Ontvangsten 2005 per hoofddoelstelling (EUR)

Uitgaven per hoofddoelstelling (EUR)

INHOUDSOPGAVE

A. ALGEMEEN

1. VOORWOORD

In dit jaarverslag blikt het ministerie van Buitenlandse Zaken terug op het afgelopen begrotingsjaar. Het jaar begon met de nasleep van de tsunami, waar Nederland onmiddellijk noodhulp gaf aan het zwaar getroffen Sri Lanka en Atjeh en technische assistentie verleende aan Thailand in het identificatieproces van de slachtoffers. Vele slachtoffers, waaronder alle Nederlandse, konden worden geïdentificeerd. Dankzij de verleende noodhulp en wederopbouwhulp aan Sri Lanka en Atjeh konden delen van de zwaarst getroffen groepen van de bevolking weer een nieuw begin maken.

Het jaar 2005 kende op verschillende vlakken voor-, maar ook tegenspoed. Zo werd voor het eerst overeenstemming bereikt over 100% schuldkwijtschelding voor een groot aantal ontwikkelingslanden. In Brussel werd een positief akkoord bereikt over de financiële perspectieven voor de Europese Unie, waardoor de lasten eerlijker verdeeld worden over de lidstaten. Aan de andere kant stemde een meerderheid van de Nederlandse bevolking nee bij het referendum over het Grondwettelijk Verdrag op 1 juni 2005. Nederland besloot daarop om een actieve rol in de Europese bezinningsperiode te spelen.

Dit jaarverslag kijkt terug op de geheel herziene begroting van 2005. De hernieuwde indeling sluit beter aan bij de prioriteiten van het buitenlandbeleid, is resultaatgerichter en beter toegankelijk. Dat blijkt ook uit dit jaarverslag. Nog meer dan het vorige jaarverslag, heeft dit jaarverslag het karakter van een uitzonderingsrapportage. Daarmee is het wederom bondiger en toegankelijker geworden.

Op een groot aantal terreinen is in 2005 vooruitgang geboekt. Het werk van het ministerie van Buitenlandse Zaken is echter nooit af. Dit jaarverslag biedt een goede momentopname om verbeteringen te kunnen aanbrengen voor de toekomst.

2. DECHARGEVERLENING

Verzoek tot dechargeverlening van de Minister van Buitenlandse Zaken aan de Voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Buitenlandse Zaken decharge te verlenen over het in het jaar 2005 gevoerde financiële beheer met betrekking tot de uitvoering van de begroting van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld van haar bevindingen en haar oordeel met betrekking tot:

1. het gevoerde financieel en materieel beheer;

2. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

3. de financiële informatie in de jaarverslagen en jaarrekeningen;

4. de departementale saldibalansen;

5. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

6. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen, naast het onderhavige jaarverslag/de onderhavige jaarverslagen en het hierboven genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer, de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

1. Het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2005; dit jaarverslag wordt separaat aangeboden.

2. De slotwet van het Ministerie van Buitenlandse Zaken over het jaar 2005; de slotwet is als afzonderlijk kamerstuk gepubliceerd.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen.

3. Het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2005 met betrekking tot de onderzoeken, bedoeld in artikel 83 van de Comptabiliteitswet 2001. Dit rapport, dat betrekking heeft op het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk, wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aangeboden.

4. De verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2005 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2005 alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2005 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001);

het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

mede namens

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

3. LEESWIJZER

In deze leeswijzer wordt eerst de indeling van het jaarverslag toegelicht. Daarna wordt een aantal algemene opmerkingen gemaakt over de aard van het buitenlandbeleid en de werkzaamheden van het ministerie van Buitenlandse Zaken, over de nieuwe begrotingsindeling die het ministerie sinds 2005 hanteert en de consequenties daarvan voor de in het jaarverslag gepresenteerde cijfers en over de kwaliteitsnormen die aan de gegevens worden gesteld.

Indeling

Het jaarverslag omvat drie delen en een aantal bijlagen. Het eerste deel bestaat uit het voorwoord, het verzoek om decharcheverlening en deze leeswijzer. Het tweede deel is het beleidsverslag. De jaarrekening is het derde deel van het jaarverslag. Dit deel omvat de verantwoordingsstaat en de saldibalans van het ministerie. Ook het jaarverslag van de baten-lastendienst CBI (Centrum voor de Bevordering van Import uit ontwikkelingslanden) is in dit deel opgenomen. De bijlagen betreffen de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer, informatie over sancties en malversaties, de afkortingenlijst en de trefwoordenlijst.

Het tweede deel, het beleidsverslag, is het meest omvangrijke onderdeel van het jaarverslag en verdient nadere aandacht in deze leeswijzer. In het beleidsverslag wordt onder het kopje «beleidsprioriteiten» allereerst teruggeblikt op de beleidsagenda van de begroting 2005. Deze terugblik wordt afgesloten met de beleidsconclusies die uit het afgelopen jaar kunnen worden getrokken.

Vervolgens wordt per begrotingsartikel gerapporteerd over de voorgenomen resultaten zoals die geformuleerd werden in de begroting 2005. In de beleidsartikelen komen steeds drie onderdelen aan de orde. Onder kopje A wordt de algemene beleidsdoelstelling herhaald. Vervolgens staat onder kopje B de tabel «budgettaire gevolgen van beleid» en een toelichting op opmerkelijke verschillen tussen geraamde inzet van financiële middelen en de uiteindelijke uitgaven. Onder kopje C wordt per operationele doelstelling een tabel gepresenteerd waarin alle voorgenomen resultaten uit de begroting staan en de mate waarin deze in 2005 werden behaald (ja, nee of gedeeltelijk). Waar nodig wordt onder de tabel een toelichting gegeven op het al dan niet behalen van resultaten. Die toelichtingen worden gegeven op basis van uitzondering; alleen over afwijkingen en opmerkelijke resultaten wordt gerapporteerd. Resultaten die volgens planning zijn gerealiseerd worden in de regel niet toegelicht. Ten behoeve van de leesbaarheid wordt in de toelichting steeds verwezen naar de betreffende regel in de tabel.

Tot slot omvat het tweede deel van het jaarverslag de niet-beleidsartikelen en de bedrijfsvoeringsparagraaf. Ook de bedrijfsvoeringsparagraaf heeft het karakter van een uitzonderingsrapportage.

Algemene opmerkingen

In dit jaarverslag verantwoordt de regering het grootste deel van de uitgaven ten behoeve van het Nederlandse buitenlandbeleid. Een overzicht van alle uitgaven aan het buitenlandbeleid is te vinden in het HGIS-jaarverslag. De HGIS (Homogene Groep Internationale Samenwerking) omvat naast het grootste gedeelte van de uitgaven van het ministerie van Buitenlandse Zaken ook de uitgaven van de overige departementen op het gebied van buitenlandbeleid. Het HGIS-jaarverslag wordt u gelijktijdig met de departementale jaarverslagen aangeboden.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken is in veel gevallen niet de enige actor die bepaalt of de doelstellingen uit de begroting worden gerealiseerd. In Europese en andere internationale gremia moet vaak onderhandeld worden met andere partijen, waarbij de uitkomsten van onderhandelingen in de regel compromissen zijn, gesloten in een complex onderhandelingsproces. De doelstellingen waarmee Nederland het onderhandelingsproces ingaat, zijn maar zelden identiek aan de uitkomst daarvan. De beoordeling van die uitkomsten gaat dan over de mate van acceptatie ten opzichte van eerder geformuleerde doelstellingen. Dit jaarverslag biedt daarvan de weerslag.

Daarnaast is het belangrijk op te merken dat het ministerie van Buitenlandse Zaken voor een aantal onderdelen van het buitenlandbeleid niet alleen een inhoudelijke maar ook een coördinerende taak heeft. Dat is bijvoorbeeld het geval bij het Internationaal Cultuurbeleid, Internationaal Milieubeleid en economische belangenbehartiging. Voor die onderwerpen geldt dat de behaalde resultaten het gevolg zijn van een gezamenlijke inspanning van de verantwoordelijke ministeries.

Dit jaarverslag blikt terug op de begroting 2005, die een nieuwe indeling kende. Met ingang van 2005 zijn de beleidsartikelen ingedeeld naar de belangrijkste thema’s binnen het buitenlandbeleid. De nieuwe beleidsdoelstellingen en operationele doelstellingen zijn concreter en resultaatgerichter, waardoor in dit jaarverslag beter dan voorheen kan worden gerapporteerd in welke mate resultaten behaald zijn. Het jaarverslag is ook circa 30 pagina’s korter dan de verslagen van voorgaande jaren. In verband met de nieuwe indeling zijn de financiële realisaties 2005 op een heel andere manier gegroepeerd dan cijfers van eerdere jaren. Daardoor is het niet mogelijk om conform de regels de uitgaven van de vier voorgaande jaren op te nemen in de budgettaire tabellen. Om de lezer toch enig historisch vergelijkingsmateriaal te bieden is er voor gekozen om in dit jaarverslag wel de financiële realisaties uit 2004 te presenteren. Die zijn voor dit doel «vertaald» naar de nieuwe begrotingsindeling. Omdat niet elke uitgave van de oude begrotingsindeling in zijn geheel is in te delen in de nieuwe systematiek is daarbij een aantal aannames gemaakt. De juistheid van de vergelijkende cijfers die in het beleidsverslag zijn opgenomen heeft de Accountantsdienst van het ministerie niet gecontroleerd.

De financiële en niet-financiële gegevens in dit jaarverslag zijn aan verschillende kwaliteitsnormen onderhevig. De financiële informatie valt, evenals de jaarrekening zelf, onder de reikwijdte van de accountantsverklaring. Ook wordt door de auditdienst vastgesteld dat het jaarverslag voldoet aan de verslaggevingsvoorschriften voor financiële informatie. De niet-financiële informatie over het gevoerde beleid en over de bedrijfsvoering valt niet onder de reikwijdte van de accountantsverklaring, maar is wel object van onderzoek door de auditdienst. Daartoe onderzoekt de auditdienst het proces van de totstandkoming van deze informatie.

B. BELEIDSVERSLAG

4. BELEIDSPRIORITEITEN

a. Realisatie van de beleidsprioriteiten 2005

Ook in 2005 heeft Nederland zich ingespannen om met concrete resultaten een bijdrage te leveren aan een rechtvaardige internationale omgeving waarin duurzame ontwikkeling, veiligheid, welvaart en welzijn worden gewaarborgd en waarin armoede wordt uitgebannen. Op tal van terreinen is vooruitgang geboekt bij het bereiken van dit doel. Met een actieve opstelling laat Nederland in de internationale arena van zich horen.

Het nieuwe jaar begon met de gevolgen van de verwoestende tsunami in Azië. Ook Nederland rouwde om de slachtoffers en zette zich in voor de wederopbouw van getroffen gebieden. Naast grote natuurrampen zorgden ook terroristische aanslagen in het buitenland voor een grote vraag van Nederlanders naar consulaire bijstand.

Het voorjaar en de zomer stonden in het teken van het referendum voor de Europese Grondwet. De duidelijke boodschap van de Nederlandse bevolking heeft de regering, die voorstander was van een Europese Grondwet, ter harte genomen. De regering was daarom extra gemotiveerd om zich in zetten voor een eerlijkere verdeling van de Europese lasten over de lidstaten. De onderhandelingen verliepen succesvol en Nederland mag tevreden zijn met het resultaat.

In het najaar waren er de VN-top en de Doha ronde. Bij de VN-top werden betekenisvolle stappen gezet, onder meer ten aanzien van de millennium ontwikkelingsdoelen en de oprichting van de Vredesopbouwcommissie, maar de resultaten bleven achter bij de Nederlandse ambities. De Doha ontwikkelingsagenda is in december veiliggesteld in Hong Kong. Voor de liberalisering van de wereldhandel ten behoeve van ontwikkelingslanden is desalniettemin minder bereikt dan Nederland ambieert. Om een beter inzicht te krijgen in de effecten van de Nederlandse inzet van mensen en middelen voor ontwikkelingssamenwerking werd voor het eerst een resultatenrapportage opgesteld.

Met het bijwonen van de onafhankelijkheidsviering in Indonesië gaf Nederland aan een nieuw hoofdstuk te willen inslaan in de relatie. Dit gebaar is bijzonder gewaardeerd in Jakarta en biedt een basis voor verdere intensivering van de betrekkingen.

Een geïntegreerd buitenlandbeleid

Nederland voerde in 2005 een actief en effectief buitenlandbeleid waarin de verschillende terreinen van buitenlandpolitiek in hun onderlinge samenhang werden benaderd. Vraagstukken op het gebied van vrede en veiligheid, goed bestuur en mensenrechten, handel, armoede, milieu en migratie zijn immers nauw met elkaar verbonden.

Vrede en stabiliteit

Nederland bemiddelde in conflicten in Sudan, de Democratische Republiek Congo, Burundi, Noord Uganda en Ethiopië en Eritrea. Het begin van 2005 werd gemarkeerd door de ondertekening van het vredesakkoord tussen Noord en Zuid Sudan. In Burundi werden na een jarenlange burgeroorlog vreedzame verkiezingen gehouden, waarmee een succesvol einde kwam aan het transitieproces. Uit het Stabiliteitsfonds konden tal van activiteiten worden uitgevoerd op het snijvlak van vrede, veiligheid en ontwikkeling. De samenwerking met Defensie is in dit kader verder versterkt.

Crisisbeheersingsoperaties vormen een goed voorbeeld van de gecombineerde inzet van instrumenten. Er was sprake van een substantiële inzet in Afghanistan. Het Provincial Reconstruction Team in Baghlan, een bijdrage aan de beveiliging van de succesvolle verkiezingen en deelname aan operatie Enduring Freedom. Naast de militaire inzet is Nederland nauw betrokken bij de wederopbouw met de inzet van politieke instrumenten en ontwikkelingssamenwerkingsmiddelen, voorbeelden daarvan zijn de bijdragen aan het Afghanistan Reconstruction Trust Fund en de ondersteuning van initiatieven op het terrein van transitional justice waarmee een oplossing gezocht wordt voor de verwerking van het gewelddadige verleden.

Ook in andere gebieden zoals Bosnië, Irak, Sudan en Congo was sprake van Nederlandse militaire inzet voor lopende operaties. Daarnaast nam Nederland deel aan of ondersteunde het uiteenlopende civiele missies, veelal in het kader van het Europees Veiligheids en Defensie Beleid. Dit gebeurde in gebieden als de Balkan, Afrika, Georgië, Palestijnse gebieden, Irak, Afghanistan en Atjeh. Laatstgenoemde missie betrof een EU-missie onder leiding van de Nederlander Feith die zeer instrumenteel is geweest in de uitvoering van het vredesakkoord tussen de Indonesische regering en de Beweging Vrij Atjeh (GAM). Militaire bijstand is verleend bij humanitaire crises als de orkaan Katrina (VS) en de aardbeving in Noord-Pakistan (noodhospitaal).

Desastreuze gevolgen van natuurrampen maar ook conflicten vinden niet zelden hun ontstaan in vernietiging van ecosystemen en degradatie van milieu. Vooral in de armste landen worden conflicten veroorzaakt door uitputting van natuurlijke hulpbronnen, gebrek aan duidelijkheid over eigendomsrechten en illegale handel in hout en mineralen. In kader van conflictpreventie, crisisbeheersing, en post-conflict wederopbouw wordt aandacht geschonken aan duurzame ecologische veiligheid met inzet van gecombineerde instrumenten. Het onderwerp grotere stabiliteit en stabiliteit door strijd tegen milieudegradatie en vernietiging van ecosystemen is daarom als nieuwe operationele doelstelling van het Nederlandse buitenlandbeleid aan de memorie van toelichting voor 2006 toegevoegd.

Handel, ontwikkeling en coherentie

Als aanjager en bruggenbouwer in de wereldomvattende strijd tegen de armoede zette Nederland zich het afgelopen jaar in voor positieve resultaten op grote conferenties als de VN-top en de Doha ronde. Het was een jaar waarin ambitie werd getoond en afspraken werden gemaakt. De Doha Development Agenda werd eind december veilig gesteld met de Ministeriële Verklaring van Hong Kong. Voor een definitief akkoord met een substantiële ontwikkelingsdimensie moeten echter nog vele obstakels worden overwonnen. De meeste knelpunten, ten aanzien van markttoegang voor landbouw- en industrieproducten, en afspraken rondom handelsverstorende landbouwsubsidies zijn doorgeschoven naar verdere onderhandelingen in 2006. De Nederlandse aanpak op het gebied van OS-beleidscoherentie wordt inmiddels internationaal als good practice aangemerkt. Naar aanleiding van de notitie Aan Elkaar Verplicht is de samenwerking met andere departementen, vooral met Economische Zaken, LNV en VROM sterk geïntensiveerd rond de belangrijkste coherentiedossiers. Voorstellen voor nieuw EU-beleid worden nu in interdepartementaal overleg systematisch bekeken op effecten op ontwikkelingslanden. Ook in de EU is in vervolg op de informele OS-Raad onder Nederlands voorzitterschap een aparte mededeling over OS-beleidscoherentie gepresenteerd.

Energiebeleid

De internationale zekerstelling van energietoevoer heeft toenemende geopolitieke gevolgen en staat hoog op de agenda van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Zowel een structurele toename in de vraag naar energie, met name vanuit China en India, als incidentele productiebeperkingen zoals door de tropische orkanen in de Verenigde Staten, drijven de olieprijzen sterk op en hebben het belang van beleid ten aanzien van de geopolitieke dimensie van energievoorziening alleen maar verder aangetoond. Dit toegenomen belang werd onder andere weergegeven in een nieuwe operationele doelstelling voor de Memorie van Toelichting 2006. In nauwe afstemming met het ministerie van Economische Zaken en andere departementen is een start gemaakt met het formuleren van beleid, gericht op de geopolitieke aspecten van de nationale en Europese energievoorziening. Daarnaast zijn de ambassades in 2005 veel intensiever gaan rapporteren over energiebeleid en zijn via bilaterale, multilaterale en Europese kanalen de relaties met de voor de Nederlandse en Europese energievoorziening prioritaire landen versterkt.

Mensenrechten

Om de mensenrechten te beschermen en te bevorderen kaart Nederland misstanden bilateraal en via internationale organisaties aan en zet het zich in voor normstelling. De regering besteedde naar aanleiding van het amendement Karimi/Van Baalen (29 800 V, nr. 14) bijzondere aandacht aan de bevordering van mediapluriformiteit in Iran. Ook in de samenwerking met ontwikkelinglanden is aandacht besteed aan de bevordering van mensenrechten. Zo werden in 35 landen mensenrechtenprojecten gefinancierd. De mensenrechtenambassadeur bracht onder andere bezoeken aan China, Turkmenistan, Turkije, Jemen, Pakistan, Afghanistan en de VS. In EU-verband, waar traditioneel veel aandacht uitgaat naar de afschaffing van de doodstraf, het tegengaan van marteling, en de bescherming van de vrijheid van meningsuiting, werd afgelopen jaar speciaal gekeken naar de bescherming van mensenrechtenactivisten. Nederland droeg intensief bij aan deze actieve EU-opstelling. Binnen de Verenigde Naties maakte Nederland zich het afgelopen jaar sterk voor de instelling van een Mensenrechtenraad, waartoe regeringsleiders gedurende de VN-top van 14 tot 16 september 2005 besloten. Over de invulling van dit instrument bleek vervolgens echter grote verdeeldheid te bestaan.

Vrouwenrechten worden nog overal ter wereld geschonden. Nederland zet zich in voor de bescherming van vrouwen in conflict gebieden door ondersteuning van gespecialiseerde organisaties.

Mede dankzij Nederlandse bijdrage heeft de WHO een studie uitgevoerd over huiselijk geweld tegen vrouwen en DAW een wereldwijde studie naar geweld tegen vrouwen.

Daarnaast worden organisaties die zich richten op bevordering en uitvoering van reproductieve rechten en gezondheid gefinancierd en via de bilaterale samenwerking vele lokale organisaties die zich sterk maken voor vrouwenrechten.

Effectief multilateralisme

Verenigde Naties

Nederland heeft belang bij een goed functionerend en effectief multilateraal systeem. De ingrijpende hervormingsvoorstellen, die Secretaris-Generaal Annan ter voorbereiding van de VN-top van afgelopen jaar presenteerde, werkten daar naar toe. Het resultaat van de top, hoewel minder dan de Nederlandse ambities en de inzet van de Secretaris-Generaal, geeft op een aantal essentiële punten richting aan sterkere multilaterale samenwerking en hervorming van de VN. Zo werd naast de eerder genoemde Mensenrechtenraad een Peacebuilding Commission ingesteld, die landen moet helpen in de overgangsfase van een conflictsituatie naar herstel van de stabiliteit en wederopbouw en werd erkend dat de internationale gemeenschap in actie moet komen in gevallen van genocide, oorlogsmisdrijven, etnische zuivering en misdrijven tegen de menselijkheid, de zogenaamde responsibility to protect. Tijdens de top werden wereldwijde afspraken gemaakt voor een effectievere en efficiëntere aanpak van armoedebestrijding, bevordering van democratie en internationale rechtsorde. Tevens zijn duidelijke aanzetten gegeven tot stroomlijning van het VN-ontwikkelingssysteem, het behalen van de millenium ontwikkelingsdoelen en werd de VN-doelstelling om 0,7% van het BNP aan ontwikkelingssamenwerking te besteden herbevestigd. Veel besluiten van de VN-top behoeven nadere uitwerking. De onderhandelingen hierover in de herfstzitting van de Algemene Vergadering verliepen stroef vanwege een groeiende noord-zuidtegenstelling en het wegebben van het politieke momentum van de top. De uitvoering zal nog de nodige voeten in de aarde hebben. Nederland heeft zich voorts beijverd – samen met twaalf gelijkgezinde landen – om ideeën uit te werken ten behoeve van radicale hervormingen van de VN-organisaties. Het door de Secretaris Generaal van de VN benoemde High Level Panel zal deze ideeën bestuderen en hierover nadere aanbevelingen doen.

NAVO

Het transformatieproces van de NAVO kreeg in 2005 verder vorm. Met de Comprehensive Political Guidance werd de al bestaande praktijk vastgelegd dat het bondgenootschap, naast traditionele taken als collectieve zelfverdediging en crisisbeheersing, ook een rol kan spelen bij stabilisatie, bij de hervorming van de veiligheidssector, wederopbouw en humanitaire operaties. Daarbij dient sprake te zijn van nauwe afstemming met andere internationale organisaties die op die terreinen werkzaam zijn, zoals de EU en de VN, maar ook met regionale organisaties als de Afrikaanse Unie en, in voorkomend geval, niet gouvernementele organisaties (NGO’s). Nederland heeft zich sterk ingezet voor het NAVO-streven naar een verhoogde inzetbaarheid van de strijdkrachten van de bondgenoten en een eerlijke lastenverdeling binnen de alliantie. De mede door ons land gedragen discussie over de ontwikkeling van een transparant systeem om die inzetbaarheid te kunnen meten is echter nog niet afgerond. In de samenwerking tussen de NAVO en de EU werd vooruitgang geboekt, maar verdere verbetering is wenselijk.

Terrorisme

De strijd tegen terrorisme vergt naast een nationale aanpak ook een intensieve internationale samenwerking. In VN-verband heeft Nederland via United Nations Organisation on Drugs and Crime (UNODC) steun verleend aan derde landen bij de implementatie van de relevante VN-verdragen tegen terrorisme. In EU-kader maakte Nederland zich in 2005 sterk voor een efficiënte implementatie van het EU-actieplan en het onder Nederlands voorzitterschap tot stand gekomen Haags Programma. Dit programma ziet op maatregelen ter versterking van de samenwerking over de hele linie van Justitie en Binnenlandse Zaken. In 2005 is veel op dat terrein bereikt. Na de bomaanslagen in Londen in juli 2005 is het proces versneld. De Europese Raad van december 2005 heeft een contraterrorismestrategie aangenomen en een actieplan om de factoren aan te pakken die bijdragen tot radicalisering en rekrutering voor terroristische activiteiten. Naast de nadruk op interne maatregelen heeft Nederland ook steeds het belang benadrukt van de externe aspecten van het EU anti-terrorismebeleid. In het kader van de versterking van antiterrorismecapaciteit in derde landen zijn voorbereidingen getroffen voor samenwerking met Marokko en Algerije.

Non-proliferatie

Ook in 2005 zette Nederland zich in voor bevordering van non-proliferatie. De Nederlandse inspanningen ten spijt kwam het tradtionele bouwwerk van non-proliferatie en ontwapeningsverdragen verder onder druk te liggen met de mislukking van de toetsingsconferentie van het non-proliferatieverdrag. Ook de discussie over internationale controle op de splijtstofcyclus verliep moeizaam vanwege internationale verschillen van inzicht en het ontbreken van een werkelijk multilateraal onderhandelingsforum. Wel was sprake van voorzichtig positieve ontwikkelingen ten aanzien van nieuwe initiatieven zoals betere implementatie van de EU non-proliferatiestategie en verbeterde internationale samenwerking bij interdictie van illegale transporten. De Iraanse nucleaire ambities hielden de internationale gemoederen in 2005 sterk bezig. Als lid van de IAEA-bestuursraad heeft Nederland bijgedragen aan de totstandbrenging van een resolutie die de diplomatieke druk op Iran opvoerde.

Een slagvaardige Europese Unie

Het referendum

Het werk aan een slagvaardige Europese Unie kreeg een andere richting dan voorzien, doordat een meerderheid van de Nederlandse bevolking «nee» stemde bij het referendum over het Grondwettelijk Verdrag op 1 juni 2005. De regering zette zich na het referendum in om de bezinningsperiode vorm te geven. Aanvankelijk vooral door de aanzet tot een nieuwe Europa-visie en de opzet van een brede maatschappelijke discussie over de toekomst van de EU; later door nader gestalte te geven aan de eigenstandige rol van de regering in de bezinningsperiode en de politisering van het Europa-debat. In dat kader leverde BZ een belangrijke bijdrage aan de succesvol verlopen subsidiariteitsconferentie in november jl. en aan de inhoudelijke opzet van publieksonderzoeken.

Financiële perspectieven

Tijdens de Europese Raad van december werd een belangrijk resultaat geboekt met betrekking tot de Financiële Perspectieven 2007–2013, waar de Europese Raad eerder in juni 2005 geen akkoord bereikte. Hiermee realiseerde Nederland een aantal ambitieuze doelstellingen. Nederland bedong een specifieke korting op de afdrachten aan de EU van gemiddeld EUR 1 mld per jaar, waardoor Nederland vanaf 2007 geen excessieve betaler meer is. Een uitgavenplafond van 1,045% van het bruto nationaal inkomen van de EU moet de uitgaven beheersbaar houden. Aan dit positieve resultaat gingen intensieve diplomatieke inspanningen vooraf. Andere resultaten in 2005, die mede door Nederlandse inzet werden behaald, waren een effectievere implementatie van de Lissabon-strategie met meer nadruk op economische groei en werkgelegenheid en goede vorderingen bij de totstandkoming van de Europese ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid.

Uitbreiding

Wat betreft de uitbreiding van de Unie werd een aantal stappen gezet. Het toetredingsverdrag met Bulgarije en Roemenië werd ondertekend en het ratificatieproces in Nederland werd in gang gezet. Nederland droeg in constructief-kritische zin bij aan de verdere voorbereidingen op het lidmaatschap van Bulgarije en Roemenië. Met Turkije en Kroatië werden de onderhandelingen geopend en aan Macedonië werd de status van kandidaat-lidstaat verleend. Ook op dit punt stelde Nederland zich constructief-kritisch op, teneinde te waarborgen dat de gemaakte afspraken zowel door de EU als de betrokken landen worden nagekomen.

Een samenhangend beleid ten aanzien van regio’s en landen

Azië

In de nasleep van de tsunami verleende Nederland onmiddellijk noodhulp in Sri Lanka en Atjeh. Het Rampen Identificatie Team verleende technische assistentie aan Thailand. Vele slachtoffers, waaronder alle Nederlandse, konden hierdoor worden geïdentificeerd. Dankzij de noodhulp en wederopbouwhulp aan Sri Lanka en Atjeh konden delen van de zwaarst getroffen groepen van de bevolking weer een nieuw begin maken.

Het bezoek van de minister van Buitenlandse Zaken aan Indonesië tijdens de zestigjarige herdenking van de onafhankelijkheidsverklaring, heeft een nieuw hoofdstuk ingeluid in de onderlinge betrekkingen. Daarbij ligt de focus op economische en juridische hervormingen, alsmede hervorming en modernisering van de veiligheidssector, teneinde bij te dragen aan een stabiel politiek, veiligheids- en investeringsklimaat.

Atlantische samenwerking

Ook in 2005 heeft Nederland zich ingezet voor goede transatlantische samenwerking. De betrekkingen tussen de VS en Europa kregen een impuls tijdens het bezoek van president Bush aan Brussel, vlak na de inauguratie voor zijn tweede termijn, en zijn reis naar Europa voor de herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog. Bij die gelegenheid bezocht hij ook Nederland. De frequente contacten tussen Nederland en de VS werden ook aangegrepen om zaken waar Nederland kritisch tegenover staat, zoals de behandeling van gevangenen in Guantánamo Bay, te bespreken. Op het terrein van Aids en een aantal Afrikaanse conflicten wordt intensief met de VS samengewerkt.

Afghanistan

De Nederlandse inspanningen, zowel bilateraal als multilateraal, hebben eraan bijgedragen dat goede voortgang is geboekt bij het streven naar stabilisering van Afghanistan. Met internationale hulp is via een nieuwe grondwet, een democratisch gekozen president en een democratisch gekozen parlement de basis voor een nieuw Afghanistan gelegd. Mede dankzij Nederlandse hulp vordert de opzet van een centraal overheidsapparaat gestaag en zijn de eerste resultaten van de wederopbouw zichtbaar. Nederland zal zich ook in de komende jaren blijven inzetten voor stabiliteit en wederopbouw in Afghanistan. De voorbereidingen voor het uitzenden van een Nederlands Provincial Reconstruction Team naar de zuidelijke provincie Uruzgan zijn inmiddels gestart.

Irak

Met een nieuwe grondwet en verkiezingen werd verder gegaan met het politieke transitieproces in Irak. De regering die zal worden gevormd zal de eerste zijn die opereert met een mandaat verkregen op basis van een grondwet die democratisch tot stand werd gebracht. Nederland beëindigde in 2005 zijn deelname aan de multinationale troepenmacht in Irak, maar bleef betrokken bij de wederopbouw van Irak door deelname aan de NAVO-trainingsmissie en EU-kadertrainingen in de judiciële sector.

Afrika

Nederland bemiddelde in conflicten in Sudan, de Democratische Republiek Congo, Burundi, Noord Uganda en Ethiopië en Eritrea. In Burundi vonden democratische verkiezingen plaats en werd een nieuwe regering geïnstalleerd. Hiermee is de transitiefase afgerond en begint de fase van wederopbouw. Nederland heeft in het politieke proces een zeer actieve rol gespeeld, waarbij zowel steun werd verleend aan integratie van rebellen in het leger, ontwapening en demobilisatie van ex-strijders, versterking van de politie en de organisatie van de verkiezingen, alsook gesprekken tussen de Burundese regering en de laatste nog strijdende rebellenbeweging FNL werden gefaciliteerd. Ook in de Democratische Republiek Congo ondersteunde Nederland het verkiezingsproces, politiehervorming, militaire integratie en demobilisatie. Hoewel het referendum betreffende de nieuwe grondwet in december 2005 goed verliep en de weg open ligt voor verkiezingen in de eerste helft van 2006, is het succesvol afronden van de transitie allerminst gegarandeerd. In de Hoorn van Afrika was sprake van gestage voortgang van het vredesproces tussen Noord en Zuid Sudan. Het geweld in de provincie Darfur hield aan en vormde een permanente bedreiging voor de stabiliteit. Nederland was ook in 2005 een belangrijke speler in de donorgroep die zich inzet voor de wederopbouw van Sudan en de vredesonderhandelingen tussen de rebellen in Darfur en de Sudanese regering.

Het vredesproces tussen Ethiopië en Eritrea stagneerde nadat Ethiopië weigerde de uitspraak van de onafhankelijke grenscommissie uit te voeren.

Langdurige betrokkenheid van Nederland bij Tanzania begint zijn vruchten af te werpen. Ook de samenwerking met Mozambique leidt tot goede resultaten. Ontwikkelingen in ander partnerlanden vroegen om een kritische dialoog, bilateraal of in Europese Unie-verband. Vanwege de verslechtering van het politieke klimaat is in 2005 besloten tot het korten van de begrotingssteun voor Uganda met 6 miljoen euro ten gunste van humanitaire hulp voor het noorden van het land. In de G8 werden belangrijke afspraken gemaakt rondom schuldkwijtschelding ten gunste van landen die hiermee middelen konden vrijmaken voor armoedebestrijding. Een van de landen die hiervoor in aanmerking kwam was Nigeria. Nederland was kritisch over deze kwijtschelding in verband met de olie-inkomsten waar het land over beschikt. Mede onder Nederlandse druk is één derde van de toegezegde schuldverlichting afhankelijk gemaakt van een IMF-beoordeling. Na deze extra garanties ging Nederland uiteindelijk akkoord. De schuldenproblematiek stond overigens een succesvol bezoek aan Nigeria van de minister-president en de minister voor ontwikkelingssamenwerking niet in de weg. Ten aanzien van de schuldkwijtschelding van 100% voor een groot aantal arme landen heeft Nederland zich met succes ingezet voor een verantwoorde aanpak en voldoende garanties voor de bestrijding van armoede en financiële houdbaarheid van de internationale financiële instellingen.

Midden-Oosten en Noord-Afrika

Nederland en de EU ondersteunden het Midden-Oosten vredesproces, onder andere door bijdragen aan de presidentsverkiezingen en ondersteuning bij de hervorming van het veiligheidsapparaat in de Palestijnse Gebieden. De Israëlische terugtrekking uit de Gazastrook was een positieve ontwikkeling, evenals de constructieve rol van president Abbas. De EU en het Kwartet konden evenwel geen volledige hervatting van uitvoering van de Roadmap-verplichtingen door Israël en de Palestijnen bewerkstelligen.

De bilaterale relaties tussen de EU en de verschillende landen in het Middellandse Zeegebied zijn verder geïntensiveerd met actieplannen onder het Europees nabuurschapsbeleid.

Latijns-Amerika

In Latijns-Amerika traden bij verkiezingen verschuivingen op naar de linkerkant van het politieke spectrum, zonder dat overigens sprake is van een homogene beweging. Vanwege de ligging van delen van het Koninkrijk in de regio is dit ook voor Nederland van belang, waarbij ingezet wordt op samenwerking met de EU en de VS. Intensieve betrokkenheid was er bij het debat over de nieuwe staatkundige structuur voor de Nederlandse Antillen, dat ook door buurlanden als Venezuela aandachtig wordt gevolgd. Door de inzet van Nederland en depositaris Costa Rica is het minimaal benodigde aantal ratificaties bijna bereikt om de Regionale Maritieme Overeenkomst inzake de bestrijding van drugstransporten in de Caraïben in werking te doen treden. In de relatie met Suriname streeft Nederland naar een zakelijke en betrokken relatie op basis van overeenstemming over te bereiken doelen. Minister-President Balkenende onderstreepte de verbeterde relatie door zijn aanwezigheid in Paramaribo bij de viering van 30 jaar onafhankelijkheid van de Republiek Suriname op 25 november 2005.

Westelijke Balkan

De landen in de Westelijke Balkan maakten in 2005 verdere vooruitgang in het proces van aansluiting bij EU en NAVO. Voor de Nederlandse inzet is daarbij de regionale benadering, gebaseerd op het bevorderen van «jobs and justice» bepalend. Met Kroatië werden EU-toetredingsonderhandelingen geopend. Zo werden onderhandelingen geopend met Servië en Montenegro en met Bosnië-Herzegovina over het afsluiten van een Stabilisatie- en Associatie Overeenkomst. Het Nederlandse uitgangspunt blijft dat de landen in de regio zelf het tempo van toenadering tot EU en NAVO bepalen. Het raamwerk daarvoor vormen de gestelde voorwaarden, waaronder volledige samenwerking met het Joegoslaviëtribunaal. Op veiligheidsterrein nam Nederland onder meer deel aan de EU-geleide vredesmissie Althea in Bosnië-Herzegovina.

Rusland

President Poetin legde in november 2005 een staatsbezoek af aan Nederland, dat in het teken stond van de politieke, economische en culturele betrekkingen tussen Nederland en de Russische Federatie. Het bezoek resulteerde in de ondertekening van een nieuw gezamenlijk actieprogramma waarin bilaterale consultaties en samenwerking op politiek terrein en op het terrein van economie, handel en financiën zijn voorzien.

Op weg naar de 2015 – Millennium ontwikkelingsdoelstellingen (MDG’s)

In het kader van het bereiken van de millenniumdoelstellingen heeft Nederland op verschillende terreinen vooruitgang geboekt door gezamenlijk met andere partners in te zetten op kwaliteit en resultaat van de hulpinspanningen.

Met het uitbrengen van de eerste resultatenrapportage werd inzicht gegeven in hetgeen met Nederlandse middelen voor ontwikkelingssamenwerking is bereikt. Zo valt bijvoorbeeld te lezen dat ruim 300 000 extra kinderen naar school gingen in Mali, dat overheidsloonlijsten in Jemen geschoond werden van 60 000 spookambtenaren en dat de watervervuiling in de leer- en textielindustrie in Pakistan werd verminderd ten gunste van 50 000 werknemers en 200 000 omwonenden. Tegelijkertijd laat de resultatenrapportage zien dat extra inspanningen nodig zijn om de millennium ontwikkelingsdoelen te behalen binnen het gestelde tijdschema.

De totstandkoming van de Parijs-verklaring is een mijlpaal voor de harmonisatie van hulpinspanningen. De verklaring zet in op minder versnippering, minder regelzucht van donoren en meer regie van de ontwikkelingslanden en biedt richtlijnen voor implementatie en toezicht. Nederland heeft, via de EU en via de gelijkgezinde groep Nordic+, bestaande uit de Scandinavische landen, het VK, Ierland en Nederland, veel initiatieven ondernomen om het ambitieniveau van de Parijs-verklaring te vergroten. Hierbij kon worden voortgebouwd op het werk dat tijdens het Nederlands EU voorzitterschap tot stand gekomen is.

Naast deze afspraken op het gebied van de effectiviteit en kwaliteit van de hulp is er een extra financiële impuls gegeven aan het bereiken van de millennium ontwikkelingsdoelen. Wereldwijd is de totale bijdrage aan ontwikkelingssamenwerking verhoogd: schaalvergroting was een terugkerend thema in 2005. Binnen de G8 werden afspraken gemaakt over schuldverlichting en op de VN-top werden afspraken rondom de naleving van de norm om 0,7% van het BNP aan ODA te besteden, opnieuw bekrachtigd.

Ontwikkelingssamenwerking is niet alleen een taak van overheden. Om duurzame ontwikkeling en daarmee een duurzame economische groei en werkgelegenheid in ontwikkelingslanden te bevorderen, is het afgelopen jaar dan ook hard gewerkt aan het bevorderen van de private sector en het opzetten van meer publiek-private partnerschappen. Zo zijn er de sectorale partnerschappen Agri ProFocus voor de duurzame versterking van agrarische producenten-organisaties en NFX ter versterking van de financiële sector in ontwikkelingslanden. Om hiv en aids te bestrijden is onder meer in Mozambique en Suriname samenwerking opgezet met lokale ondernemingen. Met VNO-NCW is overeengekomen dat per 1 januari 2006 het Nederlands Werkgevers Samenwerkingsprogramma (NWSP) van start gaat. Doel is om de capaciteit van ondernemersorganisaties in partnerlanden te versterken. Ook op het terrein van milieu en water zijn partnerschappen in ontwikkeling.

De internationale inspanningen voor het bereiken van het millennium ontwikkelingsdoel voor toegang tot basisonderwijs hebben de afgelopen twee jaar een grote vlucht genomen. Het mede op Nederlands initiatief opgezette Fast Track Initiative, waar donoren technische en financiële hulp geven en de partnerlanden zich committeren via een nationale inzet, is uitgegroeid tot het internationale mechanisme voor het bereiken van dit doel. Het belang van dit mechanisme wordt door velen, waaronder de G8, onderschreven. Inmiddels wordt het initiatief ondersteund door 25 donororganisaties en worden 17 ontwikkelingslanden ondersteund. Dit initiatief zal de komende jaren nog verder uitgroeien.

Er is meer aandacht voor hiv/aids in de politieke dialoog en in instrumenten voor planning en implementatie van ontwikkelingsbeleid. In verschillende partnerlanden zijn indicaties voor betere bewustwording en gedragsverandering, bijvoorbeeld ten aanzien van het gebruik van condooms. Ook binnen de sector onderwijs is de aandacht voor hiv/aids toegenomen. Emancipatie-thema’s hebben een belangrijke rol gespeeld in 2005. Zo is Nederland voorzitter van het gendernet van het ontwikkelingscomité van de OESO waarmee het onderwerp gender beter verankerd kan worden in ontwikkelingsbeleid. Tegelijkertijd bood de VN-resolutie 1325 een handvat aandacht om gender te integreren in (post-)conflictbeleid, wederopbouw en vredesoperaties.

Mede op basis van de vraag uit de betreffende landen heeft Nederland in 2005 bijgedragen aan activiteiten ter verbetering van het lokale ondernemingsklimaat in partnerlanden. Het betreft hierbij activiteiten als de versterking van de juridische sector in Uganda (rechtbanken voor commerciële geschillen), betere financiële dienstverlening in Tanzania (betere toegang tot financiële producten voor het midden- en kleinbedrijf) en verbetering van het economisch bestuur (landregistratieprogramma) in Bolivia.

Het belang van migratie voor armoedebestrijding en het behalen van de millennium ontwikkelingsdoelen wordt in toenemende mate onderkend. In Nederland richtte het ontwikkeling en migratiebeleid zich in 2005 ondermeer op: capaciteitsopbouw bij organisaties en overheden die betrokken zijn bij de regulering van migratiestromen en het tegengaan van illegale migratie, bescherming in de regio, arbeidsmigratie, (vrijwillige) terugkeer en de betrokkenheid van migranten bij het beleid. Zo werden in Kenia en Ghana projecten ondersteund gericht op capaciteitsopbouw voor migratiemanagement en is Nederland betrokken bij de voorbereiding van een EU pilot met een Regionaal Beschermingsprogramma in Tanzania.

Naast de Nederlandse inzet op het internationale toneel was er aandacht voor ontwikkelingssamenwerking in de nationale context. Met de verdere uitwerking van het nieuwe medefinancieringsstelsel wordt gewerkt aan complementariteit en samenwerking tussen het Nederlands maatschappelijk middenveld en het bilaterale kanaal.

Duurzame ontwikkeling

De activiteiten in het kader van duurzame ontwikkeling op basis van het Nederlandse actieprogramma Duurzame Daadkracht, werden voortgezet. In de interdepartementale task force duurzame ontwikkeling onder coördinatie van de Ambassadeur voor duurzame ontwikkeling, wordt hieraan indachtig het plan van uitvoering van de Top van Johannesburg (2002) gevolg gegeven. Bijzondere aandacht is uitgegaan naar de VN Millennium Ecosystem Assessment. De studie heeft op niet mis te verstane wijze aangetoond dat vele ecosystemen op aarde onder onaanvaardbare druk staan en dat krachtig en gezamenlijk optreden van de wereldgemeenschap dringend gewenst is. Op een aantal punten zal hiertoe bestaand beleid worden geïntensiveerd en zal de component veiligheid en stabiliteit verder worden uitgewerkt. De partnerschappen zijn in 2005 een platform gebleken voor constructieve dialoog tussen overheden en maatschappelijke actoren. Voor het uitwerken van duurzame ontwikkeling is een denkkader ontwikkeld van waaruit zowel op het departement als op de ambassades rekening kan worden gehouden met beleidsinteracties tussen de drie pijlers van duurzame ontwikkeling. Via de meerjarenplannen van de ambassades kon meer en duidelijker worden ingespeeld op duurzaamheid in de samenwerkingsrelatie.

Doeltreffende diplomatie

Nederland spreekt internationaal met één mond op basis van een verantwoorde afweging tussen verschillende belangen. Om dit te bereiken werkte het ministerie van Buitenlandse Zaken ook in 2005 samen met andere departementen, maatschappelijke groeperingen en het bedrijfsleven. De bestaande coördinatiestructuur heeft hierbij opnieuw zijn dienst bewezen. Zo coördineerde het ministerie de inbreng van Nederland in EU en VN-verband, en verzorgt het de interdepartementale afstemming voor onder meer het internationale milieu- en cultuurbeleid.

Het wereldwijde netwerk van Nederlandse vertegenwoordigingen voedt het ministerie van Buitenlandse Zaken en de overige departementen met informatie uit de hele wereld. Ter plaatse komen de vertegenwoordigingen op voor de belangen van Nederlandse bedrijven en burgers. Op een aantal ambassades worden tijdelijk of voor langere duur buitengewone werkzaamheden onder moeilijke omstandigheden verricht. Denk daarbij aan de medewerkers in Irak en Afghanistan en de medewerkers op de ambassades die betrokken waren bij de tsunami en bij de aardbeving in Pakistan. De ambassade in Ivoorkust werd het afgelopen jaar gesloten en in Kameroen en Qatar werden nieuwe ambassades geopend, ook heeft de ministerraad in juni 2005 besloten dat de ambassade in Namibië in juli 2006 de deuren zal sluiten.

Het aantal in het buitenland gedetineerde Nederlanders nam in 2005 verder toe en is inmiddels in absolute en relatieve termen groter dan dat van andere EU-landen. Om het draagvlak voor het beleidsterrein gedetineerdenbegeleiding te vergroten, zijn de betrekkingen met maatschappelijke organisaties die betrokken zijn bij consulaire hulp verstevigd en is meer aandacht besteed aan gedetineerdenbegeleiding in het buitenland. Daarbij werd voortgebouwd op de aanbevelingen van een rapport van de Algemene Rekenkamer over gedetineerdenbegeleiding.

Nederland hecht belang aan de vestiging van internationale organisaties op zijn grondgebied. De regering presenteerde het afgelopen jaar dan ook een aantal maatregelen om het vestigingsklimaat voor internationale organisaties te verbeteren. Naar aanleiding van het Interdepartementale Beleidsonderzoek «Verwerving en opvang internationale organisaties» heeft de regering een standpunt ingenomen over de voorwaarden waaronder internationale organisaties zich in Nederland kunnen vestigen.

b. Beleidsmatige conclusies ten aanzien van de beleidsprioriteiten

Voortgaande globalisering en toenemende snelheid van internationale communicatie stellen steeds hogere eisen aan internationale samenwerking. Nederland dient steeds sneller te kunnen inspelen op mondiale ontwikkelingen die elkaar vaak in hoog tempo opvolgen. De zeebeving in Azië, de aardbeving in Pakistan en de uitbraak van de vogelgriep maakten dit duidelijk. Met de instelling van een crisiscoördinator en een taskforce voor nieuwe dreigingen paste het ministerie van Buitenlandse Zaken zich aan deze nieuwe ontwikkelingen aan.

Met een goede afstemming tussen gelijkgezinden in EU-verband en daarbuiten kan Nederland stapsgewijs helpen de effectiviteit van internationale organisaties te verbeteren. Afspraken die het afgelopen jaar gemaakt zijn ter bevordering van vrede en veiligheid in de VN, over handelsliberalisering in de WTO en over de financiering van de Europese Unie vormen een stap in een voortdurend proces van internationale samenwerking.

De kritische opstelling van in Nederland gevestigde internationale organisaties ten aanzien van het vestigingsklimaat raakt direct aan het imago van Nederland in het buitenland, onder andere bij het aantrekken van bedrijven naar Nederland. Een gezamenlijke inspanning van het Rijk en de gemeenten is dan ook nodig om resterende knelpunten in de verbetering van het vestigingsklimaat op te lossen.

De uitslag van het referendum over het grondwettelijk verdrag maakte, nog meer dan voorheen, duidelijk dat het noodzakelijk is voldoende draagvlak bij de Nederlandse burger te vinden voor het proces van Europese integratie. Nederlanders stellen zich steeds kritischer op ten opzichte van Europa. Dit noopt de regering er toe zich richting de burger opener op te stellen en bij nieuwe voorstellen vanuit Brussel kritisch te beoordelen of Europese regelgeving noodzakelijk is of dat nationale regelgeving de voorkeur verdient. De regering zal het beginsel van subsidiariteit dan ook strikt toepassen.

Uit discussies binnen de Verenigde Naties werd duidelijk dat de Millenniumontwikkelingsdoelen nog steeds haalbaar zijn. Wat betreft het hervormingsproces van de Verenigde Naties zijn betekenisvolle vorderingen gemaakt, maar de in 2005 geboekte resultaten bleven achter bij de Nederlandse ambities en de inzet van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties.

Voortzetting van de inspanningen voor een effectievere en efficiëntere aanpak van armoedebestrijding, conflictpreventie en -oplossing en het voorkomen van een verdere degradatie van het milieu blijft geboden. Evenzo zal een succesvolle afronding van de Doha Development Agenda nog veel van de Nederlandse inzet vergen.

De doelstelling om respectivelijk 50 miljoen mensen aan zuiver drinkwater en sanitaire voorzieningen te helpen en 10 miljoen mensen aan zoveel mogelijk hernieuwbare energie vragen de komende jaren eveneens grote inzet.

Voorts brengen de zichtbare aanwijzingen over de eindigheid van fossiele brandstoffen het ministerie van Buitenlandse Zaken ertoe om zich de komende jaren, in nauwe samenwerking met het Ministerie van Economische Zaken, intensiever bezig te houden met de geopolitieke aspecten van het thema energie. Conflictpreventie en internationale afstemming over voorzieningszekerheid zullen daarbij centraal staan.

5. BELEIDSARTIKELEN

BELEIDSARTIKEL 1: VERSTERKTE INTERNATIONALE RECHTSORDE EN EERBIEDIGING VAN MENSENRECHTEN

A. Algemene beleidsdoelstelling

Bevordering van de internationale rechtsorde, met specifieke aandacht voor bescherming van de rechten van de mens.

B. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Financiële toelichting

Verplichtingen

Het verplichtingenbudget is met circa EUR 1 miljoen gestegen. Deze verhoging wordt met name veroorzaakt door verplichtingen die zijn aangegaan voor mensenrechtenprogramma’s en voor de nieuwbouw en verbouwing van het Vredespaleis. Vanwege lagere tijdelijke huisvestingskosten voor het Internationaal Strafhof is het verplichtingenbudget op dit onderdeel neerwaarts bijgesteld. Na een aanzienlijke verhoging eerder in het jaar ten behoeve van mensenrechtenprogramma’s en voor de nieuwbouw en verbouwing van het Vredespaleis bleek uiteindelijk een relatief geringe verhoging nodig te zijn doordat de verplichtingen voor met name mensenrechten lager uitvielen dan verwacht.

Uitgaven

Artikel 1.1. Internationale rechtsorde

De onderuitputting van per saldo EUR 1,1 miljoen is met name het gevolg van lager uitgevallen kosten door een vertraging in de nieuwbouw van het Vredespaleis (EUR 2,9 miljoen). Daartegenover stond een hogere bijdrage van EUR 2,0 miljoen aan de VN voor onder andere extra veiligheidsmaatregelen voor personeel en gebouwen en nieuwe speciale politieke missies.

Artikel 1.2. Mensenrechten

De uitgaven op dit subartikel zijn met per saldo EUR 7,5 miljoen hoger uitgevallen. Dit is het gevolg van een verhoging van EUR 5,4 miljoen voor de Faciliteit Strategische Activiteiten Mensenrechten en Goed Bestuur (FSA) en de bijdrage aan het kantoor van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten (OHCHR). Op dit subartikel heeft ook een verlaging van EUR 0,9 miljoen plaatsgevonden door een overheveling naar het partnershipprogramma van het United Nations Development Programme (UNDP) voor de uitvoering van het Action 2 programma.

Artikel 1.3 Internationale juridische instellingen

De onderuitputting op dit budget bedraagt EUR 1,3 miljoen. Dit komt doordat de facturen voor de tijdelijke huisvesting van het Internationaal Strafhof niet tijdig zijn ontvangen van de Rijksgebouwendienst. Voorts zijn de tijdelijke huisvestingskosten lager uitgevallen en is vertraging ontstaan in de voorbereiding van de selectie van de architect die zal adviseren bij de nieuwbouw van het Strafhof.

C. Beleidsmatige informatie

Toelichting:

Ad 1 en 2: Zie hiervoor onder meer de Kamerbrief inzake het verslag van de VN-top van 14 tot 16 september 2005 (Kamerstuk 2005–2006, 26 150, nr. 34, Tweede Kamer).

Ad 3: De onderhandelingen over een definitie van het misdrijf agressie en over de voorwaarden waaronder het Internationaal Strafhof in de toekomst eventueel rechtsmacht kan uitoefenen terzake van dit misdrijf hebben vooralsnog geen concrete resultaten opgeleverd, al zijn wel aanzetten hiervoor gedaan. Tijdens een bijeenkomst in Princeton in juni 2005 van de speciale werkgroep agressie van de Vergadering van Staten die Partij zijn bij het Statuut van Rome is besloten de onderhandelingen te concentreren op drie onderwerpen: de te formuleren definitie van het misdrijf agressie, de toepasselijkheid van algemene beginselen van strafrecht op het misdrijf agressie en de voorwaarden voor uitoefening van rechtsmacht door het Strafhof. De inzet is de onderhandelingen in 2008 af te ronden, één jaar voor de Herzieningsconferentie van het Statuut van Rome.

Toelichting:

Ad 1: Onderhandelingen over de oprichting van een mensenrechtenraad ter vervanging van de mensenrechtencommissie hebben nog geen resultaat opgeleverd. Nederland heeft zich in 2005 intensief ingespannen voor de oprichting van een permanente raad als hoofdorgaan van de VN, die in staat is om urgente mensenrechtensituaties te behandelen. In de loop van het jaar bleek de status van hoofdorgaan niet haalbaar. Het is nog de vraag of er in 2006 een in andere opzichten bevredigend resultaat kan worden bereikt gezien de harde opstelling van de groep van Niet-gebonden Landen (NAM) en de G77.

Ad 2: De implementatie van de richtlijnen inzake mensenrechtenactivisten is naar tevredenheid verlopen. De uitvoering van het actieplan Kinderen en gewapend conflict dat eind 2004 door de Raad werd bekrachtigd, heeft geleid tot demarches in een aantal prioriteitslanden en geïntensiveerde inzet van de Speciale Vertegenwoordiger van Solana voor dit onderwerp. De overige actiepunten zijn echter niet opgenomen door opeenvolgende voorzitterschappen, waardoor de in het actieplan beoogde geïntegreerde aanpak slechts gedeeltelijk van de grond is gekomen.

Ad 3: De Afrikaanse Unie (AU) heeft ruim een jaar geleden besloten om het Afrikaanse Hof voor de Mensenrechten te incorporeren in het AU-Hof van Justitie. Er is nu binnen de AU een patstelling tussen de voorstanders van een apart Hof en voorstanders van incorporatie.

Ad 4: De dialoog met de Arabische wereld is een zaak van lange adem. In 2005 is wel vooruitgang geboekt. Zo nam de Euromed-top van eind november 2005 een vijfjarig werkplan aan waarin nadrukkelijk aandacht wordt geschonken aan mensenrechten en de positie van non-gouvernementele organisaties. Voorts droeg Nederland in 2005 EUR 1 miljoen bij aan de Foundation for the Future, bestemd voor de versterking van het maatschappelijk middenveld in de Golfregio. Tot slot maakte een aantal ambassades in de regio gebruik van de middelen uit de strategische faciliteit mensenrechten ter ondersteuning van projecten.

Ad 5: In 2005 is een begin gemaakt met implementatie van de mensenrechtenbenadering Er werden vijf pilot-missies uitgevoerd naar Guatemala, Jemen, Colombia, Tanzania en Pakistan. Daarnaast heeft de mensenrechtenambassadeur de mensenrechtenbenadering besproken in Ethiopië. In OESO-DAC verband is contact gelegd met donoren over de invulling en uitvoering van de mensenrechtenbenadering.

De voor 2005 voorziene evaluatie «Mensenrechtenbeleid» zal in 2006 worden afgerond.

Toelichting:

Ad 1: In december 2005 heeft de Raad van Eurojust ingestemd met de tekst van de zetelovereenkomst. In januari 2006 zal de zetelovereenkomst aan de ministerraad worden voorgelegd, waarna tot ondertekening kan worden overgegaan. De onderhandelingen over de zetelovereenkomst van het Internationaal Strafhof zijn nog niet afgerond. Enkele complexe onderwerpen staan nog op de agenda, waarvan de tekst van een meestbegunstigingsclausule en de hiermee samenhangende privileges de belangrijkste is.

Ad 2: De multilaterale overeenkomst betreffende Privileges en Immuniteiten werd reeds in 2003 door Nederland ondertekend. De overeenkomst zal tegelijkertijd met het bilaterale zetelverdrag tussen Nederland en het Internationaal Strafhof worden voorgelegd aan het parlement, wanneer de Assemblee van Statenpartijen dit verdrag heeft goedgekeurd.

Ad 3: In 2005 hebben Kenia, de Dominicaanse Republiek en Mexico het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof geratificeerd. Mexico was het honderdste land dat het Statuut ratificeerde.

Ad 4: Er is nog geen besluit genomen over de definitieve locatie van Eurojust. Wel is een besluit genomen over de definitieve ontwerp-nieuwbouw Europol. Het programma van eisen voor het Internationaal Strafhof is in februari 2005 vastgesteld.

Ad 6: Er zijn verschillende activiteiten ondernomen die hebben bijgedragen aan verbreiding en ontsluiting van in Den Haag aanwezige juridische kennis. Zo is het ministerie van Buitenlandse Zaken betrokken geweest bij de ontwikkeling van plannen op initiatief van de gemeente Den Haag om tot de oprichting te komen van een Centre of World Legal Heritage, waarin onder andere de archieven van het Joegoslavië Tribunaal in de toekomst bewaard zouden moeten worden. Ook participeert het ministerie in het The Hague Forum for Judicial Expertise, een samenwerkingsverband dat op 1 december 2005 officieel is gestart. Het Forum organiseert korte opleidingen voor onder meer nationale rechters, aanklagers en politiefunctionarissen op het gebied van internationaal strafrecht, internationaal privaatrecht en arbitrage. In 2005 zijn onder meer modulen gehouden voor rechters uit Latijns-Amerika, Afghanistan en het Midden-Oosten. Ook is financieel en inhoudelijk bijgedragen aan Joint Conference van de Nederlandse Vereniging voor Internationaal Recht en de American Society of International Law, van 30 juni tot 2 juli in Den Haag.

BELEIDSARTIKEL 2: GROTERE VEILIGHEID EN STABILITEIT, EFFECTIEVE HUMANITAIRE HULPVERLENING EN GOED BESTUUR

A. Algemene beleidsdoelstelling

Bevordering van de nationale, regionale en mondiale veiligheid en stabiliteit, effectieve humanitaire hulpverlening en bevordering van goed bestuur.

B. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Financiële toelichting

Verplichtingen

Het verplichtingenbudget is met ruim EUR 393 miljoen toegenomen. Deze verhoging wordt met name veroorzaakt door het aangaan van verplichtingen voor wederopbouw en humanitaire hulpverlening die in 2005 en 2006 tot uitgaven leiden. Voor een verklaring van de realisatie wordt verwezen naar de toelichting op de kasmutaties bij de subartikelen 2.5. en 2.6.

Uitgaven

Artikel 2.1 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid

De onderuitputting op de uitgaven van EUR 7 miljoen wordt voornamelijk veroorzaakt door een vertraging in de nieuwbouw van het NAVO hoofdkwartier en temporisatie van de betaling van de contributie voor 2004 en 2005 aan de NAVO en de WEU.

Artikel 2.5 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing

De verhoging van het budget op dit subartikel is grotendeels ingezet voor wederopbouw in de door de tsunami getroffen gebieden. Tevens is het budget voor wederopbouw in Sudan verhoogd en is een extra bijdrage geleverd aan de United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNRWA) voor wederopbouw in de Palestijnse gebieden. Het wederopbouwbudget voor Afghanistan is overgeheveld uit artikel 4 naar dit subartikel. Het artikel is verlaagd als gevolg van een kasschuif van 2005 naar 2006 en 2007 van het demobilisatieprogramma Grote Meren binnen het Stabiliteitsfonds.

Artikel 2.6 Humanitaire hulpverlening

De meeruitgaven op dit subartikel zijn het gevolg van een structurele ophoging van het noodhulpbudget en een incidentele ophoging van de uitgaven voor de door de tsunami getroffen gebieden. Tevens zijn incidenteel extra middelen beschikbaar gesteld voor voedselcrises in Afrika, noodhulp voor Pakistan na de aardbeving en voor Midden-Amerika in verband met de schade die is aangericht door de orkaan Stan. Ook zijn extra uitgaven gedaan voor noodhulp aan vluchtelingen in Noord-Uganda en is een bijdrage geleverd aan de Radio 3FM actie ten behoeve van Democratische Republiek Congo.

Artikel 2.7 Goed bestuur

De verlaging op dit subartikel heeft ondermeer te maken met een overheveling van middelen naar artikel 4 voor het partnership programma met UNDP (bijdrage aan Thematic Trust Fund for Democratic Governance). Verder is het budget TMF Goed Bestuur verlaagd vanwege late betalingsverzoeken. Ook is vertraging opgelopen in enkele MATRA-programma’s en decentrale Goed Bestuursprogramma’s.

Ontvangsten

Artikel 2.7 Humanitaire hulpverlening

De hogere ontvangsten zijn het gevolg van restituties van contributies die in 2004 werden betaald.

C. Beleidsmatige informatie

Toelichting:

Ad 4: Zowel in NAVO-verband als bilateraal zijn de betrekkingen met de Russische Federatie bevorderd. De bilaterale relatie met Rusland kreeg bijzondere aandacht tijdens het staatsbezoek van president Poetin op 1 en 2 november 2005. Aan het einde van het staatsbezoek ondertekenden de ministers van Buitenlandse Zaken een nieuw Gezamenlijk Actie Programma (GAP), dat het kader vormt voor de nadere vormgeving van bilaterale politieke en ambtelijke samenwerking en consultaties op tal van terreinen tussen Nederland en de Russische Federatie.

Ad 5: Uitzondering vormen de betrekkingen van de NAVO met Oezbekistan. Deze verslechterden als gevolg van de gewelddadige onderdrukking van protesten in Andidzjan en de instelling van sancties, waaronder een beperkt wapenembargo, tegen Oezbekistan door de EU.

Ad 8: Toetreding tot OCCAR is in 2005 nog niet gerealiseerd. De Europese Commissie werkt nog aan de interpretatieve mededeling over de reikwijdte van artikel 296 van het EU-verdrag, mede op basis van bijdragen van de EU-lidstaten. De Commissiemededeling wordt in de loop van 2006 verwacht.

Toelichting:

Ad 1: Met de implementatie van het EU-actieplan is goede voortgang gemaakt. Zo is de richtlijn over het verhogen van de veiligheid in havens aangenomen en het EU-actieplan radicalisering en rekrutering aangenomen. Op een aantal onderdelen kan het werk intensiever ter hand worden genomen. Zie ook de brief van de minister van Justitie over de stand van zaken Europees terrorismebeleid d.d. 28 september 2005 (Kamerstuk 23 490, nr. 369).

Ad 2: Uit het rapport van EU-contraterrorismecoördinator De Vries (14743/1/05 rev1) blijkt dat een deel van de doelstellingen is gehaald, maar dat tegelijkertijd nog veel gedaan moet worden. Zo is de derde witwasrichtlijn in november 2005 van kracht geworden, maar is er nog geen gedragscode voor charitatieve instellingen.

Ad 3: Nederland heeft ook bilateraal bijgedragen door financiering van het Global project on strengthening the legal regime against terrorism van UNODC (U.N. Organization on Drugs and Crime) uit het POBB (Programma Ondersteuning Buitenlands Beleid).

Ad 5: In NAVO-kader is onder meer Operatie Active Endeavour voortgezet, de maritieme surveillance- en escortoperatie in het Middellandse Zeegebied.

Ad 6: Het Counter Terrorism Executive Directorate, dat het CTC helpt bij de beoordeling van de mate waarin staten resolutie 1373 hebben geïmplementeerd en het CTC ondersteunt bij vergroting van de capaciteit op het gebied van terrorismebestrijding van landen, is in 2005 volledig bemenst en operationeel geworden. De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties heeft de VN-Veiligheidsraad opgeroepen zijn rol bij het monitoren en afdwingen van de verplichtingen van het CTC te versterken.

Toelichting:

Ad 1: Ondanks grote diplomatieke inspanningen van onder meer Nederland bleken de posities van de NPV-landen zozeer uiteen te lopen, dat het niet mogelijk bleek tot overeenstemming te komen tijdens de NPV-Toetsingsconferentie.

Ad 5: In 2005 werd een non-proliferatieclausule als essentieel element opgenomen in de nieuwe overeenkomst tussen de EU en de ACS-landen. Daarnaast werd onder andere een nieuwe Joint Action ter ondersteuning van de OPCW met EUR 1,8 miljoen in 2006 overeengekomen.

Toelichting:

Ad 1: Protocol V bij het Conventionele Wapensverdrag inzake ontplofbare oorlogsresten is nog niet in werking getreden. Daarvoor zijn 20 ratificaties nodig. Eind 2005 was het Protocol pas door vijftien landen geratificeerd, waaronder Nederland. Verdere versterking van het Conventionele Wapensverdrag is niet bereikt vanwege oppositie van Rusland en China tegen voorstellen van de EU en de VS.

Ad 2: Er is overeengekomen dat een expertgroep in 2006 onderhandelingen zal starten over nadere afspraken over illegale tussenhandel van kleine en lichte wapens. Na moeizame onderhandelingen is met consensus een politiek bindend VN-instrument over marking and tracing aangenomen. Het instrument is inhoudelijk aanmerkelijk zwakker dan datgene waar de EU op had ingezet. De totstandkoming van een juridisch bindend instrument werd tegengehouden door de VS en Japan.

Ad 4: Verbetering van de afstemming van het wapenexportbeleid tussen de EU-lidstaten is een doorlopend proces. Uitwerking van best practices voor de implementatie van individuele criteria is nog gaande. In 2005 werd op basis van Nederlandse voorstellen uit 2004 overeenstemming bereikt over de inhoud en status van de herziene EU-gedragscode wapenexport, die een juridisch bindend instrument zal worden in de vorm van een gemeenschappelijk standpunt.

De voor 2005 voorziene evaluatie «Conventionele wapenbeheersing» zal in 2006 worden afgerond.

Toelichting:

Ad 1: Nederland nam in 2005 onder andere deel aan civiele en waarnemingsmissies in Irak, Afghanistan en Sudan.

Ad 3: In Burundi vonden democratische verkiezingen plaats en werd een nieuwe regering geïnstalleerd. Hiermee is de transitiefase afgerond en begint de fase van wederopbouw. Nederland heeft in Burundi steun verleend aan het politieke proces, integratie van rebellen in het leger, ontwapening en demobilisatie van ex-strijders, versterking van de politie en de organisatie van de verkiezingen. Ook heeft Nederland gesprekken tussen de Burundese regering en de laatste nog strijdende rebellenbeweging FNL gefaciliteerd. In de Democratic Republic of Congo (DRC) ondersteunde Nederland het verkiezingsproces, politiehervorming, militaire integratie, demobilisatie en ontwapening. Hier zijn de resultaten minder duidelijk. Hoewel het referendum over de nieuwe grondwet in december 2005 goed verliep en de weg opent naar verkiezingen in de eerste helft van 2006, is het succesvol afronden van de transitie allerminst gegarandeerd. In Sudan is sprake van gestage voortgang van het vredesproces tussen Noord en Zuid. Het geweld in de provincie Darfur houdt echter aan en vormt een permanente bedreiging voor de stabiliteit. Nederland is een belangrijke speler in de donorgroep die zich inzet voor de wederopbouw van Sudan.

Ad 4: De EU steunde het Midden-Oosten Vredesproces, onder andere door versterking van de EU-politiemissie voor de Palestijnse gebieden (EUPOL COPPS) en de inzet van een EU border assistance missie bij de Palestijnse grensovergang met Egypte (Rafah). De EU breidde verder als grootste donor de financiële steun voor de wederopbouw van de Palestijnse economie uit. De EU en het Kwartet konden geen (volledige) hervatting van uitvoering van de Roadmap-verplichtingen door Israël en de Palestijnen bewerkstelligen na de Israëlische terugtrekking uit de Gazastrook.

Nederland droeg verder bij aan de tenuitvoerleging van de VN-Veiligheidsraadsresolutie over het onderzoek naar de moord op de Libanese premier Hariri. Nederlandse forensische experts namen deel aan het onderzoek. De Nederlandse deelname aan de multinationale troepenmacht in Irak werd beëindigd. Nederland bleef evenwel betrokken bij de wederopbouw van Irak door middel van deelname aan de NAVO-trainingsmissie in Irak.

Ad 5: Nederland levert als medeondertekenaar van het Noord-Zuid vredesakkoord een substantiële bijdrage aan de stabilisering en wederopbouw van Sudan. Er is in 2005 EUR 100 miljoen toegezegd aan een multi-donor trust fund van de Wereldbank voor de wederopbouw van Sudan, te besteden in een periode van drie jaar. Daarnaast gaf Nederland noodhulp en werd de opbouw van basisvoorzieningen, een minimale overheidsstructuur en de AU-vredesmissie voor Darfur ondersteund. Ook heeft Nederland het initiatief genomen voor het oprichten van een Joint Donor Office in Zuid-Sudan samen met het VK, Noorwegen, Denemarken en Zweden om de hulp aan de werderopbouw in dit gebied effectiever aan te kunnen pakken.

In de Westelijke Balkan is de stabiliteit het afgelopen jaar toegenomen, mede dankzij de inspanningen van Nederland. Macedonië kreeg de status van kandidaat-lidstaat van de EU. De arrestatie van Gotovina, een van de drie hoofdverdachten van oorlogsmisdaden, opende de weg naar onderhandelingen van de EU met Kroatië over lidmaatschap. Nederland heeft verder bijgedragen aan regionale samenwerking via het Balkanfonds en aan stabilisering en wederopbouw in Bosnië en Kosovo (Stabiliteitsfonds).

Nederland heeft zich in 2005 ingespannen voor stabilisering en wederopbouw van Afghanistan, onder meer door continuering van de bijdrage aan het Afghanistan Reconstruction Trust Fund, door financiële en personele ondersteuning van de verkiezingen van parlement en districtsraden en door bijdragen aan ontwapeningsprogramma’s van het Afghanistan New Beginnings Programme van UNDP. Nederland heeft zich verder sterk gemaakt voor het op gang brengen van een proces van Transitional Justice. Het programma daartoe is eind 2005 door de Afghaanse regering aangenomen. Het Nederlandse PRT in Baghlan speelde ook in 2005 een nuttige rol bij het bereiken van stabiliteit in het noorden van het land en maakte het daarmee mogelijk dat de wederopbouw ter hand wordt genomen.

Ad 6: Naast bijdragen aan SSR in genoemde landen leverde Nederland in 2005 ook een substantiële bijdrage aan SSR in de Democratische Republiek Congo.

Ad 7: In maart 2005 werd tijdens de high level meeting van ministers van Ontwikkelingssamenwerking in OESO/DAC-verband overeenstemming bereikt over een verruiming van de ODA-criteria voor activiteiten op het snijvlak van vrede, veiligheid en ontwikkeling. De samenwerking tussen Buitenlandse Zaken en Defensie heeft in 2005 een structurele vorm aangenomen, onder meer door de oprichting van de Stuurgroep Veiligheidssamenwerking en Wederopbouw (SVW) en een SSR-team. Ook was sprake van personele uitwisseling tussen Buitenlandse Zaken en Defensie.

Toelichting:

Ad 1: In 2005 is de «Stroomlijningsnotitie» voor hulpverlening via NGOs van kracht geworden. Ook is in 2005 in VN-verband gewerkt aan de totstandkoming van een nieuw noodhulploket binnen de VN (E-CERF), alsmede aan de creatie van een nieuwe financieringsmodaliteit (pooled funding) die in 2006 in de DRC en Sudan zal worden uitgetest.

Daarnaast is in het kader van het Good Humanitarian Donorshipbinnen het DAC besloten dat bij peer reviews van DAC-leden voortaan ook gekeken zal worden naar humanitaire hulp. Ook zijn voorbereidingen getroffen om de definitie van humanitaire hulp aan te passen aan de hedendaagse realiteit, waardoor het mogelijk zal worden beter in kaart te brengen hoeveel geld er op welke wijze aan humanitaire hulp wordt besteed.

Ad 2: OCHA heeft in 2005 met steun van donoren als Nederland zijn positie versterkt, zoals blijkt uit de toegenomen aandacht voor humanitaire zaken in de VN-Veiligheidsraad en de besluitvorming inzake E-CERF. In 2005 vond verder de Humanitarian Response Review plaats, een omvattende evaluatie die heeft geleid tot aanbevelingen om het humanitaire systeem te verbeteren. Die aanbevelingen betreffen onder meer invoering van een sector- of clusterbenadering (inmiddels in gang gezet), en verbetering van selectie en kwaliteit van humanitaire coördinatoren. Veel van deze initiatieven komen voort uit het GHD-proces. In het kader van dit proces heeft ook Nederland een nationaal implementatieplan opgesteld.

Ad 3: De VN (OCHA) heeft bij de grote rampen in 2004 (tsunami) en in 2005 (aardbeving in Pakistan) haar rol als hulpcoördinator bewezen, al blijft verdere verbetering mogelijk. Ook de verhouding tussen de VN en de EU op het vlak van rampenrespons blijft voor verbetering vatbaar, al heeft de Europese Commissie zich redelijk aan werkafspraken met de VN gehouden, mede onder druk van het Britse voorzitterschap en enkele lidstaten, waaronder Nederland.

Ad 4: Er zijn afspraken gemaakt over de financiering van ontmijnings-NGOs lastens het Stabiliteitsfonds. De geografische spreiding wordt geleidelijk aangepast aan de prioriteiten van het fonds (2006 gereed). Samenwerking tussen de VN en NGOs blijft een gevoelig punt. In 2005 werd besloten tot een onderzoek naar voors en tegens van samenwerking met commerciële ontmijningsbedrijven.

De voor 2005 voorziene evaluatie «Humanitaire assistentie» zal in 2006 worden afgerond.

Toelichting:

Ad 2: In ten minste vijftien partnerlanden staat goed bestuur op de agenda van de beleidsdialoog.

Ad 3: In ten minste vijftien partnerlanden maakt goed bestuur deel uit van PRSP’s of vergelijkbare plannen, mede dankzij Nederlandse inspanning. In Eritrea, Bangladesh, Mongolië en Armenië is dit niet het geval, in Rwanda maar ten dele.

De minister voor Ontwikkelingssamenwerking heeft tijdens het wetgevingsoverleg (Kamerstuk 30 100 V, nr. 10 van 28 juni 2005) toegezegd in het jaarverslag 2005 te rapporteren over de aanpak van corruptie.

Wat de centrale aanpak van corruptie in het ontwikkelingsbeleid betreft, kan gewezen worden op de werkzaamheden van de Task Force Anti-Corruptie die sinds begin 2005 actief is en werkt aan een beleidsintensivering op het gebied van capaciteitsopbouw in partnerlanden, de controle op de rechtmatige besteding van OS-gelden en de bevordering van de integriteit van het eigen personeel. De Kamer is hierover via twee brieven afzonderlijk bericht (Kamerstuk 29 800 V, Nr. 93 van 31 maart 2005 en 30 300 V, Nr. 103 van 17 januari 2006).

Daarnaast is in 2005 ook op het niveau van de posten de aandacht voor corruptiebestrijding in het kader van goed bestuur toegenomen. Meer in het algemeen zijn programma’s op het gebied van «Public Finance Management» van belang, evenals programma’s in het kader van democratisering en versterking van de rechtsstaat: voor een alomvattende benadering van corruptiebestrijding zijn dit belangrijke elementen. Ten aanzien van capaciteitsopbouw specifiek gericht op corruptiebestrijding kunnen de volgende activiteiten bij wijze van voorbeeld worden genoemd: in Zambia en Kenia worden speciale anticorruptie instellingen ondersteund, hetgeen in Zambia bijvoorbeeld ertoe heeft geleid dat de Anticorruptie Task Force is overgegaan tot inbeslagname van via corruptie verkregen roerende en onroerende goederen tot een bedrag van US$ 30 miljoen. In Colombia heeft het anticorruptie programma geleid tot meer gerichte aandacht voor corruptiebestrijding op lokaal en regionaal niveau. Daarnaast figureerde in 2005 corruptiebestrijding prominent in de beleidsdialoog met partnerlanden. In 2005 is dit bijvoorbeeld het geval geweest in de beleidsdialoog met Kenia, Uganda, Vietnam, Nicaragua en Bangladesh. Waar afspraken niet werden nagekomen, verbond Nederland hier ook consequenties aan. Zo speelde het gebrek aan voortgang op het gebied van corruptiebestrijding in Uganda een rol bij de korting op de begrotingssteun van een aantal donoren, waaronder Nederland.

BELEIDSARTIKEL 3: VERSTERKTE EUROPESE SAMENWERKING

A. Algemene beleidsdoelstelling

Het beleid van de regering is erop gericht constructief bij te dragen aan het realiseren van de doelstellingen van de Europese Unie, zoals vastgelegd in de Europese verdragen. Optimale behartiging van de belangen van Nederland, de Nederlanders en de Unie zelf staat hierbij centraal; niet alleen binnen de communautaire fora, maar ook via de bilaterale contacten en andere samenwerkingsverbanden zoals de Benelux.

B. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Financiële toelichting

Verplichtingen

Bij de afdrachten aan de Europese Unie zijn het kas- en verplichtingenritme gelijk. De mutatie wordt daarom toegelicht onder de uitgaven. De toename van de verplichtingen op dit artikel heeft betrekking op het MATRA-budget voor Europese samenwerking en is het gevolg van aangaan van een meerjarig convenant met EVD.

Uitgaven

Artikel 3.1 Nederlandse afdrachten aan de EU

Het totaal van de netto EU-afdrachten is hoger dan geraamd. Het bedrag van de afdrachten is opgebouwd uit vier onderdelen. De realisatie van de landbouwheffingen valt hoger uit dan de ramingen. Ook de afdracht van het vierde eigen middel, het BNI-middel, is per saldo hoger uitgekomen. De afdrachten van het BNI-middel zijn in de eerste helft van 2005 gedaald, omdat het vierde eigen middel in de definitieve Europese begroting lager is vastgesteld dan in de ontwerp-Europese begroting. In de tweede helft van 2005 zijn de afdrachten vervolgens weer gestegen, wegens de opwaartse revisie van de Nederlandse BNI-cijfers. Als gevolg van een hogere consumptiegroei heeft Nederland daarnaast meer BTW-middelen ontvangen en aan de EU afgedragen dan geraamd. De invoerrechten die Nederland afdraagt aan de EU zijn per saldo lager uitgekomen.

Artikel 3.2 Ondersteuning bij pre-en postaccessie

Met de Economische Voorlichtingsdienst werd een meerjarig convenant afgesloten, waarmee een verplichting is aangegaan en waardoor het kasritme is gewijzigd en voor 2005 naar boven is bijgesteld.

Artikel 3.3 Europees Ontwikkelingsfonds (EOF)

De stijging met EUR 27,7 miljoen is het gevolg de verbeterde uitvoering van het EOF, onder andere door eenvoudiger regelgeving.

Artikel 3.4 Nederlandse positie in de EU

Voor het Nederlands EU-voorzitterschap in de tweede helft van 2004 was nog een groot aantal betalingen geraamd voor 2005. Deze betalingen bleken minder omvangrijk dan oorspronkelijk was voorzien.

Ontvangsten

3.10 Perceptiekostenvergoedingen

De perceptiekosten bedragen 25% van de traditionele eigen middelen en bewegen derhalve mee met de realisatie van deze middelen. Dit betekende een hogere perceptiekostenvergoeding voor de landbouwheffingen en een lagere vergoeding voor invoerrechten, dat resulteert in een per saldo hogere totale perceptiekostenvergoeding.

C. Beleidsmatige informatie

Toelichting:

Ad 1: Op 1 juni heeft een meerderheid van de kiezers bij het referendum tegen ratificatie door Nederland van het grondwettelijk verdrag gestemd. Daarom heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken zich na het referendum ingezet om de actieve rol van de regering in de Europese bezinningsperiode vorm te geven. Hiertoe zette de regering zich aanvankelijk met name in voor een nieuwe Europa-visie en voor de opzet van de Brede Maatschappelijke Discussie over de toekomst van de EU. Later heeft de regering ingezet op een eigen, zelfstandige rol van de regering in de bezinningsperiode en de nadere vormgeving van de politisering van het Europadebat. In dat kader heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken onder meer een bijdrage geleverd aan de organisatie van de succesvol verlopen subsidiariteitsconferentie in Den Haag (november 2005) en aan de organisatie en inhoudelijke opzet van de publieksonderzoeken die door de regering in de bezinningsperiode worden uitgevoerd.

Ad 3: Er is beleid in ontwikkeling en er wordt verder gewerkt aan benutting van kansen die eco-efficiënte innovaties bieden voor economische groei en werkgelegenheid.

Toelichting:

Ad 1: Nederland heeft bijgedragen aan het oriëntatiedebat van de Raad in november waar de prioriteiten voor het nieuwe (begrotings-)jaar worden besproken. In de lopende discussie over de nieuwe instrumenten voor extern beleid staat stroomlijning van prioriteiten centraal.

Ad 2: In het licht van de uitslag van het referendum over het grondwettelijk verdrag is besloten niet verder te gaan met het uitwerken van de operationalisering van de functie van de Europese minister van Buitenlandse Zaken (EMBZ). In de lopende discussie over de nieuwe instrumenten voor extern beleid maakt Nederland zich sterk voor de onderlinge samenhang en de samenhang met de tweede pijler.

Ad 3: Vanuit de verantwoordelijkheid van de onder de Directie Integratie Europa ressorterende beheerscomites (Phare en TACIS) is niet actief gewerkt aan de verbetering van de bestaande regionale instrumenten. DIE heeft zich toegelegd op het volgen van de totstandkoming van de nieuwe externe instrumenten voor buitenlands beleid.

Ad 5a: Naast genoemde onderwerpen wordt ook op het terrein van Aids en een aantal Afrikaanse conflicten intensief met de VS samengewerkt.

Ad 5b: In 2005 is verdere voortgang geboekt ten aanzien van het Stabilisatie en Associatie Proces, waarbij overigens strikt gekeken werd naar de criteria waaraan betrokken landen moeten voldoen om een volgende stap te kunnen maken. Albanië staat thans op het punt om de onderhandelingen over een Stabilisatie en Associatie Overeenkomst (SAO) af te sluiten. Met Servië en Montenegro en met Bosnië-Herzegovina werden onderhandelingen over een SAO geopend.

Ad 5e: Nederland heeft bijgedragen aan de opstelling van een vijfjarig werkplan en een gedragscode tegen terrorisme, die zijn aangenomen tijdens de topontmoeting Euromediterraan Partnerschap («Barcelona-proces») in november.

Ad 8: Het toetredingsverdrag met Bulgarije en Roemenië is ondertekend en het ratificatieproces aan Nederlandse kant is in gang gezet. Via bilaterale bezoeken, een actieve inbreng in de discussie binnen de EU en met behulp van sterker dan voorheen beleidsgestuurde assistentieprogramma’s heeft Nederland bijgedragen aan verdere voortzetting van de voorbereidingen op het lidmaatschap aan Bulgaarse en Roemeense zijde. Met Turkije en Kroatië zijn de onderhandelingen geopend. Aan Macedonië is de status van kandidaat-lidstaat verleend. Nederland heeft zich op basis van actieve monitoring van de voortgang van de hervormingsprocessen constructief-kritisch ingezet in deze discussie om te waarborgen dat de gemaakte afspraken zowel door de EU als de betrokken landen worden nagekomen (dat wil zeggen voldoen aan alle criteria).

Toelichting:

Ad 1: In 2005 zijn vorderingen gemaakt ten aanzien van de effectiviteit van de hulp. Het hervormingsproces van de Commissie is geëvalueerd en er zijn afspraken gemaakt over de voortzetting ervan. Daarnaast werd een begin gemaakt met de uitvoering van het EU-Actieplan inzake harmonisatie en coördinatie. Tevens aanvaardden de Raad, Commissie en het Europees Parlement in 2005 een algemene Beleidsverklaring Ontwikkelingssamenwerking, die een bijdrage kan leveren aan verdere coördinatie, harmonisatie en complementariteit in EU-verband.

Ad 3: De Afrikaanse Vredesfaciliteit is in 2005 voor verschillende Afrikaanse vredesoperaties ingezet. De meeste middelen werden ingezet voor de ondersteuning van de Afrikaanse Unie Missie in Sudan. De EU-Afrika dialoog heeft een belangrijke impuls gekregen met de vaststelling door de Europese Raad van een EU-Afrika strategie. De EU heeft niet direct bijgedragen aan ontwapeningsprocessen in Afrika, maar heeft wel bijgedragen aan capaciteitsopbouw van de Afrikaanse Unie en bij missies in Congo en Sudan. De EU speelde voorts een actieve rol in vredsbesprekingen en ook de bestrijding van hiv/aids kreeg veel aandacht.

Voor de verbetering van de uitvoering van het EOF zal Nederland er onder andere op toezien dat de aanbevelingen van de Europese Rekenkamer over de toekenning van begrotingssteun door de Commissie worden geïmplementeerd. Het gaat hierbij vooral om het totstandbrengen van een duidelijk beleid inzake het verlenen van begrotingssteun op basis van een nauwkeurige analyse van de lokale situatie in het ontwikkelingsland. De basis voor dit beleid zal in de «methodological guide» terzake moeten worden vastgelegd. Tevens dient de Commissie haar coördinatie met de betrokken overheden en andere donoren te verbeteren.

Toelichting:

Ad 1: Het afgelopen jaar is met vrijwel alle EU-lidstaten intensief bilateraal overleg gevoerd om Nederlandse doelstellingen in de EU te realiseren. Op een aantal dossiers (onderhandelingen over de meerjarenbegroting 2007–2013, Turkije, uitbreiding met Bulgarije en Roemenië en inzake het toetredingsperspectief van Macedonië) is hierdoor het Nederlands standpunt in de EU-besluiten duidelijk terug te vinden.

Ad 4: De (grensoverschrijdende) samenwerking met Duitsland is onder meer versterkt door afspraken over de uitbouw aan Duitse zijde van de Betuwelijn en door het op poten zetten van een overleg met Noordrijn-Westfalen (NRW). Met België werden Scheldeverdragen afgesloten en werd (voorzichtige) voortgang geboekt op de onderwerpen HSL en IJzeren Rijn.

Toelichting:

Ad 1: In de Verklaring van Warschau (16–17 mei 2005) is de bevordering van mensenrechten, democratie en de rechtsstaat aangemerkt als kerntaak van de Raad van Europa. Hiermee is een basis gelegd voor verdere concentratie van activiteiten.

Ad 2: De Commissie heeft een permanente vertegenwoordiger bij de Raad van Europa benoemd, die echter nog niet in Straatsburg is gestationeerd. De Commissie streeft ernaar om dit zo snel mogelijk alsnog te realiseren. Inmiddels zijn onderhandelingen gestart over een Memorandum of Understanding tussen de Raad van Europa en de Europese Unie over de bevordering van de samenwerking tussen de Raad van Europa en de EU. Afronding hiervan wordt in de loop van 2006 verwacht.

Ad 3: Een Groep van Wijzen is in het leven geroepen om aanbevelingen te doen voor het terugdringen van de werklast van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Het rapport wordt eind 2006 verwacht.

Ad 4: Sinds 2004 is een nieuwe procedure van kracht voor de thematische monitoring die minder landspecifiek en daardoor minder bureaucratisch is. Het individueel rapporteren door elk van de 46 lidstaten is afgeschaft en in plaats daarvan wordt iedere lidstaat op het gekozen thema beoordeeld door de onderzoekers. Hierdoor zijn in principe alle landen nog altijd bij de monitoring betrokken, maar zijn de onderzoekers vrij om meer aandacht te besteden aan vermeende probleemlanden. Door deze thematische benadering heeft de inhoud van de rapporten en het debat daarover aan scherpte ingeboet. Anderzijds biedt de nieuwe procedure wel de mogelijkheid aan het Comité van Ministers om van geval tot geval de rapporten openbaar te maken.

BELEIDSARTIKEL 4: MEER WELVAART EN MINDER ARMOEDE

A. Algemene beleidsdoelstelling

Duurzame vergroting van welvaart in alle landen door vermindering van armoede, een open handels- en financieel systeem, alsmede het behartigen van de belangen van het Nederlands bedrijfsleven.

B. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Financiële toelichting

Verplichtingen

Zoals reeds gemeld in de tweede suppletoire wet is de substantiële verhoging van het verplichtingensaldo deels technisch van aard (circa EUR 300 miljoen). Bij het omzetten van de begroting van achttien naar elf artikelen in 2005 zijn kas- en verplichtingenbudgetten gelijkgesteld. Hierbij is gebleken dat de verplichtingenbudgetten van de ambassades en directies voor het jaar 2005 aanzienlijk hoger dienden te zijn dan de kasbudgetten waarvoor is gecorrigeerd. De rest van de verhoging van het verplichtingenbudget wordt vooral veroorzaakt door het aangaan van meerjarige verplichtingen voor macrosteun, voor het Wereldbank Partnership Programma, voor het United Nations Development Programme (UNDP) en voor schuldverlichting. Voorts is het verplichtingenbudget verhoogd vanwege een verbreding van het kader voor het ORET-programma (Ontwikkelings Relevante Export Transactie, (zie Kamerbrief TK 29 234, nr. 33) en de openstelling van het MOL fonds (Minst Ontwikkelde Landen) voor een groter aantal landen (zie Kamerbrief TK 29 234, nr. 26). Daarnaast zijn nieuwe contracten aangegaan met United Nations Human Settlements Programme (UN-HABITAT) en de Economic Commission for Africa (ECA).

Uitgaven

Artikel 4.1 Handels- en financieel systeem

De neerwaartse bijstelling van dit subartikel wordt grotendeels veroorzaakt door de lage rentestand en een afname van de leningenportefeuille van de Nederlandse Investeringsbank voor Ontwikkelingslanden (NIO). Daarnaast heeft de NIO minder aanspraak gemaakt op de garanties Internationale Samenwerking.

Artikel 4.2 Armoedebestrijding

De verhoging van de uitgaven voor artikel 4.2 is het resultaat van een aantal aanzienlijke mutaties. Het betreft hier onder andere de Nederlandse bijdrage aan het Trust Fund voor Highly Indebted Poor Countries (HIPC). Deze bijdrage is niet in 2005 overgemaakt. Dit zal in 2006 en volgende jaren gebeuren. Verder leidde het moratorium van een jaar op schuldendienstbetalingen op OS-leningen aan Indonesië en Sri Lanka in 2005 tot een extra begrotingsbelasting van EUR 68 miljoen. Daarnaast werd de eerste betaling van EUR 12 miljoen verricht aan de International Development Association (IDA) voor de compensatie van het afgesloten schuldenakkoord om ook IDA-leningen kwijt te schelden aan HIPC-landen. Tevens zijn enkele voorziene schuldkwijtscheldingen vertraagd, onder andere die aan Angola. Het Wereldbank Partnership Programma werd bij eerste suppletoire wet verhoogd, vooral ten behoeve van de AEV-prioritaire thema’s milieu en water. Uiteindelijk viel deze verhoging lager uit. Vanwege een voorspoedige afbouw van de programma’s in de meeste exit-landen en de vermindering van het aantal sectoren in het kader van de in AEV voorgenomen sectorreductie komen meerjarig middelen vrij. Ook wordt het budget voor macrosteun meerjarig verhoogd, ondanks een verlaging van de algemene begrotingssteun aan Uganda met EUR 6 miljoen. Er vonden enkele technische overhevelingen plaats van artikel 2.7 en 5.4 naar 4.2, onder andere voor een goed bestuurs programma bij UNDP en voor de bestrijding van hiv/aids. Tenslotte wordt de omvang van het totaal van deze mutaties eveneens beïnvloed door het gebruikelijke parkeerkarakter van dit artikel (vanaf 2006 resulteert dit in een daling van de uitgaven op dit artikel).

Artikel 4.3 Ondernemingsklimaat in ontwikkelingslanden

Per saldo vindt een neerwaartse bijstelling op dit artikel plaats die hoofdzakelijk technisch van aard is. Meeruitgaven vonden hun oorzaak in een aanzienlijke structurele intensivering van de programma’s die gericht zijn op de verbetering van het ondernemingsklimaat in ontwikkelingslanden. Tevens werd een hogere bijdrage aan het Nederlands Investerings Matching Fonds (NIMF) van EUR 2.9 miljoen gedaan. Daar tegenover staat een onderbesteding doordat een betaling van EUR 37 miljoen voor de verbetering van het ondernemingsklimaat in ontwikkelingslanden, die normaliter in 2005 plaats zou vinden, reeds eind december 2004 werd gedaan. Bij het MOL-fonds ontstond een onderbesteding bij de bevoorschotting van een aantal activiteiten dat niet in 2005 kon plaatsvinden omdat deze pas in 2006 gecontracteerd worden. Een verdere neerwaartse bijstelling ontstond doordat een aantal gesubsidieerde organisaties over voldoende liquide middelen beschikte en ook daar bevoorschotting in 2005 niet noodzakelijk bleek. Verder liepen enkele thematische medefinancieringsprojecten vertraging op.

Artikel 4.4 Kwaliteit en effectiviteit van ontwikkelingshulp

De neerwaartse bijstelling van de uitgaven met EUR 4,2 miljoen is met name een gevolg van een onderuitputting bij het Assistent Deskundigenprogramma. Dit programma is vertraagd doordat een kleinere uitbreiding van het aantal posities is doorgevoerd dan aanvankelijk was voorzien.

C. Beleidsmatige informatie

Toelichting:

Ad 1.1: Voortgang binnen de Doha Development Agenda werd eind december veilig gesteld met de Ministeriële Verklaring van Hong Kong. Voor een definitief akkoord met een substantiële ontwikkelingsdimensie moeten echter nog vele obstakels worden overwonnen. De meeste knelpunten ten aanzien van markttoegang zijn doorgeschoven naar verdere onderhandelingen in 2006.

Ad 1.2: In Hong Kong is afgesproken dat eind 2013 alle vormen van exportsteun voor landbouwproducten afgeschaft moeten zijn, inclusief handelsverstorende voedselhulp. Op het voor Afrika zo belangrijke katoendossier werd weinig vooruitgang geboekt.

Ad 1.3: Het recente amendement op het WTO-besluit inzake Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPs) en gezondheid (2003) en de EU-verordening terzake zal de toegang tot betaalbare medicijnen voor ontwikkelingslanden zonder eigen productiecapaciteit verbeteren. Nederland speelde hierbij een actieve rol. In de lopende WTO-onderhandelingen over handelsfacilitatie (afspraken over douane-procedures) wordt rekening gehouden met de beperkte implementatiecapaciteit van ontwikkelingslanden en de beschikbaarheid van hulp voor het oplossen van knelpunten.

Ad 1.4: In Hong Kong werd besloten het kader voor handelsgerelateerde technische assistentie aan de Minst Ontwikkelde Landen (MOLs) te versterken en dit uiterlijk eind 2006 in werking te laten treden.Tevens werd een Task Force van donorlanden en ontwikkelingslanden ingesteld die op korte termijn aanbevelingen zal doen op het gebied van Aid for Trade. Ook deden verschillende landen toezeggingen over verhoging van de handelsgerelateerde hulp. Nederland levert reeds een relatief grote bijdrage.

Ad 2: Onder druk van de MOLs en de EU werd in Hong Kong overeengekomen dat alle OESO-landen en rijkere ontwikkelingslanden vanaf 2008 vrije markttoegang aan de MOLs zullen bieden voor ten minste 97% van hun exportproducten. De resterende 3% biedt echter veel ruimte voor het uitzonderen van gevoelige producten, zoals textiel, kleding en rijst; dit kan een deel van de winst voor de MOLs teniet doen.

Ad 3: De discussie binnen Nederland over de missie en taken van een uitgebreidere OESO is gevoerd maar nog niet afgerond. Daarbij wordt ondermeer aangesloten bij de lopende discussie over de hervorming van de OESO, die momenteel door de Permanente Vertegenwoordigers wordt gevoerd. Begin 2005 werd in het kader van samenwerking met niet-leden door de OESO/DAC het Forum on Partnership For More Effective Development Cooperation georganiseerd met de UNDP. Hier werd besloten deze dialoog voort te zetten. In september 2005 vond in OESO/DAC verband een informele bijeenkomst plaats van aid-managers afkomstig uit niet-DAC donorlanden.

Ad. 4: Het Algemeen Preferentieel Stelsel (APS) is herzien, deels vereenvoudigd en versoepeld. Belangen van andere lidstaten in de EU wogen echter zwaar waardoor vanuit Nederlands OS-perspectief een minder optimaal resultaat bereikt is. De discussie over de herziening van de oorsprongsregels is losgekoppeld van de herziening van het APS en zal in 2006 aan de orde komen.

Ad. 5: Er zit voortgang in de onderhandelingen over de Economic Partnership Agreements (EPAs). Door middel van interventies van verschillende lidstaten, waaronder Nederland, is bereikt dat de Europese Commissie hierin meer aandacht aan de ontwikkelingscomponent besteedt. Eind 2006 zijn naar verwachting concept-EPA’s gereed. Daarom kan pas in 2007 beoordeeld worden of de partnerschapsakkoorden werkelijk evenwichtig zijn en goed voor de ACS-landen.

Ad. 6: Met een door BZ geïnitieerd discussiestuk bracht Nederland in de EU de discussie op gang over de effecten op ontwikkelingslanden van REACH, de nieuwe EU chemicaliën wetgeving. In de concept-verordening werd één van de aanbevelingen overgenomen: het nieuwe Europese Chemicaliën Agentschap zal ook expertise ontwikkelen ten behoeve van technische assistentie aan producenten/exporteurs uit ontwikkelingslanden. In het kader van het EUREPGAP-partnerschap met het ministerie van LNV en het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel zijn proefprojecten in Kenia en Senegal opgestart. De eerste kleine boeren worden getraind om te kunnen voldoen aan de door de Europese supermarkten ontwikkelde EUREPGAP standaard voor tuinbouwproducten.

Ad. 7: Naast inzicht in de wijze waarop OESO-leden ontbinding in de MOL’s implementeren is er ook voortgang geboekt ten aanzien van verdere ontbinding. Zo worden in de MOL-aanbeveling van de OESO/DAC drempelwaarden afgeschaft waaronder niet ontbonden hoeft te worden en wordt de lokale en regionale inkoop bevorderd.

Toelichting:

Ad 2: In 2005 zijn voorbereidingen getroffen voor een nieuw partnerschapsprogramma met de World Health Organization (WHO). Dit programma zal in 2006 worden afgesloten en zal zich in nog sterkere mate dan voorheen richten op duurzame armoedebestrijding, waarbij de nadruk blijft liggen op het kernmandaat van de WHO.

Ad 3: In 28 partnerlanden zijn thans Poverty Reduction Strategy Papers (PRSP’s) beschikbaar. In de Meerjarige Strategische Plannen (MJSPs) geven ambassades aan deze te ondersteunen. Acht partnerlanden hebben geen PRSP, maar in Egypte, Guatemala en Zuid-Afrika zijn wel nationale of sectorale ontwikkelingsplannen ontwikkeld. In Afghanistan steunt Nederland actief het proces om een armoedestrategie te ontwikkelen. Nederland onderstreept in haar dialoog met het partnerland de noodzaak tot samenwerking met het bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld. In landen waar een tweede generatie PRSP wordt geformuleerd, wordt door donoren afstemming van lokale beleidsprioriteiten op MDGs gestimuleerd. In sommige landen (bijvoorbeeld Vietnam) is een nationale versie van de MDGs ontwikkeld.

Ad 4: Het werken met de sectorale benadering is een doorlopend streven. In de meerderheid van de partnerlanden laat de opzet en uitvoering van sectorale plannen van de overheid dat toe. Hierbinnen worden maatschappelijke organisaties en waar mogelijk het bedrijfsleven betrokken. Sectordoorsnijdende thema’s, met name gender en goed bestuur zijn hier ook in opgenomen. Afronding van de evaluatie van de sectorale benadering wordt voorzien voor 2006.

Ad 5: In 2005 is in de Palestijnse Gebieden macrosteun verstrekt in co-financiering met de Wereldbank. Evenals andere donoren droeg Nederland bij aan de stabiliteit en het vredesproces in de Palestijnse Gebieden. Gezien het belang hiervan werd, in afwijking van de gestelde standaardvoorwaarden voor macro-steun, toch besloten de Palestijnse Gebieden op deze wijze te ondersteunen.

Ad 6: In de partnerlanden met een PRSP (28) zijn gecombineerde armoede en institutionele analyses beschikbaar. Tot nu toe zijn Poverty and Social Impact Assesments (PSIAs) uitgevoerd in tien landen: Benin, Ethiopië, Mali, Rwanda, Tanzania, Ghana, Zambia, Jemen, Bolivia en Nicaragua. De meeste PSIA’s worden ondernomen door de Wereldbank, IMF en DFID, in enkele gevallen in samenwerking met het partnerland. Nederland is intensief betrokken bij de verdere ontwikkeling van de PSIA-methodiek, onder andere door bijdragen aan een nieuw handboek, uitgegeven door de Wereldbank en DFID. Ook in OESO/DAC-verband en middels het PSIA-netwerk wordt actief bijgedragen aan een simpele, geharmoniseerde methode van armoede effectmeting. Eind 2005 waren 25 ambassades ingestroomd in het ondersteuningsprogramma voor Public Finance Management. Veelal zijn medewerkers van andere donororganisaties hierbij betrokken, en vertegenwoordigers van het partnerland als resource-person.

Ad 8: Met betrekking tot het in 2005 door de G8 gelanceerde multilaterale schuldverlichtingsplan heeft Nederland een invloedrijke rol gespeeld. Kwalitatieve schuldhoudbaarheidsanalyse-instrumenten zijn ontwikkeld, maar alleen bij de Wereldbank zijn de analyses richtinggevend voor de aard van een IDA-allocatie. Andere multi- en bilaterale partners gebruiken de analyses vooralsnog slechts naar eigen inzicht, als input bij beslissingen van dien aard.

Toelichting:

Ad 2: Op het ogenblik zijn er 41 publiek-private partnerschappen (PPP’s) in uitvoering, waar het ministerie van Buitenlandse Zaken partner in is. Daarnaast zijn er nog eens 25 PPP’s in voorbereiding. Eind 2004 waren nog slechts dertien PPP’s in uitvoering.

Ad 3: Met de Financieringsmaatschappij Ontwikkelingslanden (FMO) is overeenstemming bereikt over een nieuwe werkwijze, en over aanpassingen in de corporate governance. Dit heeft nog niet op alle punten zijn beslag gekregen in ondertekende nieuwe overeenkomsten.

Ad 4: In 2005 zijn, mede dankzij de nieuwe regeling, ruim 55 nieuwe ORET-aanvragen ingediend, tegenover 27 in 2004. De uitbetalingen zijn uiteindelijk uitgekomen op EUR 92 miljoen. In 2005 zijn 27 projecten goed gekeurd voor een totaalbedrag van EUR 189 miljoen. De MOL-portefeuille is in 2005 sterk gegroeid, van rond de EUR 54 miljoen naar 91 miljoen. Bovendien zijn al veel projecten voor 2006 in voorbereiding.

De voor 2005 voorziene evaluatie van het ORET-programma zal in 2006 worden afgerond.

Ad 6: Mede dankzij Nederlandse inspanningen is in het slotdocument van de VN-top van september 2005 een passage opgenomen over het belang van vergroting van toegang tot financiële diensten, inclusief microfinanciering. Tijdens de sluitingsbijeenkomst ontving het Nederlands Microfinancierings Platform een plaquette plus oorkonde voor de inspanningen tijdens het VN-jaar.

Ad 7: In 2005 zijn 120 ondernemers beneden de 55 jaar op pad gestuurd. In verschillende ontwikkelingslanden hebben Nederlandse experts vijftien keer advies gegeven aan branche-organisaties, zeven keer aan Kamers van Koophandel en in twee gevallen aan lokale werkgeversorganisaties. Daarnaast hebben deelnemers aan het PUM 33 keer geadviseerd voor beroepsonderwijs en 25 keer aan organisaties die het lokaal midden- en klein bedrijf ondersteunen.

Toelichting:

Ad 1: Tijdens de VN-Top in september 2005 is bevestigd dat op MDG’s gebaseerde nationale ontwikkelingsplannen (NDP’s) de basis moeten vormen voor internationale hulp. Behalve uit het slotdocument blijkt dit ook uit beleidsplannen en landenstrategieën van de individuele VN-organisaties.

Ad 5: In 2006 zullen alle ambassades in de partnerlanden een track record indienen. Het merendeel van de track records is reeds ontvangen.

Ad 6: De Paris Declaration on Aid Effectiveness werd aangenomen in maart 2005. In de Parijs Verklaring zijn voor zowel de partnerlanden als de donoren indicatoren en targets overeengekomen. In de volgende partnerlanden werden nieuwe harmonisatie-initiatieven gerealiseerd: Uganda, Zambia, Tanzania, Jemen, Kaap Verdië, Mozambique, Guatemala, Vietnam, Mali. Andere opmerkelijke resultaten zijn de Joint Assistance Strategies in onder andere Tanzania, Uganda en Zambia, waarmee een vergaande werkverdeling tussen donoren is gerealiseerd.

Ad 8: De DAC-rapportage en financiële onderdelen van de resultatenrapportage 2005 werden geheel gebaseerd op cijfers die met behulp van het management informatiesysteem Piramide werden verkregen. Er is een aanzet gedaan de sturingsfunctie van Piramide beter uit de verf te laten komen. Specificatie van noodzakelijke sturingsinformatie op verschillende managementniveaus is echter nog niet volledig afgerond. Van de lopende activiteiten werd 70 procent gewaardeerd. Bepaalde activiteiten zijn vanwege hun aard inmiddels uitgezonderd van waardering (bijvoorbeeld noodhulp en schuldverlichting), waarmee het percentage gewaardeerde activiteiten inmiddels hoger ligt.

Ad 9: Het rapport Resultaten in Ontwikkeling is op 11 november 2005 aangeboden aan de Tweede Kamer omdat het concretiseren van de opgenomen resultaten meer tijd in beslag nam dan gepland. Extra toegevoegd zijn de informatiefiches per land en sector.

Toelichting:

Ad 1: Uit het klantenonderzoek van de Economische Voorlichtingsdienst (EVD) ontstond een positief beeld van de economische dienstverlening van de Nederlandse vertegenwoordigingen. Met name in het midden- en kleinbedrijf bleek men echter niet altijd de weg naar de ambassade te vinden en bestond onzekerheid over het type dienstverlening dat mag worden verwacht. Onder de Dutch Trade Board is een werkgroep ingesteld met alle relevante netwerkpartners om te komen tot een beter en herkenbaarder economisch buitenlandnetwerk. Dit is een bijna permanent proces van verbeteringen en fine-tuning.

Ad 3: Zowel de Netherlands Business Support Offices, als tijdelijke versterkingen van economische afdelingen, als flexibele instrumenten ter ondersteuning van het bedrijfsleven zijn ontwikkeld.

Ad 4: In Nederland bestaan zeer intensieve contacten met het bedrijfsleven die vaak een thematische of actuele inslag hebben. Op belangrijke handelsposten is vaak een Business Council/Club of bilaterale Kamer van Koophandel actief.

BELEIDSARTIKEL 5: TOEGENOMEN MENSELIJKE ONTPLOOIING EN SOCIALE ONTWIKKELING

A. Algemene beleidsdoelstelling

Het bevorderen van menselijke ontplooiing en sociale ontwikkeling van armen in ontwikkelingslanden, in het bijzonder kinderen en vrouwen.

B. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Financiële toelichting

Verplichtingen

De verplichtingenstand op dit artikel is verhoogd met circa EUR 111 miljoen. Deze verhoging is een saldo van verhogingen en verlagingen. De belangrijkste oorzaak betreft het aangaan van aanzienlijke meerjarige verplichtingen voor verschillende prioriteiten uit de nota «Aan elkaar Verplicht». Behalve nieuwe verplichtingen voor hiv/aids en reproductieve gezondheid zijn nieuwe TMF-verplichtingen en een nieuwe meerjarige committering voor het Global Fund to fight Aids, Malaria and Tuberculosis (GFATM) aangegaan. Voorts zijn er verhogingen op het subartikel participatie civil society en voor programma’s op het gebied van kennisontwikkeling. Per saldo is er een verlaging voor verplichtingen op onderwijs wegens vertraging in de contractering van enkele bilaterale programma’s. Tenslotte is er een neerwaartse mutatie (circa EUR 200 miljoen) van administratieve aard. Bij het omzetten van de begroting van achttien naar elf artikelen in 2005 waren kas- en verplichtingenbudgetten gelijkgesteld. Daarvoor wordt nu gecorrigeerd.

Uitgaven

Artikel 5.1 Onderwijs

Op dit subartikel valt de realisatie EUR 17 miljoen lager uit dan geraamd. Dit wordt in hoofdzaak veroorzaakt doordat EUR 16 miljoen minder is uitgegeven op de onderwijsprogramma’s van de ambassades (met name Jakarta, Dar es Salaam en Ouagadougou) door vertragingen bij het opstarten van onderwijsprogramma’s in de ontvangende landen. Daarnaast is EUR 6 miljoen meer uitgegeven op de centrale onderwijsbudgetten. Dit is een saldo van lagere uitgaven op silent partnerships door vertraagde opstart van het programma in Nicaragua en hogere uitgaven voor onderwijs in Pakistan naar aanleiding van de aardbeving. Aan UNICEF is EUR 5 miljoen minder uitgegeven omdat dit bedrag reeds is vooruitbetaald in 2004, zoals in dat jaar gemeld bij tweede suppletoire wet.

Artikel 5.2 Kennisontwikkeling

Op dit subartikel is sprake van ruim EUR 5 miljoen lagere uitgaven. Dit wordt in hoofdzaak veroorzaakt door een overheveling van EUR 3 miljoen voor de Consultative Group on International Agricultural Research (CGIAR) naar art. 6.1 en een verlaging van EUR 2,3 miljoen doordat een programma voor de tweede fase van conservatie van de collectie van het Tropenmuseum niet doorgaat.

Artikel 5.4 Hiv/aids

De uitgaven voor hiv/aids, tuberculose en malaria worden met EUR 14,2 miljoen verlaagd ten opzichte van de ontwerpbegroting. Deze verlaging is technisch van aard. Allereerst is de voor 2005 geraamde bijdrage aan het United Nations Population Fund (UNFPA) uiteindelijk EUR 10 miljoen lager uitgevallen vanwege een vooruitbetaling in 2004 van een deel (EUR 10 miljoen) van de vrijwillige bijdrage over 2005 (zie 29 800 V, nr. 13 uit 2004). Daarnaast vonden, zoals vermeld bij tweede suppletoire begroting, overhevelingen (circa EUR 8 miljoen) plaats naar artikel 5.5 (reproductieve gezondheid) en, zoals vermeld in de Decemberbrief, een overheveling (EUR 2,4 miljoen) naar artikel 4.2 Armoedevermindering.

De in de eerste suppletoire begroting aangekondigde intensivering van de bestrijding van hiv/aids in de partnerlanden heeft plaatsgevonden met name in Guatemala, Mozambique, Thailand en Zuid-Afrika. In sommige landen, zoals Burkina Faso, Suriname en Vietnam, werd vertraging opgelopen in de start van het programma waardoor een neerwaartse bijstelling heeft plaatsgevonden in de tweede suppletoire wet. Deze programma’s zullen in 2006 alsnog aanvangen.

De intensivering van EUR 6,3 miljoen voor het Joint United Nations Programme on HIV/AIDS (UNAIDS) is geëffectueerd conform de Aids-notitie. Een deel van de uitgaven aan Publiek Private Partnerschappen (PPP) voor onderzoek zal vanwege vertraging in de opstart pas in 2006 plaatsvinden. De uitgaven aan het PP WHO vielen lager uit. Daartegenover stonden hogere uitgaven voor TMF-organisaties.

Artikel 5.5 Reproductieve gezondheid

De uitgaven voor reproductieve gezondheid laten een toename van ruim EUR 32 miljoen zien. Deze verhoging van de uitgaven is met name een gevolg van een meerjarige aanzienlijke intensivering op de ambassades van activiteiten en programma’s gericht op de verbetering van de (reproductieve) gezondheidszorg, maar ook van een verhoging van het TMF-programma gezondheid algemeen. Ten opzichte van de gemelde mutaties in de Decemberbrief heeft nog een extra verhoging van de uitgaven met EUR 4,6 miljoen plaatsgevonden vanwege hoger uitgevallen uitgaven op enkele ambassades, onder andere in Mozambique, Ethiopië, Mali en Vietnam.

Artikel 5.6 Participatie civil society

De uitgaven voor participatie civil society laten een verlaging van ruim EUR 16 miljoen zien ten opzichte van de ontwerpbegroting. Deze verlaging wordt grotendeels veroorzaakt door een neerwaartse bijstelling van de uitgaven van SNV (met EUR 14 miljoen). Alhoewel bij de eerste suppletoire wet het budget voor de SNV nog is verhoogd met een kasschuif van 2004 naar 2005, bleek de in 2004 opgelopen vertraging in de uitvoering van programma’s nog een doorlopend effect op 2005 te hebben. Zoals reeds gemeld bij tweede suppletoire wet is vertraging opgetreden in de uitvoering van het beleidskader mediapluriformiteit in Iran. Uiteindelijk kon in 2005 slechts EUR 3,8 miljoen worden uitgegeven van de beschikbare EUR 15 miljoen. Naast deze verlagingen vonden er eveneens enkele, kleinere, verhogingen plaats, zoals voor het TMF-programma overig.

C. Beleidsmatige informatie

Toelichting:

Ad 2: Het afsluiten van silent partnerships (SP’s) verloopt trager dan verwacht. Dit komt vooral door de tijd die een grondige voorbereiding van het afsluiten van de overeenkomst tussen ontvangende land en actieve partner vergt. Deze overeenkomst dient als basis voor de af te sluiten SP-overeenkomst. Hierdoor kon de voorbereiding van vier SP’s niet (geheel) worden afgerond in 2005. Verwacht wordt dat in de eerste helft van 2006 vijf overeenkomsten afgerond zullen zijn.

Ad 3: In 2005 zijn vijf nieuwe landen met een Poverty Reduction Strategy Paper (PRSP) en een onderwijssectorplan toegevoegd aan het Fast Track Initiative (FTI). Als gevolg van vertraging in het opstellen van deze plannen zijn dit er drie minder dan verwacht. Van de vijf nieuwe landen hebben in 2005 twee landen financiering ontvangen uit het FTI Catalytic Fund. De overige drie landen zullen vanaf 2006 financiering ontvangen uit dit fonds. De deelnemers aan het FTI-partnerschap zijn eind 2005 in principe akkoord gegaan met een Nederlands voorstel voor een aanvullend FTI-financieringsmechanisme, met name gericht op die landen die weinig hulp ontvangen. Dit mechanisme vergroot de voorspelbaarheid van geldstromen voor de ontvangende landen.

Toelichting:

Ad 1: De heroriëntatie van het onderzoeksprogramma is afgerond: in september 2005 is de notitie Onderzoek in Ontwikkeling (bijlage bij Kamerbrief 29 234, nr. 39) naar de Tweede Kamer gestuurd.

Ad 2: Tot dusver voeren ambassades in partnerlanden nog geen beleidsdialoog met de overheid over de ondersteuning van nationale en sectorale strategieën inzake kennis en onderzoek voor ontwikkeling. De beleidsvoornemens uit de notitie Onderzoek in Ontwikkeling zullen de komende jaren worden ingebed in het werk van ambassades en de directies van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag. De totstandkoming van kennis- en onderzoeksstrategieën bij laatstgenoemden krijgt daarbij bijzondere aandacht. De inrichting van de IS-academie (Kamerbrief 29 234, nr. 40) draagt bij aan de ontwikkeling van relevante kennis binnen en buiten het ministerie van Buitenlandse Zaken en toepassing daarvan in het beleid.

Ad 3: Het grootste deel van de ministeriebrede onderzoeksactiviteiten is nu reeds gericht op kennisproductie ten behoeve van de prioritaire thema’s van Aan Elkaar Verplicht.

Ad 4: De gedachtenvorming over aanpassingen van de programma’s is in 2005 begonnen en zal in de loop van 2006 haar beslag krijgen. De uitvoering en het beheer van de programma’s Internationaal Onderwijs zullen in 2006 worden doorgelicht.

Ad 5: Om vermindering van het tekort aan geschoold middenkader te bereiken is het beurzenprogramma Netherlands Fellowship Programme (NFP) ingesteld. Hierin worden sinds 2002 voor de Internationale Onderwijsprogramma’s beurzen toegekend op basis van de vraag uit 57 ontwikkelingslanden. In toenemende mate wordt gewerkt met meerjarenafspraken met instellingen in die landen om de capaciteitsversterking te optimaliseren. Ter voorbereiding op de tracer studies worden systematisch zoveel mogelijk relevante gegevens over oud-bursalen verzameld.

Ad 6: In het kader van institutionele versterking van post-secundair onderwijs- en trainingscapaciteit in ontwikkelingslanden (NPT) waren in 2005 in dertien landen projecten in uitvoering. Enkele kleine projecten naderden voltooiing. De meeste drie- en vierjarige projecten bevonden zich in de startfase.

Het is dan ook nog te vroeg om over de versterking van de capaciteit van het tertiair onderwijs in de NPT-landen definitief te kunnen oordelen.

Toelichting:

Ad 3: Dit betreft een resultaat dat doorlopende inspanning vergt. In 2005 is er aantoonbare voortgang geboekt om dit te bereiken. In Afghanistan hebben bijvoorbeeld de ambassades een plan van aanpak opgesteld om resolutie 1325 in de praktijk te vertalen.

Ad 4: De meerderheid van de ambassades in de partnerlanden heeft in haar MJSP doelstellingen geformuleerd op het gebied van gender. Deze zijn met name gericht op voorwaardenscheppende activiteiten op het gebied van politieke participatie en de bestrijding van geweld tegen vrouwen. Zo is er de terbeschikkingstelling van identiteitspapieren aan vrouwen (nodig voor de ontvangst van stemkaarten) en de praktische ondersteuning van vrouwelijke politieke kandidaten. Tevens wordt bijvoorbeeld de juridische sector versterkt (wetgeving, training van rechters en advocaten) ter bestrijding van straffeloosheid van seksueel geweld. Ook binnen sectorale programma’s wordt toegewerkt naar verankering van vrouwenemancipatie. De meetbaarheid van geformuleerde doelstellingen blijft een punt van aandacht. Sectorale programma’s worden in multidonorverband in een aantal landen nu ook specifiek geëvalueerd op hun bijdrage aan de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen. In Tanzania, Burkina Faso, Mali, Uganda en Mozambique heeft integratie van gender-gelijkheid in de PRSP plaats gevonden. Er zijn heldere indicatoren opgenomen en de data zijn uitgesplitst voor mannen en vrouwen. Nederlandse vertegenwoordigingen in het buitenland hebben dat proces samen met andere donoren ondersteund. In 2006 wordt tevens advisering aan Benin voorzien.

Toelichting:

Ad 4: De samenwerking met de VS verloopt goed als het gaat om het gezamenlijk ondersteunen van programma’s voor Orphans and Vulnerable Children (OVC) en onderzoek naar nieuwe preventieve technologieën zoals aids-vaccin en hiv-virusdodende middelen (microbiciden). De samenwerking ter ondersteuning van het bedrijfsleven blijft enigszins achter. In Ghana wordt de samenwerking gecontinueerd. In Zambia faciliteert de Nederlandse ambassade de dialoog tussen Nederlandse partners en partners uit de VS om aidsmedicijnen (ARVs) te introduceren bij bedrijven. Mozambique werkt samen met de VS om het bedrijfsleven (business coalition on aids) te ondersteunen.

Toelichting:

Ad 3: Op de Millennium+5 Top is een cruciale zinsnede geformuleerd over seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR), die een uitstekend uitgangspunt vormt om dit thema beter op te nemen in de millenniumontwikkelingsdoelen. Deze zinsnede vormt de basis voor een specifieke target onder MDG 5 over SRGR die naar alle waarschijnlijkheid in augustus 2006 tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (AVVN) zal worden bekrachtigd.

Toelichting:

Ad 3: Beide evaluaties zijn uitgevoerd, alleen het SNV-rapport is nog niet vastgesteld. De resultaten en de beleidsreactie worden begin 2006 gezamenlijk naar de Tweede Kamer gestuurd.

BELEIDSARTIKEL 6: BESCHERMD EN VERBETERD MILIEU

A. Algemene beleidsdoelstelling

Waarborgen van een duurzame leefomgeving door het integreren van de beginselen van duurzame ontwikkeling in de mondiale context, in nationaal beleid en in nationale programma’s van ontwikkelingslanden alsmede het keren van het verlies van natuurlijke hulpbronnen.

B. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Financiële toelichting

Verplichtingen

De mutatie in de verplichtingenstand is een saldo van verhogingen en verlagingen. Nieuwe meerjarige verplichtingen zijn aangegaan om de prioritaire doelstellingen ten aanzien van milieu en water en drinkwater en sanitaire voorzieningen te realiseren. De verplichtingen voor een aantal bilaterale landenprogramma’s en de Global Environment Facility (GEF) zijn in 2005 naar beneden bijgesteld.

Uitgaven

Artikel 6.1 Milieu en Water

Het milieu- en waterprogramma liet een aanzienlijke groei zien in 2005. Deze groei is voornamelijk gerealiseerd door intensiveringen op het terrein van klimaat en energie, biodiversiteit en bossen en op het terrein van internationaal milieubeleid. Een aantal organisaties heeft hogere of nieuwe bijdragen ontvangen, zoals de International Union for the Conservation of Nature (IUCN), het United Nations Human Settlement Programme (UN-HABITAT), het GEF, Stichting Tropenbos en het Biodiversiteitsfonds. Daarnaast is een ruraal duurzaam energie programma van GTZ (Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit) medegefinancierd. In 2005 is een begin gemaakt met de uitvoering van het amendement Huizinga-Heringa inzake veenbossen in Kalimantan. Aan TMF (Thematische medefinanciering)-organisaties voor milieu en water is EUR 10,5 miljoen meer uitgegeven. De liquiditeitsbehoefte van lopende TMF-verplichtingen bleek hoger dan verwacht. Tevens zijn organisaties bevoorschot uit de TMF-ronde 2006–2010. De voorziene intensivering van de uitgaven via de ambassades, zoals gemeld bij eerste suppletoire wet, heeft plaatsgevonden, zij het dat enkele ambassades niet in staat bleken alle geplande uitgaven reeds in 2005 te realiseren. De latere start van programma’s in het Congo- en Amazonebekken zorgt ook voor een onderbesteding van circa EUR 3,5 miljoen. Tenslotte heeft een technische overheveling van de middelen voor de Consultative Group on International Agricultural Research (CGIAR) van artikel 5.2 naar 6.1 plaatsgevonden.

Artikel 6.2 Water en Stedelijke Ontwikkeling

De uitgaven voor water en stedelijke ontwikkeling kennen een lagere realisatie dan voorzien. De uitgaven voor drinkwater en sanitaire voorzieningen zijn, zowel via de ambassades als via het departement, aanzienlijk gestegen in 2005. De reden voor deze uitgavenstijging is de intentie om 50 miljoen mensen aan schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen te helpen uiterlijk in 2015. Structurele intensivering heeft ook plaatsgevonden via het opstarten van waterbeheerprogramma’s in de stroomgebieden van de Niger, de Kagera, de Incomati en de Ganges. De uiteindelijke verlaging wordt grotendeels veroorzaakt door een aantal technische overhevelingen, waarbij een gedeelte van het waterbudget uit dit subartikel terecht is gekomen op artikel 6.1 en artikel 4.2. Daarnaast is vertraging opgetreden in programma’s in onder andere Benin, Colombia, Egypte, India en Indonesië. De uitgaven voor TMF zijn circa EUR 1 miljoen lager uitgevallen door een te optimistische initiële planning van de ontvangende organisaties.

C. Beleidsmatige informatie

Toelichting:

Ad 2: Om het onderwerp adaptatie in duurzame ontwikkelingsprogramma’s te integreren werd een strategie met drie prioritaire acties opgesteld. Hiermee is een aanvang gemaakt om deze integratie beter mogelijk te maken.

Ad 3: Nederland ondersteunde Afrikaanse landen in de onderhandelingen voor een internationaal regime voor genetische hulpbronnen door de organisatie van een internationale workshop samen met het Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit (GTZ). Ten aanzien van het veiligstellen van traditionele kennis van inheemse volken is een Nederlands position-paper opgesteld. Programma’s in het kader van agrobiodiversiteit bleken moeilijk in te passen in de door de Nederlandse vertegenwoordigingen gekozen sectoren. Nederland ondersteunde wel initiatieven voor het vormen en beschermen van ecologische netwerken in Zuidoost Azië, Midden-Amerika en Afrika.

Ad 4: De uitgaven voor het internationale bossenprogramma bedroegen EUR 60 miljoen. Voorbereidingen voor nieuwe regionale programma’s in het Congo- en Amazone bekken zijn in een vergevorderd stadium, maar hebben in 2005 nog niet tot uitgaven geleid. In Europees verband heeft Nederland bijgedragen aan het tot stand komen van het FLEGT akkoord (Forest Law Enforcement, Governance and Trade). Ook is in Europees verband gestart met de voorbereidingen voor het sluiten van vrijwillige partnerschapsovereenkomsten met Ghana, Kameroen en Maleisië om illegale houtexport tegen te gaan.

Ad 5: Nederland heeft geprobeerd om het uitvoeringsmechanisme CRIC (Committee for the Review of Implementation of the Convention) van het woestijnbestrijdingsverdrag beter te laten functioneren. Dankzij sectorale begrotingssteun hebben Senegal en Kaapverdië kunnen werken aan de doelstellingen van dit verdrag. De uitvoering van activiteiten op het gebied van woestijnbestrijding in vier partnerlanden in Afrika verloopt echter moeizaam doordat slechts een beperkt aantal ambassades in de partnerlanden actief is in sectoren die direct met woestijnbestrijding te maken hebben.

Ad 6.2: In 2005 vond de eerste conferentie van partijen bij het Stockholm (POP: Persistant Organic Polutants) verdrag en de tweede conferentie van partijen bij het verdrag van Rotterdam plaats. De derde voorbereidende vergadering (Prepcom) mondde niet uit in de aanvaarding van de Strategic Approach to International Chemicals Management (SAICM). De aanvaarding hiervan is van belang voor een versterkte internationale coördinatie van activiteiten ten behoeve van mondiaal verbeterd chemicaliën beheer. SAICM werd tijdens de International Conference on Chemicals Management in februari 2006 in Dubai aangenomen.

Ad 7: Via het Global Water Partnership wordt in zes Afrikaanse landen steun verleend aan het ontwikkelen van nationale plannen voor geïntegreerd waterbeheer. De onderhandelingen met de Asian Development Bank voor ondersteuning van vier Aziatische landen bij de uitvoering van nationale plannen zijn vergevorderd. In vijf grensoverschrijdende stroomgebieden is goede voortgang geboekt bij verbeterd waterbeheer.

Ad 8: Het voornemen om in de periode 2005–2007 in totaal 1,5 miljoen mensen toegang te verschaffen tot duurzame energiediensten zal ruimschoots worden gehaald. Dit voornemen is onderdeel van de doelstelling om uiterlijk in 2015 in totaal 10 miljoen mensen duurzaam toegang tot energie te verschaffen. Het plan van aanpak hiervoor is in 2005 vergevorderd.

Ad 10: Integratie van milieu in de onderwijsprogramma’s in de partnerlanden kreeg slechts in incidentele gevallen extra aandacht in 2005. Jongerenorganisaties zijn betrokken geweest bij de voorbereiding van onder andere de Commission on Sustainable Development (CSD) en de VN-top. Daarnaast hebben acht Nederlandse studenten stage gelopen op de afdeling Milieu en Water van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Ad 11: Nederland nam deel aan de discussie gericht op de formulering van regels ten aanzien van Antarctisch toerisme. Deze discussie heeft nog niet geleid tot aanvaarding van nieuwe regels ten behoeve van versterkte internationale samenwerking.

Toelichting:

Ad 1: Naast genoemd resultaat heeft Nederland in 2005 een doelstelling vastgesteld om uiterlijk in het jaar 2015 in totaal 50 miljoen mensen duurzaam te voorzien van drinkwater en sanitaire voorzieningen. Hiervoor is een programma opgesteld, waarvan een aantal deelprogramma’s met onder andere particuliere organisaties en UN-Habitat in 2005 van start ging. Een groot deel verloopt via multilaterale programma’s, bijvoorbeeld via het UN-Habitat-Managing Water for African Cities, ISSUE/WASTE en het Programme for Asian Cities. De regionale focus van drinkwater en sanitatie ligt daarmee op Afrika.

Ad 2: Nederland ondersteunde Bangladesh, Egypte, Ghana, Indonesië, Jemen, Mali, Mozambique en Vietnam bij het opnemen van water in hun nationale beleidskader.

Ad 3: In Burkina Faso, Mali, Ghana, Kenya en Uganda werden instituties op het gebied van drinkwater en sanitatie gesteund. In samenwerking met het water en sanitatie programma van de Wereldbank wordt in Afrika, Azië en Latijns Amerika een groot aantal organisaties ondersteund dat zich richt op nationale capaciteitsopbouw en institutionele ontwikkeling.

BELEIDSARTIKEL 7: WELZIJN EN VEILIGHEID VAN NEDERLANDERS IN HET BUITENLAND EN REGULERING VAN HET PERSONENVERKEER

A. Algemene beleidsdoelstelling

Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van het personenverkeer.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken spant zich in om de belangen van Nederlanders in het buitenland te beschermen en om het personenverkeer naar Nederland in goede banen te leiden. De Europese integratie, het wegvallen van grenzen binnen Europa en de globalisering leiden ertoe dat de mobiliteit van mensen toeneemt. Naarmate de mobiliteit van mensen groter wordt, neemt de vraag naar consulaire diensten en regulering van het personenverkeer toe. Tot het laatste behoort het – mede in Europees verband – organiseren van de visumuitgifte en het asielbeleid.

B. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Financiële toelichting

Verplichtingen

Op dit artikel zijn het kas- en verplichtingenritme gelijk. De mutatie worden daarom toegelicht onder de uitgaven.

Uitgaven

Artikel 7.1 Consulaire Dienstverlening

In 2005 werd met de bouw van het Nieuw Visum Informatiesysteem (NVIS) gestart. Voor de ontwikkeling van dit systeem is per saldo EUR 3,2 miljoen meer uitgegeven dan geraamd. Ook werd EUR 1,9 miljoen uitgetrokken voor de inzet van het rampenidentificatieteam na de tsunami.

Artikel 7.2 Vreemdelingenbeleid

Dit subartikel werd verlaagd vanwege de lagere toerekening van directe kosten voor eerstejaarsopvang van asielzoekers. Dat kwam door een lagere instroom van asielzoekers en een kortere verblijfsduur van eerstejaarsasielzoekers in het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA). Daarnaast is 0,5 mln meer uitgegeven aan het programma Terugkeer, Migratie en Ontwikkeling (TMO), waaronder terugkeerpremies voor uitgeprocedeerde asielzoekers. Voorts is het budget voor legalisatie en verificatie met EUR 1,5 miljoen verlaagd. Omdat het ministerie van Buitenlandse Zaken alleen nog achteraf op verzoek van beschikkende instanties documenten mocht verifiëren, vonden slechts op bescheiden schaal verificatieonderzoeken plaats. Het ministerie heeft in samenwerking met de ketenpartners in december een nieuwe beleidsnotitie legalisatie gepresenteerd.

Ontvangsten

Artikel 7.10 Consulaire dienstverlening

De ontvangsten vallen per saldo EUR 3,1 miljoen hoger uit. De ontvangsten aan paspoortgelden, kanselarijrechten en legalisatierechten zijn hoger dan geraamd. Daarentegen zijn geen ontvangsten gerealiseerd voor inburgeringsexamens omdat deze eerst in 2006 zullen worden afgenomen.

C. Beleidsmatige informatie

Toelichting:

Ad. 1. Op basis van het rapport van de Algemene Rekenkamer (kamerstuknummer 30 010, nr. 2) over gedetineerdenbegeleiding is er een interne beleidsevaluatie uitgevoerd. De resultaten daarvan (kamerstuknummer 30 010, nr. 5) zullen leiden tot enkele beleidsaanpassingen in 2006, onder meer ten aanzien van consulaire normen.

Ad. 3. De eerste fase van de invoering van biometrische kenmerken in reisdocumenten is verschoven naar augustus 2006. Voor zover in dit stadium kan worden overzien vergt implementatie van deze fase geen additionele organisatorische maatregelen bij het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Toelichting:

Ad. 3: In 2004 werd een startnotitie aan de Tweede Kamer voorgelegd. Deze bevatte vooral een analyse van de relatie tussen ontwikkeling en migratie. Op basis van deze analyse is in 2005 een bescheiden aantal praktische activiteiten ontwikkeld, waaronder projecten voor capaciteitsopbouw voor migratiemanagement in Ghana en programma’s voor tijdelijke uitzending van migranten voor wederopbouw in het land van herkomst in samenwerking met de International Organisation for Migration (IOM).

Ad 5: Vanuit het programma Terugkeer, Migratie en Ontwikkeling worden verschillende terugkeerprogramma’s gefinancierd, zoals de REAN+ regelingen voor Irak, Afghanistan, Angola en de Democratische Republiek Congo. Het uitvoeringsprotocol behorend bij de overeenkomst tussen de EU en Albanië inzake de overname van personen is ondertekend. In november zijn de onderhandelingen voor het uitvoeringsprotocol met Sri Lanka gestart.

Ad 10: In 2005 is een eerste ontwerp-Visumwet gereed gekomen. Inmiddels is hierover een advies ontvangen van de Advies Commissie voor Vreemdelingen Zaken (ACVZ). Als gevolg van dit advies zal de Visumwet worden opgenomen in de Vreemdelingenwet. De eerste onderdelen van NVIS zijn in 2005 gereed gekomen maar de implementatie is nog niet gestart. Deze zal in 2006 aanvangen.

BELEIDSARTIKEL 8: VERSTERKT CULTUREEL PROFIEL EN POSITIEVE BEELDVORMING IN EN BUITEN NEDERLAND

A. Algemene beleidsdoelstelling

Deze doelstelling is tweeledig. Enerzijds streeft de regering naar een versterkt internationaal cultureel profiel en anderzijds naar een grotere kennis van en waardering voor Nederland in het buitenland en het Nederlandse buitenlandbeleid in eigen land.

B. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Financiële toelichting

Verplichtingen

Voor het stageprogramma dat beoogt jongeren meer bij armoedevraagstukken te betrekken werd een meerjarige verplichting van EUR 20 miljoen aangegaan. Dit verklaart EUR 15 miljoen van de hogere verplichtingen. Daarnaast was sprake van hogere verplichtingen van EUR 4,75 miljoen in verband met het referendum over de Europese Grondwet. Voor Clingendael werd EUR 8,2 miljoen meer verplicht dan oorspronkelijk was begroot in verband met de meerjarige basissubsidie tot en met 2008. Verder was er sprake van hogere verplichtingen ad EUR 1,5 miljoen bij het Programma Ondersteuning Buitenlands Beleid (POBB) voor projecten die in 2005 en 2006 tot uitgaven leiden.

Uitgaven

Artikel 8.1 Nederlandse cultuur

De hogere realisatie ad EUR 1,2 miljoen is een saldo van meeruitgaven van EUR 1,2 miljoen voor de programma’s PICB (+ EUR 0,3 mln), PCAP (+ EUR 0,2 mln) en de bijdrage aan instituten (+ EUR 0,7 mln), minder uitgaven als gevolg van vertragingen bij het opvragen van middelen bij reguliere HGIS-C activiteiten (– EUR 0,5 mln) en meeruitgaven als het gevolg van bijzondere activiteiten voor de prioritaire landen Marokko en Suriname (+ 0,5).

De EUR 2,0 miljoen aan extra middelen die voor deze laatste activiteiten (Marokko en Suriname) werden toegekend zullen later worden uitgegeven, in verband met een trager dan voorziene operationalisering.

Artikel 8.3 Draagvlak Nederlands buitenlandbeleid

Op dit subartikel is EUR 5,6 miljoen meer uitgegeven dan voorzien. Dit is voor het grootste deel toe te schrijven aan de uitgaven die werden gedaan voor het referendum over de Europese Grondwet. Van de extra middelen hiervoor ad EUR 6,25 miljoen werd uiteindelijk EUR 4,75 miljoen besteed. Voor communicatie over Europa en Europese bewustwording (Europafonds) werd EUR 1 miljoen meer uitgegeven. Verder werd meer uitgegeven voor het Programma Kleine Projecten ODA (EUR 2,0 miljoen) en aan het Instituut Clingendael (EUR 0,6 miljoen). Tegenover de verhogingen werd op enkele onderdelen minder uitgegeven. Zo is sprake van een onderuitputting van EUR 1 miljoen op het stageprogramma. Aangezien het opstarten van dit nieuwe programma wat langer duurde dan verwacht zijn minder subsidieaanvragen verwerkt dan aanvankelijk werd verondersteld. Op onderdelen bij het Programma Ondersteuning Buitenlands Beleid (POBB) is vertraging opgetreden in enkele projecten (zoals de bouw van het gerechtsgebouw in Paramaribo) hetgeen tot een onderuitputting van EUR 0,2 miljoen leidde. De tussentijds aan het POBB ter beschikking gekomen extra middelen ad EUR 7,7 miljoen voor onder meer het Jakarta Law Enforcement Centre (JCLEC) en het Northern Dimension Environmental Partnership (NDEP) zullen pas in 2006 tot uitgaven leiden. Verder is er sprake van onderuitputting bij Voorlichting OS (EUR 0,4 miljoen), het Programma Kleine Projecten non-ODA (EUR 0,4 miljoen) en nog enkele voorlichtingsposten (zoals voorlichting buitenland, public diplomacy, aanbesteding website) binnen dit artikelonderdeel. De uitgaven voor staatsbezoeken onder dit artikel bedragen EUR 2,1 miljoen, waarvan EUR 1,7 miljoen uitgaven gerelateerd aan het Huis der Koningin zijn.

C. Beleidsmatige informatie

Toelichting:

Ad 2: Naast de culturele presentatie in genoemde landen is ook invulling gegeven aan het nieuwe Vlaams-Nederlandse Huis te Brussel.

Toelichting:

Ad 1: De ondertekening van het beleidskader Indonesië heeft nog niet plaatsgevonden. Wel worden sinds de zomer van 2005 de verbeterde betrekkingen met Indonesië benut. De ondertekening zal in de eerste helft van 2006 geschieden. Met betrekking tot Rusland en India zijn aanzetten voor de totstandkoming van een beleidskader gegeven.

Toelichting:

Ad 2: Het debat naar aanleiding van het referendum over het Europese Grondwettelijk Verdrag heeft eraan bijgedragen dat de burger zich meer bewust is geworden van de Europese Samenwerking. Hoewel dit slechts voor een deel is terug te voeren op specifieke activiteiten van de overheid – er namen immers veel meer actoren deel aan het debat – is een groter bewustzijn met betrekking tot Europa wel het netto resultaat geweest.

Ad 3: Uit diverse onderzoeken is gebleken dat het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking hoog is gebleven. Er was geen sprake van markante afwijkingen van de trend van de laatste jaren.

Ad 4: De «Wijs op reis»-campagne richtte zich in het verslagjaar met name op de vraag wat de burger op het gebied van consulaire dienstverlening van de overheid kan verwachten. Tevens hebben communicatie-activiteiten gericht op het ontmoedigen van drugssmokkel plaatsgevonden. Aangezien geen metingen hebben plaatsgevonden kan geen uitspraak worden gedaan over het effect van deze campagnes.

Toelichting:

Ad. 1 t/m 5. Ondanks de totstandkoming in 2005 van het kabinetsstandpunt met betrekking tot het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Werving en Opvang van Internationale Organisaties blijft er op deelterreinen – zoals fiscaliteit, toegang en verblijf, onderwijs en gezondheidszorg – ongenoegen bestaan bij internationale organisaties over de voorzieningen in Nederland. Op een groot aantal terreinen wordt gewerkt aan oplossingen. Daarbij is de inzet en betrokkenheid van alle departementen onontbeerlijk voor succes. Nederland Gastland is een interdepartementale verantwoordelijkheid. Om dat te onderstrepen is in 2005 de interdepartementale Stuurgroep Nederland Gastland opgericht.

6. NIET-BELEIDSARTIKELEN

NIET-BELEIDSARTIKEL 9: GEHEIM

Op dit artikel worden geheime uitgaven verantwoord.

NIET-BELEIDSARTIKEL 10: NOMINAAL EN ONVOORZIEN

Op dit artikel worden de uitgaven verantwoord die samenhangen met de HGIS-indexering en onvoorziene uitgaven.

Financiële toelichting

Verplichtingen en uitgaven

Het grootste deel van dit artikel bestaat uit een voorziening voor HGIS/loon-, prijs- en koersontwikkelingen en onvoorzien. Via overboekingen naar HGIS-artikelen op diverse begrotingen werden middelen uit dit artikel voor dat doel ingezet.

NIET-BELEIDSARTIKEL 11: ALGEMEEN

Dit artikel behandelt de apparaatsuitgaven van zowel departement in Den Haag als van het postennet (voornamelijk ambassades en consulaten). Het omvat de verplichtingen en uitgaven aangaande het ambtelijk personeel, overige personele uitgaven en materieel.

Financiële toelichting

Verplichtingen

De verplichtingenmutatie was nodig voor de opwaartse kasmutaties, waarvan al een aantal is toegelicht bij de eerste en tweede suppletoire wetten. Tevens is in 2005 overgegaan tot de aankoop van grond in Tokio, waarop de Nederlandse ambassade en de residentie staan.

Uitgaven

11.1 Apparaatsuitgaven

De verhoging van EUR 10,5 miljoen op dit artikel is het saldo van enkele opwaartse en enkele neerwaartse mutaties. De verhoging was nodig om de structurele uitgaven voor extra bewaking van het departement en incidentele uitgaven voor persoonsbeveiliging op de ambassades te dekken. Voorts is het artikel verhoogd voor uitgaven aan bouwprojecten in het buitenland die in eerder jaren vertraging hadden opgelopen, voor de aankoop van roerend en onroerend goed en de opening van de ambassades te Yaoundé en Doha. Een structurele verhoging van EUR 4,8 miljoen was nodig om stijgende premiemutaties voor pensioen, FPU en WAO te kunnen voldoen. De noodzakelijke aanbreng van de valbeveiliging aan de buitengevel van het ministerie, waarvoor het budget in 2005 is opgehoogd, wordt verschoven naar 2006.

Het artikel is later in het jaar verlaagd, met name als gevolg van een lagere personeelsbezetting dan geraamd. Ook vallen de uitgaven voor de invoering van het inburgeringsexamen lager uit dan geraamd en is er vertraging opgetreden in de uitvoering van enkele informatie- en communicatieprojecten. Ook zijn de materiële investeringskosten lager dan verwacht.

Ontvangsten

De tegenvaller op de ontvangsten wordt met name veroorzaakt door een lagere positief koersverschil dan eerder geraamd. Dit koerseffect is ontstaan door het hanteren van de corporate rate bij de non-ODA- en ODA-gerelateerde uitgaven versus de dagkoers. Het restant van de diverse minderontvangsten (circa EUR 2,8 miljoen) is het saldo van tegenvallende ontvangsten op ontwikkelingssamenwerking en meevallende ontvangsten met een materiële of een personele component.

De totale loonkosten zijn in 2005 lager uitgevallen dan geraamd.

Dit wordt veroorzaakt door een sterke daling van de bezetting, zowel op het departement als op de posten. Als gevolg van de lagere bezetting op de posten vielen ook de uitgaven voor de vergoedingen lager uit dan verwacht.

Een belangrijke factor voor de dalende bezetting is de relatief hoge uitstroom. Een groot aantal medewerkers heeft in 2005 nog gebruik gemaakt van de mogelijkheid op grond van de FPU-regeling vervroegd uit te treden. Daarnaast heeft externe werving voor het vervullen van vacatures in 2005 geruime tijd met grote terughoudendheid plaatsgevonden.

Het gemiddelde prijsniveau van de loonkosten steeg als gevolg van de stijging van het werkgeversdeel van sociale verzekeringspremies alsmede de reguliere incidentele loonontwikkeling.

Voor de vergoedingen kan de prijsstijging grotendeels worden verklaard door de stijging van de dollarkoers ten opzichte van de euro.

De gemiddelde loonkosten voor de lokale medewerkers op de posten vertoonden in 2005 een daling ten opzichte van 2004, die voornamelijk te maken heeft met structureel lagere belastingafdrachten in Nederland.

De materiele kosten zijn hoger uitgevallen dan geraamd. De verhoging was nodig voor extra bewaking en persoonsbeveiliging op departement en op ambassades. Tevens is het artikel verhoogd als gevolg van vertraging in eerdere jaren in bouwprojecten in buitenland, de aankoop van roerend en onroerend goed en de opening van ambassades te Yaoundé en Doha.

Problematiek inzake misbruik en oneigenlijk gebruik ten aanzien van BTZR en wachtgelden

Het Besluit Tegemoetkoming Ziektekosten Rijkspersoneel is per ultimo 2005 ingetrokken.

Over 2005 is een gerichte steekproef uitgevoerd op de rechtmatigheid van de aanspraken voor partners en kinderen.

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor de uitvoering van de regelingen voor wachtgelden, WW-uitkeringen en bovenwettelijke uitkeringen. De feitelijke uitvoering vindt plaats door de UWV. De genoemde regelingen zijn gevoelig voor misbruik en oneigenlijk gebruik (M&O), omdat voor de aspecten van het arbeidsverleden en neveninkomsten gebruik wordt gemaakt van de gegevens van de betrokkene zelf. De UWV heeft hiervoor een controlebeleid ontwikkeld. De declaraties van de uitgekeerde bedragen uit hoofde van de wachtgeldregeling en de bovenwettelijke regeling zijn als voorschot aan de UWV voldaan en in de extracomptabele voorschottenadministratie opgenomen. De definitieve vaststelling zal plaatsvinden op basis van een bij de jaarstukken van de UWV behorende accountantsverklaring.

7. BEDRIJFSVOERINGSPARAGRAAF

In deze paragraaf wordt op basis van uitzonderingsrapportage verslag gedaan over de opmerkelijke zaken die van invloed zijn geweest op de bedrijfsvoering in 2005. Dat wil zeggen dat alleen de ontwikkelingen op het terrein van de integrale bedrijfsvoering die van belang zijn in termen van risico’s en de daarmee samenhangende beheersingsmaatregelen zijn vermeld.

Kennis

Investeren in kennisbehoud en – ontwikkeling is een van de belangrijkste maatregelen die het ministerie van Buitenlandse Zaken treft om een efficiënte en effectieve bedrijfsvoering te borgen. In 2005 is in het bijzonder veel aandacht besteed aan maatregelen die de kwaliteit van het beheer van de voorschotten verder moeten verbeteren.

Voorschottenbeheer

Over het jaar 2004 constateerde de Algemene Rekenkamer een achteruitgang in de kwaliteit van het voorschottenbeheer en heeft zij een bezwaaronderzoek ingesteld. Mede naar aanleiding hiervan is door het ministerie een analyse gemaakt van de in 2004 geconstateerde fouten en onzekerheden. Vervolgens zijn maatregelen getroffen die vooral gericht zijn op het strikter aanspreken van managers op hun verantwoordelijkheid, op het vergroten van de kennis van het beheer van voorschotten, o.a. via e-learning, op interne voorlichting en communicatie en op het vergroten van de verantwoordingsplicht van de budgethouders.

Financiële functie

De opleidingseisen voor plaatsing in een financiële functie zijn opnieuw bezien. Per type functie worden de opleidingseisen uitgewerkt en vastgelegd. Ten einde de kwaliteit van de ondersteuning van de financiële functie verder te verbeteren wordt de financiële functie op het departement opnieuw ingericht. De aanpassing van de inrichting is vooral gericht op de kleinere control-units en moet zijn beslag krijgen medio 2006.

Interne informatie en communicatie

De voorlichting over financieel beheer is geïntensiveerd. Zo is bijvoorbeeld een aantal nieuwsbrieven verschenen en zijn in het managementinformatiesysteem Piramide monitoringsoverzichten ontwikkeld voor budgethouders om meer resultaatgericht te sturen. Actuele informatie wordt wereldwijd via het intranet aangeboden aan alle medewerkers.

In 2005 is een bedrijfsvoeringcursus voor nieuwe (plv) Chefs de Poste ontwikkeld. In de cursus ontwikkelen de deelnemers een «checklist-op-maat» waarmee zij op de nieuwe post de kwaliteit kunnen vaststellen van de bedrijfsvoering in meest brede zin (niet alleen financieel).

Toezicht

Kwaliteit financieel beheer

Het toezicht op de kwaliteit van het financiële beheer is verscherpt en verdiept. Het normenkader ten behoeve van de risicoanalyse t.a.v. het financieel beheer is aangepast. Op deze manier is het mogelijk om risico’s en de zwaarte daarvan op een meer concrete, eenduidige en transparante wijze vast te stellen. Het toezicht is hiermee zodanig georganiseerd dat onvolkomenheden bij budgethouders ten aanzien van het voorschottenbeheer in beginsel binnen een jaar worden opgelost.

Checklist Organisational Capacity Assessment (COCA)

Niet alleen het toezicht op de uitvoering van activiteiten is verscherpt. Dit is ook gebeurd voor het toezicht op de beoordeling van activiteiten. De toepassing van de capaciteitstoets maakt onderdeel uit van de risicoanalyse t.a.v. het financieel beheer. De budgethouder dient expliciet aan te geven of de verplichte COCA’s ook daadwerkelijk zijn uitgevoerd. Gebleken is dat regelgeving toegankelijker moet worden aangeboden.

Result Based Management

Mede door de evaluatie naar de werking van VBTB en naar de regeldruk en controletoren zijn in 2005 verdere stappen genomen om tot een meer resultaatgericht werkende organisatie te komen.

Risicoanalyse

In 2005 is hoge prioriteit gegeven aan het streven naar een verbeterd financieel beheer en naar een afname in het aantal fouten en onzekerheden t.a.v. het voorschottenbeheer. De risicoanalyse heeft zich derhalve in belangrijke mate gericht op het financieel beheer. Het voornemen om de risicoanalyse daarnaast meer te richten op het identificeren van mogelijke knelpunten ten aanzien van de uitvoering van beleid, heeft daardoor in mindere mate vorm gekregen. Wel zijn de eerste stappen hiertoe gezet doordat in 2005 t.a.v. vrijwel alle OS-partnerlanden meerjarige strategische plannen (MJSP’s) zijn opgesteld en goedgekeurd.

Track Record

Het instrument Trackrecord (gebruikt voor de toetsing vooraf van de verschillende vormen van ontwikkelingshulp in een partnerland) is aangepast en heeft nu naast macro-economische beoordeling ook een bijdrage geleverd aan een betere inzet van alle hulpvormen. De track records zijn ten aanzien van alle partnerlanden verplicht gesteld en zijn in het kader van de jaarplancyclus 2006 ingediend.

Monitoring en Evaluatie

Monitoring en evaluatie spelen een belangrijke rol in het resultaatgerichte sturingsmodel van het ministerie van Buitenlandse Zaken. De herziening van de indeling van de begroting voor 2005 heeft ertoe geleid dat de evalueerbaarheid van de doelstellingen is vergroot. Zo is de evaluatieprogrammering ingericht volgens de nieuwe indeling van de begroting – niet langer meer volgens kanalen van besteding van gelden (bilateraal, multilateraal en/of particulier) –, maar volgens de beoogde beleidsmatige resultaten, zoals de MDGs. De verwachting is dat de evaluatieprogrammering 2006 een nog betere dekking zal laten zien.

Managementinformatiesysteem

Na het wereldwijd invoeren van het informatiesysteem voor de financiële en activiteitenadministratie is veel aandacht besteed aan verdere opbouw en organisatie van kennis en capaciteit. Het ministerie heeft zich daarbij in het bijzonder gericht op het waar mogelijk verder doorvoeren van vereenvoudigingen en verbeteringen in het systeem, en on-the-job training voor medewerkers.

De ondersteuning van de financiële bedrijfsprocessen is in twee opzichten verbeterd. In de eerste plaats is het aantal handelingen dat budgethouders in het systeem moeten verrichten verkleind, waardoor de administratieve last voor budgethouders is verlicht. In de tweede plaats is de toegankelijkheid van de informatievoorziening vanuit het systeem verbeterd, zodat gebruikers sneller de informatie die ze nodig hebben kunnen vinden.

Voorts is in 2005 gewerkt aan een verdere inbedding van het financieel informatiesysteem in de organisatie, o.a via een grotere rol van de gebruikers. De beheerorganisatie heeft zich ontwikkeld tot een omgeving waarin de rollen en spelregels van en tussen proceseigenaren en beheerders duidelijker zijn uitgewerkt, waardoor achterstanden konden worden weggewerkt en er ruimte is ontstaan om aan nieuwe toepassingen te gaan denken.

Integriteit

Ook in 2005 heeft integriteit als thema nadrukkelijk op de agenda gestaan. Daarbij heeft de focus met name gelegen op de implementatie en handhaving van regelgeving. In dit kader is de departementale accountantsdienst in 2005 een audit naar zowel opzet als werking van het integriteitsbeleid gestart. De aanbevelingen die uit deze audit naar voren komen zullen in 2006 worden opgepakt. Een andere belangrijke stap in dit kader is de communicatie richting alle medewerkers over voorgevallen integriteitsschendingen en de daaraan verbonden consequenties. Dit beoogt preventief bij te dragen aan een verdere verbetering van de integriteit binnen de organisatie.

Begin 2005 is een Taskforce Corruptie opgericht die tot taak heeft waar nodig met voorstellen te komen voor het aan scherpen van instrumentarium en beleid op het gebied van corruptie bestrijding, teneinde de effectiviteit van onze ontwikkelingshulp verder te vergroten. In 2005 heeft dit er toe geleidt dat het Trackrecord-instrument op een paar punten is aangescherpt waardoor corruptie op dit moment explicieter dan voorheen aan de orde komt.

Veiligheid

Veiligheid, veiligheidsbewustzijn en de beveiliging van organisatie, medewerkers en werkprocessen zijn noodzakelijke voorwaarden om de hoofddoelstelling van het ministerie van Buitenlandse Zaken te kunnen realiseren.

Screening lokale medewerkers

In 2004 is geconstateerd dat een groot aantal lokale medewerkers met een vertrouwensfunctie nog niet de vereiste screening had. In nauwe samenspraak met het ministerie is de AIVD in het najaar van 2004 begonnen met de screening en is daar in 2005 mee verder gegaan. De doorlooptijd van deze exercitie wordt grotendeels bepaald door de beschikbare menskracht bij de AIVD. De omstandigheid dat alle onderzoeken in het buitenland moeten worden uitgevoerd draagt niet bij aan een snelle afronding. Er heeft een inventarisatie plaatsgevonden van alle vertrouwensfuncties. Inschatting van functies naar de mate van vertrouwelijkheid wordt ten principale opnieuw bezien. BZ hanteert het uitgangspunt dat de bedrijfsvoering op een verantwoorde wijze door moet kunnen gaan. Waar nodig zullen dan ook tijdelijke maatregelen getroffen worden.

Consulaire diensten

De sterk afgenomen asielinstroom, de aanstaande overdracht van visumverantwoordelijkheden aan de minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie en de wijziging van het legalisatie- en verificatiebeleid hebben geleid tot een reorganisatie.

Het in ontwikkeling zijnde nieuwe geautomatiseerde visum informatiesysteem (NVIS) blijft een belangrijk aandachtspunt in de bedrijfsvoering. De totstandkoming van dit systeem is een complex project met wederzijdse afhankelijkheden tussen de ketenpartners en tussen Nederland en de Europese Unie. Gezien de complexiteit van het NVIS en de ontwikkeling rondom biometrie wordt de implementatie nu voorzien in de loop van 2007.

Door beleidsontwikkelingen op het terrein van asiel en migratie krijgt BZ steeds meer verantwoordelijkheden te dragen in de uitvoering daarvan. Getracht zal worden om, in overleg met de ketenpartners, de beheerslast te beperken tot een aanvaardbaar niveau, zonder dat hierbij de kwaliteit van de uitvoering wordt aangetast. Hierbij zal zoveel mogelijk gebruik gemaakt gaan worden van geautomatiseerde oplossingen. Een voorbeeld hiervan is de aanvraagprocedure voor inburgeringsexamens in het buitenland. De ambassades zijn inmiddels toegerust om het basisexamen inburgering af te nemen.

Overig

Personeel

In 2005 zijn diverse maatregelen getroffen om de externe inhuur conform het rijksbrede plan aan aanpak «meer focus op externe inhuur» binnen het ministerie terug te dringen. De bestaande procedures zijn daarop aangepast en breed gecommuniceerd binnen het ministerie.

De Hoofddirectie Personeel en Organisatie (HDPO) toetst elk voornemen tot inhuurop een aantal aspecten, bijvoorbeeld in hoeverre de werkzaamheden door interne medewerkers kunnen worden vervuld.

Duurzame bedrijfsvoering

Het ministerie van Buitenlandse Zaken is zich bewust van de noodzaak van een duurzame samenleving die rekening houdt met toekomstige generaties. Duurzame ontwikkeling is niet alleen een belangrijk overkoepelend thema in het buitenlandbeleid, maar moet evenzeer worden waargemaakt in de uitvoering van de eigen interne werkzaamheden. Om de vraag hoe we «verduurzaming» in ons werk verder gestalte kunnen geven heeft het ministerie in oktober 2005 een Duurzaamheidsdag georganiseerd. Op grond van de resultaten van deze duurzaamheidsdag wordt een plan van aanpak voorbereid zodat in 2006 de basis kan worden gelegd voor een volledig duurzame bedrijfsvoering.

C. JAARREKENING

8. DE VERANTWOORDINGSSTAAT VAN HET MINISTERIE VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Ons bekend,

De Minister van Buitenlandse Zaken,

De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking,

9. SALDIBALANS

II Inleiding

1. Algemeen

De saldibalans is een financiële staat waarop de standen van de intra- en extra comptabele rekeningen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken worden verantwoord.

Het intra-comptabele deel van de saldibalans geeft inzicht in de kasstromen. Het gaat hier voornamelijk om de uitgaven en ontvangsten van dienstjaar 2005, die nog met het Ministerie van Financiën moeten worden verrekend. Na goedkeuring van de Rijksrekening vindt de verrekening plaats. De tegenrekening van de uitgaven en ontvangsten is de post «Rijkshoofdboekhouding» (RHB), de rekening-courant tussen de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Financiën. Onder het intra-comptabele deel zijn ook de liquide middelen van het Ministerie opgenomen. De uitgaven en ontvangsten buiten begrotingsverband, die met derden zullen worden verrekend en niet ten laste c.q. ten gunste van de begroting zijn gebracht, zijn verantwoord onder de intra-comptabele vorderingen en schulden.

Het extra-comptabele deel van de saldibalans geeft enerzijds inzicht in de standen van de uitstaande vorderingen en voorschotten die in het verleden tot kasstromen hebben geleid (ten laste c.q. ten gunste van de begrotingen van voorgaande jaren). Anderzijds bevat dit deel van de saldibalans de post openstaande verplichtingen. Deze post geeft inzicht in de toekomstige kasstromen. Openstaande verplichtingen kunnen leiden tot uitgaven ten laste van begrotingen van volgende jaren. De extra-comptabele rekeningen worden met behulp van diverse tegenrekeningen in evenwichtsverband geboekt.

2. Waarderingsgrondslagen

De uitgaven en verplichtingen in vreemde valuta worden gedurende het jaar met behulp van een vaste koers (corporate rate) omgerekend. Voor wat betreft de uitgaven in 2005 is 91% gerealiseerd in Euro, 6% in US dollar en 3% in ruim 100 andere vreemde valuta. Voor wat betreft de verplichtingen ligt dit percentage respectievelijk op 90% Euro, US-dollar 8% en overige valuta 2%.

De corporate rate 2005 van de USD was vastgesteld op 1 USD = 0,83 Euro. Deze koers blijft tevens van kracht in 2006.

De balansposten per 31 december worden gewaardeerd naar de corporate rate van het volgende boekjaar. Intra-comptabel betreft dit de liquide middelen, extra-comptabel betreft het de vorderingen, voorschotten en openstaande verplichtingen. De herwaardering die hieruit voortvloeit wordt verwerkt in de kas- en verplichtingenstroom van het afgelopen jaar.

De overige in de saldibalans en de toelichting opgenomen bedragen zijn gewaardeerd tegen de historische waarde.

III Toelichting op de saldibalans per 31 december 2005 (in EUR1000)

1 Uitgaven ten laste van de begroting (debet 10 746 355 x EUR1000)

Onder deze post zijn de gerealiseerde uitgaven in het jaar 2005 opgenomen. Na goedkeuring van de slotwet door de Staten-Generaal wordt dit bedrag verevend met het Ministerie van Financiën.

2 Ontvangsten ten gunste van de begroting (credit 610 804 x 1 000)

Onder deze post zijn de gerealiseerde ontvangsten in het jaar 2005 opgenomen. Na goedkeuring van de slotwet door de Staten-Generaal wordt dit bedrag verevend met het Ministerie van Financiën.

3 Liquide middelen (debet 22 333 x EUR1000)

De liquide middelen omvatten girale en chartale gelden, alsmede gelden onderweg en hebben betrekking op het departement en de vertegenwoordigingen in het buitenland. Het treasurybeleid is er, met betrekking tot de gelden van Hoofdstuk V van de Rijksbegroting, op gericht te komen tot een optimale beheersing van de geldomvang en een kostenminimalisatie ten aanzien van bankkosten en rentederving. Hierbij spelen aspecten als liquiditeitenbeheer, valutarisicobeheer, debiteuren- en crediteurenbeheer een grote rol.

3.1 Kassaldi (debet 2 256 x EUR1000)

Uit oogpunt van een adequaat liquiditeitenbeheer wordt ernaar gestreefd de hoogte van de kassaldi zoveel mogelijk te beperken. Naast de normale kassaldi worden op 27 vertegenwoordigingen contanten in voorraad gehouden in verband met eventuele calamiteiten. Per 31 december 2005 bedroegen deze noodreserves EUR 0,96 mln. Enkele vertegenwoordigingen worden regelmatig voorzien van contanten, omdat giraal bankverkeer niet mogelijk is. Het merendeel van de kassaldi wordt in vreemde valuta aangehouden.

3.2 Banksaldi (debet 21 942 x EUR1000)

Van de banksaldi binnenland betreft EUR 149,3 mln. de vertegenwoordigingen en EUR -/- 149,7 mln. het departement. De bankrekeningen die de Vertegenwoordigingen in Nederland aanhouden zijn tezamen met een van de bankrekeningen van het departement ondergebracht in een pool waarbij saldo nul het uitgangspunt is. De vertegenwoordigingen kunnen op basis van een vooraf ingediende liquiditeitsplanning zelfstandig gelden uit de pool overtrekken naar de lokale bankrekeningen. Van de in het buitenland aanwezige bankgelden bedroeg het tegoed in euro’s EUR 5,5 mln en het equivalent van het saldo in vreemde valuta EUR 16,9 mln.

3.4 Gelden onderweg (credit 1 891 x EUR1000)

Betalingopdrachten vertegenwoordigingen betreft uitgegeven cheques die per 31 december nog niet zijn afgeschreven van de bankrekeningen van de vertegenwoordigingen.

6a Rekening-courant RHB (credit 10 173 233 x EUR1000)

Op de rekening-courant met de Rijkshoofdboekhouding is de financiële verhouding met het Ministerie van Financiën weergegeven. Het verschuldigde saldo op de rekening-courant met de Rijkshoofdboekhouding is in overeenstemming met de opgave van de RHB.

8 Intra-comptabele vorderingen (debet 17 677 x EUR1000)

Onder deze post zijn de vorderingen opgenomen, die zijn ontstaan als gevolg van uitgaven ten behoeve van derden.

Onderstaand overzicht geeft inzicht in de mate van opeisbaarheid van de intra-comptabele vorderingen en de ouderdom.

8.1 Ministeries (debet 9 447 x EUR1000)

Het ingevorderde bedrag per 31 december 2005 betreft de volgende ministeries:

– Defensie 2 632

– Landbouw, Natuurbeheer en Visserij 1 541

– Economische Zaken (Economische Voorlichtingsdienst) 1 083

– Sociale Zaken en Werkgelegenheid 551

– Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 535

– Overige ministeries   953

Totaal 7 295

Het nog in te vorderen bedrag per 31 december 2005 betreft de volgende ministeries:

– Defensie 976

– Economische Zaken (Economische Voorlichtingsdienst) 274

– Landbouw, Natuurbeheer en Visserij 252

– Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 220

– Overige ministeries   430

Totaal 2 152

8.3 Externe debiteuren (debet 4 646 x EUR1000)

Deze categorie vorderingen heeft betrekking op derden zoals particulieren, bedrijven en dergelijke. Het betreft onder meer vorderingen die ontstaan zijn met betrekking tot uitgaven in het kader van dienstverlening dan wel afrekeningen van projecten in de OS-sector. Deze vorderingen ontstaan zowel op het departement als op de vertegenwoordigingen in het buitenland.

8.4 Overige vorderingen (debet 3 184 x EUR1000)

Onder deze categorie worden vorderingen opgenomen die niet in de overige categorieën vallen. Hieronder vallen ook vorderingen ontstaan naar aanleiding van een uitgave, die ter plaatse op de vertegenwoordiging verrekend wordt.

9 Intra-comptabele schulden (credit 2 328 x EUR1000)

Hieronder vallen schulden ontstaan door ontvangsten en inhoudingen die met derden verrekend zullen worden.

Loonheffing en premies van salarissen in december 2005 werden ook reeds in 2005 afgedragen. Dit verklaart de daling ten opzichte van een jaar geleden toen de loonheffing en premies van de salarissen over de maand december 2004 niet in hetzelfde boekjaar werden afgedragen.

Navolgend overzicht geeft inzicht in de mate van opeisbaarheid van de intra-comptabele schulden en de ouderdom.

11 Extra-comptabele vorderingen (debet 567 768 x EUR1000)

Dit betreffen vorderingen die reeds ten laste van de begroting zijn gebracht en extra-comptabel worden bewaakt. Deze vorderingen hebben vaak een langdurig karakter.

Navolgend overzicht geeft inzicht in de mate van opeisbaarheid van de extra-comptabele vorderingen en de ouderdom.

Te ontvangen aflossingen op begrotingsleningen

Saldo per 1 januari 2005 329 083

Bij: Consolidaties 2005 63 826

Af: Kwijtscheldingen in 2005 0

Af: Aflossingen in 2005     728

Saldo per 31 december 2005 392 181

De begrotingsleningen zijn voornamelijk met OS-landen afgesloten. Overeenkomstig het in de leningovereenkomsten vastgestelde aflossingsschema zal het saldo per 31 december 2005 in de volgende jaren worden afgelost. Hierbij is geen rekening gehouden met eventuele toekomstige kwijtscheldingen en nog op te nemen begrotingsleningen (consolidaties).

2006 21 278

2007 25 697

2008 29 105

2009 32 632

2010 13 854

Na 2010 269 615

  392 181

Verrichte garantiebetalingen Ned. Investeringsbank voor Ontwikkelingslanden (NIO)

Saldo per 1 januari 2005 94 501

Bij: Overmakingen aan de NIO (garanties) in 2005 10 812

Af: Ontvangsten van de NIO (garanties) in 2005 2 417

Af: Kwijtscheldingen in 2005

Af: Consolidaties

Saldo per 31 december 2005 102 896

Stichting ECDPM

De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking heeft in 1986 besloten in totaal EUR 18,4 mln. ter belegging aan de Stichting European Centre for Development Policy Management ter beschikking te stellen. De opbrengst van de belegde middelen zal worden aangewend ter dekking van de personeels- en exploitatiekosten van de Stichting. Het is de Stichting verboden de beschikbaar gestelde bedragen te beleggen in risicodragend vermogen. De overeenkomst met het Centrum liep oorspronkelijk tot 31 december 2002 en werd verlengd tot 31 december 2006. Bij beëindiging van deze overeenkomst staan de belegde middelen ter beschikking van de Staat.

Diverse extra-comptabele vorderingen

De post Diverse extra-comptabele vorderingen bestaat uit:

Te ontvangen rente op begrotingsleningen en garantiebetalingen (NIO) 21 254

Restfondsen bij de Wereldbank en VN-organisaties 25 582

Vorderingen RSS 3 032

(Huur)Waarborgsommen 3 024

Ingevorderde voorschotten 1 006

Buiteninvordering gestelde vorderingen 361

Overige 54

Saldo per 31 december 2005: 54 313

Het saldo restfondsen bij de Wereldbank en VN-organisaties betreft het daar fysiek aanwezige saldo.

Niet uit de saldibalans blijkende extra-comptabele vorderingen

Het ministerie stelt geld beschikbaar voor de vorming van fondsen. Deze fondsen dienen voor lange termijn financiering van OS-gerelateerde activiteiten. Bij beëindiging van het fonds vloeien de resterende middelen terug naar de Staat. Aangezien de einddatum van het fonds niet is bepaald en ook de vordering niet vooraf is te bepalen, worden deze vorderingen niet in de saldibalans opgenomen.

13 Extra-comptabele voorschotten (debet 4 869 317 x EUR1000)

Dit betreffen nog openstaande voorschotten, waarvan de uitgaven reeds ten laste van de begroting zijn gebracht. Afwikkeling vindt plaats op basis van ontvangen verantwoordingen.

Sinds de introductie van het huidige financieel systeem in 2003 is het mogelijk om een ouderdomsanalyse op de voorschottenstand te geven. Hierop geldt echter wel de beperking dat het niet mogelijk is om het saldo van tot en met 2002 verstrekte voorschotten nader uit te splitsen.

De opbouw van stand per ultimo 2004 naar ultimo 2005 is als volgt:

Stand per 31 december 2004 4 560 076

Bij: Verstrekte voorschotten 2005 2 660 652

Af: Verantwoord in 2005 2 358 420

Herwaardering naar corporate rate 2006     7 009

Stand per 31 december 2005 4 869 317

Ten opzichte van 2004 is de voorschottenstand toegenomen met EUR 309,0 mln (6,7%).

Herwaardering vindt plaats over de openstaande voorschotten in vreemde valuta. Van het openstaande saldo van 4 869 317 staat het equivalent van EUR 1 459 224 uit in vreemde valuta. Dit betreft grotendeels USD voorschotten (tegenwaarde in EUR: 1 210 615 EUR).

De specificatie van de openstaande voorschotten (> EUR 25 mln.) per 31 december 2005 is als volgt:

WHO Partnership Programma 252 178

Wereldbank Partnership Programma 241 263

Global Fund to Fight Aids, TBC and Malaria 2005 135 000

MFP-subsidie ICCO 2003–2006 109 862

MFP-subsidie CORDAID 2003–2006 107 429

MFP-subsidie NOVIB 2003–2006 103 746

Internationaal Onderwijsprogr., Subsidies NUFFIC inzake het ID en HRD-progr. 100 644

FMO uitvoering Oret-Miliev programma 2003–2004 87 931

SNV-subsidie 2002–2006 84 806

Wereldbank-MDRP programma 63 180

FP-subsidie HIVOS 2003–2006 62 025

FMO infrastructuurfonds voor de MOL’s 56 497

MDTF Tsunami 49 800

Wereldbank BEC EFA/FTI Catalytic Fund (TF051 061) 49 273

Macrosteun PRSP Tanzania 40 242

UNICEF-GAVI 32 398

UNDP Partnership programme 31 637

PSO Subsidie 2003–2006 28 500

MFP-subsidie PLAN Nederland 2003–2006 28 378

Partnership Programma IFC 27 825

UNFPA 25 520

Afghan Reconstruction Trust Fund 2005 25 000

Overige openstaande voorschotten (< EUR 25 mln.) 3 126 183

Totaal 4 869 317

14 Openstaande garantieverplichtingen (credit 654 361 x EUR1000)

Dit betreffen door de Nederlandse Investeringsbank voor Ontwikkelingssamenwerking (NIO) onder staatsgarantie verstrekte kapitaalmarktleningen aan ontwikkelingslanden, de garantstelling inzake Suriname (raffinaderij Staatsoliemaatschappij en de in 2002 aangegane garantie t.o.v. het Ministerie van Financiën van Suriname) en de garantstelling inzake de levering van Fokkers aan Ethiopië.

Opbouw garantieverplichtingen:

15 Openstaande verplichtingen (credit 5 434 882 x EUR1000)

Opbouw openstaande verplichtingen:

Niet uit de saldibalans blijkende verplichtingen:

– Rente/Aflossing leningenportefeuille NIO

De NIO financiert haar leningenportefeuille met opgenomen obligatieleningen, onderhandse leningen en Medium Term Notes. De Staat der Nederlanden heeft zich garant gesteld voor de betaling van rente en aflossing. De nominale waarde hiervan bedroeg per 31 december 2005 EUR 888 mln. (31 december 2004 EUR 1 060 mln.). Deze verplichting is niet in de saldibalans opgenomen aangezien de door de NIO verstrekte leningen en de toekomstige rentesubsidies reeds als garantieverplichting respectievelijk als acute verplichting zijn opgenomen.

– Verdragsmiddelen Suriname

Het restant van de verplichting uit hoofde van de verdragsmiddelen Suriname bedraagt per 31 december 2005 EUR 65,9 mln. (94,4 mln. per 31 december 2004). Voor dit restant zijn nog geen activiteiten gecommitteerd.

– Hervestigingsfonds

In 2002 is als gevolg van de vijfde kapitaalsuitbreiding van de Ontwikkelingsbank van de Raad van Europa het bedrag waarvoor Nederland garant staat toegenomen tot EUR 119,3 miljoen. De ophoging is deels een overheveling uit de reserves van de Bank.

– Huisvesting OPCW

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken staat sedert 1998 garant voor een deel van de huisvesting OPCW. De garantie beloopt per ultimo 2005 circa 8,7 mln (per ultimo 2004 circa 10 mln Euro).

10. DE VERANTWOORDINGSSTAAT VAN HET AGENTSCHAP CBI

Het CBI heeft als agentschap van het ministerie van Buitenlandse Zaken als opdracht het duurzaam versterken van de concurrentiekracht van bedrijven uit OS-landen op de EU-markt door verbetering van bedrijfsinterne factoren. Het CBI kent een 5-tal producten: Sectorale Exportontwikkeling, Business Support Organisation Development, Marktinformatie, Bedrijfsbemiddeling en Human Resources Development. Daarnaast vertegenwoordigt het agentschap de Minister bij het International Trade Centre UNCTAD/WTO.

Ons bekend,

De Minister van Buitenlandse Zaken,

De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking,

CENTRUM TOT BEVORDERING VAN DE IMPORT UIT ONTWIKKELINGSLANDEN (CBI)

Baten-lastendienst CBI

Balans per 31 december 2005

Baten-lastendienst CBI

Gespecificeerde verantwoordingsstaat 2005

Baten-lastendienst CBI

Kasstroomoverzicht voor het jaar 2005

Toelichting

1 Algemeen

Met vier organisaties (ITC, Corpei, SAAA en Expolink) zijn partnerschapovereenkomsten gesloten. Het CBI werkte daarnaast in 2005 samen met andere donoren als de UNDP, UNCTAD, EU, Zwitserse, Noorse, Japanse en Zweedse partners en verscheidene NGO’s zoals de «Rain Forest Alliance». Het reguliere overleg met PUM en FMO leidde o.a. tot een gezamenlijk voorstel aan het CDI in Brussel. Ook in 2005 werden weer (meer) niet-Europese experts ingehuurd. Een aantal daarvan betrof oud CBI-trainees. Servië en Montenegro, incl. Kosovo werden aan de CBI-landenlijst toegevoegd. Daarmee komt de nieuwe landenlijst op 39 landen. Het prijsbeleid werd binnen het product trainingen en sectorale export ontwikkeling geïmplementeerd.

2 Bijdrage aan de operationele doelstelling uit MvT

2.1. Sectorale Exportontwikkelingsprogramma’s

Er zijn in 2005 91 competente bedrijven opgeleverd. Dit is 60 minder dan gepland als gevolg van de uitgestelde oplevering van 42 potplantenbedrijven. Daarnaast zijn in het chemieprogramma vier bedrijven uitgevallen. Verder hebben 14 bedrijven zich teruggetrokken uit het kledingprogramma of zijn uit het programma verwijderd wegens gebrek aan betrokkenheid. Zes programma’s zijn in 2005 gestart, waaronder Business Process Outsourcing en Engineering products. Er werden daarnaast zes nieuwe export-programma’s geïdentificeerd waarin het CBI in 2006 actief zal worden. De eindevaluatie van het in 2004 opgeleverde IT Outsourcing programma toont aan dat deelnemers tevreden waren over de capaciteitsopbouw, (het centrale programmathema), maar dat er meer behoefte was aan marktentree assistentie. In het kader van kwaliteitsmanagement zijn trainingen en thematische bijeenkomsten met externe branche-experts georganiseerd en zijn kwaliteitscriteria voor activiteiten en resultaten geformaliseerd. Voor de sierteelt werd een speciale trainingsmodule ontwikkeld gericht op managementtraining bij productiebedrijven. Niet-Europese deskundigen werden ingezet bij Export Auditing en de nazorg bij door Europese-experts verstrekte adviezen. Nauwe samenwerking met twee partnerorganisaties in Ecuador en Colombia heeft geleid tot een groter aantal deelnemers uit die landen. In Zuid Afrika zijn samenwerkingspartners geïdentificeerd; het Department of Trade and Industry ziet erop toe dat bedrijven zich voldoende inspannen op het gebied van Black Economic Empowerment. De werving in de Balkan in de sectoren ITO, kleding en toerisme was succesvol.

2.2. Business Support Organziation Development

Er werden niet tien, maar negen modules – zes in Ecuador (Corpei) en drie Fecaexca (Midden-Amerika) – opgeleverd. De niet opgeleverde module (Ethiopië) zal in 2006 worden opgeleverd. De module in Egypte voldeed niet aan de minimale kwaliteitscriteria: de uitgevoerde trainingen worden afgerekend onder het product trainingen. De module in Cuba zal in verband met de opstelling van de Cubaanse autoriteiten niet meer gerealiseerd worden. De (geringe) uitgaven onder dit programma zijn als verlies onder het product opgevoerd. Met ITPC in Vietnam werd gestart met de modules (1) Export marketing en management en (2) Institutionele en – organisatieontwikkeling. Naar verwachting zal ook de module «marktinformatie management» worden ingezet. In het Oost Afrika programma (Uganda, Kenia en Tanzania) is een eerste ronde trainers opgeleid en een tweede ronde gestart. Het regionale marktinformatiesysteem zal in april 2006 worden gelanceerd. In 2005 zijn drie haalbaarheidsonderzoeken uitgevoerd in respectievelijk Bolivia, Honduras en Bosnië Herzegovina. In Bolivia zal vooralsnog geen programma starten. Er werden aanvragen ontvangen uit Pakistan (identificatie gestart), Bangladesh, Sri Lanka (identificatie gestart met Norad), Nepal en Filippijnen, India, Indonesië (identificatie gestart met onze Zwitserse Zusterorganisatie Sippo) Honduras en Nicaragua, Senegal en Zuid-Afrika. In Tunesië en Jordanië zijn de voorbereidingen gestart voor twee programma’s. In het kader van kwaliteitsmanagement is een begin gemaakt met de gedetailleerde beschrijving van de modules. Het betreft hier de vastlegging en formalisering van de institutionele kennis van het CBI. De evaluatie van de programma’s in Ecuador en India werd gestart; de evaluatie van het Midden-Amerika programma werd afgerond. In dit laatste programma werd geëxperimenteerd met het gelijktijdig trainen van bedrijven en consultants; dit is geen goede aanpak gebleken: het verschil in kennisniveau tussen consultants en bedrijfsdeelnemers bleek te groot.

2.3. Marktinformatie

Alle productie- en inputdoelstellingen zijn gehaald. Voor acht productsectoren en vijftien EU lidstaten is de van de EU-regelgeving afwijkende nationale wet- en regelgeving aan de marktinformatiedatabase toegevoegd.Verder is, in het kader van kwaliteitsmanagement, een nieuwe opzet van de marktstudie ontwikkeld, waarin onder andere plaats is voor marktinformatie over alle 25 EU landen. De inhuur van marktonderzoekers ia via een Europese aanbesteding succesvol voor vier jaar geregeld. De geplande evaluatie van het product marktinformatie is verschoven naar 2006 doordat (nog) geen gekwalificeerde evaluator werd gevonden. In 2005 hebben SIPPO (Zwitserland) en Norad/HSH (Noorwegen) marktinformatie gekocht van het CBI. Het ging hierbij om marktstudies en de AccessGuide. De samenwerking met Norad/HSH loopt tot eind 2007

2.4. Bedrijfsbemiddeling

Mede door gerichte marketingactiviteiten, waaronder sectorspecifieke email matching campagnes, is het gebruik van dit CBI product toegenomen. De productiedoelstelling werd met 15% overschreden. In 2005 is, net als bij marktinformatie, de samenwerking met Norad/HSH in Noorwegen op het gebied van de bedrijfsbemiddeling voortgezet.

2.5. Human Resources Development

In 2005 werden 9% meer personen getraind dan gepland. Er zijn vooral meer exporteurs getraind. Door de inzet van lokale trainers en een efficiëntere afstemming van activiteiten is sprake van een lichte verlaging van de kostprijs. Dit jaar is geïnvesteerd in de opbouw van het netwerk in de Balkan. Daarbij is aansluiting gezocht met bestaande en toekomstige initiatieven van aldaar actieve donororganisaties. Desondanks is het beoogde aantal te trainen personen afkomstig uit de Balkan achtergebleven bij de verwachtingen (107 versus de geplande 215). Een nieuw ontwikkeld curriculum op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen is met succes toegepast. Tevens is een E-business curriculum in ontwikkeling. De procesbeschrijving van het product is voltooid, de curriculumontwikkeling gaat door.

2.6. ITC 2005

In 2005 heeft de nieuwe samenwerking tussen ITC en het CBI zijn beslag gekregen. Het Netherlands Trust Fund zal in de komende periode worden ingezet voor activiteiten in Sub-Sahara Afrika met BSO’s gericht op het informatiemanagement. Ook in het kader van de bijdrage aan het Global Trust Fund zijn meerjarige programmatische afspraken gemaakt. De nieuwe situatie blijkt zeer stimulerend te werken voor de (werkvloer)samenwerking tussen ITC en CBI. In 2005 werd een multi-donor evaluatie van het ITC afgerond. De kwaliteit van de evaluatie laat te wensen over. Veel van de geponeerde conclusies en aanbevelingen waren «oud nieuws» en al in uitvoering bij het ITC. De bijdrage aan het Global Trust Fund was EUR 131 250,– hoger dan gepland. Het betreft hier een (budgetneutrale) correctie omdat het ITC de einddatum van haar boekjaar heeft aangepast van 31 mei naar 31 december.

D. BIJLAGEN

BIJLAGE 1

AANBEVELINGEN ALGEMENE REKENKAMER

De ministers hebben de meeste conclusies die de Algemene Rekenkamer (AR) noemt in haar Rapport bij het Jaarverslag 2004 Buitenlandse Zaken, reeds in eerdere jaren onderschreven. De nodige aanvullende beheersmaatregelen waren derhalve eind 2004 al ingezet. Zoals ook de AR concludeert zal de werking van deze maatregelen pas later blijken. De ministers hebben toezeggingen gedaan ten aanzien van het voorschottenbeheer, het departementale reviewbeleid en de inhaalslag m.b.t. de screening van lokale medewerkers in vertrouwensfuncties.

De AR concludeerde dat de kwaliteit van het financiële beheer bij Buitenlandse Zaken is afgenomen, omdat het percentage fouten en onzekerheden is toegenomen. De oorzaak hiervoor wijt de AR met name aan de achteruitgang van het voorschottenbeheer. De AR heeft een bezwaaronderzoek naar het voorschottenbeheer ingesteld.

In 2005 is door het ministerie dan ook hoge prioriteit gegeven aan het streven naar een verbeterd financieel beheer en naar een afname in het aantal fouten en onzekerheden ten aanzien van het voorschotbeheer. Daarom is bijzonder veel aandacht besteed aan maatregelen die de kwaliteit van het beheer van de voorschotten verder moeten verbeteren.

Conform toezegging aan de Rekenkamer is er een diepgaande analyse gemaakt van de in 2004 geconstateerde fouten en onzekerheden op basis waarvan aantal maatregelen is getroffen. Deze maatregelen zijn vooral gericht op het strikter aanspreken van managers op hun verantwoordelijkheid, op het vergroten van de kennis van het beheer van voorschotten, onder andere via e-learning, op interne voorlichting en communicatie en op het vergroten van de verantwoordingsplicht van de budgethouders. In de bedrijfsvoeringsparagraaf van dit jaarverslag wordt hier nader op ingegaan.

Daarnaast is er conform toezegging aan de Rekenkamer verder vorm gegeven aan de afstemming over de totstandkoming en uitvoering van de departementale auditprogrammering. In dit verband is ten aanzien van het reviewbeleid ook de rol van de budgethouder vastgelegd.

De Rekenkamer constateerde dat in 2004 een groot aantal lokale medewerkers met een vertrouwensfunctie nog niet de vereiste screening hadden. Reeds in 2004 is in nauwe samenspraak met de AIVD plan van aanpak opgesteld voor de screening van deze medewerkers in het buitenland. De AIVD is in het najaar van 2004 begonnen met de screening en is daar in 2005 mee verder gegaan. Er heeft in 2005 een inventarisatie plaatsgevonden van alle vertrouwensfuncties. Dit om na te gaan of de betreffende functies nog vertrouwensfuncties zijn en of deze nog een screening vergen. Chefs de Poste zijn gewezen op de verplichting om niet gescreende medewerkers geen vertrouwelijke en staatsgeheime berichten te laten behandelen. In de bedrijfsvoeringsparagraaf elders in dit jaarverslag wordt hier nog verder op ingegaan.

In het kader van het streven naar een verbeterd financieel beheer, zijn alsnog twee andere aanbevelingen van de Rekenkamer overgenomen. Ten eerste is de suggestie om zo nodig het sanctiebeleid aan te scherpen opgepakt. Het rapportagebeheer en de toepassing van het sanctiebeleid hebben in 2005 veel aandacht gekregen. Het verscherpte toezicht zal worden voortgezet. Lijnmanagers zullen op hun verantwoordelijkheid worden aangesproken indien het beheer van onvoldoende niveau is.

Ten tweede is invulling gegeven aan de aanbeveling om de resultaten van de accountantscontrole te kwantificeren. Om tijdig inzicht te krijgen in de toepassing van de regelgeving en om tijdig, gerichte maatregelen te kunnen treffen, heeft de directie FEZ met de departementale accountantsdienst afspraken gemaakt over de registratie van aard en aanleiding van geconstateerde fouten en de wijze waarop de accountantsdienst deze informatie beschikbaar stelt.

BIJLAGE 2

SANCTIEBELEID EN MALVERSATIES

In de nota «beheer en toezicht» die in 1998 aan de Tweede Kamer werd voorgelegd (kamerstuk nr. 25 860, nr. 1), is toegezegd dat dat het parlement bij de jaarlijkse rekening van het ministerie van Buitenlandse Zaken geinformeerd zal worden over de bij het ministerie aangemelde gevallen van malversaties en onregelmatigheden, en gevallen waarbij wederpartijen hun contractuele of subsidieverplichtingen niet zijn nagekomen. Ter uitvoering van deze toezegging werd de Directie Juridische Zaken van het ministerie aangewezen als centraal meldpunt.

In 2005 zijn een aantal gevallen van mogelijke «wanprestatie» van contractspartijen of subsidieontvangers onder de aandacht gebracht van de Directie Juridische Zaken. Dit heeft echter in 2005 niet geleid tot het in de database «Sancties» opnemen van gevallen van bewezen malversaties of van opgelegde committeringsstops.

In 2005 is overigens sprake geweest van een intensiever regulier subsidiesanctiebeleid ten aanzien van subsidieontvangers. Het ging daarbij om gevallen dat subsidieontvangers er niet in slaagden om de resultaten te behalen, die zij voor de verkregen subsidie zouden leveren of in gevallen dat subsidieontvangers de besteding van de subsidie niet adequaat konden verantwoorden. Dit beleid leidde tot een aantal bezwaarschriften, maar niet tot gerechtelijke procedures.

Het ministerie heeft bij drie organisaties onderzoek laten uitvoeren naar malversaties, waarna bij een contractpartij al sanctie is opgelegd dat een belangrijk deel van de toegekende subsidie moet worden terugbetaald. Bij de andere partijen zal de sanctie in 2006 worden bepaald.

BIJLAGE 3

PUBLICATIEPLICHT OP GROND VAN DE WET OPENBAARMAKING UIT PUBLIEKE MIDDELEN GEFINANCIERDE TOPINKOMENS BIJ HET DEPARTEMENT VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Op grond van artikel 6 van de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (Stb. 2006, 95) dient elk departement via het departementaal jaarverslag een overzicht op te nemen van medewerkers die in het verslagjaar meer verdiend hebben dan het gemiddelde belastbare jaarloon van een minister. Dit gemiddelde belastbare jaarloon is voor 2005 vastgesteld op € 158 000 (zie de Mededeling van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 28 februari 2006 in de Staatscourant van 14 maart 2006 (Stcrt. 2006, 52, blz. 9). Voor dit departement heeft de publicatieplicht betrekking op de navolgende functionarissen.

* Fictief bedrag

BIJLAGE 4

AFKORTINGENLIJST

BIJLAGE 5

TREFWOORDENREGISTER

ACS 33, 50, 51, 114

Afghanistan 14, 15, 18, 23, 29, 31, 35, 36, 53, 63, 73

Afrika 14, 16, 18, 19, 20, 27, 31, 34, 35, 44, 45, 51, 55, 67, 68, 69, 70, 106, 114, 115, 117

Aids 18, 21, 22, 44, 45, 49, 55, 58, 59, 60, 63, 64, 65, 97, 114, 115, 118

ALA 42

Ambtsbericht 73

Apparaatskosten 82, 104

Apparaatsuitgaven 81, 101

Asielbeleid 71, 73

Asiel 42, 73, 87

Asielzoekers 71, 72, 73

Balkan 14, 20, 31, 35, 36, 43, 106, 107

Basic education 60, 99

Bedrijfsleven 23, 37, 48, 52, 53, 57, 63, 64, 68

Begrotingssteun 19, 39, 45, 49, 52, 55, 69, 99

Beleidskaders 52, 77

Bilaterale betrekkingen 46

CARDS 42, 114

CBI 5, 11, 102, 103, 104, 105, 106, 107, 114

China 15, 34, 43

Civil society 58, 59, 65, 100

Club van Parijs 53

Coherentie 14, 15, 44, 45

Conflictbeheersing 44

Conflictpreventie 14, 24, 35, 44, 64

Consulaire dienstverlening 71, 72, 77, 100

Conventie 32, 41, 46, 114

Corruptie 38, 39, 86

Crisisbeheersing 14, 16, 30, 35, 100

Cultureel erfgoed 75, 101

Cultuurbeleid 12, 23, 116, 117

Cultuur 43, 75, 76, 101

Democratisering 38, 39, 43

Deskundigenprogramma 49, 55

Duurzame ontwikkeling 13, 21, 22, 66, 67, 68, 87

EBRD 68, 114

EHRM 47, 115

EOF 40, 41, 44, 45, 98, 100, 115

EU-afdrachten 40

Europese Commissie 32, 37, 51, 67

Europese integratie 24, 71

Europol 28

Evaluatie 28, 34, 37, 38, 41, 53, 54, 55, 61, 65, 72, 85, 105, 106, 107, 118

EVDB 31, 115

Financieel beheer 84, 85, 109

FMO 54, 55, 97, 98, 105, 115

Garanties 19, 28, 49, 95

GBVB 27, 42, 115

Gedetineerdenbegeleiding 23, 72

Gender 22, 53, 58, 60, 62, 63, 64, 100

Gezondheidszorg 55, 59, 65, 78

Goed bestuur 5, 13, 30, 31, 38, 39, 49, 52, 53, 54, 64, 88, 100

Harmonisatie 21, 45, 50, 56, 60, 63, 73

HGIS 11, 12, 75, 80, 115

HIV/Aids 58, 59, 100

Humanitaire hulp 5, 19, 30, 31, 37, 63, 64, 88, 100

IDA 49, 54, 116

ILO 60, 116

IMF 19, 52, 53, 116

Internationale financiële instellingen 19

Interne markt 44

Irak 14, 19, 23, 35, 36, 73

Justitie 17, 27, 32, 73

Kanselarijrechten 72

Lissabonstrategie 41

Marokko 17, 75, 76

Massavernietigingswapens 31, 33

MATRA 31, 40, 116

MEDA 42, 116

Medefinanciering 22, 49, 65, 66, 98, 116, 118

Mensen 27

Mensenrechten 5, 13, 15, 16, 25, 27, 28, 38, 43, 46, 56, 63, 64, 88, 100, 115, 117

MFP 65, 97, 98, 116

Midden-Oosten 20, 29, 31, 34, 35, 38

Migratie 13, 42, 43, 45, 63, 72, 73, 87, 116

Milieu 5, 12, 13, 14, 21, 23, 24, 38, 41, 43, 45, 49, 50, 55, 65, 66, 67, 68, 69, 88, 100, 116

Millennium Development Goals 45, 116

Natuurrampen 13, 14, 37

NAVO 16, 19, 20, 30, 31, 32, 33, 36, 116

Netherlands Business Support Office 57

NGO 16, 37, 38, 63, 105, 117

NIMF 49, 117

NIO 48, 49, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 117

Non-proliferatie 17, 30, 33, 100

Noodhulp 6, 18, 31, 36, 37, 57

OCHA 37, 117

ODA 21, 35, 36, 76, 82, 117

OESO 22, 28, 36, 50, 51, 52, 54, 62, 117

Onderzoek 7, 12, 17, 23, 36, 38, 42, 47, 57, 59, 61, 62, 63, 64, 72, 77, 78, 84, 87, 106, 109, 111, 115, 118

Ontmijning 37, 38

Ontwapening 17, 19, 30, 33, 35, 36, 44, 45, 100

Ontwikkelingsdoelstellingen 20

OVSE 34, 117

POBB 33, 75, 76, 117

Postennet 81

PRSP 38, 52, 53, 55, 60, 62, 63, 70, 97, 117

PSOM 54, 98, 118

PSO 65, 97, 99, 118

PUM 54, 55, 105, 118

Raad van Europa 40, 46, 47, 99, 100, 118

Regionale benadering 20

Rusland 20, 31, 32, 34, 43, 67, 77

Sectorale benadering 52, 53

Security Sector Reform 35, 118

SNV 60, 65, 97, 98, 118

Stabiliteitsfonds 14, 31, 35, 36, 37

Sub-Sahara Afrika 70, 107

Subsidie 14, 49, 61, 75, 76, 97, 98, 99, 111

Sudan 13, 14, 19, 30, 35, 36, 37, 45

Suriname 20, 21, 55, 59, 75, 76, 97, 98, 99

TACIS 42, 44, 118

Terrorisme 16, 17, 30, 31, 32, 33, 42, 43, 44

Uitbreiding 18, 28, 32, 43, 46, 50, 54, 99

UNAIDS 59, 63, 118

UNCTAD 102, 105, 118

UNDP 26, 31, 36, 48, 49, 51, 62, 97, 98, 105, 118

UNEP 67, 118

UNFPA 59, 64, 97, 118

UNHCR 60, 62, 73, 118

UNICEF 59, 60, 97, 118

VBTB 85, 119

Veiligheid 5, 13, 14, 16, 18, 20, 22, 24, 25, 30, 31, 32, 35, 36, 41, 42, 43, 45, 63, 68, 71, 86, 88, 100, 115, 117

Veiligheidsraad 32, 33, 36, 37, 62, 119

Verenigde Staten 15, 119

Voedselveiligheid 50

Voorzitter 7, 22, 41

Voorzitterschap 15, 17, 21, 27, 37, 41, 73

Vredesopbouw 13

Vredesoperaties 22, 45

Wapenbeheersing 30, 34

Waterbeheer 67, 68, 69

Wereldbank 36, 48, 49, 53, 54, 62, 70, 96, 97, 98, 99, 119

WEU 30, 119

WHO 15, 53, 59, 97, 119

WTO 24, 45, 50, 51, 63, 102, 119

Zuid-Afrika 53, 59, 106