betaalt jaarlijks € 5 miljoen aan de zes eenheden en daarnaast de kosten voor het onderzoek.

2. De instellingen voor verslavingszorg hebben de in het Actieplan Alcoholzorg opgenomen streefcijfers (4200 cliënten meer bereiken) voor de vergroting van het bereik van het aantal cliënten met alcoholproblemen in 2003 volledig gehaald. De rapportage over 2004 wordt in april 2005 naar de Kamer gestuurd. Het Actieplan Alcoholzorg heeft ook in 2004 geleid tot intensivering en innovatie van de alcoholzorg. De projecten zijn vooral gericht op vroegsignalering en kortdurende interventies. Naar aanleiding van de Alcoholnota is vanaf 2002 extra geld beschikbaar gesteld voor alcoholzorg: structureel € 7,7 miljoen per jaar. In 2003 zijn volgens opgave van de instellingen 4266 cliënten of cliëntsystemen meer bereikt dan in 2001 (GGZN, actieplan alcoholzorg, verslag activiteiten 2003. Cipi 3).

3. Het zorgaanbod voor verslaafden met psychiatrische stoornissen groeit langzaam maar zeker. In het kader van Resultaten Scoren is in 2004 een protocol beschikbaar gekomen voor de behandeling van deze groep patiënten.

4. In 2004 hebben de activiteiten voor de Landelijke Centrale Middelen Registratie (LCMR) zich gericht op de verdere aanpassingen in de programmatuur van de LCMR, zowel op centraal als op lokaal niveau bij de potentieel deelnemende instellingen. Daarnaast is een invoeringsstrategie opgesteld en een model voor een beleidsinformatiesysteem ontwikkeld.

24.3.4 Een kwalitatief goed en toegankelijk aanbod in de maatschappelijke opvang en vrouwenopvang, dat aansluit op de zorgvraag

Toelichting:

1. Het kabinet heeft in 2004 € 1,2 miljoen toegevoegd aan de specifieke uitkering MO en verslavingsbeleid om de doorstroom in de MO te verbeteren. De belangrijkste resultaten in 2004 zijn:

– De grote steden hebben toegezegd de gemiddelde verblijfsduur in de MO terug te dringen (prestatieafspraken per stad worden formeel in 2005 gemaakt; de steden hebben deze doelstelling onderschreven in de nota Samenwerken aan de krachtige stad. TK 2003–2004, 21 062, nr.116).

– de Federatie opvang, Aedes en de SEV (Stuurgroep experimenten volkshuisvesting) zijn in juni 2004 met het project «Geef opvang de ruimte» gestart. Doel van het project is om regionale en lokale initiatieven die zijn gericht op het adequaat onderbrengen van mensen uit de MO, te bevorderen en te ondersteunen.

Verder is een bedrag van € 1,2 miljoen toegevoegd aan de specifieke uitkering VO. Met de grote steden worden prestatieafspraken gemaakt (zoals beschreven in de nota Samenwerken aan de krachtige stad). De grote steden hebben toegezegd de beschikbaarheid van landelijk toegankelijke opvangvoorzieningen voor vrouwen (en hun eventuele kinderen) die groot gevaar lopen, onder wie ook slachtoffers van eerwraak en vrouwenhandel, te vergroten. De Federatie Opvang heeft een plan ontwikkeld voor het verbeteren van de toegankelijkheid: «Drempels weg». Het Trimbos Instituut is in het najaar van 2004 gestart met een grootschalig onderzoek naar vraag en aanbod in de VO. In december 2004 is de registratieregeling MO van kracht gegaan.

2. Eén van de kabinetsmaatregelen om de aanpak van huiselijk geweld te versterken is de in 2004 opgestelde Tijdelijke Stimuleringsregeling Advies- en Steunpunten huiselijk geweld. Voor deze regeling is in de periode 2004–2007 een totaal bedrag van € 7,8 miljoen beschikbaar gesteld door het kabinet. Uitgangspunt van de regeling is dat gemeenten zelf bijdragen aan de financiering daarvan. Na de stimuleringsperiode komen de middelen (€ 3 miljoen per jaar) structureel beschikbaar voor deze gemeenten. Gemeenten zijn begonnen met het inrichten óf uitbreiden van deze advies- en steunpunten. Transact is gevraagd in dit kader een ondersteuningsaanbod te ontwikkelen.

3. In totaal is in 2004 € 2,4 miljoen voor capaciteitsuitbreiding toegevoegd aan de specifieke uitkering MO en aan de specifieke uitkering VO. In 2004 heeft de Algemene Rekenkamer een deel van het in 2003 gepubliceerde onderzoek «Opvang zwerfjongeren 2003» herhaald. Uit dit onderzoek blijkt dat bestaande activiteiten van centrumgemeenten voor opvang en hulpverlening aan zwerfjongeren is geïntensiveerd. Ook op provinciaal niveau is sprake van een intensivering van de aandacht voor de zwerfjongerenproblematiek.

24.3.5 Een kwalitatief goed en toegankelijk zorgaanbod dat aansluit op de zorgvraag van specifieke doelgroepen en samenleving

Toelichting:

1. In 2004 is het IGLO+ project (Intergemeentelijk Lokaal Ouderenbeleid, + staat voor GGZ) afgerond. Dit project zette zich in voor versterking van de regierol van gemeenten op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Het doel was gemeenten te informeren, faciliteren en inspireren door middel van bulletins, grote bijeenkomsten, webcirkel met achterliggende website, en individuele en collectieve informatieverstrekking.

2. De voorwaardelijke machtiging is in januari 2004 in werking getreden, waarmee voorwaarden aan een patiënt kunnen worden opgelegd om gedwongen opname in een psychiatrisch ziekenhuis te voorkomen. In het Kabinetsstandpunt Wet Bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen (Bopz) zijn de voornemens voor de komende jaren voor de Wet Bopz uiteengezet. Het wetsvoorstel Klachtrecht is ingediend bij de Tweede Kamer voor plenaire behandeling. Het wetsvoorstel ter reparatie van de observatiemachtiging is in 2004 door de Tweede Kamer aangenomen en is onlangs door de Eerste Kamer aanvaard.

3. Het programma «versterking van de positie van de GGZ-cliënt in de regio» is in 2004 geëvalueerd. Het programma heeft geleid tot een betere samenwerking tussen de cliëntenorganisaties in de GGZ en daarmee de belangenbehartiging van cliëntenorganisaties op regionaal niveau. De extra middelen zijn ingezet om een inhaalslag te bewerkstelligen. De positie en invloed van de groepen cliënten in de verslavingszorg en de MO en hun belangenorganisaties zijn nog niet op hetzelfde niveau als die van andere cliënten(organisaties) in de gezondheidszorg. De subsidieregeling «Zorgvernieuwingsprojecten GGZ» financiert cliëntgestuurde projecten. In 2004 was tot de peildatum 30 augustus 89% van de middelen ingezet. Hiermee zijn 163 projecten uitgevoerd.

4. Uit het rapport van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (2003) blijkt dat voor de asielzoekers de toegang tot de huisarts goed is. De aanbevelingen uit het rapport zijn door de zorgpartijen in 2004 ter hand genomen. Als vervolg op het rapport zal de Inspectie in 2005 het functioneren van het kwaliteitssysteem in de medische opvang asielzoekers onderzoeken (tevens uitvoering motie Arib, TK 2003–2004 29 484, nr. 6).In verband met de groei van de uitgaven is het subsidiebedrag voor Stichting Koppeling verhoogd met € 1,4 miljoen. Het totale beschikbare bedrag in 2004 komt daarmee op € 5 miljoen.

5. Op 16 maart 2004 is de beleidsbrief «interculturalisatie van de gezondheidszorg» (TK 2003–2004, 29 484 nr. 1) naar de Tweede Kamer toegezonden. De beleidsvoornemens (voorbereiding monitor) zijn in gang gezet. De Kamer wordt begin 2005 geïnformeerd over de inzet van de middelen (€ 150 000 op jaarbasis t/m 2007). Ten behoeve van de (bemiddeling van) tolk- en vertaaldiensten voert VWS samen met Justitie en andere ministeries een aanbestedingstraject uit. Dit wordt in 2005 afgerond. Voor tolk- en vertaaldiensten in de gezondheidszorg en maatschappelijke zorg is jaarlijks € 8,5 miljoen beschikbaar.

6. In 2004 is ingezet op het verbeteren van de eerstelijns seksualiteitshulpverlening. Eind 2005 evalueert het CVZ of dit de juiste organisatie, structuur en financiering is van deze vorm van hulpverlening. In 2004 heeft de Rutgers Nisso Groep een cliënttevredenheidsonderzoek uitgevoerd. Dit onderzoek heeft als doel het identificeren van verbeterpunten, onder meer op het gebied van de kwaliteit van de hulpverlening en de toegankelijkheid van de centra. De resultaten zullen begin 2005 beschikbaar komen.

Aanvullende beleidsprestatie:

In april 2004 is de beleidsbrief «Aanpak vrouwelijke genitale verminking (VGV)» naar de Kamer gestuurd (TK 2003–2004 29 200 XVI nr. 231). In deze brief maakt het kabinet duidelijk dat zij VGV in Nederland uit wil bannen vanwege de ingrijpende lichamelijke en psychische gevolgen. Augustus 2004 is een adviescommissie ingesteld bij de Raad voor Volksgezondheid en Zorg (RVZ). De commissie onderzoekt de mogelijkheden van een controlesysteem waar een preventieve werking van uit gaat én waarmee VGV tijdig wordt opgespoord. Ook kijkt de commissie naar de mogelijkheid van signalering en opsporing. Daarnaast voert de RVZ een onderzoek uit naar de omvang van de problematiek in Nederland. Het advies en de resultaten van het onderzoek worden eind maart 2005 uitgebracht. Pharos speelt een belangrijke rol bij de uitvoering van de voornemens in de beleidsbrief; de activiteiten ter bestrijding van VGV zijn binnen het bestaande subsidiekader van Pharos geïntensiveerd.

BELEIDSARTIKEL 25: MODERNISERING AWBZ

25.1 Algemene beleidsdoelstelling

De doelstelling van de modernisering van de AWBZ is het vergroten van de keuzemogelijkheden en zeggenschap van de verzekerden en het leveren van een flexibel en doelmatig zorgaanbod op maat

De belangrijkste resultaten in 2004 zijn:

• Centrale aansturing indicatiestelling door Centrum Indicatiestelling Zorg per 2005.

• Oplevering van landelijke kaders voor implementatie van AWBZ-brede zorgregistratie.

• Harmonisatie van tarieven voor extramurale zorg.

• Evaluatie: PGB-nieuwe stijl voldoet aan de doelstellingen.

25.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Begroting

Toelichting op de belangrijkste verschillen:

Uitgaven

De hogere uitgaven in de indicatiestelling zijn een gevolg van overboeking uit premiemiddelen voor niet geïndiceerd AWBZ-gebruik (€ 4,5 miljoen), het omvormen van de RIO tot een landelijk indicatieorgaan en verbetering kwaliteit indicatiestelling (€ 4,0 miljoen) en een overboeking vanuit de begroting van artikel 24 in verband met de uitvoering indicatiestelling GGZ (€ 5,8 miljoen).

De hogere uitgaven in de zorgregistratie zijn onder meer het gevolg van de verlenging van de doorlooptijd en meerwerk in de fase 3 van dit project.

De hogere uitgaven bij het ontwikkelen van een prestatiebekostigingssysteem zijn een gevolg van een overboeking vanuit de begroting van artikel 26 in verband met het deelproject implementatie functiegerichte bekostiging (€ 0,4 miljoen). Dit is onder andere besteed aan de externe audit die Het Expertise Centrum heeft uitgevoerd, kosten voor meerwerk van de KPMG in het kostprijzenonderzoek AWBZ en het in de praktijk testen van de intramurale zorgarrangementen.

Premie

Bedragen x € 1 miljoen

Uitgavenontwikkeling artikel 25

Vanaf 2004 worden de uitgaven voor PGB's geboekt op artikel 25. Bovenstaande tabel geeft aan hoe de uitgavenontwikkeling tussen 2002 en 2003 respectievelijk tussen 2003 en 2004 is samengesteld. De nominale uitgavenontwikkeling is het gevolg van toegedeelde loon- en prijsbijstellingen in de sector. De volumemutatie 2003 is het gevolg van de afrekening van de in 2003 verstrekte PGB's. Het onder technisch opgenomen bedrag in 2003 hangt samen met de overheveling van de PGB-gelden vanuit de artikelen 24, 26 en 27. In 2004 is sprake van een forse toename van de uitgaven voor PGB's.

Bedragen x € 1 miljoen

De geraamde en gerealiseerde uitgaven voor PGB's zijn in 2004 overgeboekt van de verschillende AWBZ-artikelen (24, 26 en 27) naar artikel 25. Het volledige uitgavenniveau is daarom in bovenstaande tabel zichtbaar als verschil tussen raming en voorlopige realisatie. Op basis van gegevens van het CVZ (PGB nieuwe stijl) en de SVB (PGB oude stijl) wordt een uitgavenniveau van € 805,2 miljoen verwacht voor 2004

25.3 Operationele doelstellingen

25.3.1 Het verbeteren van de kwaliteit van de indicatiestelling en de inrichting van een doelmatige organisatie

Toelichting:

1. Het bestuur van het Centrum Indicatiestelling Zorg, gestart per april 2004, is erin geslaagd om in 2004 in opdracht van VWS de noodzakelijke voorwaarden te scheppen zodat een centrale aansturing van de indicatiestelling AWBZ via de uitvoering door het CIZ per 2005 in de praktijk mogelijk is. Wat nu nog rest is het wijzigen van de AWBZ zodat formeel de bestuurlijke verantwoordelijkheid niet meer bij de gemeenten maar bij het rijk ligt.

2. In 2004 zijn voor vier van de zeven te indiceren aanspraken werkdocumenten opgesteld en is het werkdocument gebruikelijke zorg geïmplementeerd en geëvalueerd. De vele regionale initiatieven tot vereenvoudiging zijn onderzocht om in 2005 te kunnen worden opgenomen in het landelijke CIZ-werkproces. In verband met de overgang naar één landelijke organisatie zijn geen nieuwe initiatieven genomen tot verbetering van de bedrijfsvoering. Wel heeft het CIZ in 2004 in het kader van de centralisatie plannen gemaakt om de bedrijfsvoering te verbeteren. De eerste effecten hiervan worden waarschijnlijk in de loop van 2005 zichtbaar. In de motie Van Miltenburg c.s (26 631, nr 79) d.d. 4 juni 2004 wordt verzocht om in het jaarverslag te rapporteren over de vermindering van de bureaucratie en kosten als gevolg van de centralisering van de indicatiestelling AWBZ. Aangezien de centralisering van de indicatiestelling per 1 januari 2005 heeft plaatsgevonden, heeft dit in het verslagjaar 2004 niet tot vermindering van de bureaucratie en kosten kunnen leiden. Zoals ik in mijn brief aan de Tweede Kamer d.d. 10 december 2004 over de begroting van het CIZ al heb medegedeeld, werkt het CIZ met ingang van 1 januari 2005 aan een meer doelmatige organisatie van de indicatiestelling. Dit zal leiden tot vermindering van de bureaucratie en van de kosten. Vandaar dat de beschikbare middelen voor de reguliere indicatiestelling van het CIZ c.p. voor de jaren 2006 en 2007 met respectievelijk € 10 miljoen en € 15 miljoen neerwaarts worden bijgesteld. Deze middelen hebben nooit op de begroting van VWS gestaan en kunnen dus ook niet vrijvallen voor andere zaken, zoals AWBZ-zorg.

25.3.2 Met de zorgregistratie kunnen het indicatieorgaan, de zorgaanbieder en het zorgkantoor (de ketenpartners) digitaal gegevens uitwisselen. Dit berichtenverkeer ondersteunt het proces van zorgtoewijzing en wachtlijstbeheer, dus de gehele keten van indicatiestelling tot zorgrealisatie

Toelichting:

2. Alle indicatieorganen gebruiken de AZR bij de indicatiestelling en sturen de informatie elektronisch naar het zorgkantoor. De vraagzijde van de keten is daarmee «gesloten». Ongeveer 10% van de zorgaanbieders meldt thans informatie over de zorglevering via de AZR aan het zorgkantoor. In het voorjaar van 2005 moet ook de aanbodzijde van de keten gesloten zijn. Dan is in alle zorgkantoor regio's de AZR de basis voor de zorgtoewijzing. Er is dan inzicht in de geïndiceerde versus geleverde zorg, en daarmee een goed beeld van de wachttijden.

3. Door de invoering van de AZR wordt het uitwisselen van papieren dossiers (bijvoorbeeld indicatiebesluiten) vervangen door elektronische berichten. In een deel van de regio's is een begin gemaakt met het verminderen van de papierstroom en sturen de indicatieorganen geen papieren indicatiebesluiten meer naar de zorgaanbieders. In enkele regio's is een begin gemaakt met het afschaffen van de zogeheten BZ-formulieren. Beide trends worden in 2005 krachtig doorgezet.

Aanvullende beleidsprestaties

Alle RIO's (100%) sturen de indicatiebesluiten elektronisch naar het zorgkantoor; dit deel van de keten is daarmee «gesloten». Ongeveer 10% van de zorgaanbieders stuurt eind 2004 de melding aanvang zorg naar het zorgkantoor. Deze lage score hangt samen met het laat opleveren van de benodigde software en de tijd die de aanbieders nodig hebben voor het implementeren. In het voorjaar van 2005 moet ook dit deel van de keten gesloten zijn. De meeste zorgaanbieders maken, ter overbrugging, tijdelijk gebruik van een webapplicatie om de melding aanvang zorg door te geven aan het zorgkantoor. Vrijwel alle zorgkantoren gebruiken eind 2004 de AZR als basis voor de zorgtoewijzing.

25.3.3 De cliënt kan, met uitzondering van de functies behandeling en verblijf, kiezen tussen een persoonsgebonden budget (PGB) of zorg in natura (zin). Het PGB geeft cliënten de mogelijkheid zelf de zorg in te kopen en te organiseren

Toelichting:

1. In 2004 heeft de evaluatie van de pgb-regeling nieuwe stijl plaatsgevonden. De algemene conclusie van deze evaluatie is dat de pgb-regeling-nieuwe-stijl voldoet aan de doelstellingen van het komen tot vraagsturing en zorg op maat op een doelmatige manier.

2. De waardebepaling van het pgb nieuwe stijl is in 2004 niet nader ingevuld omdat de ontwikkeling van de functiegerichte bekostiging in natura nog niet ver genoeg gevorderd was om elementen daaruit te kunnen gebruiken voor het vaststellen van de pgb-tarieven.

3. Zoals verwacht zijn veel budgethouders-oude-stijl doorgestroomd naar de pgb-regeling-nieuwe-stijl. Opmerkelijk is dat het totaal aantal budgethouders in 2004 minder snel is gegroeid dan in de voorafgaande jaren. Was er in voorafgaande jaren sprake van een gestage gemiddelde groei van zo'n 1000 tot 1200 budgethouders per maand, in 2004 is dit aantal verminderd tot zo'n 550 tot 600 per maand. Eind december 2004 waren er een kleine 70 000 budgethouders.

25.3.4 De ontwikkeling en implementatie van een prestatiebekostigingssysteem voor de zorg in natura in de AWBZ. Uitgangspunt is een AWBZ brede systematiek op basis van functies.

Toelichting:

2. De oorspronkelijke bedoeling was dat elke functie kan worden opgedeeld in een aantal modules, elk met een onderhandelbaar maximale waarde. Dit leidt tot een gemiddelde prijs per uur per functie per aanbieder. Om redenen van beheersing heeft het CTG gekozen voor een beperkt aantal combinaties van modules. Deze combinaties zijn geprijsd.

3. Verantwoording vindt plaats op het niveau van de gecombineerde modules en niet op het niveau van functies.

BELEIDSARTIKEL 26: GEHANDICAPTEN- EN HULPMIDDELENBELEID

26.1 Algemene beleidsdoelstelling

Stelselmatig bevorderen dat mensen met een handicap volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving

De belangrijkste resultaten in 2004 zijn:

• Het terugdringen van de wachtlijsten.

• De ontwikkeling van MEE (Sociaal Pedagogische Diensten nieuwe stijl).

• De kabinetsvisie van inclusief beleid en het opstarten van de Taskforce Handicap en Samenleving.

26.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Begroting

Toelichting op de belangrijkste verschillen:

Uitgaven

Stimuleren aanbod zorgvoorzieningen

De lagere uitgaven zijn een gevolg van een verlaging van het kasbudget bij de eerste suppletore wet door een korting op het projectsubsidiebudget van € 0,6 miljoen. Daarnaast zijn er door de besluitvorming over de verdeling van het projectsubsidiebudget projecten niet door gegaan of later gestart € 0,5 miljoen. De subsidiëring van de hulphonden is overgegaan naar de premie uitgaven waardoor het begrotingsbudget ad € 1,4 miljoen is vrijgevallen.

Kwaliteitstoetsing en -verbetering

De lagere uitgaven zijn veroorzaakt door een overboeking naar het PGO-fonds ad € 1,6 miljoen bij eerste suppletore wet. Tevens is er een budget van € 0,4 miljoen overgeboekt naar het project Modernisering AWBZ. Het project Landelijk activiteitenprogramma Kwaliteit in de Care is later gestart dan oorspronkelijk was voorzien, hierdoor is een budget van € 0,5 miljoen overgebleven.

Premie

Bedragen x € 1 miljoen

Uitgavenontwikkeling artikel 26

Bovenstaande tabel geeft aan hoe de uitgavenontwikkeling tussen 2002 en 2003 respectievelijk tussen 2003 en 2004 is samengesteld.

De nominale uitgavenontwikkeling is het gevolg van loon- en prijsbijstellingen en de exploitatiegevolgen van instandhoudingsbouw in de verschillende deelsectoren. De volumeontwikkeling hangt zowel voor 2003 als voor 2004 voor het overgrote deel samen met extra geleverde productie (€ 211,9 respectievelijk € 214,2 miljoen).

Onder de post «overig» zijn onder meer extra uitgaven opgenomen voor hulpmiddelen en voor MEE-organisaties. In 2003 is hier voorts € 5,5 miljoen bijgeboekt in verband met de zogenoemde bovenbudgettaire vergoedingen (zoals tandheelkundige hulp in instellingen voor gehandicapten

Toelichting op de definitieve uitgaven 2003

Bovenstaande tabel geeft aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2003 sinds het Jaarbeeld Zorg 2003. De hogere ontwikkeling voor nominaal (€ 8,9 miljoen) is het saldo van nadere loon- en prijsbijstellingen in de sector en het actualiseren van de raming van de kapitaallasten.

Het onder «technisch/statistisch» vermelde bedrag is het gevolg van de overheveling van de geraamde en gerealiseerde uitgaven voor PGB's naar artikel 25, AWBZ-brede zorg.

Toelichting op de voorlopige uitgaven 2004

Deze tabel geeft tevens aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2004 sinds de Begroting 2004.

De hogere ontwikkeling voor nominaal (€ 67,3 miljoen) is het saldo van nadere loon- en prijsbijstellingen in de sector en het actualiseren van de raming van de kapitaallasten.

De getoonde volumemutatie voor de gehele sector bedroeg in 2004 € 257,3 miljoen Het grootste deel daarvan (meer dan € 200 miljoen) hangt samen met extra geleverde productie in de gehandicaptenzorg.

De post MEE-organisaties laat een volumestijging van circa € 7 miljoen zien.

De stijging in de uitgaven voor hulpmiddelen was in 2004 € 28 miljoen hoger dan geraamd.

Daarnaast werkt een hoger dan geraamde groei uit 2003 structureel door.

Het onder «technisch/statistisch» vermelde bedrag is voornamelijk het gevolg van de overheveling van de geraamde en gerealiseerde uitgaven voor PGB's naar artikel 25, AWBZ-brede zorg. De groeiruimte is benut voor de gerealiseerde productiegroei in de AWBZ (voor de gehandicaptenzorg de eerste regel uit bovenstaande tabel).

26.3 Operationele doelstellingen

26.3.1 Een zodanig aanbod van zorgvoorzieningen en dienstverlening stimuleren dat gehandicapten hiermee hun handicap kunnen compenseren

* Door het verdwijnen van de grenzen in de AWBZ is het niet meer goed mogelijk de werkelijke productiestijging voor de gehandicaptenzorg alleen te bepalen. Voor de AWBZ in het geheel geldt dat het totale productieniveau boven het productieniveau ligt dat volgens de begroting 2004 werd verwacht.

Toelichting:

1. De gemiddelde productiestijging voor 2004 in de AWBZ zou volgens de begroting 2004 uitkomen op 4,6%. Het productieniveau zou daar volgens de voorlopige realisatie nog 2,4% boven uitkomen. De in het kader van een beheerste groei van de AWBZ-uitgaven voor 2004 ter beschikking gestelde middelen hebben in de gehandicaptensector opnieuw tot meer zorg- en dienstverlening geleid. De uitbreiding heeft zowel intramuraal als extramuraal plaatsgevonden.

Deze productiestijging kan onderverdeeld worden in extramurale zorg in de vorm van een toename extramurale zorgproducten, extra intramurale zorg in de vorm van verpleeg-, woon- en dagbestedingsdagen (al dan niet als gevolg van oplevering bouw op basis van de Wet Ziekhuisvoorzieningen (WZV), Tijdelijke Verstrekkingen Wet Maatschappelijke Dienstverlenig (TVWMD) of de regeling kleinschalige woonvoorzieningen) of in de vorm van een stijging van het aantal persoonsgebonden budgetten (PGB, zie beleidsartikel 25).

Bouw

In 2004 lag het accent in de bouw van voorzieningen op het vergroten van de keuzemogelijkheden voor cliënten. In de gehandicaptenzorg kan bouw op 4 manieren gerealiseerd worden:

1. op basis van de Wet Ziekenhuisvoorzieningen (WZV)

2. op basis van de Tijdelijke Verstrekkingen Wet Maatschappelijke Dienstverlening (TVWMD)

3. op basis van de regeling kleinschalige woonvoorzieningen

4. op basis van de overgangsregeling kapitaallasten (bouw t.b.v. extramurale voorzieningen)

Op basis van de WZV zijn er in 2004 95 aanvragen voor wonen en 77 aanvragen voor dagbesteding goedgekeurd, het gaat hierbij om respectievelijk 3054 en 2779 plaatsen (waarvan respectievelijk 656 en 236 plaatsen uitbreiding en de rest ter vervanging van bestaande plaatsen).

Op basis van de TVWMD zijn er in 2004 412 initiatieven afgehandeld, het gaat hierbij om ongeveer 4000 plaatsen wonen en dagbesteding (waarvan 700 plaatsen uitbreiding).

Op basis van de regeling kleinschalige woonvoorzieningen zijn er in 2004 ca 2000 plaatsen bij gekomen.

In het kader van bouw t.b.v. extramurale voorzieningen adviseren zowel het College Bouw (ex-WZV voorzieningen) als VWS (ex TVWMD voorzieningen) aan het ctg.

De advisering van het College Bouw besloeg een aantal initiatieven ter hoogte van 0,7 miljoen aan exploitatie (kapitaals-)lasten.

De advisering van VWS besloeg een aantal initiatieven ter hoogte van € 1 miljoen aan exploitatie (kapitaals-)lasten.

Samen met veldpartijen en andere deskundigen is verder gewerkt aan het ontwikkelen van het leefwensenonderzoek. In 2004 is een goed leefwensenonderzoek gedefinieerd. In de verdere uitwerking zal nog een handreiking voor cliëntenraden volgen en goede voorbeelden, deze worden in 2005 opgeleverd.

De deregulering van de dagbestedingsvoorzieningen is in 2004 gekoppeld aan de komst van de WTZi. Dit geldt ook voor de in 2004 ontwikkelde care-brede regeling kleinschalig wonen.

Deze dereguleringen zullen naar verwachting in 2005 het eerste effect krijgen.

In 2004 heeft het CBZ, in samenwerking met de VGN, flink aangejaagd bij de instellingen om met verbeterplannen te komen voor de gebouwen die in het onderzoek uit 2003 «rood» en «oranje» scoren. De meeste instellingen hebben daarop ook goed gereageerd. In april/mei 2005 zal VWS, samen met CBZ en VGN besluiten, welke vervolgacties nog nodig zijn, om de oorspronkelijke doelstelling, geen rood/oranje meer in 2009, te kunnen halen.

Het wetenschappelijk onderzoek naar het zorgmodel voor kinderen met meervoudig complexe handicaps in een kinderdagverblijf is nog in volle gang en wordt in 2005 afgerond.

Het nieuwe programma van eisen, in 2003 experimenteel toegepast, heeft zich inmiddels bewezen, en wordt in 2004 in vrijwel alle regio's toegepast voor nieuwe initiatieven op dit terrein.

Productie

Met het op 1 januari 2004 in werking treden van de nieuwe AWBZ-brede beleidsregel Extramurale Zorg is de beleidsregel Wachtlijstmiddelen per 31 december 2003 stopgezet. In het kader van de gemoderniseerde functiegerichte AWBZ wordt er in de nieuwe extramurale zorg beleidsregel uitgegaan van het aantal afgesproken producten binnen bepaalde functies. In de extramurale zorg zijn er bijna 26 mln. eenheden productie afgesproken.

De reguliere intramurale productieontwikkeling (al dan niet gepaard gaand met bouw) in de vorm van aantallen verpleegdagen, woondagen en dagbestedingsdagen laat in 2004 voor de instellingen voor verstandelijk en lichamelijk gehandicapten een kleine stijging zien (tabel 26.1). Dit komt door een tweetal factoren. Ten eerste is, door de verdergaande substitutie van intramurale zorg in extramurale zorg, de verpleegdag geen goede indicator voor de productieuitbreiding meer. In 2004 heeft er een grootschalige omzetting plaatsgevonden van de zogenaamde substitutieplaatsen waarin er nog op verpleeg- en woondagen werd geregistreerd naar extramurale productieafspraken. Dit komt doordat bij het scheiden van wonen en zorg cliënten zelfstandig een eigen woning huren en zij niet langer binnen de categorie verblijf vallen en dus de verpleegdagen intramuraal niet meer geteld worden. Ten tweede wordt er steeds meer kortdurende zorg geleverd. Het gaat dan bijvoorbeeld om enkele tientallen dagen logeeropvang per cliënt per jaar. Tenslotte moet in het algemeen opgemerkt worden dat een groot aantal cliënten op de wachtlijst is geholpen voor een hernieuwde zorgvraag. Deze hernieuwde zorgvraag heeft geen substantieel effect op het gerealiseerde aantal verpleeg- of dagbestedingsdagen, maar wel op de uitgaven in de zorg, want het gaat hier meestal om extra of duurdere zorg binnen het bestaande aantal verpleeg- of dagbestedingsdagen.

Tabel 26.1 Productie gehandicaptenzorg¹

Bron: CTG

¹ Productieafspraken

² Dagbestededing is vanaf 2004 opgenomen onder extramurale productieafspraken,

³ Idem 2

⁴ Idem 2

Daarnaast is er in 2004 in het kader van een drietal premiesubsidies extra zorg geboden.

In dit kader hebben in 2004 ruim 60 000 personen met een handicap hun zorgvraag laten verduidelijken door een MEE-organisatie (voormalig Sociaal Pedagogische Diensten). Deze zorgvraagverduidelijking leidt niet direct tot aanvullende zorgvraag, hiervoor dient de cliënt eerst nog via de RIO geïndiceerd te worden. Verder heeft er in dit kader een uitbreiding van 90 extra plaatsen in ADL-woningen plaatsgevonden en zijn er 125 blinden geleidehonden en 66 hulphonden opgeleid.

Een beeld van de wachtlijstsituatie in de (verstandelijke en lichamelijke) gehandicaptenzorg is verkregen op basis van de gegevens van 18 zorgkantoorregio's. Deze gegevens vertaald naar een landelijk beeld laten zien dat de wachtlijst voor mensen met verstandelijke en lichamelijke beperkingen met circa 3 500 personen afneemt. Eind 2004 staan er landelijk naar schatting circa 14 100 personen op de wachtlijst, waarvan circa 12 200 personen met verstandelijke beperkingen en circa 1 900 personen met lichamelijke beperkingen. Voor beide doelgroepen blijkt in 2004 wederom dat een substantiële groep vrij snel is geholpen. Daarnaast blijkt ook in 2004 dat er een groep langer op de wachtlijst blijft staan, vooral omdat hun vraag niet aansluit op het beschikbare aanbod. Deze personen wachten bijvoorbeeld op zorg bij een specifieke zorgaanbieder. Ook is mogelijk dat zij liever ondersteuning in een andere woonomgeving wensen dan de beschikbare plaats in bijvoorbeeld een gezinsvervangend tehuis. Voor de groep nog wachtenden is de wachttijd in 2004 in vergelijking met vorig jaar nagenoeg gelijk gebleven.

Bovenstaande resultaten zijn bereikt, ondanks dat nog steeds veel nieuwe indicaties aan personen met een verstandelijke beperking worden afgegeven (circa 15 000 op jaarbasis). Al enkele jaren zien we dat vooral veel jeugdigen (circa 60% van het totaal) zich aanmelden voor zorg. In de lichamelijke gehandicaptensector (een relatief kleine subsector) hebben, net als vorig jaar, circa 2 100 personen een indicatie ontvangen.

Tenslotte is er voor de doelgroep zintuiglijk gehandicapten, evenals voorgaande jaren, niet echt sprake van een wachtlijst. Instellingen uit deze sector geven aan dat de wachttijd de benodigde doorlooptijd om personen in zorg te nemen benadert.

2. Om de transparantie in de hulpmiddelenzorg te bevorderen zouden in het kader van het project «Naar een functiegerichte verstrekking van hulpmiddelen» drie experimenten worden gedaan met de geprotocolleerde verstrekking van hulpmiddelen op basis van erkende richtlijnen. Het project is beëindigd wegens gebrek aan belangstelling bij de zorgverzekeraars. Alle door het CVZ in het Signaleringsrapport Hulpmiddelen 2004 (CIPI-code 3) gesignaleerde knelpunten zijn opgelost door aanpassing van de Regeling hulpmiddelen met ingang van 1 januari 2005. In het kader van het beleidsonderzoek hulpmiddelen van het CVZ zijn twee rapporten gepubliceerd (CIPI-code 3), namelijk een onderzoek naar de verstrekkingenpraktijk van personenalarmering en de afronding van de richtlijn «Doelmatige receptuur voor orthopedisch schoeisel». De monitor hulpmiddelen 2004 (CVZ) meldt een uitgavengroei voor het ziekenfonds van 10% in 2004, dit is boven de 9,5% toegestane groeimarge (CIPI-code 3). In de Monitor Hulpmiddelen 2004 van het CVZ is een tweede klanttevredenheidsmeting op diverse aspecten opgenomen met geringe verschillen ten opzichte van de nulmeting in 2001. Voor het Hulpmiddelenkompas (CVZ) (CIPI-code 3) zijn in 2004 drie nieuwe afleveringen gerealiseerd, te weten een kompas voor vernevelapparatuur, voor zuurstofapparatuur en voor loophulpmiddelen.

3. In het onder 2 genoemde project zou een in 2002 ontwikkeld indicatieprotocol voor een onafhankelijke en objectieve indicatiestelling voor hulpmiddelenzorg worden getoetst. Omdat het project voortijdig is beëindigd, kon dit geen doorgang vinden. Een verdergaande deregulering van de Regeling hulpmiddelen, waarbij het indicatieprotocol de plaats zou innemen van de wettelijke indicatievoorwaarden, is daarmee voorlopig opgeschort. Het aantal verstrekkingengeschillen rond de hulpmiddelenvoorziening is in 2004 verder toegenomen. Top drie: orthesen en orthopedisch schoeisel, apparatuur voor informatie en communicatie en de sta-opstoelen.

4. Het effect van MEE is dat de cliënt de nodige individuele ondersteuning en advies krijgt over zorg en andere levensterreinen. Die ondersteuning en advies zijn niet geïndiceerd en onafhankelijk van het zorgaanbod. Het MEE traject is volop in ontwikkeling. Het jaar 2004 stond in het teken van de aanpassing van de subsidieregeling MEE. De nieuwe regeling is voltooid. Daarmee is een prestatiegerichte wijze van bekostiging ingevoerd en is de nieuwe taakverdeling tussen MEE-organisaties en zorgaanbieders een feit. MEE-organisaties bieden na 31 december 2004 geen geïndiceerde zorgtaken.

26.3.2 De rechtspositie van gehandicapten versterken

Toelichting:

1. Op 1 december 2003 is de wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (WGBH/CZ) in werking getreden voor de terreinen arbeid en beroepsonderwijs. Tegelijkertijd met de wet is een voorlichtingscampagne gestart. Mensen met een handicap of chronische ziekte konden zich tot de Commissie Gelijke Behandeling wenden als zij zich onterecht ongelijk behandeld voelen. Er zijn in 2004 bij de CGB 58 verzoeken om een oordeel in behandeling genomen en dat heeft geresulteerd in 22 oordelen (zie verslag werkzaamheden en resultaten over 2004 met betrekking tot de invoering van de nieuwe wetgevingsgrond: handicap of chronische ziekte, CIPI-code 3). Om te beoordelen of de arbeidsparticipatie van mensen met een handicap of chronische ziekte «mede naar aanleiding van de versterking van hun rechtspositie» stijgt, dient de SCP-Rapportage Gehandicapten 2002 als basis. Op basis van een volgende rapportage in 2007 kan een inschatting van de effecten worden gemaakt.

In november 2003 is het Actieplan «Gelijke behandeling in de praktijk» naar de Tweede Kamer gezonden. In dit actieplan heeft het kabinet haar visie van «inclusief beleid» uitgewerkt. Om de uitwerking van deze visie in de samenleving te stimuleren is de Taskforce Handicap en Samenleving opgericht. Daarnaast bevat het plan maatregelen die de diverse ministeries zullen ondernemen om knelpunten weg te nemen die mensen met een handicap in de samenleving ervaren. Eveneens geeft het plan aan welke activiteiten het kabinet onderneemt om uitbreiding van de WGBH/CZ te bezien. De Taskforce is in 2004 gestart en heeft een werkplan gemaakt, waarop subsidie is verleend. De plannen zijn gepresenteerd op een persconferentie. De activiteiten in 2004 zijn voornamelijk het opbouwen van een gemeenschappelijk relatienetwerk geweest.

2. In 2004 is de regionale ambassadeurscampagne van Drempels Weg afgesloten. In 2001 begon het project met 4 landelijke ambassadeurs; in 2004 is het aantal regionale ambassadeurs toegenomen tot bijna 40. De bekendheid van het project is daardoor enorm vergroot. In 2004 is het aantal intentieverklaarders (website eigenaren die bereid zijn hun website conform toegankelijkheidseisen (zoals de W3C) – standaard te bouwen) toegenomen tot 343. (Bron: www.drempelsweg.nl) In 2003 was dit 302. Er zijn contacten gelegd tussen het projectteam Drempels Weg en de Task Force Handicap en Samenleving met als doel de aanbieders van informatie bewust te maken van de noodzaak van een toegankelijk internet.

In 2004 hebben wij met BZK en EZ overleg gevoerd over internettoegankelijkheid en inclusief beleid. Dit wordt in 2005 voortgezet. De bouwers van de website van VWS hebben het idee van internettoegankelijkheid in 2004 actief uitgedragen. Wij ontvingen in 2004 als eerste organisatie voor de website www.minvws.nl het waarmerk drempelvrij.nl; dit waarmerk wordt toegekend aan volledig toegankelijke sites.

3. De samenwerking tussen kinderdagcentra (KDC's) en scholen met als doel een grotere groep kinderen deel te laten nemen aan het onderwijs heeft geleid tot waardevolle informatie over onderwijszorg-arrangementen. De landelijke werkgroepen hebben voor de arrangementen producten ontwikkeld. De uiteindelijke deelname van de KDC-kinderen aan het onderwijs is ongeveer 400 (bron: producten landelijke werkgroepen samenwerkingsprojecten KDC's – cluster 3, CIPI code 3). In de praktijk blijkt dat kinderen op jongere leeftijd naar het onderwijs toegeleid worden. Kinderen met zwaardere en complexe problematiek worden met behulp van onderwijszorgarrangementen beter in het onderwijs opgevangen en hoeven daardoor niet naar het KDC. Sinds 1 augustus 2004 kan deze groep in aanmerking komen voor de arrangementen waarin zorg en onderwijs op elkaar zijn afgestemd (TK 2003–2004, 26 631 nr. 94). In hoeverre daadwerkelijk gebruik gemaakt wordt van de mogelijkheden om met een dubbele indicatie (indicatie voor AWBZ-zorg en indicatie voor speciaal onderwijs) onderwijs te volgen is nog onduidelijk, omdat de richtlijn nog maar enkele maanden functioneert.

4. Het genoemde aantal knelpunten op het gebied van extramuralisering is in 2004 met 4 teruggelopen van 41 tot 37. Het betreft hier de aanpassingen in de wet huursubsidies, de ambulante woonondersteuning in de zorg voor lichamelijk gehandicapten, de financiering van zorginfrastructuur en gemeenschappelijke ruimtes en het van kracht worden van de subsidieregeling diensten bij wonen met zorg van het CvZ. In 2005 zullen de instrumenten Wet Ziekenhuisvoorziening (WZV) en de Tijdelijke verstrekkingswet maatschappelijke dienstverlening (TVWMD) opgaan in de nieuwe Wet toelating zorginstellingen (WTZi).

5. Ontwikkelen van zorgmodellen voor kinderen met ernstig meervoudige beperkingen zodat de KDC's verantwoorde zorg en opvang kunnen geven. De zorgmodellen komen in 2005 beschikbaar, het onderzoek verliep in 2004 volgens planning. Er is inmiddels één experimenteel KDC, de Twinkeling in Horst (van de Stichting de Wendel) in gebruik genomen.

Aanvullende beleidsprestatie:

Ten behoeve van monitoring en evaluatie van de meerkostenproblematiek, zorg en maatschapplijke participatie is conform toezegging aan de Tweede Kamer (TK, 2003–2004 29 200 XV nr. 14) gestart met de uitbreiding van het Patiënten panel Chronisch Zieken (PPCZ) met een gehandicaptenpanel. Dit Nationaal Panel Chronisch zieken en Gehandicapten (NPCG) zal in nauwe samenwerking van het NIVEL met het Sociaal Cultureel Planbureau in het voorjaar 2005 zijn samengesteld.

26.3.3 Randvoorwaarden scheppen voor een samenhangende zorg en ondersteuning in de lokale samenleving, zodat de gescheiden leefsituatie van mensen met een handicap zo veel mogelijk kan worden opgeheven. Concreet kan dit betekenen dat mensen met een handicap kleinschaliger gaan wonen buiten het instellingsterrein

Toelichting:

1. Van 2003 tot en met 2006 willen we aan minimaal 1000 cliënten per jaar de mogelijkheid kunnen bieden om kleinschalig buiten het instellingsterrein te gaan wonen.

Medio 2004 is het totale aantal plaatsen in de regeling kleinschalige woonvoorzieningen op 4260 gekomen (bron: toelatingsregistratie). Het gaat hier om zowel nieuwe plaatsen in het kader van de wachtlijstbestrijding, als om vervanging van grootschalige plaatsen én om plaatsen die al wel kleinschalig waren maar nog niet als zodanig waren aangemeld.

Naar schatting betreffen hiervan ca 1200/1300 plaatsen een nieuwe plaats voor een cliënt die voorheen grootschalig woonde. De regeling kleinschalig wonen bestaat sinds medio 2002.

Vanuit deze regeling is er sprake van ca. 600 plaatsen per jaar.

Daarnaast werden in 2004 ca. 2000 gedeconcentreerde plaatsen via de WZV of de TVWMD goedgekeurd. Naast wachtlijstplaatsen en vervanging van andere gedeconcentreerde voorzieningen hebben hiervan ca. 500 plaatsen betrekking op de vervanging van grootschalige plaatsen door kleinschalige in de wijk.

Hierdoor komt het totaal voor 2004 op 600+500 = 1100 plaatsen. Waarmee geconcludeerd kan worden dat we de doelstelling gehaald hebben.

Hierin is dan nog niet meegekomen een onbekend aantal waarin wel het aanbod gedaan is, maar waarbij cliënten geen gebruik van het aanbod hebben gemaakt.

2. In 2004 is de hoeveelheid dagbesteding in de gehandicaptenzorg die aangeboden wordt buiten het instellingsterrein gestegen tot ruim 31% van de totale dagbesteding. Bron: monitoring gebouwkwaliteit in de gehandicaptenzorg van het College Bouw (CIPI code 3).

3. In 2004 is in dit kader de eerste stap gezet met het gereedkomen van het Buurtschap-concept.

26.3.4 Kwaliteitstoetsing en -verbetering stimuleren vanuit cliëntperspectief

Toelichting:

1. Keuzeondersteunende informatie voor gebruikers van hoorhulpmiddelen is gerealiseerd met de website www.hoorwijzer.nl. Verder is in 2004 een start gemaakt met de ontwikkeling van een soortgelijk product voor personenalarmering.

2. Ter voorbereiding voor het programma «Zorg voor Beter» (kwaliteitsprogramma voor gehandicaptenzorg, ouderenzorg en thuiszorg) zijn de volgende zaken gerealiseerd:

– opzet van het programma «Zorg voor Beter»;

– een inventarisatie van «best practices»;

– een studie naar passende strategieën om «best practices» in de care te verspreiden;

– de voorbereidingen voor een ZonMw programma gericht op implementatie van «best practices»;

– de website www.zorgvoorbeter.nl ter ondersteuning van het programma;

Het programma gaat in januari 2005 van start.

BELEIDSARTIKEL 27: VERPLEGING, VERZORGING EN OUDEREN

27.1 Algemene beleidsdoelstelling

Een tijdige en adequate verpleging, verzorging en dienstverlening kunnen bieden aan mensen die daaraan een objectief vastgestelde behoefte hebben en samenhang aanbrengen in het ouderenbeleid.

De belangrijkste resultaten in 2004:

• In 2004 is een convenant afgesloten met zorgaanbieders. (dit is beschreven in de paragraaf beleidsprioriteiten).

• Modernisering en houdbaarheid van de AWBZ en de voorbereiding van de invoering van de WMO (eveneens beschreven in de paragraaf beleidsprioriteiten).

27.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Begroting

Toelichting op de belangrijkste verschillen:

Uitgaven

Algemeen

De totale programma uitgaven waren in 2004 € 11,1 miljoen lager dan begroot. In 2004 heeft een groot aantal mutaties plaatsgevonden in de beschikbare begrotingsmiddelen. In eerste en tweede suppletore wet zijn per saldo de beschikbare begrotingsmiddelen met € 7,7 miljoen verlaagd. Dit verklaart een groot deel van het verschil tussen begroting en realisatie. In het hiernavolgende worden per operationele doelstelling de belangrijkste verschillen tussen begroting en realisatie toegelicht.

Tijdigheid en toegankelijkheid

Ten opzichte van de oorspronkelijke begroting is € 4,0 miljoen minder uitgegeven. Bij de eerste suppletore wet zijn de begrotingsmiddelen verlaagd met € 2,0 miljoen in verband met de subsidietaakstelling.

In de tweede suppletore wet is een onderuitputting van ruim € 0,8 miljoen gemeld. Ook na de tweede suppletore wet heeft nog enige onderuitputting plaatsgevonden waarvan de onderuitputting op de wachtlijstaanpak de grootste is (€ 0,4 miljoen). Deze onderuitputting heeft geen gevolgen voor latere jaren.

Bij slotwet zal € 0,5 miljoen worden overgeboekt naar de premiemiddelen in verband met uitvoering van een wachtlijstmeting door het CVZ.

Passendheid en keuzevrijheid

Ten opzichte van de oorspronkelijke begroting is € 5,8 miljoen minder uitgegeven. Het merendeel hiervan wordt verklaard door een eenmalige onderuitputting als gevolg van een lagere betaling aan het ministerie van VROM in verband met de woonzorgstimuleringsregeling (€ 5,2 miljoen lager). Deze mutatie was al opgenomen in de eerste suppletore wet.

Bij slotwet zal € 0,4 miljoen worden overgeboekt naar het SCP in verband met de uitvoering van een onderzoek naar wonen, zorg en welzijn.

Doelmatigheid

Ten opzichte van de begroting zijn de uitgaven ongeveer € 1,4 miljoen lager. Bij eerste en tweede suppletore wet waren de beschikbare begrotingsbedragen al verlaagd met ruim € 1,3 miljoen in verband met onder andere de subsidietaakstelling en onderuitputting.

Ontvangsten

De ontvangsten bedragen € 1,3 miljoen terwijl oorspronkelijk geen ontvangsten waren begroot. Bij de tweede suppletore wet was de ontvangstenraming al bijgesteld tot € 1,2 miljoen. De ontvangsten betreffen met name bedragen die terugontvangen zijn op basis van creditfacturen, of op basis van definitieve subsidievaststellingen over voorgaande jaren.

Premie

Bedragen x € 1 miljoen7

Uitgavenontwikkeling artikel 2

Bovenstaande tabel geeft aan hoe de uitgavenontwikkeling tussen 2002 en 2003 respectievelijk tussen 2003 en 2004 is samengesteld.

De nominale uitgavenontwikkeling is het gevolg van loon- en prijsbijstellingen en de exploitatiegevolgen van instandhoudingsbouw in de verschillende deelsectoren. De volumeontwikkeling in 2003 (€ 673,9 miljoen) bestaat voor het grootste deel uit extra middelen die beschikbaar zijn gesteld om wachtlijsten te reduceren (€ 645,6 miljoen).

Onderdeel van dit bedrag vormt een bedrag van € 150 miljoen voor persoonsgebonden budgetten (pgb's) nieuwe stijl, die in 2003 in eerste instantie nog op dit artikel werden geboekt.

De mutatie voor arbeidsmarkt en werkdruk (€ 8,6 miljoen) bestaat voor het grootste deel uit een bedrag dat beschikbaar is gesteld om negatieve inkomenseffecten voor de alfahulpen te compenseren, die zijn opgetreden na de invoering van het nieuwe belastingsstelsel.

De technische mutatie in 2003 (€ 180,9 miljoen) is hoofdzakelijk toe te schrijven aan de overheveling van de middelen voor PGB's naar artikel 25. Deze overheveling vond plaats nadat de volumemutatie voor de PGB's is geboekt.

De volumeontwikkeling in 2004 (€ 178,8 miljoen) is een saldopost van extra middelen die beschikbaar zijn gesteld om wachtlijsten te reduceren (€ 426,7 miljoen) en middelen voor zorgvernieuwing en overige bestedingsafspraken die vanaf 1 januari 2004 slechts gedeeltelijk of niet langer beschikbaar zijn gesteld. Deze middelen vormen het grootste deel van de – € 257,7 miljoen die weergegeven is onder de post «overig».

De mutatie voor arbeidsmarkt en werkdruk (€ 9,8 miljoen) bestaat voor het grootste deel uit een bedrag dat beschikbaar is gesteld om negatieve inkomenseffecten voor de alfahulpen te compenseren.

Toelichting op de definitieve uitgaven 2003

Bovenstaande tabel geeft aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2003 sinds het Jaarbeeld Zorg 2003.

De lagere ontwikkeling voor nominaal in 2003 (– € 8,3 miljoen) is het saldo van nadere loon- en prijsbijstellingen in de sector en het actualiseren van de raming van de kapitaallasten.

Het hogere bedrag van € 18,4 miljoen voor volume is het saldo van diverse bijstellingen op basis van het CTG en het CAK (bovenbudgettaire vergoedingen). Daarnaast is er een kleine vertraging opgetreden bij de uitbreidingsbouw.

De technische mutatie (– € 394,5 miljoen) betreft de overboeking van de uitgaven voor de PGB's naar artikel 25 («AWBZ-brede zorg»).

Toelichting op de voorlopige uitgaven 2004

Deze tabel geeft tevens aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2004 sinds de Begroting 2004.

De hogere ontwikkeling voor nominaal (€ 122,9 miljoen) is het saldo van nadere loon- en prijsbijstellingen in de sector en het actualiseren van de raming van de kapitaallasten.

Het lagere bedrag aan volume (– € 91,7 miljoen) betreft een saldo van meer- en minderuitgaven voor productie, voor zorgvernieuwing en voor subsidies. De mutatie in de subsidieregelingen V&V (€ 59,4 miljoen) wordt voor het grootste deel verklaard (€ 50 miljoen) voor de middelen die beschikbaar gesteld zijn voor de subsidieregeling diensten bij wonen met zorg. Van deze € 50 miljoen is een bedrag van € 31 miljoen afkomstig van de zogenaamde reikwijdtemiddelen die voorheen onderdeel uitmaakten van de uitgaven voor de verzorgingshuizen. De resterende € 19 miljoen is afkomstig uit de groeiruimte voor de sector verpleging en verzorging.

De voor de sector verpleging en verzorging ad € 1 226,8 miljoen is benut voor de gerealiseerde productiegroei in de AWBZ (voor de verpleeghuizen, de verzorgingshuizen en de thuiszorg weergegeven op de eerste drie regels uit bovenstaande tabel).

De technische mutatie (– € 363,3 miljoen) betreft voor het grootste deel de overboeking van de uitgaven voor de PGB's naar artikel 25 («AWBZ-brede zorg»)

27.3 Operationele doelstellingen

27.3.1 Randvoorwaarden bieden voor een zodanig aanbod van intramurale en extramurale zorgvoorzieningen en dienstverlening dat mensen die daarvoor in aanmerking komen binnen redelijke termijnen geholpen kunnen worden.

* Door het verdwijnen van de grenzen in de AWBZ is het niet meer goed mogelijk de werkelijke productiestijging voor de sector verpleging, verzorging en ouderen alleen te bepalen. Voor de AWBZ in het geheel geldt dat het totale productieniveau boven het productieniveau ligt dat volgens de begroting 2004 werd verwacht.

Toelichting:

1. De gemiddelde productiestijging voor 2004 in de AWBZ zou volgens de begroting 2004 uitkomen op 4,6%. Het productieniveau zou volgens de voorlopige realisatie nog 2,4% daarboven uitkomen.

2. Wij hebben alle regio's van een prognose voorzien. Niet alle aandachtregio's (waren er uiteindelijk 6) hebben een plan van aanpak opgesteld. Gebleken is dat de regionale sleutelorganisaties veel tijd nodig hebben om tot onderlinge resultaat afspraken te komen. 3 regio's zijn inmiddels klaar, 2 nog niet en 1 regio is afgevallen. De regionale aanpak heeft inzicht gegeven in het regionale krachtenveld ten aanzien van de planning van productie op terrein van wonen-zorg en welzijn. De aanpak heeft bijgedragen aan de regionale bewustwording van een omvangrijk probleem waar partners een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben.

27.3.2 Keuzemogelijkheden bevorderen voor wonen, zorg en dienstverlening voor mensen op basis van hun indicatie

Toelichting:

1. en 2. In de begroting hebben we getracht de doelstellingen zo concreet mogelijk te formuleren. De opbouw van het cijfermateriaal is echter nog in volle omvang bezig, waardoor de feitelijke ontwikkeling nog niet in kaart kan worden gebracht.

3. en 4. In 2002 bleek ca 60% van de welzijnsinstellingen te beschikken over minstens één ouderenadviseur. Er is geen landelijke monitor van gemeentelijk beleid op dit gebied maar veel gemeenten werken aan loketten volgens de vraagwijzerfilosofie en daarmee samenhangende ouderenadvisering. Het stimuleringsprogramma wordt in 2005 afgerond. Het gemeentelijk beleid wordt in het kader van de WMO verder ontwikkeld.

27.3.3 Samenwerking tussen mantelzorgers en professionele zorg verbeteren

Toelichting:

1. Er is door Arcares in 2004 een brochure voor haar leden opgesteld waarin onder meer wordt ingegaan op de behoefte van mantelzorgers aan respijtzorg. Op dit moment zijn echter de gegevens van de peiling van de wachtlijsten nog niet beschikbaar, zodat geen uitspraak kan worden gedaan over de mate waarin deze doelstelling is gerealiseerd.

3. In 2004 is veel aandacht besteed aan de afstemming van het professioneel handelen op dat van de mantelzorger. Zo is in overleg met onder andere het OVDB bezien op welke wijze de mantelzorg beter tot zijn recht kan komen in de te wijzigen beroepscompetentieprofielen. Verder is onderzoek verricht naar de wijze waarop in de opleidingen aandacht wordt besteed aan de rol van de mantelzorger; op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan dit onderzoek. Op basis van dit onderzoek zal – zo nodig – in overleg met onderwijsorganisaties worden bezien hoe een meer gestructureerde aandacht aan mantelzorg in de opleidingen kan worden bewerkstelligd.

27.3.4 Stimuleren dat de kwaliteit van zorg en dienstverlening aansluit bij de behoeften van de cliënt en bij de professionele standaards van deskundigheid

Toelichting:

1. Het project dat de rechtspositie van mensen met dementie of een verstandelijke handicap wil verbeteren door wijziging van de Wet Bopz loopt volgens schema. In 2004 zijn de contouren van de nieuwe regeling opgezet en besproken met alle veldpartijen. Met die input wordt begin 2005 de beleidsbrief voor de Tweede Kamer gemaakt.

2. en 3. Bij brief van 13 december 2004 (TK 2004–2005, 25 424, nr. 59) hebben we de Tweede Kamer het Landelijk Dementie Programma aangeboden. Dit programma is in het kader van zijn ontwikkeling in twee regio's uitgeprobeerd (Groningen en Nijmegen). Deze try outs zijn succesvol gebleken, hetgeen ertoe heeft geleid het dementieprogramma in zijn huidige vorm uit te brengen. Partijen in het veld (professionals, aanbieders van zorg, ondersteuning, wonen, gemeenten, verzekeraars o.a.) hebben zich enthousiast getoond over de mogelijkheden om op basis van het programma verbetering te brengen in de zorg voor mensen met dementie en in de daarvoor noodzakelijke samenhang tussen het diverse aanbod.

27.3.5 Doelmatigheid van zorg- en dienstverlening in de sector Verpleging en Verzorging verbeteren

27.3.6 Maatschappelijke participatie van ouderen bevorderen en het intersectorale ouderenbeleid coördineren en erover communiceren

Toelichting:

1. De beleidsverkenning is uitgevoerd. In 2004 zijn de eindrapportages van vier onderzoeken naar de Tweede Kamer gezonden. De voorbereiding van de kabinetsvisie op basis van de resultaten van de verkenning is eind 2004 nog in volle gang.

2. Het Fonds PGO is in 2004 begonnen met de ontwikkeling van een voorstel tot functiefinanciering van organisaties van patiënten en consumenten. De subsidiëring van de ouderenbonden wordt daarin meegenomen. In verband met de nieuwe subsidiesystematiek zijn de structurele subsidierelaties met het Comité Nationale Dag van de Ouderen en het Nederlands Platform Ouderen en Europa beëindigd.

3. De participatiemonitor is niet ingezet omdat in 2004 nog werd gewerkt aan de kabinetsvisie die ten grondslag moet liggen aan deze monitor.

4. De nulmeting is medio 2004 uitgevoerd.

5. De inzet van voorlichtings- en communicatie-instrumenten hangt samen met de afronding van de kabinetsvisie en heeft daarom in 2004 nog niet plaatsgevonden. Wel is in het kader van de visieontwikkeling drie keer een Nieuwsbrief uitgebracht om veldpartijen te informeren over de stand van zaken.

BELEIDSARTIKEL 28: WET VOORZIENINGEN GEHANDICAPTEN

28.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het zelfstandig functioneren van gehandicapten en ouderen bevorderen door voorzieningen te bieden op het gebied van wonen en vervoer

Toelichting:

In maart 2002 is het Wvg-protocol afgesloten met de VNG en cliëntenorganisaties. Het doel van het protocol was om een aantal knelpunten bij de uitvoering van de Wvg op te lossen. De implementatie en werking van het protocol zijn geëvalueerd met de monitor Wvg-protocol. Hoewel dit onderzoek geen onderzoek was naar cliënttevredenheid, geeft het wel een indicatie van de tevredenheid van cliënten over de uitvoering van de Wvg. Uit deze monitor bleek dat circa 90 procent van de cliënten die een voorziening hebben gekregen, vindt dat hun een goede voorziening is geboden. Verder geeft 68% van de ondervraagde cliënten aan dat ze voldoende op de hoogte zijn van de Wvg.

De uitkomsten van de monitor zijn betrokken bij de gedachtevorming over de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). In de brief van 23 april 2004 (Kamerstukken II, 2003–2004, 29 538, nr. 1) hebben we de contouren van deze wet geschetst. In het licht van de WMO is het protocol opnieuw bezien. We hebben daarbij geconcludeerd dat het Wvg-protocol niet meer past in de decentralisatie van verantwoordelijkheden binnen de Wmo. In bovengenoemde brief is daarom aangekondigd het voorstel tot wijziging van de Wvg in te trekken. Dit voorstel zou het mogelijk maken het Wvg-protocol eventueel in een AMvB vast te leggen. De doelstelling van het Wvg-protocol, een betere dienstverlening aan burgers, willen we met de Wmo langs andere weg bereiken (zie de brief van 23 april 2004).

Daarnaast hebben er in 2004 een aantal wijzigingen bij het bovenregionaal plaatsgevonden. Bovenregionaal vervoer is vervoer waarbij de eindbestemming verder ligt dan vijf openbaar vervoer zones vanaf het woonadres. Sinds 1 april 2004 wordt dit vervoer onder de naam Valys verzorgd door Transvision. In het huidige systeem krijgen mensen een persoonlijk kilometerbudget (pkb) met een maximaal aantal taxikilometers per jaar. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen een standaard en een hoog pkb (in 2004 respectievelijk 450 en 900 kilometer per jaar). Het individueel aantal taxikilometers is voor mensen met een standaard pkb bedoeld als aanvulling op het openbaar vervoer; voor mensen met een hoog pkb komt het in plaats van het vervoer per trein. Op 22 december 2004 hebben we een brief naar de Tweede Kamer verstuurd (TK 2004-2005, 25 847 en 29 800 XVI, nr 31) over de evaluatie van de werking en effecten van het huidige systeem en de maatregelen voor 2005. Uit deze evaluatie blijkt dat het merendeel van de (actieve) pashouders tevreden is over de kwaliteit van de dienstverlening en het vervoer. De kritiek richt zich met name op de hoogte van de pkb's en de mogelijkheden voor toelating tot het verkrijgen van een hoog pkb. Naar aanleiding van de evaluatie is een aantal wijzigingen toegezegd waaronder het verhogen van de persoonlijke kilometerbudgetten in 2005 tot 750 kilometer voor mensen met een standaard pkb en 2250 kilometer voor mensen met een hoog pkb.

28.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Begroting

Toelichting op de belangrijkste verschillen:

Uitgaven

De programma-uitgaven in 2004 zijn € 17,0 miljoen hoger uitgekomen dan bij de begroting was voorzien. Dit wordt vooral veroorzaakt door hogere uitgaven voor de dure woningaanpassingen (+ € 15,2 miljoen). Bij eerste en tweede suppletore wet is daarom het oorspronkelijk begrote bedrag van € 14,6 miljoen opgehoogd naar € 31,9 miljoen. In totaal is er in 2004 voor 767 woningaanpassingen een (aanvullende) vergoeding verstrekt1. Naast het aantal gedeclareerde woningaanpassingen nemen ook de kosten per aanpassing toe.

Daarnaast zijn de uitgaven voor het sociaal vervoer en subsidies en overigen iets hoger uitgekomen dan was begroot. Bij het sociaal vervoer worden de hogere uitgaven veroorzaakt door indexering van de vergoeding aan gemeenten. Bij tweede suppletore wet is aan de middelen voor het sociaal vervoer en de subsidies en overige uitgaven in totaal € 1,4 miljoen toegevoegd.

De uitgaven voor het bovenregionaal vervoer lijken overeen te komen met de begrote € 26,0 miljoen. In de uitgaven van 2004 is echter een post opgenomen van € 7,6 miljoen die verband houdt met een afrekening van een in 2003 verleend voorschot aan Connexxion. Om boekhoudkundige redenen zijn zowel de uitgaven als de ontvangsten met € 7,6 miljoen verhoogd, zonder dat een feitelijke betaling heeft plaatsgevonden. Zowel het uitgaven- als het ontvangstenbudget is hiertoe bij eerste suppletore wet verhoogd. Hiermee rekening houdend is in 2004 op het budget voor bovenregionaal vervoer feitelijk een onderuitputting opgetreden van € 7,5 miljoen. De oorzaak hiervan is voornamelijk gelegen in het feit dat pashouders de hun toegewezen taxikilometers niet (volledig) hebben opgemaakt.

Ontvangsten

Zie hetgeen hiervoor is vermeld onder de uitgaven over de «bruto boeking» van € 7,6 miljoen.

BELEIDSARTIKEL 29: ARBEIDSMARKTBELEID

29.1 Algemene beleidsdoelstelling

Een beheerste ontwikkeling van de arbeidskosten, een innovatief functionerende arbeidsmarkt mede gericht op een optimale allocatie, en de implementatie van het algemene arbeidsmarkt- en werkgelegenheidsbeleid

De belangrijkste resultaten in 2004 zijn:

• het ziekteverzuim en de WAO-instroom zijn verder gedaald

• de vacaturegraad in de zorg en welzijnssector is afgenomen

• 2680 gesubsidieerde banen zijn (vanuit 2003 èn 2004) omgezet in reguliere banen

Bron: CBS, Vernet,UWV (CIPI 1)

* CBS, kwartaalcijfers 3e kwartaal, de jaren 2002, 2003 en 2004 zijn voorlopige cijfers.

** Vernet (Zorg en Welzijn) en CBS (Nederland). In verband met een nieuwe meetmethode door het CBS zijn de ziekteverzuimcijfers van het 3^e kwartaal en verdere kwartalen nog niet beschikbaar. Om toch te kunnen bepalen of de doelstelling ten aanzien van het ziekteverzuim is gerealiseerd, is voor alle jaren bij Zorg en Welzijn gekozen voor de ziekteverzuimcijfers van Vernet.

*** UWV, jaarcijfers, in 2004 zijn het voorlopige cijfers.

Tabel 29.1 laat zien dat de arbeidsmarkt in de zorg en welzijnssector op dit moment tot rust is gekomen. Het ziekteverzuim en de WAO-instroom zijn beiden in 2004 verder gedaald en de WAO-uitstroomkans is afgenomen. Ook de vacaturegraad is in de zorg en welzijnssector in het derde kwartaal van 2004 ten opzichte van dezelfde periode in 2003 nog verder gedaald, terwijl deze in dezelfde periode in Nederland als geheel is toegenomen. Hoewel het aantal banen en fte's in zorg en welzijn in tegenstelling tot Nederland als geheel in het derde kwartaal van 2004 ten opzichte van dezelfde periode in 2003 nog steeds toenam, is het tempo waarin de werkgelegenheid in de zorg en welzijnssector groeide in 2004 afgenomen.

29.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Begroting

Toelichting op de belangrijkste verschillen:

Uitgaven

Het negatieve verschil van de verplichtingen ad. € 98,4 miljoen is vooral van technische- en administratieve aard en hangt samen met de kortingen op de sectorfondsen en vervolgens de beëindiging van de structurele subsidierelatie met de sectorfondsen.

Het positieve verschil van de uitgaven ad. € 37,2 miljoen wordt met betrekking tot het terugdringen van de personeelstekorten veroorzaakt doordat de betaling van de getemporiseerde middelen ad € 17,2 miljoen van de sectorfondsen welke begroot was voor 2005 alsnog in 2004 tot betaling is gekomen. Daarnaast wordt het positieve verschil veroorzaakt doordat in 2004 in verband met de beëindiging van de subsidierelatie voor de afkoop van de sectorfondsen een bedrag van € 20 miljoen beschikbaar is gesteld.

Het negatieve verschil van de uitgaven ad. € 29,4 miljoen met betrekking tot het regulier maken van gesubsidieerde banen wordt grotendeels veroorzaakt doordat € 13 miljoen bij VWS is afgeboekt en toegevoegd is aan de SZW-regeling welke VWS voor haar sectoren heeft aangevuld. Doordat deze regeling een half jaar langer doorliep is de VWS-regeling een half jaar later van start gegaan. Hierdoor is bij VWS een onderuitputting ontstaan van ca. € 15 miljoen.

Daarnaast is € 1,4 miljoen overgeboekt ten behoeve van het regulier maken van gesubsidieerde banen in de Sport.

Het negatieve verschil van de apparaatsuitgaven wordt veroorzaakt doordat voor de oprichting van de Zorgautoriteit medio 2004 extra middelen zijn toegekend. Een deel van de verwachte uitgaven in 2004 zijn verplaatst naar 2005.

29.3 Operationele doelstellingen

29.3.1 De (voor de komende jaren) verwachte personeelstekorten in de VWS-sectoren terug te dringen tot het niveau van de gebruikelijke fricties op de arbeidsmarkt

Bron: Vernet, UWV en Prismant (CIPI 1)

Toelichting:

In 2004 is het arbeidsmarktbeleid via de sectorfondsen gereduceerd en met ingang van 1 januari 2005 wordt de subsidierelatie beëindigd.

Het ziekteverzuim is in 2004 verder gedaald tot 5,0%. De WAO-instroomkans in de zorg en welzijnsector is verder gedaald tot 0,9% en is nu gelijk aan de WAO-instroomkans van Nederland als geheel. De instroom in de opleidingen voor VenV-personeel is in 2004 ten opzichte van 2003 afgenomen met 3%. Dit is vooral een gevolg van de afname van de BBL-opleidingen. Instellingen trekken in de huidige ruime arbeidsmarkt minder leerlingen aan. Deze afname wordt echter bijna volledig gecompenseerd door een toename van de BOL-opleidingen. Met een instroom van 28 107 leerlingen in 2004 is de doelstelling daarom wel gehaald.

Het netto-verloop van VenV-personeel in 2004 is net als in 2003 3,3%.

29.3.2 Het verhogen van de arbeidsproductiviteit in de zorg en welzijnssector

Toelichting:

1. In de begroting 2004 is gemeld dat de operationele doelstelling van de verhoging van de arbeidsproductiviteit nog geconcretiseerd wordt. Bij de uitvoering van het beleid is er voor gekozen om het thema in vier fases aan te pakken: analyse, agenderen, het opsporen van goede voorbeelden en het stimuleren en verspreiden van goede voorbeelden. Zo heeft in eerste instantie een nadere analyse van de thematiek plaatsgevonden en is vooralsnog gericht op agenderen van het onderwerp. Dit zal nog doorlopen in 2005. In 2004 is aandacht besteed aan de eerste twee clusters. Op dit moment is een aantal onderzoeken in volle gang of vrijwel afgerond. Zo is Prismant bezig met een onderzoek naar de meting van arbeidsproductiviteit, APE doet een onderzoek naar beleidsreacties in andere Europese landen en SEO/Plexus zijn recent een zorgbreed veldonderzoek gestart naar de verklaring van verschillen van arbeidsproductiviteit. Zij brengen tevens in kaart welke stimulansen en belemmeringen instellingen ervaren rondom innovaties. De onderzoeken van Prismant en SEO/Plexus worden verder gebruikt in de beantwoording van de taakopdracht in het kader van de Interdepartementale Commissie Marktordening. Deze zal voor de zomer van 2005 rapporteren.

29.3.3 Het regulier maken van gesubsidieerde banen

Toelichting:

1. In het convenant gesubsidieerde arbeid zorg is structureel € 30 miljoen per jaar toegezegd. Het convenant heeft als doel te stimuleren dat gesubsidieerde arbeid wordt omgezet in reguliere arbeid. Omdat alleen de VWS-sectoren een dergelijke regeling kennen zijn ze in principe een aantrekkelijke partner voor de gemeenten (omdat daardoor afspraken zijn te maken over doorstroom). In het convenant is afgesproken dat in 2003 in totaal 2554 ID-banen in de zorg worden omgezet naar reguliere banen. VWS zou voor deze omzettingen een aanvulling geven op de omzettingsregeling van SZW. In het convenant is verder afgesproken dat er vanaf 2005 naar gestreefd wordt 2500 gesubsidieerde banen met subsidie van VWS om te zetten naar reguliere banen. Gelet op deze afspraken van 2003 en 2005 en volgende jaren was de verwachting dat er in 2004 ook nog eens 1250 gesubsidieerde banen met subsidie van VWS zouden kunnen worden omgezet. Dit aantal is niet gehaald doordat de omzettingregeling van SZW met een half jaar tot 1 juli 2004 is verlengd. In het kader van deze omzettingsregeling zullen ca 2 630 subsidieaanvragen worden goedgekeurd. Het gaat dan om omzettingen in 2003 en 2004. Daarnaast zullen van omzettingen 2004 nog ca. 50 VWS-subsidietoekenningen plaatsvinden.

BELEIDSARTIKEL 30: OPLEIDINGEN, INFORMATIE-, KWALITEITS- EN PATIENTENBELEID

30.1 Algemene beleidsdoelstelling

Optimale zorg met behulp van informatie-, communicatie- en technologiebeleid, capaciteit van beroepsbeoefenaren, patiëntenbeleid en ethiek1

Belangrijkste resultaten in 2004 zijn:

• Er is een beleidsplan opgesteld teneinde de doelstellingen voor het elektronisch medicatiedossier, de elektronische waarneeminformatie voor huisartsen en voor het 100% elektronisch declaratieverkeer te kunnen bereiken.

• Kwaliteit en innovatie van zorg wordt bij ZonMW programmatisch en systematisch bevorderd.

• Het onderwerp patiëntveiligheid is in de zorg op de agenda gezet.

• In april 2004 is de stuurgroep Modernisering Opleidingen en Beroepsuitoefening Gezondheidszorg (stuurgroep MOBG) ingesteld.

• Realisatie van 233 opleidingsplaatsen voor physician assistants en nurse practitioners, twee vervolgopleidingen voor HBO-opgeleide zorgprofessionals resulterend in een HBO-mastergraad.

• In september 2004 is gestart met de implementatie van de portalorganisatie voor informatievoorziening aan burgers.

• Vergelijkende informatie over de dienstverlening van zorgverzekeraars is in januari 2005 gepubliceerd.

• De doelen voor 2004 voor het uitvoeren van het plan «minder regels, meer zorg» zijn behaald.

30.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Begroting

Toelichting op de belangrijkste verschillen:

Uitgaven

Vernieuwingen in de zorg

Vergeleken met de vastgestelde begroting 2004 is € 1,3 miljoen betaald aan Senter/Novem ter financiering van de ICES/KIS projecten. Daarnaast is € 2,9 miljoen betaald aan het agentschap CIBG voor uitvoering van werkzaamheden voor de UZI- en ZIN-registers en het shared service center. Tevens is voor een aantal kleinere projecten, waaronder de ontwikkeling van standaarden en normalisatie door het NEN (€ 0,3 miljoen), nog ruim 0,6 miljoen extra gerealiseerd. Daarnaast is circa € 1,0 miljoen aan geraamde projectsubsidies niet gerealiseerd.

Modernisering beroepenstructuur

De instroom in de huisartsenopleiding is in een periode van vier jaar met 43% gestegen. Ten opzichte van vorig jaar is er voor de huisartsenopleiding echter circa € 14,3 miljoen minder uitgegeven dan geraamd (waarvan 12,5 reeds is toegelicht in de 2^e suppletore wet).

In september 2004 is gestart met de opleiding tot physician assistant en advanced nurse practitioner waardoor € 1,3 miljoen aan subsidies aan hogescholen is betaald.

Ook is € 2,9 miljoen meer uitgegeven om het volume van opleidingsplaatsen in ziekenhuizen te handhaven (zgn. «schaarsteoffensief»). Verder is € 1,6 miljoen meer dan geraamd betaald aan het agentschap CIBG voor uitgevoerde werkzaamheden verband houdend met het BIG-register.

Ethisch verantwoord handelen

De jaarlijkse uitgaven voor de rijksbijdrage abortusklinieken waren voor € 6,3 miljoen geraamd op artikel 22/Curatieve Zorg (22.3.2) maar worden hier verantwoord.

De rijksbijdrage, betaald aan het College voor Zorgverzekeringen die de abortusklinieken subsidieert, is in 2004 verhoogd met € 4 miljoen tot het structurele uitgavenniveau van € 10,4 miljoen (2^e suppletore wet). In 2004 is een bijdrage aan het agentschap CIBG verstrekt van € 0,8 miljoen voor de euthanasiecommissies.

Sterke positie zorggebruiker/Minder regels en administratieve lasten

Als gevolg van het opgaan in 2004 van de operationele doelstellingen «Sterke positie zorggebruiker» en «Minder regels en administratieve lasten» in de operationele doelstellingen «Evenwicht in de marktposities» respectievelijk «Informatie over het zorgaanbod» zijn bij de twee eerstgenoemde doelstellingen wel de begrotingscijfers weergegeven maar niet de realisatiecijfers. Bij de twee laatstgenoemde doelstellingen zijn om die reden geen begrotingscijfers opgenomen, maar wel de realisatiecijfers over 2004.

De vergelijkende realisatiecijfers over de jaren 2002 en 2003 zijn afkomstig van de oude doelstellingen («Sterke positie zorggebruiker» en «Minder regels en administratieve lasten») en ter vergelijking gekoppeld aan de doelstellingen waarin deze in 2004 zijn opgenomen.

Informatie over het zorgaanbod

Het bij 2^e suppletore begroting toegevoegde budget is hoofdzakelijk bestemd voor het plan van aanpak administratieve lasten (kamerstuk 29 515 nr. 6). Dekking is afkomstig uit premiemiddelen. Het toegevoegde budget van ruim € 4,2 miljoen voor terugdringen administratieve lasten is niet geheel tot besteding gekomen, voor een belangrijk deel omdat besluitvormingstrajecten langere tijd in beslag namen. In het antwoord op door de TK gestelde vragen naar aanleiding van de 2^e suppletore begroting is nader ingegaan op de reden van deze onderuitputting.

Evenwicht in marktposities

Bij 2^e suppletore begroting is budget aan deze operationele doelstelling toegevoegd. Dit betreft hoofdzakelijk de middelen aan het Fonds PGO (€ 32 miljoen). Dekking hiervoor is afkomstig uit de operationele doelstelling «sterke positie zorggebruiker» op dit artikel.

Ontvangsten

Er is circa € 1,2 miljoen meer ontvangen dan oorspronkelijk geraamd (voornamelijk van de Orde van Medisch Specialisten inzake het referentiemodel VIZI € 0,7 miljoen) door vaststelling van in het verleden verleende subsidies. Door onvoorziene omstandigheden zijn minder activiteiten of activiteiten goedkoper uitgevoerd. Daarnaast is € 1,0 miljoen minder ontvangen dan het geraamde bedrag voor de inverdienregeling leninghuisartsen omdat de regeling is gestopt.

30.3 Operationele doelstellingen

30.3.1 Gebruik van zinvolle vernieuwingen in de zorg vanuit de invalshoeken van ICT, kwaliteit en doelmatigheid

Informatie- en communicatietechnologie

Toelichting:

2. en 3. Bij de ontwikkeling van een Zorg Identificatie Nummer is aangesloten bij het traject van het Burger Service Nummer (BSN). Dit wordt in de zorg definitief als uniek identificerend nummer voor patiënten ingevoerd en zal op 1 januari 2006 beschikbaar zijn.

Kwaliteit van zorg

Toelichting:

4. Patiëntveiligheid staat nu op de agenda. Alle zorginstellingen moeten in 2008 werken met een gecertificeerd veiligheidsmanagement systeem, aldus de aanbeveling van Shell topman Rein Willems. Rein Willems heeft in het kader van het programma «Sneller Beter» de Minister geadviseerd over de patiëntveiligheid in de ziekenhuizen. Dat advies is overgenomen. Onder meer wijst Willems erop dat in ons land inzicht in het exacte aantal incidenten in de zorgverlening ontbreekt en dat daarvoor onderzoek nodig is. Dat onderzoek is nu gestart met de opdracht aan de Orde van Medisch Specialisten om het programma «Veiligheid en Zorg» uit te voeren. Kern daarvan is een zogeheten nulmeting naar veiligheid in de ziekenhuizen. Naast dit programma is ook bij ZonMw een programma «patiëntveiligheid» van start gegaan. Dat programma richt zich zowel op de curatieve zorg, als op de care en de openbare gezondheidszorg en zorgt ervoor dat kennis en inzicht in patiëntveiligheid wordt vergroot. Onderdeel van de ZonMw activiteiten is het oprichten van een platform dat als netwerk fungeert waar theoretische concepten en praktische ideeën over veiligheid kunnen worden uitgewisseld en uitgewerkt.

Doelmatigheid van zorg

30.3.2 Een moderne beroepenstructuur en een evenwichtige capaciteit aan zorgverleners

Meer zorgverleners en taakherschikking

Toelichting:

2. Per augustus 2004 is een interne projectorganisatie Nieuwe Bekostigingssystematiek Opleidingen gestart. Het systeem moet eenvoudig zijn met beperkte bureaucratie en administratieve lasten. Het moet in beginsel in alle zorgsectoren toegepast kunnen worden (preventie, cure en care).

3. In april 2004 is de stuurgroep Modernisering Opleidingen en Beroepsuitoefening Gezondheidszorg (MOBG) ingesteld. In oktober heeft de stuurgroep een werkplan voorgelegd aan de minister. De stuurgroep MOBG implementeert hiermee het kabinetsbeleid betreffende capaciteit en kwaliteit van de zorgopleidingen (anders opleiden, korter opleiden en beter benutten van de opleidingscapaciteit).

6.

Bron: opleidingsinstellingen (CIPI 2)

Bron realisatie: HVRC/SBOH (CIPI 2).

* haio = huisarts in opleiding.

De instroom in de huisartsenopleiding is in een periode van vier jaar met 43% gestegen. Ten opzichte van vorig jaar is er voor de huisartsenopleiding echter minder ingestroomd dan geraamd. Door extra opleidingsplaatsen te creëren voor de medische specialistenopleidingen is er bovendien concurrentie met deze specialistenopleidingen.

8. Per 1 september 2004 zijn de wettelijk erkende HBO-zorgmasteropleidingen tot nurse practitioner (NP) en physician assistant (PA) gestart door middel van een subsidieregeling door het ministerie van OC&W en VWS. In september 2004 zijn in totaal 233 eerstejaarsstudenten gestart, te weten 179 bij de opleiding tot NP en 55 bij de opleiding tot PA.

11. In 2004 hebben wij besloten om het beheer van de tuchtcolleges niet onder te brengen bij de rechtbank, maar in eigen beheer te houden.

12. In het standpunt op de evaluatie van de Wet BIG is aangekondigd dat de wet transparanter én flexibeler gemaakt zal worden. In dat kader is een aantal voornemens tot aanpassing van de wet genoemd die daar aan bij zouden kunnen dragen, zoals het opnemen van een experimenteerartikel in de wet, het aanpassen van de bevoegdheidsregeling voorbehouden handelingen, het creëren van één publiekrechtelijk register voor alle wettelijk geregelde beroepen, het opnemen van criteria voor regeling van beroepen in de wet. De komende tijd zullen deze voornemens, mede in overleg met veldpartijen, worden geïmplementeerd.

15.

Bron: Capaciteitsorgaan/MSRC (CIPI 3).

30.3.3 Het bevorderen van ethisch verantwoord handelen in de gezondheidszorg en bij medisch wetenschappelijk onderzoek

Toelichting:

2. In totaal zijn er ruim 75 voorstellen ingediend op de oproep om onderzoeksvoorstellen in te sturen. Hieruit zijn er 30 geselecteerd voor vervolggesprekken. Begin 2005 zullen de onderzoeken worden toegewezen.

7. We hebben een bijdrage gegeven aan het Centraal Informatie Beroepen Gezondheidszorg (CIBG). Met ingang van 1 januari 2004 zijn de taken van het CIBG uitgebreid met de secretariaten Regionale toetsingscommissie euthanasie (RTE). De medewerkers van de unit RTE faciliteren de toetsingscommissie in hun werkzaamheden.

30.3.4 Een sterke positie van de zorggebruiker

a. Rechtspositie

Toelichting:

1. Het project Implementatie WGBO fase 1 is in juni 2004 door de Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der geneeskunst (KNMG) afgerond. Voor de WKCZ heeft het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg (CBO) gezorgd voor een standaard Klachtenrichtlijn Gezondheidszorg. In 2005 staan verdere implementatieactiviteiten voor WGBO en WKCZ gepland.

2. De resultaten van het onderzoek naar het zwaarwegend adviesrecht zijn in augustus 2004 naar de Kamer gezonden. De implementatie-activiteiten lopen nog tot en met 2006.

b. Informatievoorziening voor patiënten/consumenten

Toelichting:

1. De prestatie-indicatoren ten behoeve van de keuzegidsen zorgverzekeringen en ziekenhuizen zijn ontwikkeld. Voor ziekenhuizen gaat het onder meer om de IGZ prestatie-indicatoren.

3. In de keuzegids zorgverzekeringen is het oordeel van verzekerden over hun verzekeraar meegenomen op grond van een door de Consumentenbond ontwikkeld meetinstrument. In 2004 heeft de Consumentenbond tevens een pilot uitgevoerd voor de meting van ervaringen van patiënten over de door hen ontvangen ziekenhuiszorg. ZorgOnderzoek Nederland-Medische Wetenschappen (ZonMW) heeft in 2004 gewerkt aan de verdere uitwerking van meetinstrumenten om ervaringen van patiënten te meten. Hierbij wordt gestreefd naar een samenhangend meetinstrumentarium.

4. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is september 2004 gestart met de implementatie van de portalorganisatie. Het eerste gedeelte van www.kiesbeter.nl is sinds 19 januari 2005 operationeel.

5. Op 8 juni 2004 hebben het College Toezicht Zorgverzekeringen, de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie en de Consumentenbond een convenant afgesloten om samen te werken aan consumenteninformatie over zorgverzekeraars. In 2004 is het overleg hierover met de ziekenhuissector gestart. De AWBZ sectoren volgen in 2005.

c. Onderhandelingsmacht

Toelichting:

1. Op 6 april 2004 is de Tijdelijke regeling delegatie subsidiebevoegdheid in de Staatscourant gepubliceerd.

2. In 2004 hebben het Fonds PGO en het ministerie van VWS een visie ontwikkeld op een nieuwe subsidiesystematiek (meer prestatie- en functiegericht). Ook de financiering van de RPCP's en IKG's wordt hierin meegenomen. Deze visie wordt in 2005 – in samenspraak met het veld – verder uitgewerkt. In 2006 volgt de invoering van de nieuwe subsidiesystematiek.

30.3.5 Minder regels en administratieve lasten

Toelichting:

1. Dit is een aanpak voor de periode 2004 t/m 2006. De doelen voor 2004 zijn behaald.

2. Prioriteit is gegeven aan stroomlijning van het declaratieverkeer en Zorgverzekeringswet en de daarmee samenhangende regelgeving.

4. Er is een aanpak informatievoorziening, zowel naar de Kamer (ontwikkeling Zorgbalans) als de verantwoording van zorgverzekeraars en zorgaanbieders (stroomlijning jaarverslaglegging).

BELEIDSARTIKEL 31: ZORGVERZEKERINGEN

31.1 Algemene beleidsdoelstelling

Iedere ingezetene van Nederland heeft een zorgverzekering tegen een redelijke prijs, die zo wordt uitgevoerd dat de verzekerde de zorg krijgt die nodig is en de kosten beheersbaar zijn

Zoals in de begroting aangegeven, richt het kabinetsbeleid zich op de overgang naar een systeem waarin niet het aanbod van de zorg, maar de vraag van verzekerden en patiënten centraal staat.

De belangrijkste resultaten in 2004 zijn:

• De Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet op de zorgtoeslag (Wzt) zijn op 21 december 2004 door de Tweede Kamer aanvaard.

• Het wetsvoorstel no-claimregeling is eind 2004 door het parlement aangenomen (Stb. 2004, 726).

• De volgende fase van de prestatiegerichte bekostiging in de AWBZ en de Cure is in 2004 ingevoerd.

• De aangepaste Wet tarieven gezondheidszorg (WTG ExPres) en het wetsvoorstel herziening overeenkomstenstelsel (HOZ) is aangenomen.

• Het wetsvoorstel Toelating zorginstellingen (WTZi) is door de Tweede Kamer behandeld.

• De aanbevelingen van de commissie Meurs over goed bestuur en toezicht van zorginstellingen zijn geregeld in de AMvB transparantie-eisen WTZi.

• In 2004 is gestart met de opbouw van de Zorgautoriteit en de voorbereiding van het wetsvoorstel Wet marktordening gezondheidszorg.

Twee specifieke premiemaatregelen

Toelichting:

1. In 2004 is de verdere afbouw van het aantal premiesubsidies voorbereid. Per 1 januari 2005 is een aantal premiesubsidies vervallen.

31.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Begroting

Toelichting op de belangrijkste verschillen:

Uitgaven

In opdracht van VWS worden jaarlijks onderzoeken uitgevoerd in het kader van de Zfw-verstrekkingenbudgettering. Ten behoeve van het budgetjaar 2005 is begin 2004 een onderzoeksprogramma vastgesteld, waarvoor een budget van € 0,5 miljoen ter beschikking is gesteld. De uitvoering van de onderzoeken (uitputting budget) is volgens planning verlopen en het programma krijgt vervolg in 2005.

Het hoofdlijnenakkoord bevat een taakstelling op de zelfstandige bestuursorganen (ZBO's) welke was geboekt op dit beleidsartikel. De taakstelling wordt echter in de premie gerealiseerd, waardoor een overheveling vanuit de premiemiddelen heeft plaats gevonden. In het kader van de invoering van de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de geleidelijke invoering van gereguleerde marktwerking in de zorg zijn middelen vrijgemaakt voor het project «Toekomst Zorgstelsel». Deze middelen zijn aangewend voor de voorbereiding en coördinatie van de besluitvorming, begeleiding van de invoering van de Zvw en communicatie.

Ter voorbereiding op de risicoverevening in de nieuwe Zvw in 2006 is een traject gestart van dataverzameling en -bewerking in de privaat- en publiekrechtelijke setting. Enkele onderzoeken zijn niet in 2004 afgerond en krijgen in 2005 vervolg. In 2004 lag de prioriteit bij het versterken van de coördinatiestructuur ten behoeve van een effectieve aanpak van fraude in de zorgsector. Dit is één van de taken van het in 2004 opgezette nationaal platform zorgfraude. Tevens heeft het platform de taak zicht te krijgen op de (omvang) van de problematiek via gedegen en periodiek onderzoek per deelsector in 2005.

Premie

Bedragen x € 1 miljoen

Uitgavenontwikkeling artikel 31

Bovenstaande tabel geeft aan hoe de uitgavenontwikkeling tussen 2002 en 2003 respectievelijk tussen 2003 en 2004 is samengesteld.

De nominale uitgavenontwikkeling is het gevolg van loon- en prijsbijstellingen in de verschillende deelsectoren. De volumedaling in 2003 is voornamelijk het gevolg van een daling in de beheerskosten particulier (€ 14,6 miljoen) en de invulling van de taakstelling administratieve lastenverlichting (€ 23,0 miljoen). De beheerskosten particulier in het jaar 2004 zijn nog niet afgerekend. Door de hogere uitgaven 2003 als gevolg van de afrekening van de beheerskosten particulier in dat jaar laat bovenstaande tabel een volumedaling in 2004 zien. Daarnaast is de vermelde daling het gevolg van de invulling van de taakstelling administratieve lastenverlichting (€ 24,8 miljoen). Ten slotte zijn er diverse in omvang geringe uitgavenstijgingen.

Bedragen x € 1 miljoen

Toelichting op de definitieve uitgaven 2003

Bovenstaande tabel geeft aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2003 sinds het Jaarbeeld Zorg 2003. De volumemutatie van € 41,2 miljoen hangt vrijwel volledig samen met de afrekening van de beheerskosten particulier.

Toelichting op de voorlopige uitgaven 2004

Deze tabel geeft tevens aan welke mutaties zich hebben voorgedaan in de uitgaven 2004 sinds de Begroting 2004. De hogere ontwikkeling voor nominaal (€ 18,6 miljoen) is het saldo van nadere loon- en prijsbijstellingen in de sector. De volumemutatie van – € 21,7 miljoen is voornamelijk het gevolg van de invulling van de taakstelling administratieve lastenverlichting (€ 24,8 miljoen).

31.3 Operationele doelstellingen

31.3.1 Er is een zorgverzekering voor iedere ingezetene van Nederland die, gegeven het wettelijk pakket, tegemoet komt aan de vraag van verzekerden

Toelichting:

5. Nadat per 1 januari 2004 het pakket op grond van de Ziekenfondswet en de Wet toegang ziektekostenverzekeringen (Wtz 1998) was beperkt op de terreinen van tandheelkunde, fysiotherapie en zelfzorggeneesmiddelen is per 1 juni 2004 de beperking van het zittend ziekenvervoer gerealiseerd. Per 1 januari 2005 zijn pakketmaatregelen op het terrein van de medisch-specialistische zorg doorgevoerd. Per diezelfde datum zijn een aantal groepen zelfzorggeneesmiddelen voor chronisch gebruik weer in het pakket opgenomen en zijn middelen beschikbaar gesteld om de hardheidsclausule zittend ziekenvervoer iets te versoepelen. De per 1 januari 2004 ingevoerde beperking van het aantal zittingen psychotherapie (AWBZ) is met ingang van 15 oktober 2004 versoepeld.

6. Met de Regeling ziekenvervoer Ziekenfondswet (Stcrt. 2004, nr. 73) is hieraan voor een deel uitvoering gegeven. Tevens is in 2004 een ministeriële vergoedingsregeling voor extramurale zorg in EU-lidstaten voorbereid, die in werking treedt op het moment dat de Wet herziening overeenkomstenstelsel zorg (HOZ) in werking treedt.

8. Dit onderdeel was niet in de begroting opgenomen. In de brief van 10 augustus 2004 aan de Voorzitter van de Tweede Kamer (Kamerstukken II 2003/2004, 26 631, nr. 101) is aangegeven dat het advies van CVZ wordt overgenomen om de aanspraak op dieetadvisering over te hevelen van de AWBZ naar ZFW.

9. Gestart is met de werkzaamheden gericht op de overheveling van de op genezing gerichte geestelijke gezondheidszorg. In het voorstel van de Zorgverzekeringswet en de daarop gebaseerde concept amvb is deze overheveling opgenomen.

31.3.2 De inzet van instrumenten leidt tot een redelijke prijs van de zorgverzekering

a. Risicodragende financiering verzekeraars

Toelichting:

1. Het belangrijkste instrument dat we hebben ingezet om een redelijke prijs van de zorgverzekering vast te stellen, is de ziekenfondsen te budgetteren. De afgelopen jaren zijn stappen gezet om zorgverzekeraars risicodragend te maken door het model waarmee het macro-budget wordt verdeeld geleidelijk te verbeteren en compensatiemechanismen af te bouwen. In 2004 is onderzoek uitgevoerd dat heeft geleid tot verbeteringen in het verdeelmodel per 1 januari 2005. Er heeft een modelverandering plaatsgevonden bij de verdeling van het macro-deelbudget vaste kosten van ziekenhuisverpleging. Er is een splitsing aangebracht in de normering van de kosten samenhangend met de academische component en de normering van de overige vaste kosten. Andere veranderingen hangen samen met de invoering van de no-claim teruggaveregeling. Verder wordt in de budgetten rekening gehouden met de invoering van DBC-financiering bij ziekenhuizen en specialisten per 1 januari 2005 en voorziet een ministeriële regeling in een vangnet voor ziekenfondsen.

2. In 2004 is onderzoek gedaan in het kader van de risicoverevening Zorgverzekeringswet. Het onderzoek kent twee elementen. Het eerste element betreft het maken van een databestand op verzekerdenniveau met vergelijkbare gegevens voor ziekenfondsen, particuliere en publiekrechtelijke verzekeraars. Het tweede element betreft het uitvoeren van analyses op het databestand. Eind 2004 was er een bestand 2002 beschikbaar waarop eerste analyses ten behoeve van de risicoverevening Zvw 2006 kunnen worden uitgevoerd.

b. Eigen risico Ziekenfondswet en eigen bijdragen AWBZ

Toelichting:

1. In 2004 zijn de voorbereidingen gestart voor een vereenvoudigde AWBZ-brede eigen bijdrage voor extramurale zorg.

2. Het eigen risico in de Wtz voor 2005 is € 250. De no-claim teruggave is € 255.

3. Besloten is zonodig de bestaande wetgeving aan te passen in plaats van een apart wettelijk traject in gang te zetten.

4. Dit onderdeel was niet in de begroting opgenomen.

5. Dit onderdeel was niet in de begroting opgenomen. Met de Tweede Kamer is uitvoerig gediscussieerd over de kwijtschelding van eigen bijdrage die enkele jaren na het tijdstip van zorgverlening bij de cliënt in rekening zijn gebracht.

c. Prijs zorgverlening

Toelichting:

1. Voor de extramurale zorgverlening is de eerste stap in de richting van functiegerichte bekostiging met ingang van 1 januari 2004 gezet met de introductie van de beleidsregel extramurale zorgproducten 2004. In deze beleidsregel worden per functie verschillende extramurale prestaties met verschillende prijzen onderscheiden.

2. Op 1 januari 2005 is de ziekenhuiszorg overgegaan op het nieuwe financieringssysteem DBC's. Dit geldt voor de algemene en categorale ziekenhuizen, voor de universitaire medische centra (UMCs), voor de zelfstandige behandelcentra en voor de vrijgevestigde medische specialisten.

3. In 2004 zijn 400 beleidsregels goedgekeurd en 3 afgekeurd.

4. De wet WTG ExPres, die de WTG aanpast, is op 7 december 2004 aangenomen door het parlement. Als gevolg van de Tijdelijke referendumwet is de WTG ExPres op 1 februari 2005 inwerking getreden.

5. Het wetsvoorstel Herziening overeenkomstenstelsel zorg (HOZ) betrekking hebbende op zorg in het kader van de Ziekenfondswet (Zfw) en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) is op 7 december in de Eerste Kamer aangenomen en is op 1 februari 2005 in werking getreden. De restitutiebepaling in de Zfw zal eerst in de loop van 2005 in werking treden. Tezamen met de wijzigingen in de WTG (zie punt 4) maakt de HOZ ook vrije onderhandelingen over volume en prijs van delen van de ziekenhuiszorg (de dbc's B-segment) mogelijk. De contracteerplicht voor de zorgkantoren is voor wat betreft de extra-murale zorg per 1 september 2004 opgeheven.

d. Zorgaanbod/exploitatie instellingen

Toelichting:

1. Op 5 december 2003 is de derde nota van wijziging ingediend. Hierbij is de naam van de wet gewijzigd van WEZ in Wet toelating zorginstellingen (WTZi). Op 1 en 7 september 2004 heeft de Tweede Kamer het wetsvoorstel Wet toelating zorginstellingen (WTZi) behandeld. Op verzoek van de Tweede Kamer zijn in november de beleidsvisie en beleidsregelen WTZi, en het uitvoeringsbesluit WTZi aan de Kamer ter bespreking verzonden.

2. De AMvB transparantie-eisen WTZi is met het nader rapport op het advies van de Raad van State op 23 december 2004 aan de Kamers der Staten-Generaal aangeboden.

3. In september 2004 is een brief over de oprichting van de toekomstige Zorgautoriteit aan de Tweede Kamer gezonden. De taken, de verhouding met de minister van VWS en de verhouding met andere toezichthouders zijn daarin beschreven. De voorbereidingen van het wetsvoorstel Wet marktordening gezondheidszorg (WMG) zijn in volle gang; het wetsvoorstel is eind december 2004 ter advisering voorgelegd aan de Raad van State.

31.3.3 De zorgverzekering wordt goed uitgevoerd

a. Uitvoering ziekenfondswet en AWBZ

Toelichting:

1. Het College toezicht zorgverzekeringen (CTZ) schetste in zijn Algemeen rapport uitvoering Ziekenfondswet 2003 een samenvattend beeld van het rechtmatigheidstoezicht op de ziekenfondsen. Het CTZ beoordeelde de prestaties van de ziekenfondsen door middel van prestatie-indicatoren («Prestatiebeoordeling zorgverzekeraars (ZFW) Geen cijfers zonder verhaal»). Bij het benoemen van uitvoeringsaspecten voor de prestatie-indicatoren is uitgegaan van de belangrijkste activiteiten van de zorgverzekeraars. Het resultaat is acht samengestelde prestatie-indicatoren op drie invalshoeken: verzekerden, zorg en bedrijfsvoering/financiën. Vanuit de invalshoek van de verzekerden ziet het CTZ erop toe dat verzekeraars aan hun informatieverplichtingen voldoen. Verzekeraars moeten hun verzekerden adequaat voorlichten over hun dienstverlening, rechten en plichten en het zorgaanbod. Bij zorginhoudelijke prestaties worden de verzekeraarsprestaties gedefinieerd als de resultaten/uitkomsten van het zorginkoopproces. Het maken van de juiste afspraken en het zo nodig actie ondernemen zijn dan bijvoorbeeld onderdeel van de prestatie-indicator. Hiermee is een nauwkeuriger beoordeling van de ziekenfondsen mogelijk en kan het CTZ hen tegelijk stimuleren tot een goede uitvoering. Het CTZ zal deze prestatie-indicatoren verder ontwikkelen. Het CTZ-rapport is 16 december 2004 naar Eerste en Tweede Kamer gezonden.

2. Het RINIS-concept heeft tot doel een efficiënt en effectief (her)gebruik van eenmalig vastgelegde gegevens (geen dubbele processen en investeringen) en handhaving en fraudebestrijding. In 2004 heeft het College voor zorgverzekeringen (CVZ) het project verder vorm gegeven. Daarbij is verdere invulling gegeven aan de afschaffing van de papieren ziekenfondsverklaring voor werkgevers.

3. De zorgkantoren hebben in 2004 over het verslagjaar 2003 voor de eerste keer op gemoderniseerde wijze verantwoording afgelegd. De verantwoordingsverslagen van de zorgkantoren vormden de basis voor de beoordeling door het College van toezicht op de zorgverzekeringen (CTZ). Het CTZ heeft daarbij de taakomschrijving in het convenant zorgkantoren als uitgangspunt genomen. Het CTZ bracht zijn toezichtrapport in januari 2005 uit. In 2004 is verder gewerkt aan versterking van de zorgkantoren. De maatregelen zijn toegelicht in de brief over de positie van zorgkantoren in de AWBZ van 29 april 2004 (Kamerstukken II, 2003/04, 26 631, nr. 91) en zijn onderdeel van het convenant zorgkantoren dat daartoe is aangepast en aangescherpt (Stcrt. 2004, nr. 253).

b. Fraudebestrijding

Toelichting:

1. Dit wetsvoorstel is juni 2004 aan de Tweede Kamer aangeboden en wacht op plenaire behandeling. De voorgenomen inwerkingtreding van 1 april 2004 is niet gehaald. Een belangrijk deel van de maatregelen is ook in de Zorgverzekeringswet opgenomen.

c. Uitvoering eigen risico en eigen bijdragen

Toelichting:

1. Het verbeterproces voor de uitvoering van deze eigen bijdrage is in 2004 gecontinueerd.

2. Het College voor zorgverzekeringen volgt dit verbeterproces nauwgezet en doet in een «kernmonitor» zonodig voorstellen voor verbeteringen die verdergaan dan «normale» verbeteringen in de uitvoering.

d. Toezicht uitvoering verzekeringen

Toelichting:

1. Het oordeel over de uitvoering van de Ziekenfondswet is 16 december 2004 aan de Eerste en Tweede Kamer gezonden. Het oordeel over de uitvoering van de AWBZ wordt gegeven op basis van het rapport van het College toezicht zorgverzekeringen, dat januari 2005 is uitgebracht.

2. De brief over het oordeel functioneren zorgzbo's zal begin 2005 aan de Tweede Kamer worden gezonden.

3. Aan de zorgzbo's is een efficiëncykorting opgelegd, die in 2004 2,5% bedraagt. Gezien de besprekingen over de herpositionering van zorgzbo's vraagt de bespreking van het werkprogramma en de begroting aandacht. De verwachting is dat begin 2005 de goedkeuring op de begroting en werkprogramma's van de zorgzbo's kan worden gegeven.

BELEIDSARTIKEL 32: RIJKSBIJDRAGEN VOLKSGEZONDHEID

32.1 Algemene doelstelling

Het mede-bekostigen van sociale ziektekostenverzekeringen uit de schatkist met als doel de premiedruk van deze verzekering binnen maatschappelijk aanvaardbare grenzen te houden.

32.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de belangrijkste verschillen:

Uitgaven

Dekking uitgaven ziektekostenverzekering

Het verschil (€ 252 miljoen) tussen de stand vastgestelde begroting 2004 en de realisatie ervan, kan worden verklaard door twee budgetmutaties in de maanden juni en juli:

• Er is éénmalig een extra rijksbijdrage verstrekt aan de Algemene Kas ZFW van € 200 miljoen teneinde de nominale Ziekenfondspremie 2004 te beperken. Deze budgetmutatie is voortgevloeid uit het najaarsoverleg met werkgevers- en werknemersorganisaties verenigd in de Stichting van de Arbeid.

• Er is éénmalig een extra rijksbijdrage verstrekt aan de Algemene Kas ZFW van € 33 miljoen ten behoeve van de Overheidsbijdrage Arbeidskostenontwikkeling (loon- en prijscompensatie) in 2004. Het overige verschil van € 19 miljoen betreffen tevens loon- en prijsbijstellingen.

Dekking uitgaven AWBZ

Het verschil (€ 51,9 miljoen) tussen de stand vastgestelde begroting 2004 en de realisatie ervan, kan geheel worden verklaard door een tussentijdse aanpassing van het bedrag van de Bijdrage in de kosten van kortingen (Bikk). De Bikk compenseert de premiederving door de grondslagverkleining voor de premieheffing van o.a. de AWBZ. Deze grondslagverkleining trad op na de invoering van het nieuwe belastingstelsel. De hoogte van de Bikk is afhankelijk van de mate waarin heffingskortingen leiden tot reductie van de premieontvangsten bij het Algemene Fonds Bijzondere Ziektekosten (AFBZ). De opwaartse bijstelling in 2004 resulteert uit de verhoging van de AWBZ-premie per 1 juli 2004. Daardoor wordt een groter deel van de heffingskortingen toegerekend aan de AWBZ-premies.

32.3 Operationele doelstellingen

BELEIDSARTIKEL 33: JEUGDBELEID

33.1 Algemene beleidsdoelstelling

De positie van jeugdigen in de samenleving versterken, hun kansen vergroten en uitval tegenaan

De belangrijkste resultaten in 2004 zijn:

• Ondersteunen van jeugdigen en ouders: er is duidelijkheid geschept in de taken van de gemeenten dit terrein. Er is nu duidelijk wat van gemeenten verwacht mag worden, hoe zij daar nu mee omgaan en hoe gemeenten ondersteund kunnen worden in hun taken. Als sluitstuk op dit versterken van de ondersteuning door gemeenten hebben we gewerkt aan het vastleggen van deze gemeentelijke taken in de ontwerp-Wet Maatschappelijke Ondersteuning.

• Inzet in het kader van de Operatie Jong, het samenwerkingsverband van de ministeries van VWS, OCW, Justitie, SZW, BZK en VROM. Deze operatie richt zich op het sluitend maken van de keten van voorzieningen, dat essentieel is voor het goed ondersteunen van jeugdigen en ouders. De 12 thema's van de (jeugd)agenda van Operatie Jong zijn door ons verder ingevuld. Verder hebben we veel aandacht besteed aan de vraag wat noodzakelijk is voor een goede regie op de samenwerking binnen de keten van voorzieningen.

• In 2004 heeft de Eerste Kamer ingestemd met de Wet op de jeugdzorg, die op 1 januari 2005 in werking is getreden. We hebben veel aandacht besteed aan zaken die verbonden zijn aan de implementatie van deze wet.

• Het kabinet heeft bij het aantreden in het Hoofdlijnenakkoord besloten om preventie en jeugdzorg te versterken en heeft hiervoor middelen beschikbaar gesteld. Met ingang van 2004 hebben we in het kader van preventie extra financiële middelen verstrekt aan de gemeenten die de grootste opgave hebben op het terrein van de opvoed- en gezinsondersteuning, om de stijgende vraag naar (zwaardere) jeugdzorg te doorbreken. Daarnaast hebben we voor uitbreiding van de capaciteit en demografische groei in de jeugdzorg en de aanpak kindermishandeling middelen via een specifieke verdeelsleutel, op basis van gewogen aantal jeugdigen, over de provincies en grootstedelijke regio's verdeeld.

33.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Begroting