Realisaties uitgaven naar beleidsartikelen voor 2007 (bedragen in € 1000)

Realisaties ontvangsten naar beleidsartikelen voor 2007 (bedragen in € 1000)

Inhoudsopgave blz.

A. ALGEMEEN

AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

Aanbieding van het jaarverslag en verzoek tot dechargeverlening van de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer en de Minister voor Wonen, Wijken en Integratie aan de Voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoeken wij de beide Kamers van de Staten-Generaal decharge te verlenen over het in het jaar 2007 gevoerde financiële beheer met betrekking tot de uitvoering van de begroting van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld van haar bevindingen en haar oordeel met betrekking tot:

• het gevoerde financieel en materieelbeheer;

• de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

• de financiële informatie in de jaarverslagen en jaarrekeningen;

• de departementale saldibalansen;

• de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering

• de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer.

Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen, naast het onderhavige Jaarverslag en het hierboven genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer, de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

a. het financieel jaarverslag van het Rijk over 2007; dit jaarverslag wordt separaat aangeboden;

b. de slotwet van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (XI) over het jaar 2007; de slotwet is als afzonderlijk kamerstuk gepubliceerd.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen;

c. Het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2007 met betrekking tot de onderzoeken, bedoeld in artikel 83 van de Comptabiliteitswet 2001. Dit rapport, dat betrekking heeft op het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk, wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aangeboden.

d. De verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2007 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2007 alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2007 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

LEESWIJZER

Opbouw jaarverslag

In 2007 is sprake van één begrotingshoofdstuk voor VROM en WWI gezamenlijk. Daarom hebben de ministers van VROM en voor WWI ervoor gekozen om één gezamenlijk jaarverslag uit te brengen. Het jaarveslag dient een spiegel te zijn van de begroting van het betreffende jaar, vandaar dat de volgorde van de begroting 2007 is aangehouden bij zowel de beleidsprioriteiten als de beleidsartikelen. In 2008 is sprake van twee aparte begrotingshoofdstukken, zodat er ook twee jaarverslagen worden uitgebracht.

Het jaarverslag bestaat uit een algemeen gedeelte, het beleidsverslag, de bedrijfsvoeringsparagraaf, de jaarrekening en enkele bijlagen. In het beleidsverslag staat centraal het gevoerde beleid op de beleidsterreinen van Ruimte & Milieu en Wonen, Wijken & Integratie, en de budgettaire gevolgen van dit beleid. Het beleidsverslag is opgebouwd uit twee delen: de beleidsprioriteiten en de beleids- en niet-beleidsartikelen. De jaarrekening is opgebouwd uit de verantwoordingsstaat van het ministerie van VROM, de departementale saldibalans met toelichting (inclusief topinkomens) en de toelichting baten-lastendiensten (Rijksgebouwendienst en Nederlandse Emissieautoriteit). In de bijlagen zijn opgenomen de toezichtrelaties met ZBO’s/RWT’s en de toezeggingen aan de Algemene Rekenkamer.

De opbouw van het jaarverslag 2007 volgt de Rijksbegrotingsvoorschriften.

Hieronder volgt een nadere toelichting op enkele onderdelen van het jaarverslag:

Beleidsverslag

Beleidsprioriteiten

In het hoofdstuk over de beleidsprioriteiten wordt verantwoording afgelegd over de bereikte resultaten van de beleidsagenda in de begroting 2007. Deze zijn aangevuld met 3 onderwerpen die niet in de beleidsagenda van de begroting 2007 stonden:

Actieprogramma Inburgering, is afkomstig van de Justitiebegroting;

Deltaplan Inburgering, is afkomstig uit het beleidsprogramma «Samen werken, samen leven»;

Brandveiligheid rijkshuisvesting is net na de totstandkoming van de ontwerpbegroting 2007 als beleidsprioriteit benoemd.

Behalve over de beleidsprioriteiten uit de begroting 2007, wordt tevens verantwoording afgelegd over de bereikte resultaten inzake de doelstellingen en projecten uit het beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» voor zover relevant voor VROM/WWI. Deze doelstellingen en projecten komen op twee plaatsen terug. Als eerste zijn zij waar mogelijk gekoppeld aan de reeds benoemde prioriteiten en in het geval van het Deltaplan Inburgering als nieuwe prioriteit opgenomen. Tevens is er een tabel opgenomen met daarin een overzicht van alle voor VROM/WWI relevante doelstellingen en projecten en een motivering welk maatschappelijk probleem met de doelstelling of het project wordt opgelost.

Er is in 2007 uiteraard hard gewerkt aan de realisatie van deze nieuwe doelstellingen en projecten. Voor de nieuw toegevoegde prestaties (afgeleid van het beleidsprogramma) is aangegeven of ze zijn«gerealiseerd». Waar dit zo kort na de totstandkoming van het beleidsprogramma niet mogelijk is, wordt de «stand van zaken» geschetst.

Invulling van de motie Vendrik geschiedt op de volgende wijze:Na het verslag over de beleidsprioriteiten volgt een tabel met de budgettaire consequenties. De daarin vermelde cijfers zijn niet rechtstreeks te genereren uit de VROM-administratie, aangezien er geen vastleggingen per prioriteit plaatsvinden. De gepresenteerde cijfers zijn verkregen uit extracomptabele administraties en/of betreffen schattingen.

De beleidsmatige conclusie is, in tegenstelling tot voorgaande jaren, steeds apart na iedere prioriteit opgenomen.

Beleids- en niet-beleidsartikelen

Bij de coalitievorming van het Kabinet Balkenende IV is besloten tot herschuiving tussen portefeuilles. Vanuit Justitie is het beleidsterrein Integratie overgeheveld naar WWI. Vanuit BZK is het beleidsterrein Grotestedenbeleid overgeheveld naar WWI. Besloten is de programma- en daarmee samenhangende apparaatsgelden voor 2007 bij de 2e suppletoire begroting 2007, met terugwerkende kracht, formeel over te hevelen van de Justitie- en BZK-begroting naar de VROM-begroting 2007 (artikel 16 Integratie en artikel 17 Grotestedenbeleid). Verantwoording hierover vindt plaats in het jaarverslag 2007 van het ministerie van VROM en dus niet meer in het jaarverslag van respectievelijk Justitie en BZK.

De beleids- en niet-beleidsartikelen verantwoorden meer in detail in hoeverre de doelstellingen van VROM en WWI zijn behaald (Hebben we bereikt wat we hebben beoogd? Hebben we gedaan wat we daarvoor zouden doen?). Tevens zijn hier de budgettaire en financiële consequenties te vinden waarbij de opmerkelijke verschillen, in grote lijnen, tussen de begroting en realisatie worden toegelicht (Heeft het gekost wat we dachten dat het zou kosten?).

Uitgaven ambtelijk personeel

De uitgaven voor ambtelijk personeel zijn verdeeld over de artikelen door middel van een verdeelsleutel. De verdeling vindt plaats op basis van uitgangspunten en jaarplannen die resulteren in verdelingen die niet absoluut juist zijn, maar waarmee een juiste artikelbelasting zo goed mogelijk benaderd wordt, rekening houdend met een doelmatige bedrijfsvoering.

Artikel 13 waarop de inputfinanciering van de Rijksgebouwendienst (Rgd) betrekking heeftDe Rgd wordt jaarlijks bevoorschot. Dit voorschot is niet gerelateerd aan de werkelijke uitgaven van het agentschap. Het gevolg is dat op bepaalde posten te hoog dan wel te laag is bevoorschot. Dit wordt op artikelniveau met het voorschot in het jaar 2007 gecorrigeerd.

Bedrijfsvoeringsparagraaf

De bedrijfsvoeringsparagraaf bestaat uit vier delen:

1. totstandkoming beleidsinformatie

2. rechtmatigheid

3. financieel beheer en materieel beheer

4. overige aspecten van de bedrijfsvoering

Paragraaf 1 over de totstandkoming van de beleidsinformatie is het verantwoorden over de naleving van de iesen uit de Rijksbegrotingsvoorschriften.

Paragraaf 2 over de rechtmatigheid van de begrotingsuitvoering vloeit voort uit de rapportageeisen uit de Rijksbegrotingsvoorschriften.

Paragraaf 3 over het financieel en materieel beheer bevat de verantwoording van het managementcontrolsysteem.

Paragraaf 4 over de overige aspecten gaat in op incidenten die brede publieke aandacht hebben gekregen.

Jaarrekening

In de Jaarrekening zijn de volgende onderdelen opgenomen:

• De departementale verantwoordingsstaat;

• De departementale saldibalans met toelichting;

• De departementale saldibalans en jaarrekening van de Rijksgebouwendienst (Rgd);

• De departementale saldibalans en jaarrekening van de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa);

• De publicatie van de personele topinkomens. De publicatie personele topinkomens is een overzicht van de ten laste van hun begroting uitbetaalde belastbare jaarinkomens (inclusief pensioenafdrachten) van het personeel met een belastbaar jaarloon dat hoger was dan het gemiddelde belastbare jaarloon van de ministers.

Bijlagen

In het onderdeel bijlagen volgt een overzicht van de toezichtrelaties en ZBO’s/RWT’s en een overzicht van de toezeggingen (aanbevelingen) Algemene Rekenkamer. Nieuw is het overzicht van de inkoop van adviseurs en tijdelijk personeel (inhuur externen). Met ingang van het jaarverslag 2007 rapporteert iedere departement daar zelfstandig over. Vanwege de de verschuiving van het beleidsterrein Integratie van Justitie naar WW, wordt met ingang van 2007 in het VROM-jaarverslag 2007 de Horizontale overzichtsconstructie integratiebeleid en etnische minderheden opgenomen.

B. BELEIDSVERSLAG

BELEIDSPRIORITEITEN

VROM heeft er – met de komst van het nieuwe kabinet in 2007 – nieuwe verantwoordelijkheden bij gekregen. Het gaat in de eerste plaats om het Grotestedenbeleid (GSB) en Integratie & Inburgering (I&I). Daarnaast heeft dit departement een speciale verantwoordelijkheid gekregen in twee van de zes overkoepelende thema’s – de pijlers – waarmee dit kabinet werk maakt van een integrale aanpak.

De minister van VROM coördineert het thema «Duurzame leefomgeving» (pijler 3). De minister voor Wonen, Wijken en Integratie (WWI) coördineert, samen met de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de «Sociale samenhang» (pijler 4) uit het Beleidsprogramma van de regering.

De centrale rol van duurzaamheid in het Beleidsprogramma en de groeiende aandacht voor klimaatverandering zijn in 2007 vooral zichtbaar geworden in het milieu- en ruimtebeleid. De totstandkoming van ambitieuze, internationale klimaatdoelstellingen is hier een sprekend voorbeeld van.

Op basis van het rijksbrede «Nieuwe Energie voor het Klimaat: werkprogramma Schoon & Zuinig» zijn in 2007 belangrijke akkoorden gesloten met gemeenten en het bedrijfsleven. Het nog steeds toenemende verkeer en het energie- en ruimtegebruik, en de groeiende uitstoot als gevolg daarvan, is aangepakt. Onder meer door scherpere milieueisen voor personenauto’s (vaststelling van de euro-5 en -6 normen) en stimulering van het gebruik van biobrandstoffen (verplichte bijmenging van biobrandstof in 2007). Daarnaast is het kabinet verder gegaan met het stimuleren van duurzame productie en consumptie, onder andere via fiscale vergroening en ontwikkeling van duurzaam inkoopbeleid. Met het opstellen van heldere criteria voor duurzaam overheidsinkopen geeft VROM op dat vlak invulling aan de voorbeeldfunctie van het Rijk.

Het Rijk werkt met gemeenten aan een langetermijnvisie en -strategie, wat duidelijkheid biedt over toekomstige rijksinvesteringen op het gebied van ruimtelijke ordening. Hierbij ging in 2007 de aandacht vooral uit naar de toekomst van de Randstad. Om verrommeling van het landschap tegen te gaan zijn het Programma Mooi Nederland en de Samenwerkingsagenda met IPO en VNG uitgewerkt. De 23 gebiedsontwikkelingsprojecten, ondergebracht in pijler 3 van het Beleidsprogramma, geven uitvoering aan de Nota Ruimte en invulling aan integrale gebiedsontwikkeling en ruimtelijke kwaliteit.

Op 2 november 2007 heeft de Ministerraad de Nationale Adaptatiestrategie goedgekeurd, die de volle breedte van de ruimtelijke gevolgen van klimaatverandering adresseert en de maatschappelijke transitie schetst die dat van de samenleving vergt. Deze interbestuurlijke strategie wordt nader uitgewerkt en vastgelegd in de eerste Nationale Adaptatieagenda Ruimte en Klimaat die eind 2008 zal verschijnen.

In de grote steden is de leefbaarheid verbeterd, en met de wijkaanpak is er naast wonen nu ook nadrukkelijker aandacht voor werken, leren en opgroeien, integratie en veiligheid. Een experiment met een integrale aanpak in het project Nieuwe Coalities voor de Wijk in 13 wijken is succesvol gebleken en vormt mede de basis voor het in 2007 tot stand gekomen Actieplan Krachtwijken, gericht op 40 aandachtswijken. De woningproductie laat net als in voorgaande jaren een stijgende lijn zien, maar is nog niet op het gewenste niveau. Het Actieplan woningproductie is belangrijk voor een extra impuls voor de woningproductie.

Het voor VROM nieuwe beleidsterrein van Integratie & Inburgering vergt forse inspanningen. Sociaal-economische achterstanden van veel niet-westerse migranten en een aanzienlijke sociaal-culturele afstand moeten worden overbrugd. Met het Actieprogramma Integratie en het Deltaplan Inburgering bouwen we aan die brug. De uitvoering in de gemeenten wordt eenvoudiger met de in 2007 ingediende wijziging van de Wet inburgering (Wi).

Ook in 2007 heeft VROM belangrijke stappen gezet om de regelgeving te verminderen en te vereenvoudigen. Hiermee zijn de administratieve rompslomp en de toezichtslast voor burgers, bedrijven en andere overheden verder omlaag gegaan. In 2007 is de basis gelegd voor een forse besparing van € 215 mln per jaar dankzij het Activiteitenbesluit. Bedrijven die onder dit besluit vallen hebben per 1 januari 2008 geen milieuvergunning meer nodig. Wel moeten zij hun activiteiten melden bij de gemeente. Medio september 2007 is het frontoffice nucleair operationeel geworden en is gestart met de inrichting van de frontoffices afval en chemie. Met de frontoffices wordt het toezicht zo gecoördineerd dat bedrijven en instellingen er zo min mogelijk hinder van ondervinden en wordt een vermindering van de toezichtslasten mogelijk.

Er is in 2007 veel bereikt op de beleidsterreinen van VROM en WWI. De nieuwe ambities uit het Beleidsprogramma zijn in 2007 vertaald naar concrete actieplannen voor latere jaren, zoals het reeds genoemde «Nieuwe Energie voor het Klimaat: werkprogramma Schoon & Zuinig», het Actieplan Krachtwijken, het Actieprogramma Integratie en het Deltaplan Inburgering. Met de uitvoering van die actieplannen is in 2007 een aanvang genomen.

A. Realisatie van de Beleidsprioriteiten 2007

Beleidsprioriteit 1. Ruimte voor ontwikkeling

Doel

Uit het Beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» vallen de volgende gezamenlijke doelstellingen van VROM, WWI, EZ en LNV onder deze prioriteit:

Doelstelling 23: Het bevorderen van een tijdig en op de vraag afgestemd aanbod van ruimte voor kwalitatief goed ingepaste bedrijfslocaties en 80 000 tot 100 000 nieuwe woningen per jaar.

Doelstelling 24: In 2011 moeten Nederlanders meer tevreden zijn over het landschap, zijn groene gebieden gerealiseerd, is het platteland vitaler en dynamischer en wordt geïnvesteerd in natuurgebieden.

Doelstelling 26: Klimaatbestendige inrichting van Nederland waarbij water een meer bepalende factor is bij ruimtelijke afwegingen, inclusief locatiekeuzes. Meer ruimte voor herstel van natuurlijke processen (bodem, water en natuur)

Doelstelling 29: Het realiseren van een beperkt aantal complexe, samenhangende ruimtelijke opgaven van nationale betekenis.

Project Urgentieprogramma Randstad.

Project Randstad Urgent heeft tot doel tot besluitvorming te komen voor 35 projecten in de Randstad. Het programma wordt getrokken door V&W. De minister van VROM is verantwoordelijk voor 6 projecten, waaronder de Lange termijn visie (R2040).

VROM maakt in samenwerking met de medeoverheden ruimtelijke ontwikkeling mogelijk voor wonen, werken en recreëren in een duurzame en aantrekkelijke leefomgeving (€ 1 miljard uit het Fonds Economische Structuurversterking (FES)). Het kabinet richt het Nota Ruimte budget op ondersteuning van complexe integrale gebiedsontwikkelingopgaven die een nationale betekenis hebben en die een aanzienlijke mate van rijksverantwoordelijkheid vragen («centraal wat moet»). Door duidelijkheid te bieden over toekomstige rijksinvesteringen en door nieuw instrumentarium te ontwikkelen (nieuwe WRO) worden andere overheden in staat gesteld om regie te voeren op de gewenste ruimtelijke ontwikkeling in hun gebied.

Een belangrijk thema van het kabinet is duurzaamheid. Als coördinerend ministerie voor pijler 3 vertaalt VROM dit, met de Nota Ruimte als uitgangspunt, in het tegengaan van verrommeling van het landschap en het klimaatbestendig inrichten van Nederland.

Doelbereik

Door uitvoering van 23 reeds eerder geselecteerde gebiedsontwikkelingsprojecten, geeft het kabinet uitvoering aan de Nota Ruimte. Deze projecten worden gefinancierd uit het FES (Kamerstukken II, 2006–2007, 29 435, nr. 192; Kamerstukken II, 2007–2008, 29 435, nr. 201). Het kabinet heeft in 2007 al aan 3 projecten middelen toegekend.

Dit kabinet heeft de ambitie om van de Randstad een duurzame en concurrerende Europese topregio te maken. In 2007 zijn daartoe verschillende stappen gezet in de richting van een langetermijnvisie en -strategie voor met name de Randstad. Daarmee is een eerste antwoord gegeven op de tweede motie Lemstra (17 januari 2006). Het kabinet heeft besloten tot een miljardeninvestering in wegen in het gebied Schiphol–Amsterdam–Almere en kondigt besluitvorming aan over grote investeringen in het openbaar vervoer in hetzelfde gebied (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 089, nr. 9).

Op 22 juni 2007 heeft het kabinet de Startnotitie Randstad 2040 vastgesteld (Kamerstukken II, 2006–2007, 31 089, nr. 1). Het project Randstad 2040 is onderdeel van het Urgentieprogramma Randstad («Randstad Urgent») en wordt gecoördineerd door het ministerie van VROM en met de wethouders voor ruimtelijke ordening van de gemeenten Den Haag en Amsterdam.

De Kamer is geïnformeerd over het voornemen om in juni 2008 met iedere provincie afzonderlijk afspraken te maken over de planning en ontwikkeling van nieuwe en te herstructureren bedrijventerrein, de toepassing van de SER ladder (een voorstel van de SER uit 1999 waarbij de verschillende ruimtelijke mogelijkheden zorgvuldiger worden afgewogen) en regionale samenwerking en afstemming (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 XI en 29 435, nr. 73). Deze afspraken dienen om een evenwichtige verhouding tussen vraag en aanbod te realiseren, zowel kwantitatief als kwalitatief.

Om gedurende deze kabinetsperiode verrommeling tegen te gaan zijn het Programma Mooi Nederland (Kamerstukken II, 2006–2007, 30 800II, nr. 88) en de Samenwerkingsagenda met IPO en VNG vastgesteld (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 XI, nr. 84).

Nadere uitwerking in artikel(en)/operationeel doel:Artikel 4 (4.2.1), 5 (5.2.2) en 11 (11.2.4)

Beleidsmatige conclusie

In 2007 is veel bereikt binnen de prioriteit Ruimte voor ontwikkeling, dat de komende tijd om verdere uitvoering vraagt. In het Coalitieakkoord en in het Beleidsprogramma heeft het kabinet de ambitie neergezet om de duurzame ruimtelijke ontwikkeling van het overheidsbeleid in de volle breedte te verbeteren. Om dit te bereiken worden in 2008 diverse acties in gang gezet.

Beleidsprioriteit 2. Krachtige Steden

Doel

Uit het Beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» valt het project Actieplan Krachtwijken onder deze prioriteit.

VROM wil samen met anderen gericht inzetten op krachtige steden, steden waar het goed wonen, werken en recreëren is en waar deze functies ook goed bereikbaar zijn. Oude stadswijken met een stapeling van problemen krijgen bijzondere aandacht. Met een gebiedsgerichte gebundelde inzet worden de problemen op de terreinen wonen, werken, leren en opgroeien, integreren en veiligheid aangepakt.

Om verbetering van de leefomgeving te bereiken richt het stedelijk beleid zich zowel op de steden als op wijken binnen steden. Het Grotestedenbeleid (GSB) is hiervoor de brede basis. De wijkaanpak uit het Beleidsprogramma van het nieuwe kabinet is hier aan toegevoegd. Doelstelling van de wijkaanpak is om, samen met alle betrokkenen, 40 aandachtswijken om te vormen tot krachtwijken waar mensen graag wonen en zich kunnen ontwikkelen.

Doelbereik

De in de begroting voor het jaar 2007 opgenomen prestaties zijn goeddeels gerealiseerd. Op de 5 afrekenbare doelstellingen van het GSB III laten de steden een lichte verbetering zien, vooral waar het gaat om de woning en de fysieke woonomgeving. Dat wil echter niet zeggen dat de beoogde sociale en maatschappelijke effecten al bereikt zijn. Juist in de wijken met de meest ernstige en hardnekkige problematiek is nog weinig zichtbaar resultaat geboekt. Daarom heeft het kabinet, in aanvulling op GSB III, het initiatief genomen tot een extra impuls in de vorm van een actieve, samenhangende aanpak in 40 aandachtswijken. Daarbij doorbreken we de schotten tussen wonen, werken, leren en opgroeien, integreren en veiligheid.

Grotestedenbeleid

De positie van de grote steden is verbeterd sinds de start van het Grotestedenbeleid in 1994 en de introductie in 2000 van de Wet stedelijke vernieuwing als fysieke pijler daarin. Met de midterm review, een tussenevaluatie van GSB III (Kamerstukken II, 2007–2008, 30 128, nr. 15), is de voortgang van de steden op basis van monitorgegevens gemeten.

Op de gestelde doelen laten steden gemiddeld een licht positieve trend zien tussen 2005 en 2007. Uit de midterm review meting blijkt dat op het gebied van leefbaarheid en veiligheid de vier grote steden (G4) een sterkere verbetering laten zien dan de G27. Mensen voelen zich sinds de start van GSB III veiliger en zijn minder vaak slachtoffer van criminaliteit. Steden blijven ondanks die verbeteringen nog steeds achter bij het landelijk gemiddelde. Dit geldt voor onveiligheidsgevoelens in de eigen buurt en sociale kwaliteit van de woonomgeving in de G31 en de verloedering in de G4. De arbeidsparticipatie in de G27 stijgt, maar is nog altijd lager dan het landelijk gemiddelde. Ook nemen de verschillen tussen kansarme en kansrijken binnen de steden toe. De verhouding midden- en hoge inkomens is vrijwel gelijk gebleven.

Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing en 56-wijken

In de beleidsdoorlichting van de Wet stedelijke vernieuwing (Kamerstukken II, 2006–2007, 30 983, nr. 2) is aangegeven dat positieve ontwikkelingen aan het beleid zijn toe te rekenen.

Met de 56-wijkenaanpak is in 2002 gestart om de realisatie van het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV) te versnellen. Uit de evaluatie van ISV-1 (2000–2004) is al zichtbaar dat meer gerealiseerd is dan in 2002 werd verwacht. Volgens de midterm review GSB is het beeld van ISV-2 (2005–2009) ook positief. De verwachting is dat de afrekenbare prestaties met gemeenten in het kader van ISV-2 voor de periode tot 2010 zullen worden gerealiseerd.

In de waardering van de wijk door de bewoners is een positieve ontwikkeling zichtbaar. De extra inzet van VROM, enkel en alleen gericht op versnelling van de fysieke inspanning in de 56-wijken, is daarom niet meer nodig. Dat wil niet zeggen dat alle problemen in die wijken opgelost zijn. Een aantal van die wijken is opgenomen in de selectie van 40 krachtwijken. Uit het GSB blijkt dat het oplossen van fysieke problemen alleen niet genoeg is. Daarom is in de nieuwe krachtwijken-aanpak ook aandacht voor werken, leren en opgroeien, integratie en veiligheid.

40 wijken: Actieplan Krachtwijken

De bredere aanpak van het project Nieuwe Coalities voor de Wijk, om hardnekkige probleemsituaties beter op te lossen, heeft zijn vervolg gekregen in de wijkaanpak. In de periode 26 maart tot en met 27 juni 2007 heeft de minister voor WWI alle 40 aandachtswijken bezocht. De gesprekken en ervaringen uit die wijkentoer én de lessen van zowel de 56-wijkenaanpak als de 13-wijkenaanpak (project Nieuwe Coalities voor de Wijk) hebben de basis gevormd voor het Actieplan Krachtwijken (Kamerstukken II, 2006–2007, 30 995, nr. 7). Hiermee wordt invulling gegeven aan een hernieuwd partnerschap tussen Rijk en gemeente, waarbij de steden met maatschappelijke partners en bewoners in de eerste plaats aan zet zijn. Het Onderhandelaarsakkoord dat op 17 september 2007 is afgesloten tussen de minister en de voorzitter van Aedes (vereniging van woningcorporaties) is helaas niet bekrachtigd door de leden van Aedes. Ook bleek Aedes niet in staat te zijn om een afspraak uit dit akkoord na te komen waar het ging om het realiseren van extra financiële ruimte van € 750 miljoen bij de corporatie in de 40 wijken voor de activiteiten uit het wijkactieplan. Om die reden zal de minister in 2008 met behulp van een heffing bij de corporaties bijzondere projectsteun voor de corporaties in de 40 wijken ter beschikking stellen voor een bedrag van maximaal € 75 miljoen.

De gemeenten en hun lokale partners zijn in 2007 aan de slag gegaan met het opstellen van wijkactieplannen. Daarnaast zijn door de minister voor WWI voorbereidingen getroffen voor een scala aan activiteiten en initiatieven die bijdragen aan het slagen van de wijkaanpak. Het gaat bijvoorbeeld om de voorbereiding van een monitor om de voortgang in kaart te brengen. Hiermee wordt in 2008 gestart, waarna we kunnen zien of de doelen met deze nieuwe aanpak ook werkelijk worden bereikt.

Nadere uitwerking in artikel(en)/operationeel doel:Artikel 2 (2.2.3), 5 (5.2.1), 16 (16.2.1) en 17 (17.2.1)

Beleidsmatige conclusie

De in de begroting voor het jaar 2007 opgenomen prestaties zijn goeddeels gerealiseerd, maar de beoogde maatschappelijke effecten zijn nog niet bereikt. Daarom is, in aanvulling op GSB III, een actieve, samenhangende aanpak in 40 aandachtswijken gestart.

Beleidsprioriteit 3. Ruimte voor Wonen

Doel

Uit het Beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» valt het laatste deel van doelstelling 23: Het bevorderen van een tijdig en op de vraag afgestemd aanbod van ruimte voor kwalitatief goed ingepaste bedrijfslocaties en 80 000 tot 100 000 nieuwe woningen per jaar onder deze prioriteit. Met de corporaties wil het kabinet afspraken maken over een woningproductie van circa 40 000 woningen per jaar.

Het kabinet streeft naar een woningaanbod waarin alle burgers, waaronder starters, mensen met lagere inkomens en oudere bewoners, meer ruimte hebben om te kiezen voor een betaalbare en kwalitatief passende woning. De doelstelling om het woningtekort terug te dringen tot 1,5 % (op 7 miljoen woningen) in 2010 is bijgesteld, gezien de in 2005 tot en met 2007 opgelopen productieachterstand. Nu wordt, bij een beleidsinzet tot en met 2011 van 80 000 tot 83 000 woningen per jaar, uitgegaan van het halen van 1,5 % woningtekort in 2012 (Actieplan woningproductie, Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 XVIII, nr. 10).

Doelbereik

De stijgende lijn in de woningproductie is ook in 2007 doorgezet, waardoor burgers meer ruimte krijgen op de woningmarkt. In 2007 zijn landelijk 87 537 woningen gerealiseerd (inclusief toevoegingen anders dan door nieuwbouw). Dat is 10% meer dan in 2006, maar minder dan gewenst volgens de woningbouwafspraken. In de stedelijke regio’s is 86% van de voor 2007 geplande productie gereed gemeld. Gelet op de in de regio’s opgelopen achterstand zullen de voor de covenantsperiode 2005–2010 afgesproken aantallen niet gehaald kunnen worden.

Om de woningproductie te stimuleren is in het najaar van 2007 het Actieplan woningproductie opgesteld. Voor de korte termijn gaat het hier onder andere om aanjagen en wegnemen van belemmeringen via bestuurlijke gesprekken met de woningbouwregio’s.

In 2007 zijn circa 1 100 startersleningen en circa 3 250 koopsubsidies (BEW+) verstrekt. Het aantal startersleningen is daarmee minder dan verwacht (geraamd 2007: 2000 startersleningen). Daarentegen ligt het aantal BEW+ toekenningen fors hoger dan verwacht (geraamd 2007: 500 toekenningen). Hiermee is een bijdrage geleverd aan de toegankelijkheid van de woningmarkt voor starters. De toegankelijkheid blijft echter een punt van zorg, vandaar dat ook fors ingezet wordt op verhoging van de bouwproductie teneinde doorstroming op gang te brengen.

Op basis van het dalen van de netto huurquotes en de stijging van de «netto inkomen na kale huurlasten – index» kan worden geconcludeerd dat de betaalbaarheid voor huurders is verbeterd. Ook heeft het kabinet besloten tot een huurbeleid dat gekoppeld is aan inflatie. Mede hierdoor is de betaalbaarheid verbeterd.

Woningcorporaties zijn en blijven cruciaal bij het realiseren van maatschappelijke opgaven zoals voldoende nieuwbouwproductie, betaalbaar wonen voor met name de zwakkeren op de woningmarkt, en de aanpak en omvorming van aandachtswijken naar krachtwijken. De inrichting van het corporatiestelsel en het aanspreken van de corporatiereserves moet voor die prestaties waarborgen bevatten.

Nadere uitwerking in artikel(en)/operationeel doel:Artikel 1 (1.2.1 en 1.2.2), 2 (2.2.1) en 3 (3.2.1 en 3.2.2)

Beleidsmatige conclusie

De woningproductie zal extra worden gestimuleerd door de maatregelen genoemd in het Actieplan woningproductie dat in november 2007 aan de Kamer (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200XVIII, nr. 7) is aangeboden. Doel daarbij is een woningproductie van 80 000 tot 83 000 woningen per jaar in de periode tot en met 2011.

Beleidsprioriteit 4. Ontkoppeling en een eco-efficiënte economie

Doel

Het kabinet streeft naar versterkte ontkoppeling van milieudruk en economische groei en naar een verbetering van de milieuvriendelijkheid (eco-efficiëntie) van de economie. Uit het Beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» vallen de volgende doelstellingen onder deze prioriteit:

• Doelstelling 8: Actief bijdragen aan het tot stand komen van nieuwe ambitieuze internationale klimaatdoelstellingen voor na 2012;

• Project Schoon & Zuinig;

• Doelstelling 21: De overheid wil uiterlijk in 2010 duurzaamheid als zwaarwegend criterium meenemen in haar aankopen;

• Doelstelling 22: Het stimuleren van duurzame consumptie en productie.

VROM bevordert duurzame consumptie en productie met name via stimulering van de Cradle-to-Cradle benadering (het slim ontwerpen van producten met materialen die na gebruik weer teruggebracht kunnen worden in de technische of biologische kringloop), fiscale vergroening en voorkomen van afwenteling op andere landen en volgende generaties.

Doelbereik

De afgelopen jaren is vooruitgang geboekt op het terrein van natuur en milieu. De Milieubalans en de Natuurbalans van 2007 bevestigen dat. De vooruitgang blijkt echter grotendeels te danken aan de inzet van technische maatregelen en minder aan gedragsveranderingen. Dit betekent dat de ontkoppeling van milieudruk en economische groei door het consumptiegedrag van de samenleving onverminderd onder druk blijft staan. Zo nemen het verkeer en het energie- en ruimtegebruik nog steeds toe. Daarom heeft het kabinet in het Coalitieakkoord nieuwe ambities geformuleerd.

Om ook gedragsveranderingen te bewerkstelligen wordt verder gegaan met fiscale vergroening waardoor de vervuiler betaalt. Burgers en bedrijven kunnen hun lastendruk beperken door milieuvriendelijker te handelen. Daarnaast wordt duurzame consumptie gestimuleerd doordat de Rijksoverheid een voorbeeldfunctie vervult door zelf duurzaam in te kopen.

Over de gedragsverandering van de overheid en de versterkte aanpak van het kabinet om dit te bereiken, is de Tweede Kamer per brief (Kamerstukken II, 2006–2007, 30 196, nr.14) geïnformeerd naar aanleiding van de monitor Duurzame Bedrijfsvoering Overheden 2006. Uit de rapportage blijkt dat overheden duurzamer zijn gaan inkopen, maar dat aanvullende initiatieven nodig zijn.

Nieuwe Energie voor het Klimaat

In 2007 heeft het kabinet het rijksbrede werkprogramma «Nieuwe Energie voor het Klimaat: werkprogramma Schoon & Zuinig» gepresenteerd, waarmee de basis is gelegd om de ambitieuze klimaat- en energiedoelen uit het Beleidsprogramma te realiseren (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 209, nr. 1). Het programma richt zich op de invoering van al beschikbare maatregelen en het voorbereiden van nieuwe maatregelen. Onder meer via het doorzetten van de energietransitie als permanente bron van innovaties uit de samenleving, worden verregaande innovaties voor de middellange en lange termijn bereikt. Hierbij moet gedacht worden aan projecten als de energieneutrale woning en het gebruiken van tuinbouwkassen als energiebron. Met ingang van 2008 rapporteert VROM jaarlijks over de voortgang van het werkprogramma.

Het kabinet heeftactief gewerkt aan het verwezenlijken van een aantal belangrijke stappen in de richting van een ambitieus klimaatbeleid na 2012 als vervolg op de Kyotoafspraken. Dit alles uitmondend in het UNFCCC-akkoord van Bali.

Nadere uitwerking in artikel(en)/operationeel doel:Artikel 6 (6.2.1 en 6.2.2) en 8 (8.2.2 en 8.2.4)

Beleidsmatige conclusie

Het beleid is met onverminderd hoge inzet uitgevoerd. De realisatie van een duurzame leefomgeving vormt één van de pijlers van het kabinetsbeleid in het Coalitieakkoord. Het kabinet heeft hiertoe in het Beleidsprogramma 2007–2011 concrete, scherpe ambities geformuleerd.

Beleidsprioriteit 5. Internationale VROM-agenda

Doel

Van het Beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» valt doelstelling 8: Actief bijdragen aan het tot stand komen van nieuwe ambitieuze internationale klimaatdoelstellingen voor na 2012 onder deze prioriteit. Dit is toegelicht bij beleidsprioriteit 4 «ontkoppeling en een eco-efficiënte economie».

Maar ook op andere werkterreinen geeft VROM verdere invulling aan de kabinetsambitie uit het Beleidsprogramma om een actieve mondiale en Europese rol in te nemen (pijler 1). Europese besluitvorming is voor de ontwikkeling van VROM-beleid op vele werkterreinen van groot belang. Daarom zet VROM in Europa in toenemende mate in op het vroegtijdig signaleren van, betrokken zijn bij en sturen van nieuwe Europese doelstellingen. In breder internationaal verband (vooral VN) draagt VROM bij aan het tot stand komen en aanscherpen van multilaterale afspraken in het kader van de bevordering van mondiale duurzame ontwikkeling.

Doelbereik

In EU-verband heeft VROM actief bijgedragen aan de afronding van een aantal milieudossiers, zoals de Kaderrichtlijn luchtkwaliteit, de verordening kwikexport en de herziening van de Afvalrichtlijn. VROM droeg in 2007 tevens actief bij aan Europese milieubeleidvorming in de vroegste fase over onder meer duurzame consumptie en productie, duurzame industriebeleid en het verantwoord slopen van schepen.

In mondiaal verband springt de bijeenkomst van het Montreal Protocol (ozonlaagaantastende stoffen) er bovenuit. Er is besloten de totale uitbanning van HCFKs (gehalogeniseerde chloorfluor koolwaterstoffen) met 10 jaar te vervroegen naar 2020 voor ontwikkelde landen en 2030 voor ontwikkelingslanden. VROM heeft een actieve rol vervuld in het bereiken van een zeer goed resultaat in het maken van bindende reductieafspraken.

Nadere uitwerking in artikel(en)/operationeel doel: 5 (5.1.1), 10 (10.2.2) en 12 (12.1.1)

Beleidsmatige conclusie

Het beleid is met onverminderd hoge inzet uitgevoerd, waarmee invulling wordt gegeven aan de ambitie uit het Beleidsprogramma om een actieve mondiale en Europese rol in te nemen.

Beleidsprioriteit 6. Modernisering regelgeving (minder regeldruk)

Doel

Uit het Beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» valt Doelstelling 16: Minder regels, minder instrumenten, minder loketten onder deze prioriteit.

Het Meerjarenprogramma modernisering VROM-regelgeving beoogt de wet- en regelgeving van VROM te verminderen, te vereenvoudigen en de effectiviteit ervan te verhogen. Onderdeel hiervan is een reductie van de administratieve lasten voor bedrijven van bijna 30% in de periode 2003–2007. Daarnaast wordt het aantal VROM-regelingen verminderd van 400 in 2002 naar 200 eind 2007.

Doelbereik

Met de inwerkingtreding van het Activiteitenbesluit per 1 januari 2008 wordt een aanzienlijke besparing (circa € 215 mln/jaar) in administratieve lasten gerealiseerd en een vermindering van het aantal milieuvergunningen met 37 000. Op verschillende andere terreinen, zoals het Besluit bodemkwaliteit (per 1 januari 2008 circa € 15 mln/jaar besparing) en de Omgevingsvergunning, worden de vereenvoudigingen afgerond die in gang zijn gezet onder het Meerjarenprogramma 2002–2007. Gelet op de nieuwe kabinetsdoelstelling met betrekking tot regeldruk is voorts een start gemaakt met het opstellen van een Vervolgprogramma Slimmere regels, Betere uitvoering en Minder lasten (SBM). Voor het jaar 2007 waren echter nog geen concrete resultaten voorzien.

VROM heeft een belangrijk deel van het Meerjarenprogramma modernisering VROM-regelgeving afgerond waarmee de aanwas van regels (vooral vanwege implementatie EU-regels) met circa 200 regelingen is beperkt.

De invoering van de brede doeluitkeringen (BDU’s) in het GSB III heeft een aanzet gegeven voor ontschotting en programmasturing op gemeentelijk niveau. Dit heeft een aanzienlijke bijdrage geleverd aan het verminderen van de interbestuurlijke administratieve lasten, omdat de verantwoording per BDU loopt en niet per regeling.

* Begroting 2007.

** Naar aanleiding van nader onderzoek is de nulmeting iets naar beneden bijgesteld. Hierdoor vallen de beoogde percentages iets hoger uit dan in de Begroting 2007.

*** De reductie 2007 is lager uitgevallen omdat een aantal grote reducties in de tijd is doorgeschoven. Per 1 januari 2008 zijn het Activiteitenbesluit, Besluit bodemkwaliteit en het Besluit energieprestatie gebouwen (energielabel, betreft toename) in werking getreden. Dit betekent dat de reductie per 1 januari is gestegen met € 225,5 mln naar € 380,9 mln hetgeen overeenkomt met een totale reductie van 22,9%.

Nadere uitwerking in artikel(en)/operationeel doel: Artikel 10 (10.2.1) en 17

Beleidsmatige conclusie

Een belangrijk deel van het Meerjarenprogramma 2002–2007 is nu afgerond. Gebleken is dat er nog ruimte is voor verdere verbetering en mede daarom is in het Beleidsprogramma doelstelling 16: Minder regels, minder instrumenten, minder loketten opgenomen. In het Vervolgprogramma Slimmere regels, Betere uitvoering en Minder lasten (SBM) worden nieuwe wegen gezocht om te komen tot een verdere reductie van de administratieve lasten.

Beleidsprioriteit 7. Betere naleving

Doel

In het Beleidsprogramma wordt de vermindering van de regeldruk, en de positieve doorwerking daarvan op ondernemers, opnieuw onderstreept. VROM streeft naar vermindering van hinder en kosten die bedrijven en instellingen ondervinden van het overheidstoezicht. Dat doen we door krachtig en pro-actief in te zetten op meer samenwerking en selectief toezicht.

Doelbereik

Door in te zetten op selectiever en zoveel mogelijk gebundelde uitvoering van samenhangend toezicht, heeft de VROM-Inspectie (VI) in 2007 de vermindering van de toezichtlast doorgezet. Met de frontoffices brengen we zoveel mogelijk overheidstoezicht voor bedrijven en instellingen samen. Als trekker voor de frontoffices in de domeinen afval, chemie, nucleair en buisleidingen is de VI in 2007 gestart met de inrichting van deze frontoffices. Medio september 2007 is het frontoffice nucleair in Petten operationeel geworden. Bij 12 andere domeinen is de VI ook actief. In de domeinen wordt met alle betrokken toezichthouders samengewerkt.

Nadere uitwerking in artikel(en)/operationeel doel: Artikel 12

Beleidsmatige conclusie

In 2008 worden effectiviteit en efficiency verder verbeterd, niet alleen met bovenvermelde strategische uitvoeringsnotitie en de activiteiten rond de frontoffices en interbestuurlijk toezicht, maar vooral ook door de reorganisatie (inclusief efficiëntietaakstelling) en verzelfstandiging, die zijn gepland.

Verder is in 2007 uit onderzoek gebleken, dat de toezichtlast voor een belangrijk deel voortkomt uit toezicht door de lagere overheden en niet door rijksinspecties als de VROM-Inspectie. De in gang gezette activiteiten voor de frontoffices en het interbestuurlijk toezicht zullen daarom met kracht worden voortgezet.

Beleidsprioriteit A. Actieprogramma Integratie

Doel

Voor daadwerkelijke integratie van migranten en hun kinderen is het nodig dat deze hun achterstand in het onderwijs en op de arbeidsmarkt inlopen. Daarnaast moeten ook belemmeringen worden weggenomen die de sociale en culturele integratie in de weg staan. Daarvoor is het nodig de verschillen in cultuur, leefwijze en levensbeschouwing te overbruggen. Betrokkenheid bij de samenleving door gedeeld en actief burgerschap is de kern van het integratiebeleid.

Doelbereik

In het Jaarrapport Integratie 2007 van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP)(Kamerstukken II, 2007–2008, 31 268 XVIII, nrs. 1 en 2), wordt op basis van de meest actuele gegevens en aan de hand van de meest relevante indicatoren de ontwikkeling en stand van de integratie beschreven. Uit het rapport komt een divers beeld van de integratie naar voren. Sommige groepen kenmerken zich door een forse sociaal-economische achterstand en een aanzienlijke sociaal-culturele afstand. Tegelijkertijd blijkt dat de diversiteit tussen en binnen groepen zeer groot is en dat in het onderwijs en op de arbeids- en woningmarkt duidelijk positieve ontwikkelingen gaande zijn. Ook is er een positieve tendens in de onderlinge verhoudingen tussen migranten en autochtonen.

Nadere uitwerking in artikel(en)/operationeel doel: Artikel 16 (16.2.2)

Beleidsmatige conclusie

Het SCP-onderzoeksrapport «Jaarrapport integratie 2007» (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 268, nr. 3) beschrijft op basis van de meest actuele gegevens de ontwikkeling en de stand van de integratie en de Integratienota 2007–2011 (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 268, nrs. 1–2) geeft beleidsmatige conclusies daarop, te weten dat het kabinet op basis van deze gegevens de hoofdthema’s van het integratiebeleid voor de komende jaren heeft vastgesteld en uitgewerkt in het kabinetsbrede Actieprogramma Integratie. Dit integratieprogramma heeft een specifieke toespitsing in het Actieplan Krachtwijken, waarin integratie een van de hoofdthema’s is.

Beleidsprioriteit B. Deltaplan Inburgering

Doel

Het Deltaplan Inburgering is één van de projecten uit het Beleidsprogramma.

In de begroting voor 2007 was reeds als doel opgenomen: de inwerkingtreding van het nieuwe inburgeringstelsel (inwerkingtreding van de nieuwe Wet inburgering en de regeling vrijwillige inburgering) om een betere beheersing van de Nederlandse taal en betere kennis van de Nederlandse samenleving van nieuw- en oudkomers te bevorderen.

Met het aantreden van het nieuwe kabinet is hier de doelstelling bijgekomen het volume, de kwaliteit en het rendement van de inburgering te verbeteren met een Deltaplan Inburgering, zodat meer mensen hun inburgering afronden op een hoger niveau. Zij zullen daarmee beter in staat zijn economisch, sociaal en cultureel te participeren in de samenleving.

Doelbereik

De nieuwe Wet inburgering (Wi) is per 1 januari 2007 in werking getreden. Het is gebleken dat gemeenten de wet ingewikkeld vinden en dat vertraging is opgetreden bij de inkoop van inburgeringtrajecten en de instroom van cursisten. Vereenvoudiging van de wet- en regelgeving is dan ook een belangrijk onderdeel van het Deltaplan Inburgering. Daarnaast is in het Deltaplan een groot aantal acties geformuleerd die betrekking hebben op verbetering van inburgeringprogramma’s en versterking van de uitvoering. Bij aanvang wordt met name ingezet op kwaliteitsverhoging (2008 en 2009) en in de volgende jaren tevens op volume (beoogd wordt gedurende de kabinetsperiode gemiddeld 60 000 mensen per jaar te laten inburgeren). In het Deltaplan is ook de relatie gelegd met het Actieplan Krachtwijken: de acties uit het Deltaplan zullen bij voorrang hun beslag vinden in de 40 wijken uit het Actieplan Krachtwijken.

Om de uitvoering door gemeenten minder ingewikkeld te maken is een aantal vereenvoudigingen van de Wi versneld ingevoerd. Zo kunnen gemeenten vanaf 1 november 2007 aan iedere inburgeringspichtige een aanbod doen en is het per 1 januari 2008 mogelijk om inburgeraars vanuit de Wi direct op te laten gaan voor het staatsexamen.

Nadere uitwerking in artikel(en)/operationeel doel: Artikel 16 (16.2.1)

Beleidsmatige conclusie

Op 1 januari 2007 is de invoering van het nieuwe stelsel volgens planning in werking getreden. Daarnaast is met het uitbrengen van het Deltaplan Inburgering in september 2007 en de verzending daarvan naar de Tweede Kamer uitvoering gegeven aan het Coalitieakkoord.

Beleidsprioriteit C. Brandveiligheid rijkshuisvesting

Doel

Na de brand in het cellencomplex-Oost op Schiphol eind 2005 is een heel pakket aan acties opgepakt om de brandveiligheid in justitiële inrichtingen en de overige voorraad rijksgebouwen te verbeteren. Deze acties zijn verwoord in de kabinetsreactie van 18 oktober 2006 op het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid betreffende de oorzaken en de leerpunten van de brand op het cellencomplex Schiphol-Oost van oktober 2005 (Kamerstukken II, 2006–2007, 24 587, nr. 199). Een deel van die acties heeft betrekking op de Rijksgebouwendienst.

Doelbereik

De meeste acties liggen op schema. Binnen en buiten de Rijksgebouwendienst (Rgd) is zeer hard gewerkt aan het vergroten van de brandveiligheid en aan het brandveiligheidbewustzijn binnen de Rgd. Desondanks konden niet alle bouwtechnische maatregelen in de justitiële inrichtingen worden gerealiseerd. Een aantal ontwikkelingen, waaronder een uitbreiding van de opgave en de beschikbaarheid van advies- en uitvoeringscapaciteit, noopte tot aanpassing van de planning. Voor de periode dat de bouwtechnische maatregelen nog niet zijn genomen, heeft de Dienst Justitiële Inrichtingen in overleg met Rgd, gemeente en brandweer – waar nodig – compenserende maatregelen genomen, zoals meer personeel of minder gedetineerden. Deze bevindingen en de planning zijn aan de Tweede Kamer gemeld in de tweede gezamenlijke halfjaarlijkse voortgangsrapportage van VROM/Rijksgebouwendienst en Justitie/Dienst Justitiële inrichtingen (Kamerstukken II, 2007–2008, 24 587, nr. 258).

Nadere uitwerking in artikel(en)/operationeel doel: Baten-lastendienst Rijksgebouwendienst

Beleidsmatige conclusie

Door een aantal ontwikkelingen, zoals een uitbreiding van de opgave en de beschikbaarheid van advies- en uitvoeringscapaciteit, konden niet alle bouwtechnische maatregelen in de justitiële inrichtingen worden gerealiseerd. De Dienst Justitiële Inrichtingen heeft daarom compenserende maatregelen genomen. In 2008 ligt de nadruk op het realiseren van de bouwtechnische maatregelen die betrekking hebben op de celveiligheid. Diverse actiepunten zijn afgerond; de overige actiepunten zullen conform planning worden uitgevoerd.

B. Budgettaire en financiële consequenties van de beleidsprioriteiten 2007

Bron: VROM, Rgd – administratie.

* Voor het Werkprogramma Schoon & Zuinig en het Deltaplan Inburgering komen pas vanaf 2008 (extra) middelen beschikbaar.

Toelichting op grote verschillen:

Prioriteit 2. Krachtige steden

De nadere mutatie is als volgt tot stand gekomen:

1) Als gevolg van een lagere woningproductie, zowel bij het reguliere programma van het Budget Besluit Locatiegebonden Subsidies (BLS) als bij het programma eigen bouw (particulier opdrachtgeverschap) is in 2007 € 22 mln minder uitgegeven aan BLS-gelden.

2) Bij de Nieuwe Sleutelprojecten (NSP) is in 2007 € 177 mln minder besteed dan oorspronkelijk geraamd. Enerzijds als gevolg van de vertraagde start van het project NSP Zuidas, waar de oprichting van de Zuidas N.V. is verschoven van 2007 naar 2008. Anderzijds hebben de andere NSP projecten vertraging opgelopen daar de onderhandelingen tussen de betrokken gemeenten, NS en het Rijk een langere doorlooptijd hebben dan voorzien.

3) De voor 2007 in het kader van BIRK voorziene uitgaven zijn met € 18 mln achtergebleven, daar enerzijds ook hier bij de uitvoering van de projecten vertragingen zijn opgetreden en anderzijds de planvorming bij diverse projecten meer tijd kosten dan voorzien.

4) Aan de Brede Doeluitkering Sociaal, Integratie en Veiligheid zijn in 2007 nieuwe bijdragen toegevoegd, te weten voor de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg, de Volwasseneneducatie en de Voor- en Vroegschoolse Educatie. Dit heeft geleid tot hogere uitgaven in 2007 van € 224 mln. Daarnaast is er in het kader van de uitvoering van de Wet op de Inburgering (Wi) in 2007 extra € 9 mln aan de gemeenten uitgekeerd.

Prioriteit 4. Ontkoppeling en een eco-efficiënte economie

Bij beleidsprioriteit 4 hebben zich in 2007 grote mutaties voorgedaan, die grotendeels het gevolg zijn van mutaties op het instrument «Beperken klimaatverandering door post-Kyoto afspraken».

Bij de eerste suppletore begroting 2007 is het kasbudget verlaagd met ruim € 9 mln, voornamelijk ten gevolge van een interne overboeking van de middelen die horen bij het programma Klimaat voor Ruimte. Vervolgens is bij tweede suppletore begroting het budget verder verlaagd door interne overboekingen voor de financiering van de vervangingsinvesteringen van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML) en de «HIER» communicatiecampagne. Daarna heeft een overboeking naar het ministerie van EZ plaatsgevonden, als bijdrage in het haalbaarheidsonderzoek TROPOMI (een innovatief instrument dat beoogt broeikasgassen en andere stoffen in de atmosfeer tot aan het aardoppervlak te meten). Het verschil tussen de hierna ontstane budgetstand en de uiteindelijke realisatie is met name het gevolg van het trager dan oorspronkelijk gepland tot betaling komen van een aantal verplichtingen terzake van onderzoeks- en uitvoeringsopdrachten.

Prioriteit 6. Modernisering regelgeving

Eind 2006 werd verwacht dat ten behoeve van de Omgevingsvergunning (WABO) een forse extra kasinspanning in 2007 nodig zou zijn voor het bouwen aan de Landelijke voorziening Omgevingsvergunning. Om die reden is toen budget voor latere jaren naar voren geschoven. Bij nader inzien blijkt dat er geen versnelling heeft plaatsgevonden en is de kasschuif teruggedraaid.

Prioriteit 7. Betere naleving

De kosten zijn lager door vertragingen in de betaling.

Prioriteit C. Brandveiligheid rijkshuisvesting

Brandveiligheid rijkshuisvesting is net na de totstandkoming van de ontwerpbegroting 2007 als beleidsprioriteit benoemd. Daarom staat er in de ontwerpbegroting 2007 niet expliciet budget voor begroot. Gedurende het jaar zijn meerjarige budgetten toegevoegd ten behoeve van de brandveiligheid: € 10,6 mln bij de 1e suppletore begroting voor brandveiligheidscans en aan het eind van 2007 € 22,7 mln voor apparaatskosten en € 79,9 mln voor onderhoud (zie elders in dit Jaarverslag de toelichting op de balans van de Rgd). In 2007 heeft de Rgd hiervan € 6,9 mln besteed aan apparaat en € 1,4 mln aan scans. Daarnaast zijn diverse investeringsprojecten brandveiligheid uitgevoerd, waarvan de kosten worden doorberekend aan de klanten. Voor het uitvoeren van de resterende werkzaamheden is een planning gemeld aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 24 587, nr. 258). De besteding van de resterende budgetten zal in lijn met deze planning zijn.

C. Doelstellingen Beleidsprogramma 2007–2011

BELEIDSARTIKELEN

Artikel 1. Bevorderen van een goed werkende woningmarkt

1.1. Algemene beleidsdoelstelling

VROM streeft naar een goed werkende woningmarkt. Het in 2007 aangetreden kabinet Balkenende IV stelt bevordering van sociale stijging en sociale samenhang centraal: de woningmarkt moet mensen een solide basis bieden van waaruit ze zich individueel en maatschappelijk kunnen ontwikkelen. Om dit te bereiken streeft VROM ernaar het aanpassingsvermogen van de woningmarkt te vergroten en de beschikbaarheid van kwalitatief goede en betaalbare woningen in een prettige en veilige woonomgeving te bevorderen. Daarnaast draagt VROM zorg voor een heldere verdeling van rollen en verantwoordelijkheden evenals de borging van belangen van de partijen op de woningmarkt.

De algemene beleidsdoelstelling is uitgewerkt in de volgende operationele doelstellingen:

• scheppen van randvoorwaarden voor een goed werkende woningmarkt;

• bevorderen maximale maatschappelijke prestaties van woningcorporaties;

• versterken van de positie van de woonconsument.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

In 2007 heeft het kabinet Balkenende IV stappen gezet om het aanpassingsvermogen van de woningmarkt te vergroten en de beschikbaarheid van kwalitatief goede en betaalbare woningen te bevorderen, zodat de werking van de woningmarkt wordt verbeterd en de individuele en maatschappelijke ontwikkeling van mensen kan worden gestimuleerd. Uit de toelichting bij de operationele doelstellingen, en uit de overige artikelen, blijkt dat dit voor een groot deel ook is gebeurd. Het woningaanbod is verruimd, de betaalbaarheid van huurwoningen wordt geborgd en starters op de koopwoningmarkt hebben meer financiële mogelijkheden gekregen. Er is tevens onderzoek gedaan naar verdere mogelijkheden om de werking van de woningmarkt in de toekomst te verbeteren.

Dynamische en veilige buurten en steden zijn een belangrijke voorwaarde voor een goed functionerende woningmarkt en het stimuleren van sociale stijging en sociale samenhang. Met het actieprogramma Krachtwijken geeft het kabinet een belangrijke impuls en wordt concreet ingezet op krachtige wijken en steden. Het Actieprogramma geeft invulling aan een hernieuwd partnerschap tussen Rijk en gemeente, waarbij de steden met maatschappelijke partners en bewoners in de eerste plaats aan zet zijn. Het resultaat moet zijn dat deze wijken in 8 tot 10 jaar weer vitale woon-, werk, leer-, en leefomgevingen zijn waar het prettig is om te wonen en waarin mensen betrokken zijn bij de samenleving.

Om kennis over de woningmarkt te ontwikkelen en te verspreiden, zijn in 2007 veel activiteiten ondernomen, waaronder de uitvoering van de woningmarktprognoses en de realisatie van belangrijke onderdelen van het Woon Onderzoek Nederland (WoON) 2006.

Met het aantreden van het kabinet Balkenende IV in 2007 heeft de discussie in de Tweede Kamer over het corporatiestelsel een nieuwe impuls gekregen. De beleidsvoornemens zijn nu onderdeel van het overleg met de corporaties over hun maatschappelijke inzet in het kader van de prioriteiten van het nieuwe kabinet, met name op het terrein van sociale stijging en sociale samenhang en de wijkaanpak. Het kabinet wil de sociale rol die corporaties in toenemende mate oppakken bestendigen en versterken.

Het kabinet wil de positie van de huurder verder versterken door de Wet Overleg Huurders Verhuurders zo aan te passen dat de rechten van de huurder op informatie, overleg en advies worden uitgebreid en verduidelijkt. Het voorstel wordt nu behandeld in de Tweede Kamer.

Externe factoren

Beschikbaarheid van gegevens en bestanden van derden; bijvoorbeeld van het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting (woningcorporaties), het Centraal Bureau voor de Statistiek en de Belastingdienst (huurtoeslag)

De beschikbaarheid van gegevens en bestanden van het CFV en het CBS is adequaat verlopen. Omdat de Belastingdienst onvoldoende toekenningen heeft gerealiseerd, is nog geen informatie beschikbaar omtrent de huurtoeslag (zie ook de brief van de Staatssecretaris van Financiën hieromtrent, Kamerstukken II, 2007–2008, 31 066, nr. 20).

Bereidheid van verhuurders/gemeenten om tijdig en serieus in gesprek te gaan met huurders(-organisaties)

Uit de jaarlijkse verantwoording van corporaties komt naar voren dat zij nagenoeg allemaal regelmatig overleg voeren met hun huurders(organisaties). Slechts in een zeer beperkt aantal gevallen doen zich problemen voor die ook bij de minister gemeld worden.

Bereidheid en capaciteit/professionaliteit van huurders(-organisaties) om op te treden als volwaardige gesprekspartner voor verhuurders en gemeenten.

Het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet op het overleg huurders verhuurder (verbetering positie en zeggenschap huurders) is in 2007 door de Tweede Kamer behandeld en in januari 2008 goedgekeurd. Daarmee wordt deze succesfactor versterkt.

1.2. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

Algemeen

Teneinde de begroting te laten aansluiten op de interne jaarplanbudgetten (onderzoek, experimenten, kennisoverdracht en apparaat) is tussen de artikelen van WWI een aantal budgetneutrale mutaties aangebracht, hetgeen op onderdelen bij de artikelen 1, 2, 3 en 14 tot verschillen heeft geleid tussen de oorspronkelijke begroting en de uiteindelijke realisaties.

Verplichtingen (+ € 10,2 mln)

In het kader van de Subsidies Woonconsumentenorganisaties zijn in 2007 meerjarige toezeggingen gedaan en zijn als gevolg van een eerdere herziening van de begrotingsstructuur in 2007 de realisaties voor het onderwerp «woningcorporaties» op onderhavige artikel verantwoord in plaats van artikel 3. Voorts is het gestelde hiervoor onder artikel 14 «Algemeen» ook bij de verplichtingen van kracht.

1.3. Operationele doelstellingen

1.3.1. Scheppen van randvoorwaarden voor een goed functionerende woningmarkt

VROM streeft naar een goede afstemming van vraag en aanbod op de woningmarkt en het creëren van voorwaarden waaronder de woningmarkt kan bijdragen aan individuele en maatschappelijke ontwikkeling. Daarnaast heeft VROM zich tot doel gesteld de uitwisseling van kennis en informatie tussen VROM en partijen op de woningmarkt te bewerkstelligen.

Doelbereiking

In 2007 heeft het kabinet de acties uit de Visie op de Woningmarkt om vraag en aanbod beter af te stemmen uitgevoerd. Er zijn maatregelen genomen om de beschikbaarheid van betaalbare en kwalitatief goede woningen te bevorderen en de mogelijkheden voor individuele en maatschappelijke ontwikkeling te vergroten. Het woningaanbod is verruimd, onder meer door het aanjagen van de woningproductie en maatregelen in het kader van de nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening om de flexibiliteit te vergroten. De betaalbaarheid van huurwoningen wordt geborgd via de huurtoeslag en het huurbeleid. De positie van starters is versterkt door het bereik van de Wet Bevordering Eigenwoningbezit te vergroten en bijdragen te leveren aan startersleningen. Deze maatregelen worden onder artikel 2 en 3 verder toegelicht. In 2007 zijn verkenningen gedaan naar mogelijkheden om het functioneren van de woningmarkt te verbeteren, onder andere door belemmeringen voor verhuizen weg te nemen.

Het kabinet heeft werk gemaakt van het ontwikkelen en verspreiden van kennis en praktijkvoorbeelden omtrent de aanpak en werkwijze op het terrein van het stedelijk beleid. Zo is geëxperimenteerd met nieuwe samenwerkingsverbanden tussen partijen op wijkniveau. Deze kennisontwikkeling en experimenten hebben een verdere invulling gekregen in het actieprogramma Krachtwijken, wat verder wordt toegelicht onder artikel 2.

In 2007 is veel kennis over de woningmarkt ontwikkeld en verspreid, onder andere via het WoON 2006 (en het congres en de publicaties hieromtrent), de monitoring van de woningbehoefte en onderzoeken naar investeringsgedrag op de woningmarkt. In internationaal opzicht is de kennisontwikkeling en- verspreiding verbreed mede door deelname in internationale netwerken. In 2007 werden, via de bijdrage aan de Stichting Experimenten Volkshuisvesting (SEV), doorlopend experimenten gestimuleerd om de werking van woningmarkt te verbeteren.

Meetbare gegevens

1.3.2. Bevorderen maximale maatschappelijke prestaties van woningcorporaties

Om een vernieuwing van de relatie tussen overheid en corporaties te bewerkstelligen waarin de maatschappelijke prestaties meer dan nu zeker worden gesteld, en waarbij er ruimte is voor corporaties om als maatschappelijke onderneming te functioneren. Daarmee moet een duidelijk kader vanuit het Rijk worden aangegeven en dient een eigentijdse governancestructuur van toepassing te zijn. Een en ander moet gepaard gaan met terugdringing van regelgeving, behoud van het hybride karakter binnen de kaders van een gelijk speelveld, en prestatietoezicht op behoud en inzet van het maatschappelijk gebonden vermogen.

Doelbereiking

De voor 2007 voorziene uitwerking van een duidelijk kader en een eigentijdse governancestructuur voor de woningcorporaties, alsmede de uitwerking van de daaruit voortvloeiende regelgeving, heeft in 2007 nog niet zijn beslag gekregen. Door de kabinetswisseling en de in het Coalitieakkoord vastgelegde verwachtingen ten aanzien van de (onder andere financiële) bijdrage van woningcorporaties aan het realiseren van de doelstellingen van het Coalitieakkoord, is gedurende een deel van 2007 opnieuw met de corporatiesector onderhandeld over de concrete uitgangspunten hierbij. Hierbij vormde ook het «Antwoord aan de samenleving» van de woningcorporatiesector van 31 januari 2007 een uitgangspunt. Dit heeft op 17 september 2007 geresulteerd in een Onderhandelaarsakkoord van het kabinet met Aedes (Kamerstukken II, 2007–2008, 30 995, nr. 11). Hierin hebben de doelstellingen uit de VROM-begroting 2007, zoals hiervoor verwoord, een plaats gekregen.

In de daarop volgende maanden is zowel door het kabinet met de Tweede Kamer, als door Aedes met de woningcorporaties gesproken over het draagvlak voor de vastgelegde afspraken. In de Kamer bleek dit draagvlak aanwezig, maar eind 2007 bleek dat binnen de woningcorporatiesector onvoldoende draagvlak bestond voor de afspraken. Ook sloot de concretisering van de financiële bijdrage van de woningcorporaties naar het oordeel van het kabinet onvoldoende aan op de gemaakte afspraken in het Onderhandelaarsakoord. Gezien deze constellatie heeft in 2007 geen uitwerking plaatsgevonden van de brief van 12 december 2005 (Kamerstukken II, 2005–2006, 29 453, nr. 30) van het vorige kabinet. Ook is nieuwe regelgeving, gaande de onderhandelingen, tot het minimaal noodzakelijke beperkt. Wel is, vanzelfsprekend, voor alle woningcorporaties een individueel oordeel vastgesteld over het financieel en volkshuisvestelijk presteren en over het rechtmatig handelen, en zijn de gebruikelijke toezichtstaken uitgevoerd.

Meetbare gegevens

De prestaties van woningcorporaties moeten primair worden afgezet tegen de lokale en regionale opgaven. De bijdrage van woningcorporaties aan de realisatie van doelstellingen ten aanzien van nieuwbouw en herstructurering komt aan de orde in artikel 2. De bijdrage van woningcorporaties aan het waarborgen van de betaalbaarheid van het wonen komt aan de orde in artikel 3. Wat betreft de concrete prestaties in het jaar 2007 kan pas de balans worden opgemaakt in de loop van 2008.

Op de site van VROM zijn in december 2007 de brieven van de minister over het presteren in 2006 van de afzonderlijke corporaties geplaatst. Huurders kunnen zo zien hoe hun corporatie presteert. Ook is de zogenoemde prestatie-index geplaatst. Daaruit komt naar voren hoe corporaties ten opzichte van elkaar presteren op een aantal onderdelen.

In de brief aan de Kamer van 12 december 2005 (Kamerstukken II, 2005–2006, 29 453, nr. 30) is het voornemen opgenomen om aan de hand van een normatieve investeringsdoelstelling te beoordelen of een corporatie voldoende maatschappelijke prestaties levert in relatie tot haar financiële armslag. Wat betreft de uitwerking hiervan, zij verwezen naar de opmerkingen inzake de uitwerking van het kabinetsbeleid onder 1.3.2.

1.3.3. Versterken van de positie van de woonconsument

VROM heeft zich tot doel gesteld de mondigheid en rechtspositie van de woonconsument te versterken.

Doelbereiking

In het voorstel voor de aanpassing van de Wet overleg huurders verhuurders worden de rechten van de huurder op informatie, overleg en advies op een aantal punten uitgebreid en verduidelijkt, zodat de positie van huurders(organisaties) wordt versterkt. De verschillen tussen de sociale en particuliere sector worden weggenomen zonder de verworvenheden die bereikt zijn voor de sociale verhuurder geweld aan te doen. Door de kabinetswisseling is de parlementaire behandeling vertraagd. Het wetsvoorstel is op 22 januari 2008 door de Tweede Kamer aanvaard (Kamerstukken II, 2007–2008, 30 856, nr. 2).

1.4. Overzicht afgeronde onderzoeken

¹ In 2007 is geen beleidsdoorlichting gestart of afgerond.

² In het onderzoek «Eindrapportage stakeholder analyse INFO Wonen» is onderzocht hoe gebruikers INFO Wonen benutten en waarderen. VROM zal deze resultaten gebruiken bij de doorontwikkeling van het instrument. Daarnaast is een evaluatie uitgevoerd naar de oversampling van het WoON 2006, waarin de gebruikswaarde, de bijdrage aan communicatie tussen partijen en kosten/baten zijn onderzocht. De evaluatie is bij VROM beschikbaar.

³ De resultaten van het onderzoek zijn gepresenteerd in een onderzoeksrapport «Opzet functioneel model» en een seminar met beleidsmakers, wetenschappers en corporatiebestuurders. Verder is door KPMG een onderzoek uitgevoerd naar het gedrag van commerciële partijen op de woningmarkt onder de titel «Beweegredenen commerciële partijen op de (huur)woningenmarkt», te vinden op genoemde locatie.

⁴ De evaluatie is niet uitgeoverd. De evaluatie zou worden uitgevoerd op grond van de Woningwet en in het kader van de brede discussie over het corporatiestelsel op basis van de brief aan de Kamer van 12 december 2005. Deze stelseldiscussie is niet meer in de Kamer aan de orde gekomen (zie onder 1.3.2).

⁵ Monitor 2007 is nog niet beschikbaar.

⁶ De monitoring heeft plaatsgevonden op basis van praktijksignalen en het individueel-oordeeltraject. Eventuele knelpunten worden, zo mogelijk, opgelost via circulaires, passend binnen het BBSH.

Artikel 2. Stimuleren van voldoende woningen, een duurzame en gedifferentieerde woningvoorraad en leefbare woonmilieus

2.1. Algemene beleidsdoelstelling

Door verhoging van de woningproductie, verbetering bouwtechnische kwaliteit en versnelling van de herstructurering weer voldoende beweging, dan wel doorstroming op de woningmarkt verkrijgen en daarmee:

• het evenwicht tussen vraag en aanbod vergroten en de keuze mogelijkheden van burgers vergroten, met bijzondere aandacht voor senioren en gehandicapten;

• de sociale, economische en culturele vitaliteit van steden borgen en verbeteren, de sociale veiligheid doen toenemen en de woonwens van midden en hoge inkomensgroepen in de steden accommoderen. Door een gerichte wijkaanpak, met een focus op 40 wijken, worden wijken omgevormd tot wijken waar mensen kansen hebben en weer graag wonen;

• de kwaliteit van de openbare ruimte en de leefomgeving verbeteren en de stad aantrekkelijk maken om in te wonen, werken en recreëren;

• de veiligheid, gezondheid en bruikbaarheid van woningen en gebouwen duurzaam borgen, energiebesparing realiseren en de milieubelasting van woningen en gebouwen verminderen.

De algemene beleidsdoelstelling is uitgewerkt in de volgende operationele doelstellingen:

• stimuleren van voldoende woningproductie;

• verruiming van aanbod van geschikte woningen voor senioren en gehandicapten;

• bevorderen van de leefbaarheid van wijken;

• garanderen van de minimum bouwtechnische en gebruikstechnische kwaliteit van gebouwen en bevorderen van een hogere kwaliteit daarvan.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

De stijgende lijn in de woningproductie is in 2007 doorgezet, waardoor burgers meer ruimte krijgen op de woningmarkt. Toch zijn er ook zorgen over de woningproductie, daar de uitvoering van de woningbouwafspraken achter op schema ligt. Gezien de realisaties tot nu toe en de prognoses voor de komende jaren zal de woningbouwopgave van 445 000 woningen in de periode 2005 tot 2010 landelijk gezien voor circa 90% worden gehaald. Uitgaande van de nieuwste woningbehoefteraming (Primos 2007) en een productie van circa 83 000 woningen per jaar in de komende jaren (volgens de VROM-bouwprognoses) zal het woningtekort in 2010 uitkomen op 1,7 %. Een tekort van 1,5% wordt dan bereikt in 2012.

Om de komende jaren een productie van 80 000 tot 83 000 woningen te kunnen vasthouden, heeft de minister voor WWI in november 2007 een Actieplan woningproductie aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 XVIII, nr. 10) aangeboden, waarin maatregelen om de productie extra te stimuleren. In dit actieplan wordt ook een aanzet gegeven voor de inzet in de volgende uitvoeringsperiode vanaf 2010 en de maatregelen die worden ondernomen om belemmeringen voor die periode reeds nu aan te pakken.

In 2007 is met de midterm review een tussenevaluatie van GSB III gehouden (Kamerstukken II, 2007–2008, 30 128, nr. 15). Daaruit blijkt dat mensen in de grote steden zich veiliger zijn gaan voelen. Verder laten met name de G4 een verbetering zien van de fysieke kwaliteit van de leefomgeving. De sociale kwaliteit van de samenleving en het aandeel midden- en hoge inkomensgroepen zijn vrijwel gelijk gebleven. Na een jarenlange uittocht van deze groepen uit de steden slagen de steden erin ze vast te houden.

Met de 56-wijkenaanpak is in 2002 gestart om de realisatie van ISV te versnellen. In vrijwel alle wijken is men volop bezig met de realisatie van de plannen en is in de gemiddelde waardering van de wijk door de bewoners, gemeten over alle wijken, een positieve ontwikkeling zichtbaar. In 2007 is het programma «Nieuwe Coalities voor de Wijk» afgerond. Hiermee is in 13 wijken ervaring opgedaan voor een meer integrale wijkaanpak. Als vervolg op deze wijkaanpak is een selectie van 40 (aandachts) wijken gemaakt. De gesprekken en ervaringen uit die wijkentoer én de lessen van zowel de 56-wijkenaanpak als de 13-wijkenaanpak hebben de basis gevormd voor het Actieplan Krachtwijken.

De wijziging op de Woningwet is op 1 april 2007 inwerking getreden. Met deze wijziging wordt bereikt dat de naleving van de bouwregelgeving wordt verbeterd. Tevens heeft wijziging als effect dat de administratieve lasten voor burgers en bedrijven is verminderd.

In het Coalitieakkoord is prioriteit gegeven aan energiebesparing. In 2007 is het plan «Meer met Minder» en het werkprogramma «Schoon en Zuinig» opgezet. De acties ten behoeve van de reductie van de CO₂-emissie in de sector bouw staan in het «sectorplan Gebouwde Omgeving».

Begin 2008 zijn de voorlopige cijfers van de emissie van broeikasgassen in 2006 beschikbaar gekomen. De CO₂-emissie voor de gebouwde omgeving in 2006 is uitgekomen op 30 Mton CO₂ (emissieplafond in 2010 bedraagt 29 Mton).

2.2. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

* Oud instrument dat na 2003 is komen te vervallen.

Toelichting

Budget Besluit Locatiegebonden Subsidies (BLS) (– € 22,4 mln)

Als gevolg van een lagere woningproductie, zowel bij het reguliere BLS-programma als bij het programma eigen bouw (particulier opdrachtgeverschap), is bij het instrument «Budget Besluit Locatiegebonden Subsidies (BLS)» in 2007 ruim € 22 mln minder uitgegeven.

Investeringen Stedelijke Vernieuwing (+ € 5,1 mln)

Een aantal projecten vallend onder de Impulsregeling ISV zijn versneld. Het kasritme is hiertoe bijgesteld, hetgeen voor € 5 mln tot hogere uitgaven in 2007 heeft geleid. Deze extra middelen zijn door middel van een kasschuif uit de jaren 2008 en 2009 naar voren gehaald.

Innovatieprogramma Stedelijke Vernieuwing (+ € 4,5 mln)

Als gevolg van een wijziging in het tempo van uitvoering van enkele projectplannen zijn de uitgaven lager dan geraamd. Door middel van een intertemporele schuif is deze verlaging verwerkt en doorgeschoven naar latere jaren.

Subsidies energiebesparing (CO₂-reductie) gebouwde omgeving (+ € 2,5 mln)

In 2007 is € 3 mln uitbetaald als gevolg van een gerechtelijke uitspraak waarbij de energiemaatschappij NUON in het gelijk is gesteld betreffende haar claim inzake haar de uitvoering van de EnergiePremieRegeling (ERP).

2.3. Operationele doelstellingen

2.3.1. Stimuleren van voldoende woningproductie

VROM stimuleert, faciliteert en monitort de woningproductie. Om de woningmarkt te ontspannen moet de woningproductie met name in de stedelijke regio’s worden verhoogd in overeenstemming met de woningbehoefte.

Doelbereiking

In 2007 zijn landelijk 87 537 woningen gerealiseerd. Ten opzichte van 2006 betekent dit een stijging met 7 837 woningen.

De stijgende lijn van de afgelopen jaren is in 2007 wel doorgezet, maar onvoldoende om de woningbouwafspraken 2005–2010 in alle regio’s te kunnen halen. De woningbouwopgave voor de periode 2005–2010 zal, landelijk gezien voor circa 90% worden gehaald.

Voor het stimuleren van de woningproductie zijn in 2007 de volgende budgetten uitgegeven:

• € 107,80 mln in de vorm van een financiële prikkel aan de regio’s door middel van uitkeringen in het kader van het Besluit Locatiegebonden Subsidies (BLS);

• € 1,66 mln aan apparaatsinzet bij WWI, in de vorm van € 0,87 mln aan inzet aan ambtelijk personeel, € 0,25 mln ten behoeve van de inzet van aanjaagteams en € 0,54 mln voor het doen van onderzoek en het verrichten van kennisoverdracht op het gebied van de woningbouw.

Meetbare gegevens

Bron basiswaarde: CBS 2008, WoON2006 en Primos 2003, 2005 en 2007.

Bron realisatiegegevens: CBS 2008.

¹ Bij het opstellen van de begroting 2008 is vastgesteld dat bij het in de jaarverslagen weergeven van het realisatie % een andere definitie is gehanteerd dan bij de bepaling van de basiswaarde in 2000 van 10%. Vandaar dat het hier voor 2006 weergegeven realisatie % van 7,4 afwijkt van hetgeen in het jaarverslag 2006 is gemeld.

² In de oorspronkelijke begroting was een streefwaarde opgenomen van 92 000. De delstelling om het woningtekort terug te dringen tot 1,5% (op 7 miljoen woningen) in 2010 is bijgesteld, gezien de in 2005 tot en met 2007 opgelopen productieachterstand. Nu wordt, bij een beleidsinzet tot en met 2011 van 80 000 tot 83 000 woningen per jaar, uitgegaan van het halen van 1,5% woningtekort in 2012 (Actieplan woningproductie, Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 XVII, nr. 10)

Eigenbouw (Particulier Opdrachtgeverschap)

Gebleken is dat, naast de belemmeringen die voldoende woningproductie in de weg staan, de huidige stimuleringsregeling voor de bouw in particulier opdrachtgeverschap (PO) onvoldoende werkt, waardoor de productie in PO achterblijft bij de woningbouw afspraken. Om te komen tot intensivering van de bouw van woningen in PO wordt het Besluit Locatiegebonden Subsidies (BLS) op onderdelen aangepast en worden er in relatie met deze aanpassing van het BLS nog enkele nadere maatregelen genomen (zie daartoe het Actieplan woningproductie; Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 XVIII, nr. 10).

2.3.2. Verruiming van aanbod van geschikte woningen voor senioren en gehandicapten

Om senioren en gehandicapten zolang mogelijk zelfstandig te laten wonen dient het aantal geschikte, zelfstandige woningen hiervoor structureel toe te nemen.

Doelbereiking

Er zijn geen gegevens beschikbaar om concreet aan te geven hoeveel geschikte woningen in het verslagjaar extra beschikbaar gekomen zijn voor de doelgroep. De voortgang wordt, vanaf 2006, elke drie jaar gemeten in het WoON. Derhalve zal in 2010 de voortgang vastgesteld kunnen worden.

Meetbare gegevens

In de begroting 2007 is in paragraaf 2.2.2. een tabel opgenomen waarin voor het aantal nultredenwoningen, geschikte woningen en slaagkansen voor senioren streefwaarden voor 2010 zijn gesteld op basis van het Woning BehoefteOnderzoek (WBO) 2002 (Kamerstukken II, 2006–2007, 30 800 XI, nr. 2). Deze tabel is in dit jaarverslag niet weergegeven. De reden hiervoor is dat de definitie voor nultredenwoningen is aangescherpt waardoor de waarden uit de begroting 2007 niet vergelijkbaar zijn met de waarden verkregen uit het WoON 2006. De oorspronkelijke definitie van nultredenwoningen bleek vatbaar voor misinterpretatie. Als gevolg hiervan kan geen uitspraak worden gedaan over de ontwikkeling ten opzichte van de in de begroting 2007 opgenomen waarden. Voor de toekomst wordt dit weggenomen met de nieuwe, technisch betere, definitie voor nultredenwoningen. In de WWI-begroting 2008 (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 XVIII, nr. 2) is een vergelijkbare tabel opgenomen met basiswaarden voortkomend uit het WoON 2006. In het jaarverslag over 2009 kan dan, met als referentie de nulmeting 2006, de eerste meting van de resultaten opgenomen worden. Met het Actieplan «Beter (t)huis in de wijk» is de Kamer hierover geïnformeerd (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 XVIII, nr. 111).

2.3.3. Bevorderen van de leefbaarheid van wijken

Om de concentratie van lage inkomensgroepen te verminderen, de negatieve effecten van de concentratie van allochtonen op hun integratie tegen te gaan en de gevoelens van verloedering en onveiligheid te verminderen is het noodzakelijk dat oude woonwijken met een grootschalige en eenzijdig samengestelde woningvoorraad worden geherstructureerd en de openbare ruimte wordt aangepast. Die fysieke herstructurering moet ook bijdragen aan de verbetering van de leefbaarheid, ofwel de kwaliteit van het samen leven in wijken en buurten (sociaal-fysieke wijkaanpak). Bewoners moeten in een vroeg stadium worden betrokken bij de wijkaanpak.

VROM faciliteert, stimuleert (in brede allianties) en monitort de herstructurering van buurten en wijken.

Doelbereiking

In de beleidsdoorlichting van de Wet stedelijke vernieuwing is aangegeven dat zichtbare positieve ontwikkelingen aan het beleid zijn toe te rekenen (zie Kamerstukken II, 2006–2007, 30 983, nr. 2). Er hebben zich gedurende de ISV1 periode 2000–2004 verschillende positieve ontwikkelingen in de steden voorgedaan: toename van hoger opgeleiden, stijging van de inkomenspositie, positieve invloed op de migratie (vertreksaldo daalt), verbetering van de sociale en fysieke kwaliteit, toename van het aandeel koopwoningen en stijging van de waarde van de woningvoorraad. Dit betekent een hogere waardering voor de steden. Uit de beleidsdoorlichting blijkt tevens dat het vertrouwen in de buurt alsmede de ervaren cohesie in de periode 2002–2006 zijn gestegen, met name in de 56-wijken. En voorts dat het grootste deel van de procesdoelstellingen van ISV is gehaald: meer integraal en programmatisch werken, meer focus op uitvoering en resultaat(afspraken), meer interactie tussen bestuurslagen en duidelijker gebiedsgericht werken. Dit neemt echter niet weg, dat op het gebied van ontkokering nog belangrijke winst te behalen valt, zowel bij de gemeenten als bij het Rijk.

In de midterm review ISV/GSB blijkt dat het positieve beeld zich ook in de ISV2 periode 2005–2009 voortzet (zie Kamerstukken II, 2007–2008, 30 128, nr. 15). Voor het merendeel van de met het rijk afgesproken prestaties liggen de steden op koers. Het belangrijkste knelpunt in het ISV ligt bij de voorgenomen woningproductie.

Met de 56-wijkenaanpak is in 2002 gestart om de realisatie van ISV te versnellen. In vrijwel alle wijken is men volop bezig met de realisatie van de plannen. In de waardering van de wijk door de bewoners is een positieve ontwikkeling zichtbaar (WoON 2006). De extra inzet van VROM gericht op de realisatie is dan ook niet meer nodig. Wel kan men gebruik blijven maken van de beschikbare faciliteiten.

In 2007 is het programma «Nieuwe Coalities voor de Wijk» afgerond. Hiermee is in 13 wijken ervaring opgedaan voor een meer integrale wijkaanpak. Als vervolg op deze wijkaanpak is een selectie van 40 (aandachts) wijken gemaakt, die in de periode 26 maart tot en met 27 juni 2007 door de minister zijn bezocht. De gesprekken en ervaringen uit die wijkentoer én de lessen van zowel de 56-wijkenaanpak als de 13-wijkenaanpak hebben de basis gevormd voor het Actieplan Krachtwijken. De gemeenten zijn aan de slag gegaan met het, samen met lokale partners en bewoners, opstellen van wijkactieplannen. In charters worden afspraken tussen Rijk en gemeenten vastgelegd. Voorts zijn voorbereidingen getroffen voor een scala aan activiteiten en initiatieven die bijdragen aan het slagen van de wijkaanpak. Het gaat hierbij onder andere om de vorming van een landelijke alliantie uit het maatschappelijk middenveld en het bedrijfsleven, het voorbereiden van een monitor om de voortgang in kaart te brengen, het organiseren van één loket voor de gemeenten waarmee kenniscentra hun expertise ten behoeve van de wijkenaanpak inzetten, het opzetten van een externe visitatie.

¹ De streefwaarden zijn gebaseerd op 55 afgeronde prestatieafspraken van lokale partijen. De afspraken kennen verschillende looptijden.

Bron realisatiegegevens: Syswov.

2.3.4. Garanderen van de minimum bouwtechnische en gebruikstechnische kwaliteit van gebouwen en bevorderen van een hogere kwaliteit daarvan

Om alle woningen, gebouwen en overige bouwwerken aan de noodzakelijke bouwtechnische kwaliteitseisen te laten voldoen, stelt VROM wettelijke kaders (Woningwet) en formuleert zij prestatie-eisen voor een minimum bouw- en gebruikstechnische kwaliteit van deze objecten (Bouwbesluit 2003).

Om aansluiting te houden bij technologische, maatschappelijke en politieke ontwikkelingen, stimuleert VROM een hogere kwaliteit van gebouwen en bouwwerken dan wettelijk voorgeschreven. Speciale aandacht gaat uit naar duurzaamheid en realisatie van de CO₂-reductiedoelstelling in de bouw.

Doelbereiking

In de afgelopen periode is een start gemaakt met de modernisering en vereenvoudiging van de wet- en regelgeving op het terrein van bouwen. Dit heeft als doel verbetering van de handhaafbaarheid en vermindering van de administratieve lasten voor burgers en bedrijven. Naast de wijziging op de Woningwet op 1 april 2007 zijn in het afgelopen jaar voorbereidingen getroffen voor het schrappen van overbodige regels en vereenvoudiging van technische bouwvoorschriften in het Bouwbesluit 2003. De praktijkproef Gecertificeerde Bouwbesluittoets is succesvol afgerond. Het ontwikkelde certificaat biedt voldoende kwaliteitsborgen voor uitvoering van de Bouwbesluittoets in de praktijk. De uiteindelijke invoering van het certificaat draagt bij aan de versnelling van de behandeling van de bouwvergunningaanvraag en verlening daarvan.

In 2007 is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) door de Tweede Kamer behandeld. Voor het bouwen zal in de toekomst een omgevingsvergunning op grond van de Wabo nodig zijn. De omgevingsvergunning maakt het mogelijk 25 vergunningaanvragen terug te brengen tot één aanvraag. De Woningwet zal hierop worden aangepast.

Met betrekking tot de duurzame kwaliteit van woningen en gebouwen is de Praktijkproef milieuprestaties in de bouw succesvol afgerond. Momenteel wordt bestudeerd op welke wijze de milieuprestaties van woningen en gebouwen kunnen worden opgenomen in de regelgeving. In 2007 is in samenwerking met het ministerie van BZK het Actieprogramma brandveiligheid opgezet. De stand van zaken met betrekking tot de uitvoering van het programma is gerapporteerd aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2007–2008, 26 956, nr. 56). Acties uit het actieprogramma hebben tot doel het brandveiligheidsbewustzijn van doelgroepen van beleid te vergroten.

Energiebesparing gebouwde omgeving

In 2007 zijn voorbereidingen getroffen voor uitvoering van de plannen van het kabinet ten aanzien van energiebesparing in de gebouwde omgeving. Met de uitvoering van het werkprogramma «Schoon en Zuinig, sectorplan Gebouwde omgeving» is in 2007 gestart. Een bijdrage is geleverd aan het plan «Meer met Minder», een marktinitiatief voor (financiële) stimulering van energiebesparende maatregelen in de bestaande bouw. Voor energiebesparing in de gebouwde omgeving zijn onderstaande convenanten tussen overheid en marktpartijen opgesteld:

1. Meer met Minder: VROM en WWI, EZ, Bouwend Nederland, Uneto-VNI, energieproducerende bedrijven en energieretail bedrijven;

2. Intentieverklaring consumentenorganisaties;

3. Convenant Energiezuinige nieuwbouw: NEPROM, NVB, Aedes, Bouwend Nederland, WWI en VROM;

4. Voor de sociale huursector is een tripartiet overeenkomst voorbereid: Aedes, Woonbond en WWI;

5. MJA2 (meerjarenafspraak) met dienstensectoren: HBO, WO, Banken en verzekeraars.

Verder is een bijdrage geleverd aan het bestuursakkoord klimaatbeleid tussen rijk en VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten). Tevens zijn er voorbereidingen getroffen voor intensivering van innovatie in energiezuinige bouw. Begin 2008 zal een eerste tender worden gepubliceerd.

In 2007 is ook de landelijke verplichtstelling (per 1 januari 2008) van het energielabel voor gebouwen (EPBD-label) voorbereid. Naar aanleiding van ophef over de invoering van het energielabel zijn 4 verbeteracties opgestart: 1. Verplichte toets voor adviseurs; 2. Steeksproefsgewijze controles; 3. Opzetten van een meer transparantere klachtenregeling en 4. Verstrekken van opnamegegevens aan gebouweigenaren.

De 278 projecten van de laatste tenders van de tijdelijke regeling CO₂- en de TELI-regeling zijn allen in uitvoering gebracht. Eveneens het programma «Kompas, Energiebewust Wonen en Werken» (2007) voor kennisoverdracht en ondersteuning van professionele partijen in de bouw.

Bron realisatiegegevens: VROM-Inspectie (2007), CBS 2007,bronnen MNP.

2.3.5. Overzicht afgeronde onderzoeken

¹ Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 XVII, nr. 10.

² Onderzoek wordt afgerond in 2010; zie daartoe Actieplan Woningproductie (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 XVIII, nr. 10).

³ De rapporten worden ingebracht in de ministerraad van 29 februari 2008, waarna toezending aan de Eerste en Tweede Kamer plaatsheeft.

⁴ In het kader van het programma Kompas «Energiebewust wonen en werken» zijn vele onderzoeken uitgevoerd die begrekking hebben op (1) effectmeting of gegevensverzameling, (2) onderbouwde studies voor instrumentontwikkeling of marktbenadering en (3) algemene en beleidsondersteunende studies.

⁵ Het onderzoek ten behoeve van de monitoring van de bouwregelgeving is, vertraagd, eind 2007 gestart met een verwachte afronding en publicatie meido 2008.

⁶ Rapport, naar aanleiding van de motie Van der Staaij (Kamerstukken II, 2005–2006, 30 300 VII, nr. 33) wordt in 2008 aan de Kamer gezonden.

Artikel 3. Garanderen van keuzemogelijkheden en betaalbaarheid op de woningmarkt

3.1. Algemene beleidsdoelstelling

VROM heeft zich tot doel gesteld te garanderen dat alle inkomensgroepen in goede en betaalbare woningen kunnen worden gehuisvest en voldoende de keuzevrijheid hebben in de eigen woonsituatie.

De algemene doelstelling is uitgewerkt in de volgende operationele doelstellingen:

• Garanderen van de betaalbaarheid van voldoende huurwoningen en een evenwichtige (en rechtvaardige) verdeling hiervan (aanbodgericht).

• Garanderen van de betaalbaarheid van het wonen voor lage inkomensgroepen (vraaggericht).

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Op basis van het dalen van de netto huurquotes en de stijging van de «netto inkomen na kale huurlastenindex» (NINKI) kan worden geconcludeerd dat de betaalbaarheid voor huurders is verbeterd. Hiermee heeft de huurtoeslag een bijdrage geleverd aan het verbeteren van de inkomenssituatie. In de koopsector is de toegankelijkheid voor starters verbeterd door de 1100 bijdragen aan startersleningen en verruiming van de Wet Bevordering eigenwoningbezit waar 3 250 aanvragen zijn toegekend.

De behandeltermijnen van huurgeschillen zijn in de loop van 2007 structureel korter geworden. Verder zijn in 2007 voorbereidingen getroffen voor de vorming van één ZBO voor de huurgeschillenbeslechting per 1 januari 2009. De concept wetgeving hiervoor is in 2007 vrijwel afgerond. De Tweede Kamer is hierover in december 2007 geïnformeerd. (Kamerstukken II, 2007–2008, 27 926, en 28 648, nr. 123).

Externe factoren

Externe factoren hierbij zijn voldoende investeringen in de nieuwbouw (waaronder huurwoningen) en een kwalitatief goede uitvoering van de Wet op de huurtoeslag met tijdige en correcte betaling van de huurtoeslag aan de burger door de Belastingdienst Toeslagen. Daarnaast levert het historisch laag huurverhogingpercentage van 1,1% een succesvolle bijdrage aan de betaalbaarheid van het wonen voor lage inkomensgroepen.

3.2. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

* Oud instrument dat na 2003 is komen te vervallen

Toelichting:

Verplichtingen (+ € 320 mln)

In 2007 heeft de uitvoering van de huurtoeslag en de regeling «Bevordering eigen woningbezit – Plus» (BEW-plus) geleid tot hogere verplichtingen van € 280 mln respectievelijk € 40 mln. De achterliggende oorzaak ligt bij de huurtoeslag. Bij BEW-plus ligt de oorzaak vooral in het feit dat de subsidie toekenningen voor 15 jaar worden gedaan (hiermee was in de oorspronkelijke begroting geen rekening mee gehouden) en dat er ruim 2 700 meer aan toekenningen zijn gedaan dan oorspronkelijk geraamd.

Huurtoeslag en huursubsidie (uitgaven + € 297 mln)

De overschrijding is voor het grootste deel het gevolg van hogere uitgaven huurtoeslag.

Apparaat (uitgaven + € 6,6 mln)

De overschrijding is het gevolg van in 2007 gerealiseerde uitgaven voor de uitvoering van de huursubsidie, waarvoor in de ontwerp-begroting geen budget was opgenomen. Dit betreft apparaatsuitgaven voor de afwikkeling van de oude coderegelingen huursubsidie (afhandeling bezwaarschriften, invorderingen en nabetalingen).

Op het instrument «Apparaat artikel 3 (WWI)» is sprake van lagere uitgaven, ondermeer omdat het investeringsbudget voor de herinrichting van de organisatie van de huurgeschillenbeslechting later tot besteding komt dan eerder geraamd.

Ontvangsten (– € 525 mln)

Het wetsvoorstel Interimwet betaalbaarheidsheffing huurwoningen, dat door het vorige kabinet in het najaar 2006 werd aangeboden aan de Eerste Kamer, is door de Eerste Kamer niet meer in behandeling genomen. De ontvangsten die in het kader van het wetsvoorstel waren geraamd (€ 485 mln) komen dan ook te vervallen.

Daarnaast vallen de restituties «huurtoeslag» € 44 mln lager uit, doordat in 2007 minder vorderingen zijn ingesteld door de vertraging van de definitieve vaststellingen toeslagjaar 2006.

Daar tegenover staat dat de restituties «huursubsidie» € 4 mln hoger zijn door een snellere inning van terugvorderingen.

3.3. Operationele doelstellingen

3.3.1. Garanderen van de betaalbaarheid van voldoende huurwoningen en een evenwichtige verdeling hiervan (aanbodgericht)

Doel is het garanderen van de betaalbaarheid van huurwoningen voor alle huishoudens die door hun inkomenssituatie daar niet of onvoldoende zelf in kunnen voorzien en het bewerkstelligen van een evenwichtige en rechtvaardige verdeling van schaarse huurwoningen.

Doelbereiking

De gemiddelde huurstijging per 1 juli 2007 is uitgekomen op 1,1% waarmee sprake is van een beheerste huurprijsontwikkeling. Als gevolg van Coalitieakkoord is afgezien van modernisering van het huurbeleid en is de stijging van de huren gekoppeld aan de inflatie. Het wetsvoorstel modernisering huurbeleid is ingetrokken. Werkzaamheden die hiermee in breder kader verband hielden, zijn stopgezet.

Voor huurverhoginggeschillen is opnieuw voldaan aan de doelstelling met betrekking tot de behandeltermijnen. Voor servicekostengeschillen is de doelstelling eveneens gehaald, na een periode waarin dit niet het geval was ten gevolge van een sterk verhoogde instroom. Alleen bij de overige geschillen met betrekking tot de hoogte van de huur is nog sprake van een naijleffect. Hoewel de behandeltermijn van de overige geschillen zich sinds medio 2007 structureel binnen de norm bevindt, is dit net niet voldoende om het gemiddelde over heel 2007 binnen de norm te krijgen.

Meetbare gegevens

In de begroting 2007 zijn de volgende prestatie-indicatoren opgenomen:

• Gemiddelde jaarlijkse huurstijging, onderscheiden naar sociale en overige verhuurders en de verschillende huurregimes die gelden voor de voorraad;

• Aantallen nieuwbouwwoningen, gekoppeld aan het tempo van de modernisering van het huurbeleid (zie artikel 2, tabel 2.2).

Aangezien ingevolge het Coalitieakkoord is afgezien van modernisering van het huurbeleid is er op het punt van de meetbare gegevens en prestatie-indicatoren derhalve geen informatie.

Maximale toegestane huurstijging

Voor het tijdvak 1 juli 2007 tot en met 30 juni 2008 is het maximale huurverhogingpercentage gelijk aan het inflatiepercentage van 2006 en ligt op 1,1%.

Passend toegewezen woningen in totale voorraad sociale huurders (%)

Van de woningen wordt 90% passend toegewezen volgens streefwaarde. (Bron: Toezichtsverslagen VROM-inspectie)

Bron Huurgeschillenbeslechting (registratiesysteem GBS)

Huurgeschillenbeslechting

Het gerealiseerde aantal huurverhoginguitspraken is net als in 2006 lager dan geraamd. Dit is voornamelijk het gevolg van het lage maximale huurverhogingpercentage. Hierdoor hebben veel minder huurders bezwaar gemaakt tegen het verhogingsvoorstel van hun verhuurder. Ten opzichte van 2006 is de realisatie verbeterd van 69% in 2006 naar 78% in 2007. De norm wordt inmiddels structureel gehaald.

3.3.2. Garanderen van de betaalbaarheid van het wonen voor lage inkomensgroepen (vraaggericht)

Doel is om de betaalbaarheid van het zelfstandig wonen voor alle bevolkingsgroepen te garanderen en het effect van stijgende woonlasten voor specifieke groepen te beperken. Voorts is het doel om het voor huishoudens met een beperkt budget toch mogelijk te maken een eigen woning te kopen.

Meetbare gegevens

Betaalbaarheid voor de doelgroep garanderen (huurtoeslag)

• Netto-huurquote (tabel 3.2) en NINKI (tabel 3.3) ter bepaling van het effect van de huurtoeslag op de betaalbaarheid van het huren (zie onder kengetallen);

• Huurtoeslagdruk: indicator voor de marginale druk; (tabel 3.4);

• Nationale Hypotheek Garantie (NHG); (tabel 3.5);

• Aandeel eigen woningbezit; (tabel 3.5).

Netto huurquote en NINKI

Met behulp van de ontwikkeling van de waarden van de prestatie-indicatoren netto-huurquote en NINKI wordt het effect van de huurtoeslag op de betaalbaarheid van het huren voor huishoudens met lage inkomens zichtbaar gemaakt. De netto-huurquote geeft aan welk deel van het netto inkomen wordt besteed aan netto huurlasten (huur minus huurtoeslag). De NINKI geeft de ontwikkeling weer van het aantal euro’s dat na aftrek van de netto woonlasten vrij besteedbaar is.

Er is gekozen voor het presenteren van een aantal referentiecases waarbij wordt uitgegaan van standaard inkomenssituaties en een huurniveau gelijk aan de aftoppingsgrens van de huurtoeslag. Hiermee kan de ontwikkeling van de indicatoren in de tijd worden gevolgd.

In de volgende tabellen worden de referentiecases gepresenteerd.

Bron: Huursubsidiewet/Wet op de Huurtoelsag CPB-microtax, Ministerie SZW

* Bij de cases wordt bij de uitkeringsgerechtigden en marktloon uitgegaan van een inkomensniveau van 100% wettelijk minimumloon.

Bron: Huursubsidiewet/Wet op de Huurtoeslag, CPB-microtax, Ministerie SZW

De gerealiseerde netto-huurquotes in 2007 laten voor alle cases lagere waarden zien dan is geraamd. Dit betekent dat een kleiner deel van het netto-inkomen is besteed aan netto huurlasten. De daling van de huurquotes is een gevolg van een combinatie van een lagere stijging van de netto-huurlasten per 1 juli 2007 dan was verwacht en een sterkere stijging van de netto inkomens.

Om dezelfde redenen laat de NINKI voor alle cases een verbetering zien.

Armoedeval en huurtoeslagdruk

De huurtoeslag is een inkomensafhankelijke subsidie. Als het inkomen stijgt, neemt de subsidie af. De huurtoeslagdruk laat zien welk deel van de netto-inkomensverbetering teniet wordt gedaan door verlies aan huurtoeslag als gevolg van de netto-inkomensverbetering. Voor een aantal standaard cases wordt de huurtoeslagdruk gepresenteerd in tabel 3.4.

Bron: Huursubsidiewet/Wet op de Huurtoeslag, CPB-microtax, Ministerie SZW

Voor alleenstaanden zonder kinderen die overgaan van bijstand naar werken tegen 100%- en 130% wettelijk minimumloon (WML) ligt de huurtoeslagdruk respectievelijk 0,9% en 0,8% lager dan de verwachte waarden. Dit is toe te schrijven aan een relatief sterke stijging van de netto inkomens voor 100% WML en 130% WML ten opzichte van de bijstand. Voor meerpersoonshuishoudens met kinderen geldt het omgekeerde. Voor deze groep stijgt juist op bijstandniveau het netto inkomen meer dan verwacht ten opzichte van de stijging bij 130% WML, waardoor voor deze groep de huurtoeslagdruk hoger uitkomt dan verwacht. Voor de overgang van een meerpersoonshuishouden met kinderen van bijstand naar 100% WML geldt een huurtoeslagdruk van 0%. De toename van het inkomen is niet van invloed op de hoogte van de toeslag. Het huishouden behoudt bij verbetering van de inkomenspositie de maximale toeslag.

Bron: Syswov*, Waarborgfonds Eigen Woningen, Jaarverslag werking wet op de Huurtoeslag, wet BEW, Jaarverslag SVn

* Cijfers voor 2007 zijn pas in juli 2008 beschikbaar.

In 2007 is de toegankelijkheid en betaalbaarheid van een eigen woning vergroot voor lagere inkomens. De belangstelling voor de in 2007 aangepaste koopsubsidie is groter dan verwacht. In 2007 werden circa 3 250 subsidies toegekend, terwijl van zo’n 500 werd uitgegaan. Door de spreiding over het jaar en de lagere gemiddelde bijdrage dan verwacht bleven de uitgaven voor de BEW in 2007 binnen het budgettaire kader.

De rijksbijdrage aan gemeentelijke startersleningen is ook begin 2007 van start gegaan. Met de bijdrage betaalt het Rijk de helft van de kosten van een starterslening die gemeenten kunnen verstrekken (lokaal maatwerk). In 2007 werden via het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVn) zo’n 1 100 startersleningen verstrekt, het merendeel met rijksbijdrage (640 leningen). Dat is iets minder dan de verwachte 2 000, hetgeen komt doordat de verstrekking van startersleningen met rijksbijdrage pas in de tweede helft van 2007 goed op gang kwam. Verwacht wordt dat in 2008 het aantal sterk zal toenemen. Voor zowel de starterslening als de koopsubsidie is Nationale Hypotheek Garantie (NHG) verplicht. Mede daardoor werden er in totaal zo’n 120 000 garanties verstrekt voor de aankoop en/of verbetering van de eigen woning. Het zijn met name starters met lagere en middeninkomens die gebruik maken van het instrument NHG dat de risico’s van het eigen woningbezit beperkt.

3.4. Overzicht afgeronde onderzoeken

Bij de evaluaties wordt naast de inzet van de gebruikelijke evaluatie instrumenten ook zoveel mogelijk gebruik gemaakt van burgerparticipatie.

¹ In 2007 is geen beleidsdoorlichting gestart of afgerond.

² Onderzoek wordt afgerond in 2010. Zie daartoe Actieplan Woningproductie (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 XVII, nr. 10).

³ Onderzoek niet uitgevoerd, daar als gevolg van het Coalitieakkoord is afgezien van de modernisering van het huurbeleid. Het betreffende wetsvoorstel zal worden ingetrokken.

⁴ Als gevolg van het Coalitieakkoord niet doorgegaan.

Artikel 4. Optimalisering van de ruimtelijke afweging

4.1. Algemene beleidsdoelstelling

VROM heeft de ruimtelijke afwegingsprocessen gecoördineerd door randvoorwaarden te scheppen ten behoeve van de ruimtelijke inrichting, waarbij rekening wordt gehouden met de Europese kaders. Daardoor zou Nederland zo ingericht en onderhouden moeten worden dat het een leefbaar en aantrekkelijk land is dat zich sociaal en economisch ontwikkelen kan. De algemene doelstelling is uitgewerkt in het operationele doel 4.3.1.: Ruimtelijk instrumentarium ontwikkelen en beheren.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

De algemene basiskwaliteit is de ondergrens voor alle ruimtelijke plannen, dus datgene waar een ruimtelijk plan minimaal aan moet voldoen. De Nota Ruimte bevat hier generieke regels voor, waaraan alle betrokken partijen zijn gebonden. Op het gebied van economie, infrastructuur en verstedelijking gaat het bijvoorbeeld om het bundelingsbeleid, het locatiebeleid, een goede balans tussen rode (stedelijke) en groen/blauwe (natuur en water) functies, milieuwetgeving en veiligheid. Op het gebied van water, natuur en landschap geldt de basiskwaliteit op punten als de watertoets, functiecombinaties met water en het groen in en om de stad.

Het kan gaan om inhoudelijke of procesmatige eisen, maar ook om financiële eisen. Zo geldt bij ruimtelijke afwegingen en nieuwe decentrale plannen en projecten dat negatieve effecten niet mogen worden afgewenteld op het bestaande ruimtegebruik of op functies als water, natuur en infrastructuur. Uitgangspunt is dat de initiatiefnemer zorgt voor opheffing van veroorzaakte knelpunten («veroorzakersbeginsel») en de rekening niet automatisch bij het Rijk deponeert. Dat is een logische consequentie van het gezonde uitgangspunt om kosten en baten zoveel mogelijk in één hand te houden.

Om Nederland mooi, veilig en vitaal te houden voor toekomstige generaties zullen wonen, werken, mobiliteit, natuur, landschap en veiligheid tegen overstromingen beter op elkaar afgestemd moeten worden. Ook op kortere termijn kunnen op die manier de negatieve gevolgen van klimaatverandering, verstedelijking en mobiliteit beperkt worden. Dat blijkt uit het eerste deel van de tweede Duurzaamheidsverkenning die het Milieu- en Natuurplanbureau heeft uitgebracht. Hierin wordt een eerste voorstel gedaan voor de zo gunstig mogelijke benutting van de beschikbare ruimte voor de komende decennia, om daarmee een duurzaam Nederland op de kaart te zetten.

Externe factoren (Succesfactoren)

Het behalen van de doelstelling is afhankelijk van de mate waarin andere overheden in staat zijn het nationaal ruimtelijk beleid uit te voeren en de mate waarin ruimtelijke afwegingen integraal en gecoördineerd plaatsvinden. Het nationaal ruimtelijk beleid en de Europese relevante kaders moeten hierbij op elkaar zijn afgestemd.

Onder de titel «Mooi Nederland», hebben IPO, VNG en de Minister van VROM, mede namens haar collega-bewindslieden van LNV en EZ op 6 december jl. samenwerkingsafspraken gemaakt om de verrommeling van het landschap tegen te gaan. De afspraken gaan over de thema’s duurzame verstedelijking, planning, herstructurering/intensivering en kwaliteit van bedrijventerreinen, bescherming en ontwikkeling van nationale landschappen en rijksbufferzones, windenergie, verrommelde bestemmingen en bebouwing in het buitengebied en de inzet van instrumenten van de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening. Alle afspraken richten zich op versterking van de onderlinge samenwerking tussen gemeenten in regionaal verband en met de provincies. De gedachte is dat de aanpak van de verrommeling juist door een goede regionale afstemming kan worden bereikt. De afspraken worden in 2008 uitgewerkt en, voor wat betreft de planning van bedrijventerreinen, omgezet in afspraken tussen het Rijk en de afzonderlijke provincies (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200XI, nr. 84), (ikregeer.nl/document/BLG14 488).

4.2. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Verplichtingen (+ € 5,0 mln)

De hogere verplichtingenrealisatie wordt deels verklaard door een andere verdeling van de apparaatskosten over de artikelen. Tevens is vanwege het nieuwe beleidsprogramma een extra onderzoeksinspanning uitgevoerd.

FES ICES/KIS (+ € 3,2 mln)

Het programma «Klimaat voor Ruimte» werd voor een deel onder het klimaatbeleid (artikel 6) en voor een deel onder ruimtelijk beleid (artikel 4) verantwoord. De financiële administratie wordt nu onder één beleidsinstrument gebracht. Inhoudelijk blijft er vanzelfsprekend betrokkenheid vanuit het klimaatbeleid.

Overige instrumenten algemeen (+ € 0,9 mln)

Het verschil tussen de uitgaven in 2006 en 2007 van circa 2 mln heeft betrekking op een aantal kleine deelopdrachten met de daaruit voortvloeiende betalingen.

Ontvangsten (+ € 3,2 mln)

Zie motivatie FES ICES/KIS

4.3. Operationele doelstellingen

4.3.1 Ruimtelijk instrumentarium ontwikkelen en beheren

Doel

VROM heeft zich tot doel gesteld een ruimtelijk instrumentarium te ontwikkelen en te beheren om ervoor te zorgen dat de relevante wet- en regelgeving actueel blijft. Voorts heeft VROM zich tot doel gesteld de ruimtelijke afwegingsprocessen te coördineren en de lagere overheden te ondersteunen bij de uitvoering van ruimtelijk beleid. Tevens wordt door VROM het Nederlandse belang in internationale kaders ingebracht.

Doelbereiking 2007

Het onderhouden van ruimtelijk relevante wet- en regelgeving

Het wetsvoorstel voor de Grondexploitatiewet is op 22 mei 2007 met algemene stemmen aanvaard door de Eerste Kamer. De wet is van toepassing bij de ontwikkeling van bouwlocaties. De wet voorziet in een heldere basis voor contracten tussen de gemeente en de marktpartijen op punten als exploitatiekosten, kostenverdeling en kwaliteitseisen. Bovendien krijgen gemeenten een goede stok achter de deur om free riders aan te pakken .

Het wetsvoorstel biedt daarnaast ook de mogelijkheid om gronden aan te wijzen voor sociale woningbouw en vrije kavels. Het wetsvoorstel is een wijziging van nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO). De nieuwe WRO inclusief de Grondexploitatiewet zal in 2008 in werking treden, nadat de Eerste Kamer de nieuwe WRO heeft vastgesteld.

Het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet voorkeursrecht gemeenten moet nog door zowel de Tweede Kamer als de Eerste Kamer worden behandeld. De gewijzigde Wet voorkeursrecht gemeenten treedt naar verwachting in de tweede helft van 2008 in werking.

Het coördineren en optimaliseren van ruimtelijke afwegingsprocessen

Aan VROM is de verantwoordelijkheid gegeven voor het inrichten en onderhouden van het besluitvormingsproces rond het ruimtegebruik in Nederland. Om die besluitvorming in goede banen te leiden, is een wettelijk kader ontwikkeld waarin taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van alle betrokken partijen zijn vastgelegd: de Wet Ruimtelijke Ordening. VROM zorgt er voor dat deze wet regelmatig wordt aangepast aan veranderde maatschappelijke omstandigheden en ziet toe op de naleving ervan.

VROM maakt niet alleen plannen voor de ruimtelijke inrichting van Nederland (de rijksvisies) maar ondersteunt ook departementen, provincies en gemeenten bij de uitvoering ervan. Dat gebeurt in zijn algemeenheid door generieke regels op te stellen die zorgen voor een basiskwaliteit in heel Nederland en door toe te zien op de naleving daarvan.

De VROM-raad heeft in het advies «Ruimte geven, ruimte nemen» de in de praktijk ervaren knelpunten in de uitvoering van het ruimtelijk beleid geïnventariseerd en is vervolgens nagegaan in hoeverre de nieuwe sturing in de Nota Ruimte oplossingen biedt. De raad constateert dat de sturingsfilosofie goed aansluit op de huidige maatschappelijke context en dat er hard is gewerkt aan een nieuw instrumentarium en nieuwe verantwoordelijkheidsverdelingen. De raad constateert echter ook dat het sturingsprincipe «Centraal wat moet, decentraal wat kan» nog onvoldoende duidelijk maakt wat partijen bij de uitvoering van elkaar mogen of moeten verwachten. In een reactie heeft het kabinet gesteld dat het de andere overheden de tijd gunt om zaken op te pakken. Door voortdurende monitoring en bestuurlijke contacten kunnen eventuele problemen geagendeerd worden.

De Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO), die naar verwachting op 1 juli 2008 in werking treedt, vormt één van de belangrijkste instrumenten om ruimtelijke afwegingsprocessen te coördineren en te optimaliseren en om decentrale overheden in staat te stellen ruimtelijk beleid te voeren. Vanaf dat moment moeten ruimtelijke plannen digitaal worden gemaakt, gebruikt in ruimtelijke processen en procedures en volgens bepaalde afspraken en standaarden ter beschikking worden gesteld aan iedereen. Het digitale plan is vanaf dan het authentieke ruimtelijke plan.

Het in staat stellen van de decentrale overheden hun ruimtelijk beleid uit te voeren

De nieuwe WRO stoelt op het basisprincipe dat iedere bestuurslaag verantwoordelijk is voor het eigen ruimtelijk beleid en het instrumentarium krijgt om dat beleid te realiseren. Bemoeienis met een andere overheid is alleen mogelijk indien de noodzaak vanuit het eigen ruimtelijke belang kan worden aangetoond. De normstelling die daaruit voortvloeit dient zoveel mogelijk vooraf te geschieden, zodat daarover vooraf duidelijkheid bestaat. Beleid en normstelling zijn gescheiden.

De nieuwe WRO leidt ertoe dat duidelijk is welke overheid waarvoor verantwoordelijk is, welke normen en kaders door de hogere bestuurslaag zijn gesteld en welke beleidsruimte er vervolgens is. Voorts krijgt elke overheidslaag dezelfde adequate instrumenten voor de uitvoering van het ruimtelijk beleid. Het is geen labyrint, maar het nieuwe stelsel leidt tot meer duidelijkheid (Kamerstukken I, 2007–2008, 30 938, C).

Het inbrengen van het Nederlandse belang in Europese kaders die van invloed zijn op de ruimtelijke ordening

De EU-ministers die verantwoordelijk zijn voor ruimtelijke ontwikkeling hebben – onder het Nederlandse EU-voorzitterschap – in 2004 een informele Europese samenwerkingsagenda opgesteld. In dat kader wordt onder meer gewerkt aan een assessment van de «Territorial State and Perspectives of the Union». Mede op basis van analyses van het ruimtelijk EU-onderzoeksprogramma European Spatial Planning Observation Network (ESPON) zal dit assessment Europese stakeholders meer informatie moeten bieden in Europese ruimtelijke structuren en trends, en in de ruimtelijke impact van het EU-beleid. ESPON moet op termijn sturend zijn voor bijdragen aan regionale ontwikkelingen.

Om meer greep te krijgen op de ruimtelijke gevolgen van EU-beleid en- regelgeving, houdt VROM een overzicht bij van nieuwe voorstellen van de Europese Commissie. Met andere ministeries wordt samengewerkt om vroegtijdig ruimtelijk relevante EU-beleidsinitiatieven te signaleren. Bovendien worden contactennetwerken ontwikkeld voor de uitwisseling van informatie tussen de EU-instellingen en het totale werkveld (lagere overheden, consultants, kennisinstellingen e.d.) op het terrein van ruimtelijke ordening.

¹ In 2007 hebben geen beleidsdoorlichtingen op artikel 4 plaatsgevonden.

² Voldoende informatie reeds uit andere trajecten. Vervolg gekregen in Urgentieprogramma Randstad.

Artikel 5. Gebiedsontwikkeling en realisatie Nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur

5.1. Algemene beleidsdoelstelling

Om de internationale concurrentiepositie te versterken, om krachtige steden en vitaal platteland te bevorderen en om (inter)nationale ruimtelijke waarden te borgen en ontwikkelen, stimuleert VROM de ontwikkeling en uitvoering van projecten of beleid in gebieden met een complexe en/of kostbare ruimtelijk opgave. De algemene doelstelling is uitgewerkt in de volgende operationele doelstellingen:

• Stedelijke gebieden van nationaal belang verder ontwikkelen;

• Landelijke gebieden van nationaal belang verder ontwikkelen.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

In de nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur zijn de gebieden en netwerken opgenomen die in belangrijke mate ruimtelijk structurerend zijn voor Nederland, bestuurlijke grenzen overschrijden, een complexe of kostbare opgave met zich meebrengen die rijksbemoeienis noodzakelijk maakt, of die anderszins voor het functioneren van Nederland van grote betekenis zijn. Het Rijk heeft voor de nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur dan ook in het algemeen een grotere verantwoordelijkheid dan daarbuiten en hanteert een hoger ambitieniveau. Het Rijk streeft ernaar knelpunten in de nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur met voorrang aan te pakken.

Het tot uitvoering brengen van complexe ruimtelijke opgaven is een van de concrete middelen die het kabinet inzet om de duurzaamheidsdoelstelling te bereiken. Met geld uit het Fonds Economische Structuurversterking (FES) worden 23 gebiedsontwikkelingsprojecten die het kabinet reeds heeft geselecteerd, krachtig ondersteund en wordt integrale uitvoering mogelijk gemaakt. Deze projecten, ondergebracht in pijler III van het Coalitieakkoord, acht het kabinet als van strategisch belang voor de uitvoering van de Nota Ruimte. Met de collega-bewindslieden actief in het fysiek-ruimtelijke domein (LNV, VenW, EZ en Financiën) wordt daarmee betekenis gegeven aan integrale gebiedsonwikkeling en ruimtelijke kwaliteit en kan hierin samen met de regio het verschil gemaakt worden.

Onder de titel «Mooi Nederland», hebben IPO, VNG en de Minister van VROM, mede namens haar collega-bewindslieden van LNV en EZ op 6 december jl. samenwerkingsafspraken gemaakt om de verrommeling van het landschap tegen te gaan. De afspraken gaan over de thema’s duurzame verstedelijking, planning, herstructurering/intensivering en kwaliteit van bedrijventerreinen, bescherming en ontwikkeling van nationale landschappen en rijksbufferzones, windenergie, verrommelde bestemmingen en bebouwing in het buitengebied en de inzet van instrumenten van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening. Alle afspraken richten zich op versterking van de onderlinge samenwerking tussen gemeenten in regionaal verband en met de provincies. De gedachte is dat de aanpak van de verrommeling juist door een goede regionale afstemming kan worden bereikt. De afspraken worden in 2008 uitgewerkt en, voor wat betreft de planning van bedrijventerreinen, omgezet in afspraken tussen het Rijk en de afzonderlijke provincies (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200 XI, nr. 84), (ikregeer.nl/document/BLG14 488).

Externe factoren (Succesfactoren)

De nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) stoelt op het basisprincipe dat iedere bestuurslaag verantwoordelijk is voor het eigen ruimtelijk beleid en het instrumentarium krijgt om dat beleid te realiseren. Bemoeienis met een andere overheid is alleen mogelijk indien de noodzaak vanuit het eigen ruimtelijke belang kan worden aangetoond. De normstelling die daaruit voortvloeit dient zoveel mogelijk vooraf te geschieden, zodat daarover vooraf duidelijkheid bestaat. Beleid en normstelling zijn gescheiden.

De nieuwe WRO leidt ertoe dat duidelijk is welke overheid waarvoor verantwoordelijk is, welke normen en kaders door de hogere bestuurslaag zijn gesteld en welke beleidsruimte er vervolgens is. Voorts krijgt elke overheidslaag dezelfde adequate instrumenten voor de uitvoering van hetruimtelijk beleid. Naar mijn mening is het geen labyrint, maar leidt het nieuwe stelsel tot meer duidelijkheid (Kamerstukken I, 2007–2008, 30 938, C).

5.2. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Verplichtingen (+ € 127,3 mln)

Als gevolg van een rente afspraak, opgenomen in de bestuurlijke overeenkomst van Amsterdam Zuidas, en de vertraagde oprichting van de NV Zuidas is de verplichtingen opgehoogd met de verschuldigde rente, voor een bedrag van € 14,6 mln. De beschikkingen voor NSP Rotterdam (€ 54,5 mln) en NSP Breda (€ 24,9 mln) stonden oorspronkelijk gepland in 2006. Deze beschikkingen zijn echter in 2007 geslagen.

FES BIRK (– € 18,7 mln)

De onderuitputting wordt deels veroorzaakt door vertraging, latere realisatie van projecten, en deels doordat de planvorming bij diverse projecten meer tijd kost dan verwacht. Een exacte inschatting van tevoren is moeilijk te maken.

FES nieuwe sleutelprojecten (– € 176,9 mln)

De oprichting van de NV Zuidas heeft niet in 2007 plaatsgevonden (wat resulteert in onderuitputting van € 129,1 mln). De andere NSP projecten hebben vertragingen opgelopen en worden deels later gerealiseerd (wat resulteert in een onderuitputting van € 4,2 mln voor NSP Breda, € 13,9 mln voor NSP Rotterdam, € 24,5 mln voor NSP Utrecht en € 5,2 mln voor NSP Arnhem). De onderhandelingen tussen de gemeentes, Rijk en NS duren langer dan voorzien.

Bufferzones (– € 2,5 mln)

Als gevolg van gewijzigde inzichten in de ontvangsten uit verkoop van rijksgronden, zijn de ontvangsten en uitgaven gewijzigd.

Belverdere (– € 2,1 mln)

De bijdrage is via de begroting overgeheveld naar het ministerie van OC&W.

Waddenfonds

De meerjarige budgetten voor het Waddenfonds (€ 33,9 mln vanaf 2008) zijn bij de ontwerpbegroting 2008 toegevoegd.

Ontvangsten (– € 197,7 mln)

Zie motivatie uitgaven FES BIRK en FES nieuwe sleutelprojecten.

5.3. Operationele doelstellingen

5.3.1 Stedelijke gebieden van nationaal belang verder ontwikkelen

Doel

VROM stimuleert de ontwikkeling van stedelijke gebieden om:

• de leefbaarheid in de steden en de sociaal economische positie van steden te verbeteren;

• de kracht en diversiteit van de belangrijkste economische kerngebieden te versterken;

• de bereikbare en toegankelijke recreatievoorzieningen in en rond de steden te realiseren;

• de nationale stedelijke netwerken te versterken.

Doelbereiking 2007

Het tot uitvoering brengen van complexe ruimtelijke opgaven is een van de concrete middelen die het kabinet inzet om de duurzaamheids-doelstelling te bereiken. Met geld uit het Fonds Economische Structuurversterking (FES) worden 23 gebiedsontwikkelingsprojecten die het kabinet reeds heeft geselecteerd, krachtig ondersteund en wordt integrale uitvoering mogelijk gemaakt. Deze projecten, ondergebracht in pijler III, acht het kabinet als van strategisch belang voor de uitvoering van de Nota Ruimte. Met de collega-bewindslieden actief in het fysiek-ruimtelijke domein (LNV, VenW, EZ en Financiën) wordt daarmee betekenis gegeven aan integrale gebiedsonwikkeling en ruimtelijke kwaliteit en kan hierin samen met de regio het verschil gemaakt worden.

Het kabinet heeft overeenstemming bereikt over de eerste definitieve bijdragen uit het Nota Ruimtebudget voor de zogenaamde versnellingsprojecten Noordelijke IJ-oevers en Greenports. De in de Nota Ruimte beschreven integrale gebiedsontwikkeling is daarmee in gang gezet.

De bereikte overeenstemming volgt na de optimalisatie van de projecten, mede in het licht van de rijksdoelstellingen, in samenspraak met de regio. Concreet heeft de Ministerraad ingestemd met:

• een bijdrage van € 30 mln uit het Nota Ruimte budget voor het versnellingsproject Noordelijke IJ-oevers;

• een bijdrage van € 27,3 mln voor het versnellingsproject Greenports (Bollenstreek, Westland/Oostland en Boskoop). Dit is inclusief een bijdrage van € 3 mln voor Deurne (zijnde in budgetair opzicht onderdeel van het versnellingsproject Klavertje 4/Venlo);

• een bijdrage van € 35 mln voor de diepe veenweidegebieden (Krimpenerwaard, Wormer- en Jisperveld, Zegveld – Portengen).

Dit kabinet heeft de ambitie om van de Randstad een duurzame en concurrerende Europese topregio te maken. In 2007 zijn daartoe verschillende stappen gezet in de richting van een langetermijnvisie en -strategie voor met name de Randstad. Daarmee is een eerste antwoord gegeven op de tweede motie Lemstra (17 januari 2006). Het kabinet heeft besloten tot een miljardeninvestering in wegen in het gebied Schiphol-Amsterdam-Almere en kondigt besluitvorming aan over grote investeringen in het openbaar vervoer in hetzelfde gebied (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 089, nr. 9).

Op 22 juni 2007 heeft het kabinet de Startnotitie Randstad 2040 vastgesteld (Kamerstukken II, 2006–2007, 31 089, nr. 1). Het vervolg op deze startnotitie is onderdeel van het Urgentieprogramma Randstad («Randstad Urgent»). De eerste afspraken met de wethouders voor ruimtelijke ordening van de gemeenten Den Haag en Amsterdam zijn gemaakt.

Het verbeteren van de leefbaarheid in de steden en de sociaal-economische positie van steden

De stedelijke ontwikkelingen die in de afgelopen jaren hebben plaatsgevonden passen in kwantitatieve termen bij de geformuleerde doelen van de Nota Ruimte. Bundeling van verstedelijking vindt al plaats, centra worden intensiever benut en ook verdichting in bestaand stedelijk gebied is al praktijk. Als er buiten de stad wordt gebouwd is dat vaak aan de rand of in gebundelde vormen verder weg. Voor deze ontwikkelingen wordt geconstateerd dat ze conform de Nota Ruimtedoelstellingen zijn. Uit de ruimtelijke plannen van de in het IBO Verstedelijking betrokken regio’s blijkt dat het streven om het bestaand bebouwd gebied optimaal te benutten breed gedeeld wordt. Wel hebben de decentrale overheden aangegeven dat binnenstedelijk bouwen een buitengewoon complexe aangelegenheid is.

In het kader van het Grotestedenbeleid (GSB III) zijn voor de periode 2005–2009 met 31 steden afspraken gemaakt. Onlangs is een midterm review (MTR) uitgevoerd, bedoeld om inzicht te geven in de tussenstand van deze afspraken (Kamerstukken II, 2007–2008, 30 128,nr. 15).

Het versterken van de kracht en diversiteit van de belangrijkste economische kerngebieden

Binnen de steden, in de centra, is zichtbaar dat intensivering niet altijd gepaard gaat met grotere diversiteit, iets wat wel belangrijk wordt geacht voor het functioneren van centra. Ook is de stad in de afgelopen jaren niet aantrekkelijker geworden voor midden- en hogere inkomens, ondanks de verbreding in de woningvoorraad die in een aantal steden optreedt. Tegelijkertijd wordt duidelijk dat luchtkwaliteit en geluidsbelasting (met name door wegverkeer) op een aantal plaatsen grote problemen geven, met name in de stedelijke gebieden in de Randstad, Gelderland en Noord-Brabant. VROM onderzoekt samen met V&W hoe een kwalitatief goede inrichting van de snelwegzones binnen de bundelingsgebieden kan worden bevorderd (Kamerstukken II, 2006–2007, 29 435, nr. 187).

Het versterken van bereikbare en toegankelijke recreatievoorzieningen in en rond de steden

Ruimtelijke ontwikkelingen in minder harde functies (groen, water, ruimtelijke kwaliteit en diversiteit) hebben de stroom tegen, mogelijk als gevolg van de ontwikkelingen met betrekking tot intensivering en bundeling. Daarnaast is de (planologische) bescherming van deze gebieden nog niet altijd op orde of worden andere (rode) belangen zwaarder gewogen. De balans tussen rood en groen staat onder druk. De hoeveelheid groen in en om de stad neemt af in relatie tot de vraag (conclusie Monitor Nota Ruimte, de opgave in beeld 2006). In de Uitvoeringsagenda Ruimte 2006 wordt ook geconstateerd dat de balans tussen rode en groene ontwikkelingen niet verder uit evenwicht moet raken en worden hiertoe nieuwe acties aangekondigd (Kamerstukken II, 2006–2007, 30 647, nr. 2). De duurzame instandhouding van deze groene gebieden rond steden (waaronder de rijksbufferzones) vraagt om nieuwe financieringsmethoden en een stevige planologische bescherming. De ontwikkeling van de mogelijkheden voor dagrecreatie rond de steden zal verder door gezet.

Het versterken van de nationale stedelijke netwerken

Nationale stedelijke netwerken zijn samenwerkingsverbanden van grote(re) en kleinere steden, gescheiden door open ruimten. De samenstellende steden en centra vullen elkaar aan en versterken elkaar, zodat zij samen meer te bieden hebben dan elk afzonderlijk. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling dat de nationale stedelijke netwerken een nieuwe bestuurslaag gaan vormen. De samenwerking tussen de overheden binnen het netwerk is vrijwillig, flexibel en pragmatisch. Het Rijk verwacht dat de gemeenten afspreken hoe ze het bundelingsbeleid zullen vormgeven, in overleg met de provincies en de WGR-plusregio’s (Wet gemeenschappelijke regelingen).

Het project Randstad2040 (R2040) is het eerste deel van het antwoord op de tweede motie Lemstra. Minister Cramer heeft bij haar kennismakingsgesprek met de Eerste Kamer opnieuw toegezegd om – als tweede deel van het antwoord op de motie – voor de overige Nationale Stedelijke Netwerken (NSN) lange termijn visies op te stellen, conform haar aanpak en inzet van de lange termijn visie voor de Randstad. Het werk aan de visies op de overige stedelijke netwerken zal in de loop van 2008 gestart worden.

5.3.2 Landelijke gebieden van nationaal belang verder ontwikkelen

Doel

Nationale landschappen behoren tot de landschappelijke parels in Nederland. Ze verhogen de attractiviteit van Nederland voor zowel de burgers van het land als voor toeristen. Soms gelegen nabij steden, soms ver weg van stedelijke gebieden bieden zij de burgers een uitgelezen gelegenheid voor recreatie en ontspanning en vervullen zij een educatieve functie.

Deze bijzondere landschappelijke en cultuur-historische waarden tracht VROM te borgen en verder te ontwikkelen. Dit doet VROM door:

• bijzondere landschappelijke en cultuurhistorische waarden te borgen en te ontwikkelen;

• natuurwaarden te borgen en te ontwikkelen;

• bereikbare en toegankelijke recreatievoorzieningen in en rond de steden te versterken;

• variatie tussen stad en land te versterken.

Doelbereiking 2007

Zie doelbereiking 5.3.1.

Het borgen en ontwikkelen van bijzondere landschappelijke en cultuurhistorische waarden

Het Rijk heeft een specifieke verantwoordelijkheid voor de borging en ontwikkeling van gebieden en structuren met zowel internationaal unieke als voor Nederland kenmerkende landschappelijke en cultuurhistorische waarden. In het verlengde hiervan heeft het kabinet een aantal nationale landschappen aangewezen (www.nationalelandschappen.nl). Het beleid voor deze landschappen is gericht op behoud en ontwikkeling van de kernkwaliteiten. De betrokken provincies zijn verantwoordelijk voor de uitwerking van het beleid en stellen daarvoor ontwikkelingsprogramma’s op, die door het Rijk zullen worden ondersteund. In het voorjaar van 2008 zal VROM komen met een analyse over een eventuele herijking van het ruimtelijk beleid voor Nationale Landschappen om de doorwerking beter te borgen, ook in de uitvoering en handhaving. VROM wil de provincies verder ondersteunen bij de uitwerking van de kernkwaliteiten op basis van een effectief ruimtelijk kader (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 253 en 29 435, nr. 2).

Het borgen en ontwikkelen van natuurwaarden

Met het aanwijzen van Natura 2000-gebieden worden internationaal belangrijke natuurwaarden in Nederland beschermd. Nederland mag trots zijn op deze, in nationaal én in Europees opzicht, bijzondere natuur. Vanwege de intrinsieke en biologische waarden, maar niet alleen daarom.

Ook de recreatieve en economische waarden zijn van groot belang en dragen bij aan het welzijn van mensen. Nederland is zuinig op deze natuur en neemt er verantwoordelijkheid voor, onder meer door uitvoering te geven aan de Europese verplichtingen met betrekking tot Natura 2000. De aanwijzing van Natura 2000-gebieden gebeurt op basis van de bijdrage van het gebied aan het Europese ecologische netwerk (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200XIV, nr. 150).

Het versterken van bereikbare en toegankelijke recreatievoorzieningen in en rond de steden

De kwantiteit en de kwaliteit van het groen in en om de stad zijn de afgelopen decennia aanzienlijk verminderd. Sportvelden en volkstuincomplexen zijn vaak naar de randen van de stad verplaatst. De beschikbaarheid van bereikbare en toegankelijke sport- en recreatievoorzieningen in en rond de (grote) steden houdt geen gelijke tred met de vergaande verstedelijking van de laatste jaren. Met name in de grote steden van de Randstad (ook rondom de steden) bestaat een groot tekort aan vaar-, fiets-, wandel- en andere «groene» recreatiemogelijkheden. Aanbod van voldoende «rode» én groene ontspanningsmogelijkheden is echter belangrijk voor de leefbaarheid, het welzijn en de gezondheid van bewoners en zelfs voor de economie. In de ruimtelijke plannen van provincies en gemeenten moet daarom de balans tussen bebouwing en groen integraal worden meegenomen. Het is belangrijk dat provincies en gemeenten voldoende ruimte voor op loop- en fietsafstand liggende en daarmee goed vanuit de stad bereikbare parken, groengebieden, volkstuinen, sportvoorzieningen en recreatiemogelijkheden reserveren in en om de stad (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 269, nr. 1).

Het versterken van de variatie tussen stad en land

Door de kleine afstanden, toenemende verstedelijking en ruimtelijk-economische ontwikkeling zijn verschillende steden in Nederland min of meer aaneen gegroeid. Zo ontstaat enerzijds het beeld van «Nederland als één grote stad» en anderzijds roepen de overwegend lage dichtheden en de eenvormigheid een beeld van ontstedelijking en fragmentatie op. Deze ontwikkeling is niet alleen ongunstig voor het draagvlak voor voorzieningen en de economie, maar heeft ook een negatieve invloed op het culturele erfgoed van Nederland, het historische nederzettingenpatroon en het kenmerkende en gevarieerde ruimtelijke beeld. Vroegtijdige aandacht voor de landschappelijke kwaliteit en het ruimtelijk ontwerp is nodig. Het door de provincies vorm te geven bundelingsbeleid zorgt ervoor dat de vraag naar ruimte van alle aan de verstedelijking verbonden functies (in al hun diversiteit) kan worden geaccommodeerd op basis van integrale, gebiedsgerichte plannen met oog voor landschappelijke kwaliteit en het ruimtelijke ontwerp (Kamerstukken II, 2006–2007, 29 435, nr. 187).

¹ In 2007 heeft geen beleidsdoorlichting plaatsgevonden op artikel 5.

² in overleg tussen rijk en decentrale overheden is besloten om op een andere wijze de informatievraag te beantwoorden. De resultaten van een korte inventariserende ronden langs provincies is meegenomen in een bestuurlijk overleg van minister met gedeputeerden medio 2007.

³ de onderzoeksvraag is meegenomen in de Monitor Nota Ruimte van het Ruimtelijk Planbureau en het Milieu en Natuurplanbureau die in 2008 zal verschijnen.tie naar de kernkwaliteiten van nationale landschappen.

1 Financieel belang, belang voor de burger, (kans op)tolerantie-overschrijding en rechtmatigheid (AR belangstelling) en imago/publicitair risico.

⁵ Voldoende informatie reeds uit andere trajecten. Vervolg gekregen in Urgentieprogramma Randstad.

⁶ Nog niet digitaal beschikbaar.

Artikel 6. Beperken van klimaatverandering en grootschalige luchtverontreiniging

6.1. Algemene beleidsdoelstelling

Doel is om klimaatverandering door menselijke beïnvloeding en verzuring en andere milieuschadelijke emissies naar de lucht tegen te gaan.

De algemene doelstelling is uitgewerkt in de volgende operationele doelstellingen:

• realisatie Kyoto-doelstellingen;

• beperken klimaatverandering door post-Kyoto afspraken;

• beperken aantasting van de ozonlaag;

• beperken verzuring en grootschalige luchtverontreiniging.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Voor het klimaatbeleid was het jaar 2007 zeer turbulent. Met het uitbrengen van het werkprogramma «Nieuwe energie voor het klimaat» van het project «Schoon en Zuinig» (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 209, nr. 1) presenteerde het kabinet vergaande ambities om voor Nederland in 2020 één van de meest efficiënte en schone energie-voorzieningen van Europa te realiseren. In 2010 moet blijken of Nederland voldoende op koers ligt voor het behalen van de nationale ambities voor 2020. In december is op de VN-klimaatconferentie in Bali door 190 landen waaronder de Verenigde Staten, overeenstemming bereikt over een routeschema voor het sluiten een nieuw mondiaal klimaatakkoord in 2009.

Met betrekking tot luchtkwaliteit is eind 2006 aan de EU en de Tweede Kamer over nakoming van de NEC-richtlijn gerapporteerd, dat de daaruit voortvloeiende emissieplafonds met grote inspanningen waarschijnlijk kunnen worden gehaald. In september 2007 is een brief naar de Tweede Kamer gestuurd met daarin de mogelijke aanvullende maatregelen om de realisatie van de NEC-plafonds in 2010 zeker te stellen ((Kamerstukken II, 2007–2008, 28 240, nr. 88). Uit de Milieubalans 2007 blijkt dat de NEC-doelstellingen voor 2010 gerealiseerd kunnen worden met het aanvullend beleid zoals geformuleerd in de hierbovengenoemde brief.

Externe factoren

Het realiseren van de Kyoto-klimaatdoelstellingen (2008–2012) door Nederland wordt vergemakkelijkt doordat extra beleid wordt ingezet om de doelen voor 2020 te behalen. Er zijn ook akkoorden voor realisatie daarvan afgesloten met het bedrijfsleven en met de VNG. Verder wordt er aan bijgedragen doordat de Europese Commissie een korting van 5 Mton op het emissieplafond voor het Europese emissiehandelssysteem (ETS) heeft opgelegd.

6.2. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Binnenlandse klimaatinstrumenten (– € 3,2 mln)

Bij de eerste suppletore begroting 2007 is het kasbudget verlaagd met ruim € 7 mln, voornamelijk ten behoeve van de VROM-bijdrage aan het Impulsprogramma Zwerfafval. Vervolgens is bij tweede suppletore begroting het budget verhoogd met ruim € 1 mln (een overboeking van ruim € 0,3 mln door het ministerie van EZ als bijdrage in de uitvoeringskosten voor emissiehandel en een interne overboeking binnen VROM ten behoeve van het leveringscontract tussen de Gemeenschappelijke Dienst VROM en de Nederlandse Emissieautoriteit van ruim € 0,7 mln). Het verschil tussen de hierna ontstane budgetstand en de uiteindelijke realisatie is het gevolg van het sneller dan oorspronkelijk gepland tot betaling komen van een aantal verplichtingen op met name de beleidsterreinen Nationaal Klimaatbeleid en Emissiehandel.

CDM (– € 28,8 mln)

Bij de tweede suppletore begroting 2007 is als gevolg van uitvallende en vertraagde CDM-projecten het kasbudget met € 20 mln verlaagd. Uiteindelijk resteert hierdoor een onderschrijding van € 28,7 mln ten opzichte van de vastgestelde begroting 2007.

De uitval werd veroorzaakt doordat bijvoorbeeld projecten waarop werd afgerrekend geen doorgang vonden, omdat onderhandelingen niet succesvol konden worden afgerond. Vertragingen deden zich voor bij het sluiten van de koopcontracten, omdat door gewijzigde marktomstandigheden (meer concurrentie en stijgende prijzen) de onderhandelingen lastiger zijn en langer duren. Ook deed zich in 2007 door de grote hoeveelheid aan potentiële CDM-projecten een capaciteitsknelpunt voor bij de onafhaneklijke validatoren, die de projecten moeten beoordelen alvorens ze voor registratie ingediend kunnen worden.

Teneinde deze risico’s voor het realiseren van de CDM-doelstelling en zo mogelijk negatieve financiële consequenties (vanwege mogelijke verdere prijsstijgingen) te mitigeren, zijn in 2007 de in de jaren 2001–2003 aan de verschillende CDM-uitvoeringsorganisaties beschikbaar gestelde budgetten gerealloceerd. Hierdoor konden nog zoveel mogelijk koopcontracten worden getekend en de voor CDM beschikbaar gestelde financiële middelen zo efficiënt en effectief mogelijk worden ingezet. Deze reallocatie heeft tot gevolg gehad dat het verplichtingenbudget met € 31,5 mln is overschreden. Deze overschrijding is administratief-technisch van aard en heeft geen kasgevolgen.

Beperken klimaatverandering door post-Kyoto afspraken (– € 12,9 mln)

Bij de eerste suppletore begroting 2007 is het kasbudget verlaagd met ruim € 9 mln, voornamelijk ten gevolge van de overboeking naar artikel 4 van de middelen die horen bij het programma Klimaat voor Ruimte. Vervolgens is bij tweede suppletore begroting het budget verder verlaagd door interne overboekingen van € 1,7 mln en € 0,5 mln voor respectievelijk de financiering van de vervangingsinvesteringen van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML) en de «HIER» communicatiecampagne. Daarna is het kasbudget nog verlaagd met bijna € 0,35 mln door een overboeking naar het ministerie van EZ, als bijdrage in het haalbaarheidsonderzoek TROPOMI (een innovatief instrument dat beoogt broeikasgassen en andere stoffen in de atmosfeer tot aan het aardoppervlak te meten). Het verschil tussen de hierna ontstane budgetstand en de uiteindelijke realisatie is het gevolg van het trager dan oorspronkelijk gepland tot betaling komen van een aantal verplichtingen terzake van onderzoeks- en uitvoeringsopdrachten.

Beperken van verzuring en grootschalige luchtverontreiniging (– € 1,6 mln)

Na de beperkte bijstelling van het kasbudget bij de eerste suppletore begroting, is dit budget bij de tweede suppletore begroting verhoogd met ruim € 2,3 mln. Hiervan betrof € 1,7 mln een éénmalige bijdrage van het ministerie van VenW aan de VERS-regeling (de subsidieregeling voor schonere binnenvaart) en ruim € 0,6 mln een toegekende prijsbijstelling. Daarna is het kasbudget verlaagd met € 2,5 mln ten behoeve van de tweede tranche ter vergoeding van de vervangingsinvesteringen van het hierboven reeds genoemde LML. Het (beperkte) verschil tussen de hierna ontstane budgetstand en de uiteindelijke realisatie is ter grootte van de hierbovengenoemde bijgeboekte prijsbijstelling. Deze bleek achteraf hier niet noodzakelijk en is de facto ingezet ter compensatie van overschrijdingen elders, met name bij «Binnnenlandse klimaatinstrumenten».

6.3. Operationele doelstellingen

6.3.1 Realisatie Kyoto-klimaatverplichtingen (2008–2012)

Doel

Doel is om klimaatverandering door menselijke beïnvloeding tegen te gaan.

Doelbereiking 2007

Begin 2007 presenteerde het nieuwe kabinet zijn ambities en nam de EU op de Voorjaarstop het bekende dubbelbesluit (30% reductie mits anderen meedoen en 20% sowieso). Daarna volgde de uitwerking van de kabinetsambities in het werkprogramma «Schoon en Zuinig», dat in september 2007 gepubliceerd werd en begin november in de Tweede Kamer instemming op hoofdlijnen opleverde. VROM heeft toegezegd dat de emissie van broeikasgassen deze kabinetsperiode (ijkjaar 2011) niet zal toenemen ten opzichte van 2006. De milieukennis-instituten berekenen dat Nederland haar Kyoto-verplichting voor 2008–2012 zal realiseren.

Meetbare gegevens

Begin 2004 is de binnenlandse taakstelling vertaald naar streefwaarden voor de diverse sectoren, waarbij werd uitgegaan van de aankoop van 20 Mton aan CDM/JI-credits per jaar. Hiermee werd helder gemaakt welke inspanning per sector wordt gevraagd. Recente ontwikkelingen, zoals de vaststelling van het emissieplafond van het nationale allocatieplan voor het Europese handelssysteem (ETS), brengen met zich dat de verwachte emissieniveaus rond 2010 voor sommige sectoren nogal afwijken van de streefwaarden, met als gevolg dat het verwachte aantal aan te schaffen CDM/JI rechten naar beneden is bijgesteld tot 15 Mton per jaar (zie begroting 2008). Onderstaande tabel geeft hiervan een beeld.

Bron: DGM-interne administratie

* Bij toename van het areaal glastuinbouw tot 11 500 hectare of meer, wordt de CO₂-streefwaarde voor de landbouw verhoogd van 7,6 Mton tot maximaal 8,2 Mton.

** Exclusief de effecten van de voorgestelde opt-in voor lachgas in de chemie.

*** Voor bossen is in 2007 ook een streefwaarde toegevoegd.

Voor de periode na 2012 (post-Kyoto) gelden de ambities uit het Coalitieakkoord voor 2020:

• 30% reductie van broeikasgassen (CO₂, lachgas, methaan en de fluorgassen) in 2020 ten opzichte van 1990. Dit betekent een overblijvende nationale emissieruimte van 150 Mton CO₂-eq. in 2020;

• een toename van het aandeel van hernieuwbare energiebronnen naar 20% van het nationale energiegebruik in 2020;

• een geleidelijke versnelling van het tempo van energiebesparing naar 2% efficiency-verbetering per jaar.

6.3.2 Beperken klimaatverandering door post-Kyoto afspraken

Doel is om klimaatverandering door menselijke beïnvloeding ook op lange termijn tegen te gaan.

Doelbereiking 2007

VROM heeft, in uitstekende samenwerking met andere departementen, zowel in EU- als VN-verband actief gewerkt aan het verwezenlijken van een aantal belangrijke stappen in de richting van een ambitieus «post-Kyoto-regime»: de Milieuraad-conclusies van februari 2007, de baanbrekende conclusies van de Europese Voorjaarsraad van maart, de Europese inzet vastgelegd in de Milieuraad van oktober. Dit alles uitmondend in het ondertekenen van het UNFCCC-akkoord van Bali op 14 december 2007 waarbij 190 landen (waar onder de VS) het eens werden over een routeschema naar een nieuw mondiaal klimaatakkoord in 2009 (Kopenhagen).

6.3.3 Beperken aantasting van de ozonlaag

Doel is om gezondheidsproblemen, met name huidkanker, te voorkomen. Er is een nauwe relatie tussen aantasting van de ozonlaag en klimaatverandering door menselijke beïnvloeding.

Doelbereiking 2007

Onder het Montreal Protocol, dat in 2007 zijn twintigste verjaardag vierde, zijn vérgaande afspraken gemaakt over de uitfasering van ozonlaagafbrekende stoffen. Wereldwijd wordt het protocol als één van de meest succesvolle milieuverdragen beschouwd, gegeven de bereikte reducties (> 90%).

In 2007 is onder het Montreal Protocol afgesproken om de uitfasering van de productie en de consumptie van HCFK met 10 jaar te vervroegen naar 2020 voor ontwikkelde landen en naar 2030 voor ontwikkelingslanden. Voor ontwikkelingslanden is ook invulling gegeven aan de tussenliggende stappen in het uitfaseringschema. De ozonlaag zal naar verwachting rond 2050 hersteld zijn, al zal het herstel van het gat boven Antarctica meer tijd vragen (± 2065)1. Het herstel van de ozonlaag zal door de versnelde uitfasering van HCFK ongeveer 3 jaar eerder optreden en de hoeveelheid gereduceerde broeikasgasemissies bedraagt circa 12–15 Gigaton over die periode2. Toch moet er (internationaal) nog veel gebeuren om die verwachting waar te maken.

6.3.4 Beperken verzuring en grootschalige luchtverontreiniging

Doel is om verzuring en andere milieuschadelijke emissies door de industrie, het verkeer en de binnenvaart te beperken.

Doelbereiking 2007

In de «NEC-rapportage 2006», die op 27 november 2006 aan de Tweede Kamer is aangeboden, is gesteld, dat met het huidige vastgestelde beleid èn het beleid in voorbereiding de tussendoelen voor 2010 voor verzuring en grootschalige luchtverontreiniging net wel of net niet worden gehaald (Kamerstukken II, 2006–2007, 28 240, nr. 66). Aanvullend hierop heeft de minister van VROM op 12 oktober 2007 een brief aan de Tweede Kamer gestuurd, waarin is aangegeven vast te houden aan de nationale en de sectorplafonds 2010. Ook is aangegeven welke aanvullende maatregelen genomen kunnen worden als het halen van de plafonds in gevaar dreigt te komen (Kamerstukken II, 2007–2008, 28 240, nr. 88).

Meetbare gegevens

Voor de middellange termijn (2010) zijn tussendoelen vastgesteld voor luchtkwaliteit en emissies. De NEC-plafonds SO₂ en NO_x worden volgens het MNP (Milieubalans 2007) met het huidige vastgestelde beleid èn het beleid in voorbereiding waarschijnlijk gehaald. Veel zal afhangen van de uitvoering van het «Nationale Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit» (NSL). Er blijven zorgen over het behalen van de sectorplafonds voor NO_x.

Bron: Milieubalans MNP 2007, tabel 3.3.1 NB: Excl. zeescheepvaart

Bron: «NEC-Rapportage 2006», uitvoeringsnotitie emissieplafonds verzuring en grootschalige luchtverontreiniging 2006 (bijlage bij Kamerstukken 2005–2006, 28 240 XI, nr. 66).

* HDO = Handel, Diensten en Overheid emissietaakstelling 2010 (Kton/jaar) volgens de NEC-richtlijn.

6.4. Overzicht afgeronde evaluatie-onderzoeken

¹ In 2007 is geen beleidsdoorlichting en evaluatieonderzoek ex post gestart of afgerond.

² het feitelijke onderzoeksrapport (niet meegestuurd met de in dit Kamerstuk vervatte beleidsbrief) is onder de titel «Evaluatie emissiehandel» te vinden bij «publicaties» in het dossier Emissiehandel op de website van VROM, via de volgende link: http://www.vrom.nl/pagina.html?id=2706&sp=2&dn=w1029

Artikel 7. Verbeteren milieukwaliteit van water en bodem

7.1. Algemene beleidsdoelstelling

Doel is om de verbetering van de milieukwaliteit van water en bodem te bevorderen, alsmede om een duurzame milieukwaliteit van het bodem- en watersysteem te realiseren. En om in samenhang daarmee:

• gebiedsspecifieke rijksmilieudoelen te realiseren;

• een ecologisch duurzame landbouw te realiseren;

• een optimale waterketen veilig te stellen;

• een verantwoord gebruik van de bodem te garanderen;

• een duurzaam gebruik van de biodiversiteit te bevorderen en ecosystemen in te zetten voor het realiseren van milieukwaliteitsdoelen voor bijvoorbeeld de landbouw.

De algemene doelstelling is uitgewerkt in de volgende operationele doelstellingen:

• verbeteren milieukwaliteit bodem;

• saneren van verontreinigde bodems;

• verbeteren milieukwaliteit water;

• bevorderen gebiedsspecifieke milieumaatregelen in het landelijk gebied;

• bevorderen van duurzame landbouw.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Het bereiken van de vereiste ecologische condities kent een tijdshorizon van meerdere decennia (zie ook de Milieubalans 2007 van het MNP). In 2007 zijn met name wezenlijke stappen gezet in de verduurzaming van het gebruik van de bodem- en watersystemen; de belangrijkste resultaten hiervan zijn samengevat onder de operationele doelstellingen.

7.2. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

Saneren van verontreinigende bodems (+ € 10,8 mln)

De belangrijkste oorzaken voor de hogere kasrealisatie zijn de opbrengst ad € 3,7 mln kostenverhaal (opgenomen in 1e suppletore begrotingswet) en de extra middelen die in 2007 beschikbaar zijn gesteld voor het convenant bodemsanering NS (+ € 4,5 mln). De lagere verplichtingenrealisatie op dit instrument wordt veroorzaakt doordat er geen aanspraak is gemaakt op het Besluit borgstelling Midden en Klein Bedrijf (– € 65 mln) en doordat het moment van aangaan van verplichtingen uit de middelen uit het Fonds Economische Structuurversterking voor bodemsanering anders in de tijd gespreid gerealiseerd wordt (– € 20 mln) dan oorspronkelijk voorzien.

De hogere ontvangstenrealisatie wordt veroorzaakt door de in 2007 gerealiseerde kostenverhaalopbrengsten ad € 4,1 miljoen en doordat in de loop van 2007 extra FES middelen aan de begroting zijn toegevoegd voor de sanering van de Groninger pijpleiding. Hiervoor zijn de ontvangsten ook met € 1 miljoen verhoogd.

Verbeteren van de milieukwaliteit van water (– € 11,3 mln)

Vanwege de demissionaire status van het vorige kabinet, zijn destijds bij de ontwerp-begroting 2007 op dit instrument de middelen voor de uitvoering van activiteiten die voortvloeien uit de Toekomstagenda Milieu, opgevoerd. Hiermee is een budget van € 12 mln gemoeid. Besloten is toen de precieze invulling van deze middelen over te laten aan het nieuwe kabinet (Kamerstukken II, 2006–2007, 30 800 XI, nr. 32). Als gevolg hiervan zijn deze middelen pas in de loop van 2007 over de juiste artikelen verdeeld.

Bevorderen van gebiedsspecifieke milieumaatregelen in het landelijk gebied (– € 11,9 mln)

Een budget van € 3,5 mln is naar het ministerie van LNV overgeheveld voor verdrogingsbestrijding via het ILG door extensivering van de melkveehouderij op te vernatten landbouwgronden.

Een budget van € 8,3 mln is overgeheveld naar artikel 10, instrument «strategieontwikkeling en adequaat generiek instrumentarium» voor diverse onderzoeks- en monitoringsprojecten die door het RIVM worden uitgevoerd.

Bevorderen van duurzame landbouw (– € 2,6 mln)

Onderuitputting betreft geplande FES-gelden ten behoeve van gecombineerde luchtwassers.

7.3. Operationele doelstellingen

7.3.1 Verbeteren milieukwaliteit bodem

Doel is de chemische, fysische en biologische bodemkwaliteit te realiseren, die wenselijk wordt geacht voor het behoud van bodemfuncties en zorg te dragen voor een optimale benutting van de kansen van het bodemsysteem voor maatschappelijke ontwikkelingen.

Doelbereiking 2007

De vorderingen in de actuele bodemkwaliteit worden weergegeven in een landelijk digitaal bodemkwaliteitskaartsysteem. Het ontwerp van dit systeem is in 2007 gereed gekomen. Op 1 januari 2008 is het Besluit Bodemkwaliteit in werking getreden. Met behulp van dit besluit en de bijbehorende instrumenten is het bevoegd gezag in staat de gewenste bodemkwaliteit veilig te stellen en de actuele bodemkwaliteit te verbeteren. Met de inwerkingtreding van het Besluit Bodemkwaliteit op 1 januari 2008 gaat de lastendruk voor het bedrijfsleven omlaag van € 32 mln naar € 17 mln per jaar (besparing van ca € 15 mln per jaar).

Bron realisatiegegevens: «Bodemkwaliteitskaarten en -beheerplannen in Nederland – een inventarisatie» Project BIELLS, Definitief rapport 9R7701, 15 augustus 2006

¹ Systeem nog niet operationeel

² Informatie op www.bodemplus.nl; circa 65% van de gemeenten heeft t/m 2007 een bodemkwaliteitskaart opgesteld.

7.3.2 Saneren van verontreinigde bodems

Doel is gezondheidsrisico’s weg te nemen of te beheersen en om te voorkomen dat gebruiksbeperkingen moeten worden opgelegd, met als twee concrete doelstellingen:

• uiterlijk in 2015 moet in alle gevallen waar op basis van huidig gebruik de bodem niet voldoet aan de voor feitelijk gebruik gestelde normen met een noodzakelijke sanering zijn begonnen;

• uiterlijk tot in het jaar 2030 draagt het Rijk bij aan de financiering van saneringen die noodzakelijk zijn om gewenst gebruik mogelijk te maken.

Doelbereiking 2007

In 2007 is voortgang geboekt in de uitvoering van de meerjarenprogramma’s bodemsanering door het bevoegd gezag. In het Jaarverslag Bodemsanering 2007 is aan de Tweede Kamer verantwoording afgelegd in termen van «bodemsaneringsprestatie-eenheden (Bpe’s)» (combinatie van aantal m³ en m² eenheden gesaneerde verontreinigde bodem). In verband met het tijdstip waarop de gegevens over 2007 beschikbaar zijn (maart/april 2008) is het niet mogelijk om deze informatie in de VROM beleidsverantwoording 2007 op te nemen. Over deze gegevens wordt in mei 2008 in het Jaarverslag Bodemsanering 2007 aan de Tweede Kamer gerapporteerd.

Bron:

¹ schatting door adviesbureau voor milieu, ruimte en water

² opgave Bodem + Bij het «aantal geregistreerde gebruikers Richtlijn beheer en herstel (water) bodemkwaliteit» is het aantal unieke bezoekers 2007 van de website «Richtlijn beheer en herstel (water) bodemkwaliteit» opgenomen. Dit aantal/deze doelgroep is groter dan de oorspronkelijk opgenomen doelgroep van feitelijke gebruikers van de richtlijn. De website wordt bij voorbeeld ook veel door buitenlandse gebruikers (China, USA, Spanje) geraadpleegd.

Bron: Bodem + / RIVM; opgave 15/2/2008

Toelichting:

Er zijn het afgelopen jaar veel meer oriënterende onderzoeken uitgevoerd dan gepland. De verhouding tussen stedelijk en landelijk gebied is echter wel anders dan oorspronkelijk voorzien. De toename van het aantal oriënterende onderzoeken hangt samen met de dynamiek. Deze is in het stedelijk gebied groter dan in het landelijk gebied en dat verklaart waarom de oriënterende onderzoeken in het landelijk gebied lager uitvallen.

Met ingang van 2007 is overgestapt op een ander ordeningsprincipe voor het monitoren van de voortgang van de bodemsanering. In plaats van de categorie «in eigen beheer» wordt nu geregistreerd naar «saneringen op bedrijventerreinen». Dit maakt dat in bovenstaande tabel de kolom «streefwaarde» en de kolom «realisatie 2007» alleen nog op totalen van «soort onderzoek/sanering» vergelijkbaar zijn.

7.3.3 Verbeteren milieukwaliteit water

Doel is om de milieukwaliteit van het water te verbeteren, benaderd vanuit de facetten watersysteem en watergebruik:

Watersysteem

Om de milieukwaliteit van water voor nu en in de toekomst te kunnen waarborgen, is het noodzakelijk dat de gewenste kwaliteit (algemeen of passend bij de functie) van het water bestuurlijk wordt vastgelegd. De vast te stellen doelen vloeien voort uit Europese waterrichtlijnen (Kaderrichtlijn Water, Grondwaterrichtlijn, Richtlijn Prioritaire Stoffen, Zwemwaterrichtlijn). De doelstelingen bestaan uit biologische, fysische, chemische en bacteriologische componenten. Tevens moet verontreiniging van het water en ontstaan van afvalwater zo veel als redelijkerwijs mogelijk worden voorkomen.

Watergebruik

Om voor het watergebruik een duurzame veiligstelling van een optimale waterketen (de drinkwater- en industriewatervoorziening, riolering en afvalwaterzuivering) op een transparante wijze te waarborgen tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten. Daarbij dienen de publieke belangen (gezondheid, milieu en bescherming gebonden klanten) eveneens goed te zijn gewaarborgd.

Doelbereiking 2007

Het proces van doelformulering voor de Kaderrichtlijn water en aanverwante richtlijnen is in 2007 uitgemond in vele afspraken met de regio over de wijze waarop in 2008 deze moeten leiden tot waterplannen op nationaal en regionaal niveau die laten zien met welke maatregelen wat bereikt wordt met betrekking tot de waterkwaliteit. De te bereiken milieudoelstellingen die voortvloeien uit de diverse richtlijnen komen vast te liggen in een AMvB die in de eerste helft van 2008 ter visie wordt gelegd.

In 2007 is met alle partijen overeenstemming bereikt over de aanpak van deze AMvB en is een concept voorbereid. Pas in de loop van 2008 wordt duidelijk hoe het doelbereik in de eerste planperiode (tot 2015) ervoor staat, voor welke stoffen dit het einddoel is en voor welke sprake is van fasering in doelbereik waarvoor 2017 en 2021 de peildata zijn.

Adequate monitoring is daarvoor van groot belang. Hierover zijn eind 2007, gebaseerd op een aantal in 2007 verrichte onderzoeken afspraken met de regio gemaakt.

Bron realisatiegegevens:

¹ Rapport RIVM Meetgegevens moeten worden verwerkt in een rapport. Rapportage RIVM wordt ultimo 2008 verwacht.

² De noodzakelijke uitbreiding van Regeling Materialen en Chemicalien leidingwater kan nog niet worden geeffectueerd door onzekerheden over harmonisatie op Europees niveau.

³ Onderzoek is nog niet afgerond. Rapportage VROM inspectie wordt in 1e kwartaal van 2008 verwacht.

⁴ Onderzoek Inspectie loopt nog, in 2008 worden de resultaten verwacht.

7.3.4 Bevorderen gebiedsspecifieke milieumaatregelen in het landelijk gebied

Doel is de vereiste milieucondities voor de Ecologische Hoofdstructuur en de waterwingebieden te realiseren. Daarnaast is het doel het gewenste gebruik van biodiversiteit buiten de EHS te behouden ofwel te verkrijgen. Tenslotte is het doel het gewenste gebruik van de bodem en een duurzame productie in de landbouw en andere sectoren te bevorderen.

Doelbereiking 2007

In het kader van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) zijn voor de periode 2007–2013 met de provincies prestatieafspraken gemaakt (Kamerstukken II, 2006–2007, 29 576, nr. 30). VROM investeert in het ILG op de volgende onderwerpen: milieukwaliteit voor EHS/VHR, duurzaam ondernemen en duurzaam bodemgebruik. Voor de tussenliggende jaren zijn geen tussenprestaties/-doelen afgesproken. In 2010 vindt er een midterm review plaats.

Milieukwaliteit Ecologische Hoofdstructuur (EHS)/Vogelhabitat Richtlijn (VHR)

Voor het bereiken van de gewenste milieukwaliteit in EHS- en VHR-gebieden heeft VROM ongeveer € 60 mln ter beschikking gesteld voor de periode 2007–2013. Totale rijksbijdrage (inclusief de ministeries van LNV en V&W) voor dit doel is ongeveer € 200 mln. De verdrogingsgelden worden ingezet in een prioriteitenlijst verdroogde gebieden. Met de Rijks- en overige financiële middelen (de Rijksbijdrage is bedoeld als een 50%-bijdrage in de kosten) wordt in de planperiode circa 89 000 ha verdroogd gebied (variërend van 50 tot 100%) hersteld, waarvan 57 000 ha. VHR en 32 000 ha. overig EHS.

Duurzaam ondernemen in land- en tuinbouw

Doel is het bevorderen van een duurzame productie door de land- en tuinbouw door vermindering van het gebruik van bestrijdingsmiddelen, sluiten van mineralen-kringlopen, bevorderen duurzaam bodemgebruik, gebruik van duurzaam geproduceerde grondstoffen, hergebruik van reststoffen en bijdragen aan vergroening van de economie (biobased economy). Voor dit doel is € 10 mln beschikbaar gesteld door VROM voor de eerste ILG-planperiode, gelijkelijk verdeeld over de provincies (elk € 830 000). Ook in dit geval geldt weer een 50%-bijdrage van het Rijk. De provincies gaan voor dit geld pilots duurzame productie, waaronder duurzaam gebruik agrobiodiversiteit (bijvoorbeeld functionele akkerranden) en duurzaam bodemgebruik in de landbouw (bijvoorbeeld stimulering bodemleven), uitvoeren. De pilots zijn bedoeld om praktijkervaring op te doen, om ze bij positieve ervaringen te gebruiken als stimulerende voorbeeldprojecten om elders te doen navolgen en om te bepalen op welke wijze het beleid moet worden ingericht om projecten/initiatieven op het vlak van duurzaam ondernemen te stimuleren. Provincies willen in de planperiode 2007–2013 meer dan 40 pilots uitvoeren. In 2007 zijn met 2 provincies afspraken gemaakt over 5 te starten pilots. Voorts zijn van 4 provincies verschillende voorstellen ontvangen waarover nog overleg gaande is.

Duurzaam bodemgebruik

Doel is dat de (gebruiks)waarde van de bodem behouden moet blijven of moet worden hersteld. Hiervoor moeten alle provincies uiterlijk in 2009 over een bodemvisie beschikken (met geformuleerde bodemambities) én moeten ze een bodeminformatiesysteem operationeel hebben. Voor dit doel is middels het ILG voor elke provincie een Rijksbijdrage toegezegd van € 450 000 (in totaal € 5,4 mln door VROM, ook weer als een 50%-bijdrage). De provincies kunnen deze bijdrage gebruiken voor het opstellen van hun bodemvisie en het uitvoeren van totaal ongeveer 40 pilots, gericht op het gebruik en beschikbaar komen van bodeminformatie in landbouwgebieden en in gebieden voor natuurontwikkeling.

¹ In 2010 vindt een midterm review plaats

7.3.5 Bevorderen van duurzame landbouw

Doel is om een ecologisch duurzaam gebruik en beheer van bodem, water, lucht en overige natuurlijke hulpbronnen door de agrarische sector te bevorderen, met een «juiste» ruimtelijke inpassing in het landelijk gebied en een goede kwaliteit van de leefomgeving.

Doelbereiking 2007

Bestrijdingsmiddelenbeleid

De einddoelstelling van het beleid voor een duurzame gewasbescherming is dat in 2010 een vermindering is gerealiseerd van de milieubelasting met 95% ten opzichte van 1998 en dat de milieukwaliteitsdoelstelling voor het oppervlaktewater is gerealiseerd. Uit de door het MNP uitgevoerde beleidsevaluatie blijkt dat de milieubelasting door gewasbeschermingsmiddelen is gedaald met 86% in 2005 ten opzichte van 1998. Daarmee is de tussendoelstelling voor 2005, 75%, ruimschoots gerealiseerd.

Mineralenbeleid

In het kader van het derde Nitraatactieprogramma zijn met ingang van 2006 aanvullende regels van kracht geworden voor het gebruik van meststoffen (onder meer langs waterlopen) en het vernietigen van grasland. Uit de evaluatie Meststoffenwet 2007 blijkt enerzijds dat Nederland kan voldoen aan de doelen van de Nitraatrichtlijn en anderzijds dat de Europese Commissie Nederland afrekent op de gemiddelde concentratie in het zandgebied in 2015. Op het zuidelijk zandgebied blijft de nitraat-concentratie ver boven de norm, wat deze middeling noodzakelijk maakt. Bij evenwichtsbemesting (fosfaat) wordt gemiddeld voldaan aan de minimumeis van de KRW dat er geen verdere verslechtering van de oppervlaktewaterkwaliteit plaatsvindt. Dit betekent nog altijd dat in circa de helft van de wateren deze minimumeis niet wordt gehaald met alleen evenwichtsbemesting. In het voorjaar van 2008 wordt in het kader van de KRW per stroomgebied een concept stroomgebiedsbeheersplan opgeleverd. Hierin zijn de doelen voor water opgenomen en de maatregelen die nodig zijn om deze doelen te halen, ook voor wat betreft fosfaat. Verder is het MNP momenteel bezig met de zogeheten ex-ante evaluatie Kaderrichtlijn Water waarbij de te verwachten effecten van mogelijke nationale en regionale beleidsmaatregelen worden beoordeeld. Vooralsnog heeft het Rijk geen voornemen om naast evenwichtsbemesting van fosfaat nog andere maatregelen aan de landbouw op te leggen om de fosfaatbelasting te verlagen. De concept deelstroomgebieden en de resultaten van de ex-ante evaluatie zullen mogelijk aanleiding geven tot een discussie over de noodzaak tot aanvullend generiek beleid voor fosfaat uit de landbouw.

¹ definitieve vaststelling totale emissie 2007 volgt in 2009 (conform methodiek emissie registratie. Indicatieve schatting 133 kton).

² geen tussendoelstelling geformuleerd, realisatie 2007 is niet bekend, realisatie 2005 was 86%.

7.4 Overzicht afgeronde evaluatie-onderzoeken

* de in de begroting 2007 aangekondigde evaluatie-onderzoeken «milieukwaliteit water» en «efficiency en transparantie in de waterketen» zijn beleidsvelden binnen het operationele doel «verbeteren milieukwaliteit water». Gelet op de de definitie van beleidsdoorlichtingen is 2011 het juiste tijdstip.

Artikel 8. Verbeteren van de milieukwaliteit in de bebouwde omgeving

8.1. Algemene beleidsdoelstelling

Doel is de lokale luchtkwaliteit te verbeteren en de overlast door geluid verminderen en te voorkomen, met bijzondere aandacht voor het verkeer.

De algemene doelstelling is uitgewerkt in de volgende operationele doelstellingen:

• geïntegreerd milieubeleid voor andere overheden;

• verbeteren van de lokale luchtkwaliteit;

• voorkomen en verminderen van geluidhinder;

• bevorderen van duurzame mobiliteit.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Veel inspanningen zijn gericht geweest op het verbeteren van de luchtkwaliteit en op het invoeren van nieuwe wetgeving op het terrein van luchtkwaliteit en geluidhinder. Op basis van de onder de operationele doelstellingen opgenomen geleverde prestaties is de conclusie, dat er in 2007 een verdere bijdrage is geleverd aan het voorkomen en oplossen van lokale milieuproblemen. Zie ook de uitkomsten 2007 bij de lucht- en geluidindicatoren in de tabellen 8.3.2 en 8.3.3.

Externe factoren

De samenwerking met gemeenten en de samenwerkingsverbanden zijn over het algemeen goed verlopen. Adequate normstelling in EU- of UN/ECE-verband voor voertuigen verloopt moeizamer; dat bemoeilijkt het voor Nederland om aan de normstelling voor luchtkwaliteit te voldoen en om de doelstellingen van het geluidbeleid te halen.

8.2. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Verplichtingen (+ € 122,2 mln)

Verbeteren lokale luchtkwaliteit:

De hogere verplichtingenrealisatie wordt veroorzaakt doordat in de loop van 2007 verplichtingen aan de VROM begroting zijn toegevoegd voor de verbetering van de luchtkwaliteit.

Verminderen geluidhinder (+ € 14,4 mln)

De overschrijding in de uitgaven wordt vooral veroorzaakt doordat de afronding van de regeling industrielawaai in 2008 plaats vindt. Dit heeft tot een stijging van de uitgaven geleid van circa € 10 mln. Deze verhoging van de uitgaven is in de eerste suppletore begrotingswet 2007 toegelicht.

Bevorderen van duurzame mobiliteit (+ € 78,3 mln)

Bij de eerste suppletore begroting 2007 is het kasbudget verhoogd met € 33,3 mln tot € 109,7 mln, ten behoeve van de verkeersmaatregelen ter bevordering van de luchtkwaliteit (zijnde de diverse subsidieregelingen voor het stimuleren van de aanschaf van schonere voertuigen, voor het achteraf inbouwen van roetfilters, etc.). Vooral in het laatste deel van het jaar bleken deze regelingen nog sneller te lopen dan voorzien, waardoor de realisatie (overigens binnen het totaal beschikbare budget) aanzienlijk hoger is uitgevallen. Een deel van deze versnelling, te weten € 15 mln is betaald uit de bijdrage die het ministerie van VenW hiervoor heeft overgeboekt naar VROM. Het restant is, conform de geldende procedures, gedeclareerd bij en ontvangen uit het Fonds Economische Structuurversterking. Dit laatste overigens behoudens een bedrag van afgerond € 2,4 mln aan onterecht uitgekeerde subsidies. Door een (inmiddels herstelde) onvolkomenheid in de automatisering van de registratie van affabriek roetfilters bij de RDW, is in de periode van april 2006 tot en met april 2007 voor ongeveer 6 000 kentekens van bestelwagens onterecht subsidie verstrekt. Deze onterecht uitgekeerde subsidies zullen in 2008 door SenterNovem worden teruggevorderd.

Ontvangsten (€ 70,1 mln)

De uitgaven ten behoeve van de verkeersmaatregelen ter bevordring van de luchtkwaliteit zijn € 110,2 mln hoger dan oorspronkelijk begroot. Deze uitgaven worden gefinancierd vanuit het Fonds Economische Structuurversterking, waardoor de ontvangsten evenredig hoger uitkomen. Met de 1e suppletore wet is het kasbudget reeds verhoogd met € 33,3 mln.

8.3 Operationele doelstellingen

8.3.1 Geïntegreerd milieubeleid voor andere overheden

De belangrijkste doelstelling van het geïntegreerd milieubeleid voor andere overheden is condities te creëren waarbinnen andere overheden een integraal en gecoördineerd milieubeleid kunnen vormgeven om zodoende een goede milieukwaliteit in de bebouwde omgeving gebiedsgericht te kunnen realiseren en in stand te houden.

Doelbereiking 2007

Er zijn goede resultaten bereikt om de andere overheden in staat te stellen een geïntegreerd milieubeleid te kunnen voeren. De convenanten inzake de tweede periode van het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV2) lopen tot 2010. In 2007 is gestart met de vormgeving van de derde periode van ISV. Hier zal in 2008 verder aan worden gewerkt. Ook is verder gewerkt aan het vormgeven van één integrale omgevingstoets en zijn bestuurlijke afspraken gemaakt over gebieden in transitie.

8.3.2 Verbeteren van de lokale luchtkwaliteit

Doel is om de luchtkwaliteit te verbeteren teneinde een bijdrage te leveren aan de verbetering van de gezondheidssituatie en voor het doorgang laten vinden van ruimtelijke en infrastructuurplannen.

Bij dit doel gaat het om het verbeteren van luchtkwaliteit in algemene zin. Bij het doel 8.3.4 (bevorderen van duurzame mobiliteit) gaat het om specifieke maatregelen gericht op het terugdringen van uitstoot door het verkeer.

Doelbereiking 2007

In 2007 is de nieuwe wet- en regelgeving op het gebied van luchtkwaliteit van kracht geworden. Voorts zijn in 2007 financiële middelen aan de provincies beschikbaar gesteld om de lokale luchtkwaliteitsknelpunten aan te pakken. De milieu-effecten van het beleid zullen geleidelijk zichtbaar worden. In tabel 8.3.1 worden de luchtkwaliteitsnormen en realisaties 2006 toegelicht. Betrouwbare actuelere effectgegevens zijn momenteel niet voorhanden; de Milieubalans 2008 zal een nieuw ijkpunt bieden.

Voor een nadere toelichting op de mate waarin het doel is/wordt bereikt, wordt verwezen naar de brief «Realisatie milieudoelen 2008» van het MNP waarin de tabel «Trends in milieudrukmilieukwaliteit en raming voor realisatie van het doel op basis van vastgesteld en voorgenomen beleid» is opgenomen. Uit deze tabel blijkt of het MNP met het huidige en voorgenomen beleid de geformuleerde milieudoelen haalbaar acht. Deze brief zal gelijktijdig met het VROM-jaarverslag worden aangeboden aan de Tweede Kamer.

Meetbare gegevens

Voor de luchtkwaliteit van NO2 en fijnstof gelden thans de volgende concentratie eisen: NO2 vanaf 2010 jaargemiddeld 40 microgram/m³ en PM10 vanaf 2005 jaargemiddeld 40 microgram/m³ en daggemiddeld 50 microgram/m³ waarbij overschrijding op maximaal 35 dagen per jaar is toegestaan. In de nieuwe Europese Richtlijn luchtkwaliteit waarover in december 2007 politieke overeenstemming is bereikt, wordt de mogelijkheid geboden derogatie aan te vragen: 3 jaar voor PM10 en 5 jaar voor NO2. Een nieuwe normstelling is opgenomen voor PM2,5: een algemeen geldende jaargemiddelde grenswaarde van 25 μg/m³ (te bereiken in 2015) en een blootstellingsconcentratieverplichting van 20 μg/m³ gericht op de landelijk gemiddelde concentratie in de stedelijke achtergrond (2015).

De PM^-2,5 norm die vanaf 2015 als grenswaarde geldt, zal naar verwachting van het MNP geen nieuwe knelpunten opleveren. In de praktijk zal de daggemiddelde grenswaarde voor PM^-10 bepalend zijn.

Toelichting:

In 2007 is de balans opgemaakt wat betreft de luchtkwaliteit in 2006 op basis van metingen in het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit en de rapportages van gemeenten en provincies op basis van modelberekeningen. De trend in de concentraties van 2006 ten opzichte van die in voorgaande jaren is onduidelijk. Mogelijk spelen het weer (de meteorologie) en diverse chemische en fysische processen in de lucht daarin een rol. Het zal naar verwachting niet mogelijk zijn tijdig te voldoen aan de grenswaarden onder de huidige regelgeving. Lokale bronnen, zowel wegen als inrichtingen, leiden lokaal tot de normoverschrijding. In december 2007 is overeenstemming bereikt over de nieuwe Europese Richtlijn luchtkwaliteit. Op basis daarvan zal Nederland derogatie kunnen aanvragen waarmee naar verwachting voor PM10 uitstel zal kunnen worden verkregen tot 2011 en voor NO2 tot 2015. Het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) dat in 2008 gereed komt voor uitvoering, zal het plan vormen op basis waarvan enerzijds bij de Europese Commissie derogatie kan worden aangevraagd en waarin anderzijds wordt onderbouwd hoe – bij verkregen derogatie – met aanvullend beleid alsnog aan de grenswaarden kan worden voldaan.

8.3.3 Verminderen van geluidhinder

Doel is het voorkomen en verminderen van kansen op gezondheidsschade en hinder als gevolg van overmatige geluidsniveaus.

Doelbereiking 2007

Zoals uit tabel 8.3.2 blijkt, zijn er eind 2007 meer woningen in voorbereiding en meer woningen in uitvoering voor wat betreft het treffen van geluidswerende maatregelen dan geprognostiseerd.

Voor een nadere toelichting op de mate waarin het doel is/wordt bereikt, wordt verwezen naar de brief «Realisatie milieudoelen 2008» van het MNP waarin de tabel «Trends in milieudrukmilieukwaliteit en raming voor realisatie van het doel op basis van vastgesteld en voorgenomen beleid» is opgenomen. Uit deze tabel blijkt of het MNP met het huidige en voorgenomen beleid de geformuleerde milieudoelen haalbaar acht. Deze brief zal gelijktijdig met het VROM-jaarverslag worden aangeboden aan de Tweede Kamer.

Meetbare gegevens

¹ een school is als 1 woning geteld

Bron: Bureau Sanering Verkeerslawaai

Toelichting:

Dat er meer woningen betrokken zijn bij projecten in voorbereiding, komt doordat in 2006 al veel meer projecten in voorbereiding zijn genomen dan verwacht.

Dat eind 2007 meer woningen in uitvoering zijn dan geprognosticeerd, wordt voornamelijk veroorzaakt doordat er in 2007 minder is afgehandeld dan verwacht. Enerzijds komt dit doordat projecten zoals bijvoorbeeld Sliedrecht (1 279 woningen) in 2006 al zijn afgehandeld. Anderzijds zijn projecten, zoals bij voorbeeld Tilburg (1 150 woningen) nog niet afgehandeld terwijl dit wel geprognosticeerd was. Dit laatste wordt mede veroorzaakt doordat de subsidieregeling die 1 januari 2007 van kracht is geworden, de subsidieontvanger 3 maanden langer de tijd geeft om het project gereed te melden.

8.3.4 Bevorderen van duurzame mobiliteit

Doel is het wegnemen van schadelijke gezondheidseffecten en het voorkomen dat toekomstige generaties met de milieugevolgen van mobiliteit worden opgezadeld. Dat impliceert met name dat de emissies door verkeer teruggebracht worden tot op het «no-effect level», oftewel het schoon, stil en zuinig maken van het verkeer.

Doelbereiking 2007

2007 is voor het verkeersbeleid een belangrijk jaar geweest. De CO₂-reductie voor mobiliteit is opgepakt in het werkprogramma «Nieuwe energie voor klimaat, Schoon & Zuinig». Daarin zijn korte en lange termijn acties geformuleerd die samen met andere departementen en marktpartijen vorm zullen krijgen. Er is intensief samengewerkt met alle relevante maatschappelijke partijen om snel maatregelen in uitvoering te brengen die een bijdrage leveren aan de verbetering van de luchtkwaliteit in Nederland. De druk op de verbetering van de luchtkwaliteit in Nederland heeft ertoe geleid dat Nederland in Europees verband een voortrekkersrol heeft op tal van verkeersdossiers. Ook op het gebied van biobrandstoffen behoort Nederland met haar discussie over duurzaamheid tot de trendsetters in Europa.

Korte termijn doelen

De benutting van de budgetten van de in 2006 gepubliceerde subsidieregelingen ter vermindering van de uitstoot van roet en verzurende stoffen bij dieselauto’s loopt volgens planning. Het gaat hierbij om roetfilters bij nieuwe taxi’s en bestelbusjes, roetfilters bij bestaande personenauto’s en bestaande vrachtauto’s, nieuwe Euro-V vrachtwagens en bussen (omzetting van een fiscale regeling). Op 1 januari 2008 start een nieuwe subsidieregeling voor roetfilters op mobiele machines. In het kader van het Kyoto-protocol is de CO₂-differentiatie in de BPM verder aangescherpt en voorzien van een CO₂-toeslag voor zeer onzuinige auto’s. De stimulering van hybride voertuigen is gecontinueerd. Er is onderzoek gestart naar de mogelijkheden om hogere dan de reeds verplichte percentages voor bijmenging van biobrandstoffen te introduceren. Samen met marktpartijen en NGO’s is gewerkt aan het tot stand brengen van een rapportageverplichting rondom duurzaamheidsaspecten voor biobrandstoffen om transparantie te bewerkstelligen en certificatie te stimuleren.

Lange termijn doelen

De besprekingen rondom Euro-5 en Euro-6 verordeningen voor personenauto’s zijn succesvol afgerond met een publicatie halverwege 2007. Nederland heeft in de EU aangedrongen op ambitieuze normen en snelle inwerkingtreding van Euro-IV normen voor vrachtwagens en bussen en CO₂-normen voor nieuwe personenauto’s. Dit heeft op de valreep bijgedragen aan de publicatie van voorstellen door de Europese Commissie. De onderhandelingen hierover starten begin 2008.

Nederland is samen met Engeland en Duitsland actief om in de EU criteria te ontwikkelen voor de duurzaamheidsaspecten van biobrandstoffen. Naar verwachting zal de Europese Commissie in haar toekomstige regelgeving daar vorm aan geven. VROM is samen met EZ gestart om te bezien wat de mogelijkheden zijn om duurzaamheidsaspecten in wet- en regelgeving vorm te geven of in andere beleidsinstrumenten.

Voor een nadere toelichting op de mate waarin het doel is/wordt bereikt, wordt verwezen naar de brief «Realisatie milieudoelen 2008» van het MNP waarin de tabel «Trends in milieudrukmilieukwaliteit en raming voor realisatie van het doel op basis van vastgesteld en voorgenomen beleid» is opgenomen. Uit deze tabel blijkt of het MNP met het huidige en voorgenomen beleid de geformuleerde milieudoelen haalbaar acht. Deze brief zal gelijktijdig met het VROM-jaarverslag worden aangeboden aan de Tweede Kamer.

Meetbare gegevens

Voor de sector verkeer gelden in zijn algemeenheid de emissieniveaus voor broeikasgassen en voor de diverse verzurende en luchtverontreinigende stoffen als indicator; zie hiervoor de effect-indicatoren bij 6.3.1 en 6.3.4, met de toelichtingen.

Wanneer alle verkeersemissies tot het «no-effect level» zijn teruggebracht is er sprake van duurzame mobiliteit. Op weg daar naar toe:

1. worden de gemiddelde geluidemissies van wegverkeervoertuigen, personen- en goederentreinen en vliegtuigen verlaagd. Voor wegverkeer wordt gestreefd naar een reductie met 2 dB(A) in 2010, voor spoorgoederenvervoer naar een reductie van 7 dB(A) in 2010 bij een meerderheid van de wagons, ten opzichte van goederentreinen met gietijzeren remblokken;

2. worden de milieukosten in de prijs van mobiliteit verdisconteerd;

3. wordt vanaf 2010 een absolute ontkoppeling ingezet tussen de groei van het verkeer en de emissie van broeikasgassen, in de transitie naar duurzame mobiliteit;

4. zijn de milieuaspecten in de uitvoering van mobiliteitsbeleid verwerkt;

5. functioneert vanaf 2006 Schiphol binnen de in de wet- en regelgeving vastgelegde milieugrenzen.

8.4 Overzicht afgeronde evaluatie-onderzoeken

¹ In 2007 is geen beleidsdoorlichting gestart of afgerond.

² Niet gerealiseerd. Door vertraging in wetgeving vindt het evaluatie-onderzoek ook later plaats.

Artikel 9. Verminderen van risico’s van stoffen, afval, straling en ggo’s

9.1. Algemene doelstelling

Doel is de beheersing van risico’s voor mens en milieu bij het omgaan met stoffen, afvalstoffen, radioactieve straling en genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s), rekening houdend met sociale en economische factoren.

De algemene doelstelling is uitgewerkt in de volgende operationele doelstellingen:

• veilig gebruik van chemische stoffen;

• reductie van milieubelasting door afvalstoffen;

• bescherming tegen straling;

• verantwoorde toepassing van genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s).

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Met het realiseren van het grootste deel van de geplande prestaties per operationeel doel is een belangrijke bijdrage geleverd aan het beheersen van de risico’s voor mens en milieu bij het omgaan met stoffen, afvalstoffen, (radioactieve) straling en GGO’s.

Externe factoren

Bij het behalen van de resultaten was medewerking van internationale organisaties van groot belang. Zo werd bijvoorbeeld REACH in EU-verband uitonderhandeld. Bij andere onderdelen was de betrokkenheid van het bedrijfsleven en van de burgers van essentieel belang. Denk hierbij aan het oprichten van de Helpdesk REACH (bedrijfsleven) of het participeren van burgers bij het formuleren van het doel dat nagestreefd moet worden met de ontwikkeling van de Atlas Leefomgeving. Maar ook de regeling tegemoetkoming niet-loondienstgebonden mesothelioom slachtoffers is in overleg met bedrijfsleven, burgers en onderzoekswereld tot stand gekomen.

9.2. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Veilig gebruik van chemische stoffen (– € 10,9 mln)

De onderuitputting is grotendeels te verklaren uit de vertraagde uitvoering van de sanering van asbestwegen.

Reductie van milieubelasting door afvalstoffen (+ € 4,5 mln)

De overschrijding is het gevolg van extra uitgaven op het gebied van uitvoering van het afvalbeleid. Oorzaken waren extra werkzaamheden op het gebied van de uitvoering, schadevergoedingen en automatiseringsuitgaven.

Bescherming tegen straling (– € 0,5 mln)

Het onderzoeksprogramma elektromagnetische velden is vertraagd op gang gekomen waardoor de kasplanning 2007 niet is gehaald.

Verantwoorde toepassing van GGO’s ( € 1,8 mln)

Enige oorzaak van de ogenschijnlijk achterblijvende uitgavenrealisatie is het feit dat er nog een budgetafboeking van ca. € 1,8 mln is gerealiseerd voor de betalingen aan de COGEM. Middels deze overboeking worden de jaarlijks te maken kosten van de COGEM vergoed.

9.3. Operationele doelstellingen

9.3.1 Veilig gebruik van chemische stoffen

Doel is een situatie te realiseren waarin mens en milieu hooguit verwaarloosbare risico’s lopen als gevolg van de schadelijke effecten van stoffen en andere milieuagentia.

Doelbereiking 2007

De nieuwe Europese verordening Registratie, Autorisatie van Chemicaliën (REACH) is uitonderhandeld en in werking getreden op 1 juni 2007 (gedeeltelijk). De Nederlandse uitvoeringsorganisatie is inmiddels operationeel. REACH heeft tot doel de risico’s van stoffen te beheersen en te beperken.

De sanering van de asbestwegen is voortgezet met het oog op het reduceren en wegnemen van de risico’s die deze wegen veroorzaken bij de mens. Daartoe is de saneringsregeling asbestwegen derde fase in werking getreden (12 april 2007). Op 1 december 2007 is de regeling tegemoetkoming niet-loondienstgebonden mesothelioom slachtoffers in werking getreden.

9.3.2 Reductie van milieubelasting door afvalstoffen

Doel is om de stroom afvalstoffen zodanig te verkleinen en lekvrij te beheren, dat de gevolgen voor het milieu aanvaardbaar zijn.

Doelbereiking 2007

Het accent lag in 2007 niet alleen op de Nederlandse inbreng in Europa maar ook op de implementatie van richtlijnen en verordeningen in Nederlandse wetgeving en uitvoering. De richtlijnen ecodesign en batterijen werden geïmplementeerd. De nieuwe EU-verordening grensoverschrijdende overbrenging van afvalstoffen is halverwege 2007 van kracht geworden. Daarnaast heeft de EU een groenboek voor het slopen van schepen gepresenteerd, waarop een kabinetsreactie is geformuleerd. Dit gebeurde ook voor het plan van aanpak van de EU voor Sustainable Production and Consumption (SCP).

Het onderzoek naar de neveneffecten van het verantwoordelijk maken van producenten voor inname en hergebruik van afvalstromen leidde tot een aantal afspraken met betrokkenen. Dat is aan de Tweede Kamer gemeld. In 2008 volgt nog de afronding.

Het jaar 2007 stond volop in het teken van het verder ontwikkelen van het ketenbeleid. Dat betekent dat voor de aanpak van milieubelasting niet alleen gekeken wordt naar afvalstoffen, maar ook naar de hele keten van stoffen naar producten naar afvalstoffen. Met de ketenaanpak wordt het hergebruik en nuttige toepassing van afvalstoffen geoptimaliseerd. Het concept van cradle to cradle wordt hierbij als inspriratiebron gebruikt. De reactie van de ministers van VROM en EZ op het SCP is een weerslag van de maatregelen die genomen worden in dit kader.

In 2007 is er grote voortgang gemaakt op het dossier verpakkingen. De verpakkingenbelasting is er gekomen, waardoor een afvalfonds opgezet kan worden (gevoed uit de belastingopbrengst) waaruit gemeenten betaald worden voor de inzameling van verpakkingen uit huishoudens. De taakstellingen voor het hergebruik van kunststofverpakkingen zijn verhoogd. Een en ander is neergelegd in een Raamovereenkomst afgesloten tussen VNG, verpakkende bedrijfsleven en VROM.

In 2007 is in de opmaat naar het opstellen van het tweede Landelijk Afvalbeheer Plan (LAP 2009–2019) een evaluatie gehouden van het eerste plan en met name de bruikbaarheid ervan voor alle betrokkenen.

In het kader van het project Schoon en Zuinig is in 2007 een overleg met het afvalbedrijfsleven ingesteld, gericht op concrete maatregelen die de bijdrage van het afvalbeheer aan het klimaatbeleid verder moeten versterken en de door het afvalbeheer vermeden CO₂-emissies moeten verdubbelen.

Bron: Realisatie Milieudoelen, voortgangsrapport 2007, Milieu en Natuur Planbureau, mei 2007 (pag. 75)

N.B.: De cijfers voor 2000 en 2012 wijken af van de cijfers in het beleidsdocument «Landelijk afvalbeheerplan 2002–2012 (LAP)». Dat komt omdat in 2004/2005 voor de doelgroepen consumenten, industrie en bouw nieuwe inzichten over afvalproductie en gescheiden inzameling zijn ontstaan. Dat heeft er toe geleid dat eerst de beginsituatie (2000) is aangepast en op basis van de nieuwe beginsituatie de prognoses voor de periode 2001 t/m 2012 zijn aangepast.

9.3.3 Bescherming tegen straling

Doel is de situatie te handhaven waarbij mensen en milieu zoveel als redelijkerwijs mogelijk is, beschermd worden tegen de risico’s van ioniserende en niet-ioniserende straling.

Doelbereiking 2007

In het Coalitieakkoord is vastgelegd dat er gedurende deze kabinetsperiode in Nederland geen nieuwe kerncentrales gebouwd zullen worden. Dat betekent onder meer dat er geen verdere uitwerking heeft plaatsgevonden van de randvoorwaarden voor nieuwe kerncentrales. Zoals uit de hieronder opgenomen tabel blijkt, heeft dit besluit ook gevolgen voor de uitwerking van diverse andere voor 2007 geplande werkzaamheden.

Meetbare gegevens

De volgende vijfjaarlijkse rapportage van het RIVM over de emissies en immissies van ioniserende straling wordt in 2008 afgerond. Er is daarom geen recentere informatie beschikbaar dan die was opgenomen in de begroting 2007.

9.3.4 Verantwoorde toepassing van genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s)

Doel is mens en milieu tegen de risico’s van GGO’s te beschermen en de burger waarborgen te geven voor veiligheid, transparantie van de besluitvorming en keuzevrijheid bij de toepassing van GGO’s.

Doelbereiking 2007

Het Virtueel Kenniscentrum Biotechnologie is in 2007 operationeel geworden en is bereikbaar op www.ditisbiotechnologie.nl. In het kader van het ecologisch onderzoeksproject ERGO is de tweede call uitgezet voor onderzoeksprojecten. Mede op aandringen van Nederland is in Brussel besloten een Europese werkgroep op te richten waarin kan worden besproken hoe een aantal (nieuwe) plantenveredelingstechnieken zich verhoudt tot de Europese regels voor GGO’s. Het beleid ten aanzien van de openbaarheid van veldproeflocaties is in 2007 geëvalueerd en aangepast.

Prestatie-indicatoren GGO’s

In 2007 hebben zich geen onverwachte effecten op het milieu geopenbaard die gerelateerd zijn aan de handelingen met GGO’s die in het milieu geïntroduceerd zijn of aan handelingen met GGO’s in laboratoria.

9.4. Overzicht afgeronde evaluatieonderzoeken

¹ Evaluatierapport wordt in 2008 uitgebracht. De resultaten worden ingebracht bij de vaststelling van LAP

² Dit wordt meegenomen in de evaluatie LAP-1.

³ Het onderzoek is uitgevoerd door het RIVM. Uit de voorlopige resultaten blijkt een bevestiging van het beleidsstandpunt van stand still van straling in de woning. Afronding van de eerste fase van het onderzoek in 2008.

⁴ Evaluatie is eind 2007 afgerond en aangeboden aan de minister van VROM. Standpunt van de minister wordt in de eerste helft van 2008 naar de Tweede Kamer gezonden.

⁵ In 2007 is geen beleidsdoorlichting gestart of afgerond.

Artikel 10. Versterken van het (inter)nationale milieubeleid

10.1. Algemene beleidsdoelstelling

In aanvulling op de doelen van de artikelen 6 t/m 9 richt het doel van artikel 10 zich op de kaderstellende en gecoördineerde ontwikkeling en toepassing van een milieubreed instrumentarium, om de effectiviteit en de efficiency van en het draagvlak voor het nationale en het internationale milieubeleid zeker te stellen.

De volgende operationele doelstellingen zijn daartoe ingesteld:

• strategieontwikkeling en adequaat generiek instrumentarium;

• internationaal milieubeleid;

• gecoördineerd milieubeleid voor industrie en MKB.

Doelbereiking en maatschappelijke effecten

Gezien ook het grotendeels realiseren van de geplande beleidsprestaties, mag geconcludeerd worden dat er in 2007 goede vooruitgang geboekt is bij het versterken van het (inter)nationale milieubeleid.

10.2. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Strategieontwikkeling en adequaat generiek instrumentarium (+ € 33,3 mln)

Er is sprake van een relatief forse verruiming van de begroting. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door de uitbreidingen van het budget voor het RIVM. Op jaarbasis wordt de verstrekte meerjarenopdracht verruimd met aanvullende opdrachten, verstrekt voor specifieke kennisvragen. Ook zijn er aanvullende investeringen verricht voor het landelijk lucht- en mestmeetnet.

Bij de Commissie Mer is de bijdrage van het ministerie van LNV verwerkt en is er aanvullend budget nodig geweest voor de vergoeding van de kosten van alle verstrekte adviezen.

Internationaal Milieubeleid (– € 1,7 mln)

De onderschrijding van het kasbudget van € 1,9 mln komt met name door:

• de overhevelingen bij 1e suppletore begroting 2007 naar het ministerie van BuZa in verband met het VROM aandeel Nederlands Polar Programma (€ 0,370 mln) en de VROM-bijdrage aan het International Reference Centre on Community Watersupply and Sanitation (IRC) te Delft (€ 0,676 mln);

• een aanpassing van de Subsidieregeling Internationale Milieusamenwerking 2007, waardoor gereserveerde betalingen in 2007 (€ 0,5 mln) niet hebben plaatsgevonden en naar begin 2008 zijn doorgeschoven.

Gecoördineerd milieubeleid voor industrie en MKB (– € 2,2 mln)

Het verschil tussen de vastgestelde begroting en de realisatie is het gevolg van een aantal mutaties van en naar andere artikelen, respectievelijk binnen artikel 10, waardoor per saldo het budget op dit onderdeel is verlaagd. De voornaamste overboeking betreft een bedrag van € 2 mln ten behoeve van de financiering van Infomil (onderdeel van SenterNovem) dat bij eerste suppletore begroting is overgeboekt naar het instrument Strategieontwikkeling en adequaat generiek instrumentarium.

10.3. Operationele doelstellingen

10.3.1 Strategie-ontwikkeling en adequaat generiek instrumentarium

Om de effectiviteit van het milieubeleid ook in de toekomst te verzekeren, moet het beleid zo goed mogelijk aansluiten bij ontwikkelingen in de samenleving. Daartoe worden verkenningen uitgevoerd en algemene strategieën voor milieubeleid ontwikkeld. Ook worden milieubrede instrumenten ontwikkeld, om het beleid goed uit te laten voeren.

Doelbereiking 2007

Strategieontwikkeling en het ontwikkelen en beheren van een adequaat generiek instrumentarium is een voortdurend proces, waarbij ingespeeld wordt op maatschappelijke omstandigheden en ontwikkelingen. In 2007 is met het uitvoeren van de strategische onderzoeksagenda, de modernise-ring van de regelgeving, het bevorderen van eco-efficiënte economie en het meer betrekken van burgers bij het milieubeleid invulling gegeven aan een actuele strategische visie en een goed inzetbaar instrumentarium voor het milieubeleid.

Meetbare gegevens

Ten aanzien van het meerjarenprogramme Herijking en Modernisering Regelgeving zijn in 2007 van de beoogde 25 projecten er acht afgerond en hoefden er bij nadere overweging acht niet uitgevoerd te worden. Een aantal projecten heeft vertraging opgelopen of is op grond van gewijzigde politieke keuzen komen te vervallen.

Voor de resultaten van het terugdringen van de administratieve lastendruk wordt verwezen naar de tabel vermindering lastendruk bij beleidsprioriteit nr. 6. Modernisering regelgeving (minder regeldruk).

10.3.2 Internationaal milieubeleid

Om grensoverschrijdende milieuproblemen en nationale beleidstekorten effectief aan te pakken vindt internationale samenwerking plaats. Milieuverbetering is een belangrijke voorwaarde om gezondheid, welzijn, veiligheid en duurzame ontwikkeling (hier en elders) te bereiken.

Doelbereiking 2007

In 2007 heeft VROM, in uitstekende samenwerking met andere departementen, zowel in EU- als VN-verband actief gewerkt bij het effectief aanpakken van de grensoverschrijdende milieuproblemen en nationale beleidstekorten. De inzet van VROM is toegelicht bij de beleidsprioriteiten – internationale VROM-agenda.

Om ook derden, anders dan de direct betrokken overheden, mogelijkheden te bieden een bijdrage te leveren aan de doelen van het internationaal milieubeleid zijn in 2007 financiële middelen o.a. via de Subsidieregeling Internationale Milieusamenwerking 2007 aan (inter-) nationale organisaties en de subsidies op basis van de begroting toegekend.

10.3.3 Gecoördineerd milieubeleid voor industrie en MKB

Doel is ervoor te zorgen dat elf specifieke industrietakken voldoen aan de voor 2010 afgesproken milieutaakstellingen, waarbij tevens milieuwinst in de productie- en consumptieketens wordt gerealiseerd.

Doelbereiking 2007

In lijn met de afgelopen jaren is er wederom vooruitgang geboekt bij het bereiken van de integrale milieutaakstellingen voor de industrie. Het verder reduceren van de milieudruk gaat hier wel steeds meer inspanningen vergen. Daarbij is er specifieke aandacht voor de realisatie van de NEC-doelstellingen.

Samen met Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)-Nederland is in 2007 gewerkt aan de betrokkenheid van en draagvlak bij het bedrijfsleven voor verduurzaming van de productie en de criteria voor duurzaam inkopen. Begin november is de Nederlandse reactie op de consultatie van de EU inzake de actieplannen voor Duurzame Consumptie en Productie en Duurzaam Industriebeleid naar de Europese Commissie en in afschrift aan de Tweede Kamer gezonden. Hierin wordt onder meer gepleit voor meer (ruimte voor) fiscale vergroening en voor beleid dat vooral de koplopers in het bedrijfsleven op het vlak van duurzaamheid beloont. Verder is een belangrijke bijdrage geleverd aan de totstandbrenging, ultimo 2007, van de kabinetsvisie op MVO mede gericht op innovatie.

10.3.4 Overheidsbeleid voor duurzame ontwikkeling