Gerealiseerde uitgaven naar beleidsterrein voor 2008 (in € mln.)

Gerealiseerde ontvangsten naar beleidsterrein voor 2008 (in € mln.)

INHOUDSOPGAVE Blz.

DEEL A. ALGEMEEN

1. AANBIEDING EN DECHARGEVERLENING

Aan de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens de staatssecretaris van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, het jaarverslag met betrekking tot de begroting van het Infrastructuurfonds (IF) over het jaar 2008 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Verkeer en Waterstaat decharge te verlenen over het in het jaar 2008 gevoerde financiële beheer.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden. Het rapport bevat de bevindingen en het oordeel van de Rekenkamer met betrekking tot:

a. het gevoerde financieel- en materieelbeheer;

b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

c. de financiële informatie in de jaarverslagen;

d. de betrokken saldibalansen;

e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen verder de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

a. het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2008;

b. het voorstel van de slotwet (IF) van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat over het jaar 2008 die met het onderhavige jaarverslag samenhangt;

c. het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2008 met betrekking tot het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk;

d. de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2008 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2008, alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2008 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

mede namens

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

2. LEESWIJZER

Dit Jaarverslag bestaat uit drie delen, te weten een deel A. Algemeen, een deel B. Infrastructuurverslag en een deel C. Jaarrekening.

Het deel A. bevat de aanbieding, het verzoek tot dechargeverlening en de leeswijzer.

Het deel B. begint met het Infrastructuurverslag. In feite betreft dit de tegenhanger van de Infrastructuuragenda uit de begroting 2008 van het Infrastructuurfonds. Hierin is een korte terugblik opgenomen met betrekking tot de realisatie van de belangrijkste uitvoeringsprioriteiten van VenW over het verslagjaar 2008. Vervolgens zijn de productartikelen beschreven.

De producten van het Infrastructuurfonds dragen bij aan het realiseren van de doelstellingen van de begroting van VenW (Hoofdstuk XII). Evenals in de begroting van het Infrastructuurfonds is in het jaarverslag van het Infrastructuurfonds aan het begin van de artikelen aangegeven aan welk(e) beleidsartikel(en) het betreffende IF artikel is gerelateerd.

Ingegaan wordt op de realisatie van programma’s en budgettaire gevolgen van de uitvoering1. Om de hoeveelheid informatie te beperken is gekozen voor het hanteren van de hieronder aangegeven norm op productartikel niveau. Aan de hand van deze norm is bepaald of een verschil is toegelicht.

Deze keuze houdt in dat die productonderdelen, waarbij het verschil tussen het begrotingsbedrag en de realisatie kleiner is dan de aangegeven norm, in principe niet worden toegelicht. De Tweede Kamer is over het merendeel van de mutaties al geïnformeerd door middel van de suppletore begrotingen over 2008 en de toelichtingen daarbij.

In afwijking van de hierboven genoemde norm zijn die productartikelen waarop in de begroting 2008 geen ontvangsten waren geraamd, maar wel relatief kleine bedragen op zijn verkregen, gezien de beperkte omvang van die bedragen niet apart toegelicht.

In de begroting 2006 is een begrotingsindeling in gebruik genomen die afwijkt van de begrotingsindeling die vóór 2006 werd gebruikt. In verband met deze gewijzigde begrotingsindeling zijn de realisaties sinds 2006 op een andere manier gegroepeerd dan cijfers van eerdere jaren. Hierdoor is het niet mogelijk om de realisaties van de vier voorgaande jaren op te nemen in de budgettaire tabellen. Om de gebruiker toch historisch vergelijkingsmateriaal te bieden zijn de financiële kasrealisaties vanaf 2005 opgenomen, waarbij 2005 hiervoor technisch is omgerekend naar de nieuwe begrotingsindeling.

Het deel C. begint met de (opbouw van de) Jaarrekening; een verantwoordingsstaat waarbij op artikelniveau inzicht wordt gegeven in de financiële afwijkingen tussen de begroting en realisatie. Ook is in dit onderdeel de saldibalans opgenomen.

In de bijlage is de afkortingenlijst opgenomen.

Tijdens het wetgevingsoverleg van 18 juni 2008 over de jaarverslagen XII en IF 2007 van Verkeer en Waterstaat is een aantal toezeggingen gedaan die betrekking hebben op de verslaglegging over het jaar 2008. Daarbij is ook toegezegd een passage op te nemen waarin staat hoe de verzoeken van de Kamer zijn verwerkt. De toezeggingen zijn als volgt in de jaarverslagen verwerkt:

DEEL B HET INFRASTRUCTUURVERSLAG

3. HET INFRASTRUCTUURVERSLAG 2008

1. Inleiding

Met het Infrastructuurverslag 2008 legt het ministerie van Verkeer en Waterstaat (VenW) verantwoording af over de voornemens uit de Infrastructuuragenda 2008. Het verslag bevat informatie op zowel programma- als projectniveau en geeft inzicht in de projecten waarvan in 2008 de uitvoering is begonnen en de projecten die in 2008 zijn opgeleverd. De verantwoording over de beleidsprioriteiten 2008 is opgenomen in het jaarverslag 2008 van het ministerie van VenW.

2. Algemene kaders

2.1 Infrastructuur als instrument (infrastructuurprogramma tot en met 2020)

Binnen de rijksinfrastructuur, en daarmee het Infrastructuurfonds, wordt een onderscheid gemaakt tussen transportinfrastructuur (hoofdwegennet, spoorwegen en hoofdvaarwegennet) en hoofdwatersystemen. Bij transportinfrastructuur wordt ernaar gestreefd om de bereikbaarheid binnen (wettelijke) kaders van verkeersveiligheid en kwaliteit van de leefomgeving te verbeteren. Voor hoofdwatersystemen (waterbeheren- en waterkeringsprojecten) staat allereerst het hebben en houden van een veilig en bewoonbaar land centraal. VenW zet zich in voor vlot bewegen en veilig leven. Drie elementen staan centraal bij deze aanpak:

1. garantie van een basiskwaliteit voor infrastructuur;

2. verbeteren van de benutting van de capaciteit van hoofdwegen, spoorwegen en hoofdvaarwegen;

3. uitbreiding van de capaciteit van infrastructuur via aanleg van nieuwe verbindingen.

2.2 Netwerkaanpak en MIRT

In 2008 is een verdere stap gezet in het proces om te komen tot beter afgestemde en inhoudelijk samenhangende investeringen in het ruimtelijk fysiek domein. Zo is samen met de begroting 2009 het tweede MIRT1 projectenboek uitgebracht. Naast de ruimtelijke investeringsprojecten en- programma’s van de vier betrokken departementen (VROM, VenW, EZ en LNV) zijn ook de relevante regionale projecten aan de orde gekomen. Het ministerie van VROM was zelfs op ministerieel niveau vertegenwoordigd bij de landsdelige MIRT overleggen in het voor- en najaar. Naast de reguliere onderwerpen is tijdens deze overleggen gesproken over de in oktober 2008 uitgebrachte MobiliteitsAanpak (Kamerstuk 2008–2009, 31 305, nr. 80).

In de MobiliteitsAanpak zijn onder andere de uitkomsten van de Netwerkanalyses/-aanpak (2006) en van de Landelijke Markt- en Capaciteitsanalyses (2007) samengebracht en verwerkt. De hierover gemaakte afspraken per regio zijn opgenomen in de Gebiedsgerichte uitwerking MobiliteitsAanpak die als bijlage bij de MobiliteitsAanpak is aangeboden.

Tevens is in 2008 het MIRT spelregelkader gepubliceerd (Kamerstuk 2008–2009, 31 700A, nr. 41). Vanaf 1 januari 2009 geldt één spelregelkader voor de nieuwe projecten van VROM en VenW. Verder is het spelregelkader richtinggevend voor de andere investeringen in het ruimtelijk domein. Het spelregelkader stimuleert zowel een intensievere samenwerking binnen het rijk als tussen rijk en regio. Hiermee is de eerste stap gezet om in 2009 te komen tot gebiedsagenda’s voor verschillende regio’s. In deze agenda’s wordt het ruimtelijk ontwikkelingsperspectief van een gebied/landsdeel in samenhang verder uitgewerkt (beleidsterreinen: ruimtelijke opgaven, verstedelijking, water, mobiliteit bedrijventerreinen, natuur en landschap). De regio’s worden in 2009 verder uitgedaagd om in te spelen op het rijksspelregelkader.

2.3 Coalitieakkoord

Het kabinet heeft via verschillende enveloppen (Infrastructuur en Vaarwegen, Openbaar Vervoer en Water en kust) uit het Coalitieakkoord middelen gereserveerd op het terrein van transportinfrastructuur en water. In de Infrastructuuragenda 2009 is ingegaan op de toedeling en invulling van de verschillende enveloppen.

2.4 Publiek Private samenwerking (PPS)

De «Commissie private investering van infrastructuur» beveelt in haar advies aan actiever gebruik te maken van private financiering van weg- en spoorinfrastructuur. Onder het motto «PPS steeds meer» zet het kabinet zich in voor meer PPS in de uitvoering van projecten (kabinetsreactie 28 oktober 2008). Eén van de besluiten is het verlagen van de PPC-grens (Public Private Comparator) naar 60 miljoen euro, ingaande in 2009.

In 2008 zijn vier PPC’s gestart, waarvan er twee zijn afgerond in 2008. De overige twee worden binnenkort afgerond. Van de twee afgeronde PPC’s biedt het project A9 Badhoevedorp geen meerdewaarde voor DBFM. Voor het project Schiphol – Amsterdam – Almere is wel meerwaarde gebleken voor DBFM, de besluitvorming hierover loopt nog. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de voortgangsrapportage PPS 2007–2008 (kamerstuk 2007–2008, 28 753, nr 13).

3. Programma’s en projecten

3.1 Beheer en onderhoud

Algemeen

In lijn met de Plannen van Aanpak en de gemaakte afspraken met de Kamer en de sector heeft het onderhoud aan de wegen, het spoor en de waterwegen ook in 2008 veel aandacht gekregen. Enerzijds om achterstanden aan bruggen en viaducten weg te werken, maar vooral ook om de basiskwaliteit van het wegennet op peil te houden, waardoor VenW de kans op files door ongeplande reparatiewerkzaamheden zo veel mogelijk heeft kunnen beperkt.

Hoofdwegen

Met de totale vervanging van 1300 km asfalt per 1 januari 2008 is VenW er in geslaagd het achterstallig onderhoud verhardingen, conform het plan van aanpak Beheer en Onderhoud Rijkswegen 2004–2010 (Bijlage infrastructuurfonds 2004, kamerstuk 2003–2004, 29 200 XII, nr. 1), weggewerkt te hebben. Bij de bruggen en viaducten en bij DVM-systemen is nog steeds sprake van een onderhoudsachterstand. De impulsgelden zijn in 2008 ingezet om de achterstanden bij bruggen en viaducten te verkleinen. Ook zijn dit jaar inspanningen verricht om te voorkomen dat nieuwe achterstanden optraden bij verhardingen.

Uit de grondige inspecties van honderden bruggen en viaducten van voor 1975 is naar voren gekomen, dat er grootschalige herstelmaatregelen dienen plaats te vinden aan de stalen en betonnen bruggen. In 2008 zijn de Hollandse brug en de Moerdijkbrug hersteld. Vanaf 2009 wordt gestart met het grootschalige onderhoud aan 14 stalen bruggen.

Spoorwegen

Per 1 januari 2008 wordt ProRail aangestuurd op output. Dat betekent dat de minister van VenW afspraken maakt met ProRail over de te realiseren prestaties op basis van een resultaatsverplichting. Die prestaties worden jaarlijks opgenomen in het beheerplan van ProRail. De Minister van VenW moet jaarlijks instemmen met onderdelen van het beheerplan, waaronder de prestaties, en bespreekt het beheerplan jaarlijks met de Tweede Kamer. In 2008 zijn de werkzaamheden uitgevoerd zoals opgenomen in het beheerplan 2008. Onderdeel daarvan zijn de werkzaamheden in het kader van het herstelplan spoor. Het gaat daarbij onder anderen om:

• uitvoeren van bovenbouwvernieuwingen;

• uitvoeren van groot en klein onderhoud;

• uitvoeren van STS-programma (ter voorkoming van passages stoptonende seinen);

• uitvoeren van programma UPGE (plaatsen van geluidsschermen op emplacementen);

• uitvoeren van kleine projecten;

• oplossen van capaciteitsknelpunten;

• maatregelen gericht op het verbeteren van reistijden.

Ook is in 2008 een start gemaakt met de uitvoering van maatregelen uit het Actieplan Groei op het Spoor. In 2008 is sprake van onderbesteding van het beschikbare budget en is een deel van de werkzaamheden overgelopen naar latere jaren. De Tweede Kamer is daarover geïnfomeerd per brief dd 29 september 2008 (Tweede Kamer, 2008–2009, nr 147). ProRail is inmiddels een verbeterprogramma gestart ter voorkoming hiervan. In 2009 heeft nadere analyse plaatsgevonden. De Tweede Kamer zal daarover nader worden geïnformeerd in de reactie op de Motie Cramer (31 700XII-36).

Hoofdvaarwegen en Hoofdwatersystemen

In 2008 zijn door VenW onder meer de volgende werkzaamheden uit de Plannen van Aanpak Beheer en Onderhoud uitgevoerd/in uitvoering genomen:

3.2 Aanleg en benutting

Hieronder wordt ingegaan op de resultaten die VenW in 2008 heeft geboekt op de diverse projecten binnen de in het Infrastructuurfonds onderscheiden sectoren.

Hoofdwatersystemen

In 2008 zijn de volgende resultaten geboekt:

Hoofdwegennet

In 2008 zijn voor de A5 Westrandweg, A10 Tweede Coentunnel en de A2 Everdingen–Deil tracébesluiten genomen. Ontwerptracébesluiten zijn genomen voor de A12 Waterberg-Velperbroek, A28 Zwolle–Meppel en N50 Ramspol–Ens. Voor de A1 Hoevelaken-Barneveld is een ontwerpwegaanpassingsbesluit genomen.

Verder zijn in 2008 de volgende resultaten geboekt:

Spoorwegen

In 2008 zijn de volgende resultaten geboekt:

Regionale/lokale infrastructuur (> € 112,5/€ 225 miljoen)

Voor de grote regionale/lokale infrastructuurprojecten ligt de verantwoordelijkheid voor voorbereiding, aanleg, beheer en onderhoud en exploitatie bij de betreffende regionale/lokale overheid. VenW levert een bijdrage in de aanlegkosten van het project.

In 2008 zijn de volgende resultaten geboekt:

Hoofdvaarwegennet

In 2008 zijn de volgende resultaten geboekt:

Grote projecten mobiliteit en water

In 2008 zijn de volgende resultaten geboekt:

3.3 Randvoorwaarden

Bij de infrastructurele investeringen door VenW worden de (wettelijke) randvoorwaarden van milieu (met name geluid en lucht) en natuur en landschap (inpassing en ontsnippering) in acht genomen. Daarbij wordt zo veel mogelijk getracht kosteneffectieve en innovatieve maatregelen in te zetten.

In 2008 zijn de volgende resultaten geboekt:

Innovatieprogramma Lucht

Het Innovatieprogramma Luchtkwaliteit (IPL) werkt in opdracht van de ministeries van VenW en VROM aan innovatieve oplossingen die bijdragen aan verbetering van de luchtkwaliteit op en rond snelwegen. De focus ligt op snelwegen bij dichtbevolkte gebieden (zogeheten «hot spots»). Daar zal bronbeleid pas op termijn toereikend zijn om de luchtkwaliteit wat betreft stikstofdioxide en fijn stof aan de normen te laten voldoen.

Met het beschikbare onderzoeksbudget identificeert, selecteert, stimuleert en beproeft het IPL kansrijke ideeën voor oplossingen. Het IPL werkt daarvoor samen met kennis- en onderzoeksinstellingen, andere departementen, provincies, gemeenten en marktpartijen.

De belangrijkste mijlpalen die het IPL in 2008 heeft gerealiseerd zijn:

• Project: Optimalisatie geluidsschermen voor een betere luchtkwaliteit;

– Uitvoeren van de tweede, derde en vierde meetsessie (van totaal vijf sessies) in de proeftuin schermen langs de A28 (afronding medio 2009)

– Oplevering eindrapport laboratoriumproeven prijsvraagschermen

• Project: Invloed vegetatie langs snelwegen op luchtkwaliteit;

– Starten van metingen per 19 maart aan vegetatie op twee locaties langs de A50 (afronding begin 2009)

• Project: Effect reinigen snelweg op fijn stof concentratie;

– Voorbereiden en start laatste praktijkproef nat reinigen (afronding medio 2009)

• Project: Snelwegen overkappen en lucht behandelen;

– Starten en afronden haalbaarheidsonderzoek praktijkproef elektrostatisch concept

– Matrix overkappen afgerond

• Project: Dynamisch verkeersmanagement op basis van het luchtbericht.

– Starten onderzoek luchtbericht (afronding begin 2009)

In 2008 (en de eerste helft van 2009) zijn de maatregelen op schaal en/of in een praktijksituatie beproefd. Parallel daaraan vindt kennisoverdracht plaats aan de staande organisaties van VenW en VROM over de resultaten van de projecten en praktijkproeven en over de mogelijkheden voor implementatie in de praktijk. Het programma loopt nog door tot eind 2009. Na afloop van het programma komt de focus te liggen op toepassing en doorontwikkeling van de luchtkwaliteitsmaatregelen, zoals ontwikkeld in het IPL.

Innovatieprogramma Geluid

In 2008 is gestart met de nazorg van het in 2007 afgeronde Innovatieprogramma geluid (IPG). VenW, VROM en ProRail zijn verder gegaan met activiteiten gericht op stillere banden, wegvoertuigen, spoormaterieel en stille wegdekken. In 2008 heeft vervolgonderzoek plaatsgevonden naar stille wegdekken. Als een van de resultaten hiervan zal in 2009 op een verzorgingsplaats langs de A50 een proefvak van rubberen wegdek worden aangebracht. Tevens is een vervolg gegeven aan de monitoring van de reeds in de praktijk toegepaste stille wegdekken.

De Nederlandse lobby in Brussel heeft er in 2008 mede voor gezorgd dat er een voorstel van de Europese Commissie ligt voor een significante aanscherping van de emissie-eisen van banden voor personenauto’s en vrachtauto’s. Nationaal zijn er afspraken met de branche gemaakt om het toepassen van stille banden te stimuleren.

Voor spoor wordt internationaal (in samenwerking met de Zwitserse overheid) een pilot met nieuwe typen remblokken op het goederenmaterieel uitgevoerd. Deze pilot zal in 2009 worden vervolgd. Tevens is in 2008 een geluid gedifferentieerde prestatieregeling ingevoerd, zodat er richting de spoorvervoerder positieve financiële prikkels uitgaan om lawaaiig materieel om te bouwen.

In 2008 is daarnaast gestart met de voorbereiding van het saneren van hoge geluidbelastingen op tien weg- en spoorweglocaties door middel van innovatieve geluidmaatregelen. Dit vooruitlopend op de NoMo-saneringsoperatie van hoge geluidbelastingen in de periode 2011–2020.

Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO)

In 2008 zijn van de in het MJPO geïdentificeerde knelpunten 12 geheel opgelost en er zijn 6 deelknelpunten opgelost. Daarmee is het totaal aantal opgeloste knelpunten op 41 gekomen en zijn er nog 167 knelpunten op te lossen.

In 2008 is er geen spoorknelpunt opgelost. Wel zijn er voorbereidingen getroffen om in de komende jaren tot uitvoering van knelpunten in de EHS met de spoorinfrastructuur te komen.

In 2008 zijn de volgende resultaten geboekt:

4. Grote projecten

4.1 Afdekking risico’s grote spoorprojecten

Eind 2007 resteerde er in totaliteit een bedrag van 75 miljoen euro in de risicoreservering. Per saldo is in 2008 een bedrag van 1 miljoen euro toegevoegd aan de risicoreservering. De volgende wijzigingen zijn doorgevoerd:

• De risicoreservering is met 15 miljoen euro opgehoogd met het oog op het risicoprofiel van de HSL-Zuid.

• Verder is de Kamer met de aanbieding van de 22e voortgangsrapportage van de Betuweroute in 2007 verzocht in te stemmen met een onttrekking van 14 miljoen euro aan de risicoreservering om te beginnen met de voorbereidende ingenieurswerkzaamheden voor de oplossing met ERTMS level 1. Dit om zoveel als mogelijk vertraging te voorkomen. De kosten van de voorgestelde aanpak bedragen circa 14 miljoen euro meer dan het vigerende plan. Hiermee worden grotere financiële risico’s en het risico van uitval van de Havenspoorlijn bij migratie naar ERTMS ondervangen. Het huidige projectbudget voor de aanleg van de Betuweroute is ontoereikend voor de uitvoering van de benodigde werkzaamheden aan de Havenspoorlijn.

4. DE PRODUCTARTIKELEN

Artikel 11 Hoofdwatersystemen

a. Relatie producten en beleid

Op dit artikel worden de producten op het gebied van hoofdwatersystemen in beheer bij het Rijk verantwoord. Dit betreft de onderdelen watermanagement, beheer en onderhoud, aanleg en verkenning en planstudie. Het watersysteem omvat het geheel van oppervlaktewater, waterbodems, oevers, etc. Het artikel hoofdwatersystemen op het infrastructuurfonds is gerelateerd aan de beleidsdoelstellingen en beleidsinstrumenten zoals beschreven in de begroting 2008 van Verkeer en Waterstaat (XII) bij het onderstaande beleidsartikel:

• artikel 31 (integraal waterbeleid): Het op orde krijgen en houden van een duurzaam watersysteem tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten.

b. Tabel budgettaire gevolgen van de uitvoering

* Conform het gestelde in de leeswijzer bij dit jaarverslag, wordt voor toelichtingen op de verschillen in de bovenstaande kolom Slotwetmutaties 2008, verwezen naar het bij de Kamer ingediende slotregularisatiewetsvoorstel.

Financiële toelichting

1. De hogere verplichtingenstand valt voor bijna de helft toe te schrijven aan de hogere gerealiseerde uitgaven voor beheer en onderhoud (€ 86 mln.) en watermanagement (€ 4,7 mln.). Voor de andere helft gaat het om de verplichting voor de Delflandse Kust uit het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) waarvoor in 2007 geen beschikking meer kon worden afgegeven.

2. Bij Voor- en Najaarsnota 2008 zijn extra middelen toegevoegd voor zandsuppleties en voor faalkansgericht beheer en onderhoud van de stormvloedkeringen. De kosten voor het beheer van de vier stormvloedkeringen zijn hoger uitgevallen dan begin 2008 werd voorzien. Daarnaast zijn, als gevolg van kostenstijgingen, m.n. bij marktpartijen, de uitgaven voor zandsuppleties substantieel gestegen.

3. De lagere uitgaven zijn veroorzaakt door het mislukken van de (innovatieve) aanbestedingsprocedure t.b.v. het project «Renovatie Stuwen in de Lek» omdat de markt niet in staat bleek een passende offerte uit te brengen. De uitgaven hiervoor zullen hierdoor verschuiven naar latere jaren (zie ook paragraaf 11.02.08).

4. Het verschil wordt met name veroorzaakt door onderuitputting op het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Voor een nadere specialisatie van het verschil wordt verwezen naar de tabel «Realisatieprogramma waterkeren» (11.03.01).

5. Het verschil wordt m.n. veroorzaakt door vertragingen in de realisatie. Het merendeel van de uitgaven betreffen subsidie-uitgaven, waarbij de realisatie afhankelijk is van de planning van derden. Het betreft met name uitgaven voor Sanering waterbodems, Subbied, Haringvliet de Kier„ Integrale Inrichting Veluwe Randmeer, Verruiming vaargeul Westerschelde en de Natuur compensatie Perkpolder. De geplande uitgaven zullen verschuiven naar latere jaren. Voor een nadere toelichting op het verschil wordt verwezen naar de tabel «Realisatieprogramma waterbeheren» (11.03.02).

6. Met name het voordelig saldo 2007 op het project voor Rampenbeheersingsstrategie Overstromingen Rijn en Maas en de hogere agentschapsbijdrage voor het project Zandhonger Oosterschelde hebben geleid tot hogere uitgaven.

7. De lagere ontvangsten worden veroorzaakt door minder ontvangsten voor het project Delflandse kust door opgetreden vertragingen in de uitvoering.

c. Het gerealiseerde programma

11.01 Watermanagement

De operationele doelstellingen voor het waterkwantiteitsbeheer van de rijkswateren zijn:

• Het op orde brengen en houden van de samenhang tussen het regionaal- en het hoofdwatersysteem in 2015. Hiermee wordt de problematiek van zowel wateroverlast als watertekort bestreden.

• Het kunnen beschikken over voldoende water in de rijkswateren, zodat tegemoet kan worden gekomen aan de behoeften die voortvloeien uit de diverse gebruiksfuncties. Om dit te realiseren worden peilbesluiten nageleefd, worden de waterakkoorden geactualiseerd en uiteraard nageleefd. Het waterpeil wordt zoveel als mogelijk afgestemd op de gebruiksfuncties.

Daarnaast wordt zorggedragen voor een adequate informatievoorziening over de reguliere waterkwantiteit en waterkwaliteit. Dit houdt de vergaring en beschikbaarstelling in van interne- en externe informatievoorziening over het watersysteem. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om berichtgeving over hoog- en laagwater, naderende stormen, verontreinigingen en ijsvorming. Hiermee is binnen Rijkswaterstaat een calamiteitenorganisatie belast.

11.01.01 Basispakket watermanagement

Binnen het basispakket watermanagement zijn de volgende activiteiten uitgevoerd:

• peilbeheer en bediening van objecten;

• monitoring en informatieverstrekking;

• crisisbeheersing en -preventie.

Meetbare gegevens bij Watermanagement

Bron: Rijkswaterstaat

Bron: Rijkswaterstaat

* De prestatie-indicator over informatievoorziening is na het opstellen van de begroting in het uitvoeringsjaar gewijzigd in «Rijkswaterstaat verstrekt informatie binnen afgesproken termijn en van voldoende kwaliteit over de maatschappelijk vitale processen» (meeteenheid: % berichtgeving op orde). Met als norm 90% i.p.v. 100%.

Toelichting

In het begin van 2008 zijn er aanloopproblemen geweest bij het organiseren van de externe informatievoorziening voor de berichtgeving over het drinkwater. In de loop van het jaar 2008 zijn die problemen grotendeels opgelost. De realisatie geeft echter het jaargemiddelde weer en is om die reden lager dan 90%.

11.02 Beheer en Onderhoud

Het beheer en onderhoud is er op gericht om het hoofdwatersysteem zodanig in conditie te houden dat de primaire functie van zowel het waterkeren als waterbeheren vervuld kan worden. Uit de gerealiseerde waarden van de verschillende prestatie indicatoren blijkt dat in 2008 de conditie van het hoofdwatersysteem van voldoende kwaliteit was om de primaire functie te vervullen.

11.02.01 Basispakket Beheer en Onderhoud waterkeren

Het basispakket Beheer en Onderhoud waterkeren bevat:

1. Handhaven kustlijn (conform de basiskustlijn zandige kust niveau 1990);

2. Beheer en onderhoud rijkswaterkeringen en stormvloedkeringen (conform de Wet op de Waterkering).

ad 1. Handhaven kustlijn

Het Nederlandse kustsysteem kent een continu verlies aan zand dat jaarlijks gecompenseerd moet worden. Voor het handhaven van de kustlijn is in 2008 1 249 m³ zand op het strand en 6 213 m³ zand in de vooroever (onder water) gesuppleerd. De gesuppleerde hoeveelheden wijken af van de begrote hoeveelheden, omdat er vertraging optrad ten gevolge van het besluit van de staatssecretaris dat voor de kustsuppleties in Natura 2000 gebieden een Natuurbeschermingswetvergunning (Nb-wet) aangevraagd moest worden. De Nb-wet procedure leverde voor het grootste deel van het suppletieprogramma een vertraging van ruim een half jaar op waardoor de realisatie van de hoeveelheid suppletiezand achterbleef bij de planning.

Bron: Rijkswaterstaat

In onderstaande figuur is de gerealiseerde zandsuppletie over de periode tussen 1991 en 2008 weergegeven.

ad 2. Beheer en onderhoud stormvloedkering en rijkswaterkeringen

• Rijkswaterkeringen

Rijkswaterstaat beheert en onderhoudt ongeveer 325 km primaire waterkeringen. Primaire waterkeringen zijn waterkeringen die onder de Wet op de waterkering vallen omdat ze bescherming bieden tegen het buitenwater. Het gaat om enkele zeedijken op de Waddeneilanden, de Afsluitdijk, de Houtribdijk, de dijk van Marken en dammen in Zeeland. Naast deze primaire waterkeringen beheert en onderhoudt Rijkswaterstaat een aantal niet-primaire waterkeringen.

• Stormvloedkeringen

Ter beveiliging van ons land tegen de zee is een aantal stormvloedkeringen aangelegd, die bij hoogwater gesloten kunnen worden. Het Rijk heeft vier stormvloedkeringen in beheer: de Stormvloedkering Oosterschelde, de Stormvloedkering Nieuwe Waterweg (de Maeslantkering), de Hartelkering en de Stormvloedkering Hollandsche IJssel. Het onderhoud aan de keringen betreft voornamelijk het conserveren van de schuiven, het onderhoud aan werktuigbouwkundige en elektronische onderdelen, het onderhoud aan het besturingssysteem en periodieke inspecties. Uit onderzoek is gebleken dat faalkansgericht beheer en onderhoud voor de stormvloedkeringen nodig is om de politiek afgesproken faalkans te handhaven en zo nodig te verbeteren. Faalkansgericht onderhoud is nodig om aan te kunnen tonen dat de stormvloedkeringen, in combinatie met de achtergelegen keringen die dijkringgebieden beschermen, voldoen aan de wettelijke normen. Deze nieuwe wijze van onderhoud heeft budgettaire consequenties. Bij de Maeslantkering en de Oosterscheldekering heeft dit geleid tot een beter inzicht in het benodigd langjarig onderhoud en het besef dat daar een hoger budget voor benodigd is. Bij Voorjaarsnota is om deze reden ook extra budget toegevoegd.

Bron: Rijkswaterstaat

Toelichting

De hogere realisatie voor beheer en onderhoud wordt grotendeels verklard door hogere gerealiseerde bijdragen aan RWS voor de stormvloedkeringen en het suppleren voor kustlijnzorg. De kostenstijgingen zijn m.n. veroorzaakt door gestegen marktprijzen.

Het bronsysteem waar de cijfers voor dijken primaire keringen uitkomen, is dit jaar verbeterd en de definities voor deze areaaleenheid zijn aangescherpt. Het aantal km’s dijken primaire waterkeringen in beheer bij Verkeer en Waterstaat is in 2008 niet gewijzigd. In de begroting 2008 (uitgebracht in september 2007) was een aantal km’s van 480 opgenomen. Uit de later bekend geworden cijfers (jaarverslag 2007, uitgebracht in mei 2008) volgde dat het feitelijke aantal km’s 325 is. Hetzelfde geldt voor de niet-primaire waterkeringen: in de begroting 2008 was een aantal km’s van 268 opgenomen. Uit de later bekend geworden cijfers (jaarverslag 2007) volgde dat het feitelijke aantal km’s 396 is.

In 2008 is voor de suppleties voor het eerst vergunning aangevraagd voor de Natuurbeschermingswet. Dit heeft tot een half jaar vertraging in de uitvoering geleid met een lagere realisatie als gevolg.

Bron: Rijkswaterstaat

Toelichting

In de begroting 2009 (uitgebracht in september 2008) is aangegeven dat in de begroting 2008 een waarde was opgenomen bij de indicator (gericht op het voldoen van de primaire rijkswaterkeringen aan de WoW) van 100%. Dit hield in dat 100% van de keringen een zelfde technische staat had als in het referentiejaar 2006. Inmiddels heeft een zogenaamde «tweede toetsing» plaatsgevonden waaruit blijkt dat 62% van de primaire waterkeringen in beheer bij het Rijk voldoet aan de WoW-eisen. Deze 62% correspondeert met de eerdere 100%.

11.02.05 Basispakket Beheer en Onderhoud integraal waterbeheren

Het basispakket Beheer en Onderhoud waterbeheren bevat alle activiteiten die noodzakelijk zijn om het hoofdwatersysteem op een kwaliteitsniveau te houden dat voldoet aan de vigerende regelgeving. Hierbij valt te denken aan beheer en onderhoud van:

• Rijkswateren t.b.v. maatgevend hoogwater (MHW);

• Stuwende en spuiende kunstwerken;

• Rijkswateren ten behoeve van waterkwaliteit;

• Oevers en bodems;

• Vergunningverlening en handhaving.

De resultaten van het afgelopen jaar zijn hieronder in de toelichting op de areaalomvang en de prestatie-indicatoren beschreven.

Onder het basispakket valt tevens de voorbereiding van de implementatie van de Kader Richtlijn Water (KRW) en de activiteiten in het kader van Natura 2000. Zowel de KRW als Natura 2000 streven naar het beschermen van gezonde watersystemen die een duurzaam gebruik mogelijk maken. Deze voorbereiding heeft geleid tot maatregelen voor de KRW die zijn opgenomen in het concept Beheerplan Rijkswateren 2009–2015 waarover in 2009 inspraak gepland is. Bij de implementatie van deze wet- en regelgeving zullen onder het basispakket alleen de onderdelen vallen die in de beheersplannen worden opgenomen. Daarnaast is in 2008 gewerkt aan de voorbereiding van de implementatie van de nieuwe Waterwet, welke eind 2009 in werking zal treden.

• Kustwacht

2008 was het tweede jaar van de Kustwacht Nederland Nieuwe Stijl. Per 1 januari 2007 is de Kustwacht Nederland een organisatie met eigen taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden. De directeur Kustwacht heeft onvoorwaardelijke zeggenschap over vier schepen die (vrijwel) full time kustwachttaken uitvoeren. Daarnaast heeft hij trekkingsrechten voor een aantal dagen per jaar op schepen van Rijkswaterstaat (RWS) en schepen en helikopters van het ministerie van Defensie. De opdrachtformulering van de Kustwacht wordt voorbereid door de Raad voor de Kustwacht. De directeur Kustwacht maakt jaarlijks een Activiteitenpan en Begroting (APB) en legt dit voor aan de Raad voor de Kustwacht. De ministerraad stelt vervolgens het APB formeel vast.

Bron: Rijkswaterstaat

Bron: Rijkswaterstaat

Toelichting

Alle spuiende kunstwerken en stuwen zijn conform de afspraken gedurende het jaar operationeel geweest. De beheerorganisatie heeft echter altijd enige tijd nodig om (regulier) onderhoud te plegen. Dit maakt dat de score niet volledig 100% bedraagt.

Er is een geringe verbetering opgetreden met betrekking tot de prestaties van de vergunningverlening.

11.02.08 Groot variabel onderhoud Waterbeheren

Het betreft beheer en onderhoudsactiviteiten die per project groter zijn dan € 30 mln. (vervangingen, mid-life onderhoud, etc.). Hieronder vallen ook de projecten die voortvloeien uit het Plan van Aanpak achterstallig onderhoud 2003, welke is bijgevoegd bij de begroting 2004. In het kader van dit plan is een aantal projecten gedefinieerd.

In het kader van dit plan van aanpak achterstallig onderhoud zijn voor de begroting 2008 de volgende projecten gedefinieerd:

Bron: Rijkswaterstaat

Toelichting

Bij de Renovatie Stuwen in de Lek is de aanbestedingsprocedure afgebroken, omdat de biedingen aanzienlijk hoger waren dan het beschikbare budget. Hierdoor is er vertraging opgetreden, waardoor de einddatum van 2010 niet gehaald zal worden.

11.03 Aanleg

Aanleg is er enerzijds op gericht de primaire waterkeringen op het niveau te brengen dat nodig is om te voldoen aan de wettelijke normen. Anderzijds is aanleg waterbeheren erop gericht waar nodig extra functionaliteit te leveren die nodig is om de waterkwaliteit te verbeteren en/of de waterkwantiteit te beheersen.

11.03.01 Realisatieprogramma waterkeren

Op dit artikelonderdeel zijn het afgelopen jaar diverse projecten uitgevoerd. Deze projecten hebben betrekking op:

Toelichting

1. Deltaplan grote rivieren: Het project dijkversterking Harlingen is later gestart dan gepland en eindigt daardoor ook later.

2. Het verschil van € 7 mln. wordt veroorzaakt door lagere uitgaven bij NURG (€ 4 mln.) en Keent (€ 3 mln.).

3. Dijkversterking en herstel steenbekleding: In 2008 is, conform planning, een verdere projectversnelling ingezet.

4. Het Hoogwaterbeschermingsprogramma is in september 2007 vastgesteld. Begin 2008 zijn over de projecten die opgenomen zijn in het programma met de betrokken waterschappen afspraken gemaakt over de planning. Deze afspraken zijn vastgelegd in Intentieverklaringen tussen Verkeer en Waterstaat en de waterschappen. De financiële planning is vervolgens afgestemd op de planningen van de waterschappen. Hierdoor is budget naar latere jaren doorgeschoven.

5. Onder overige onderzoeken en kleine projecten vallen projecten als Veiligheid Nederland in Kaart (VNK) en Sterkte Bekledingen Waterkeringen (SBW) en Hydraulische Randvoorwaarden (HR). Met name het eerste project blijkt erg complex te zijn en meer tijd te vragen dan voorzien. Hierdoor wordt budget doorgeschoven naar latere jaren. Bovendien betreft het deels subsidiegelden waarvan de uitputting niet direct te sturen is.

11.03.02 Realisatieprogramma waterbeheren

Op dit artikelonderdeel is het afgelopen jaar gewerkt aan de in de onderstaande tabel opgenomen projecten.

Toelichting

1. GVB: Er is een grotere hoeveelheid baggerspecie verwerkt tot bouwstof en afgezet vanwege een wijziging in de wet- en regelgeving. Hierdoor is in 2008 meer betaald. De totale projectkosten blijven binnen het taakstellend budget. Met de verwerking van de proef GVB wordt gewacht tot het besluit Bodemkwaliteit van kracht wordt.

2. Sanering waterbodems: Er is sprake van vertraging in de uitvoering door beperkte capaciteit. Het project zal conform de opdracht uiterlijk in 2013 uitgevoerd zijn.

3. SVB: Dit project is een jaar vertraagd vanwege herijking saneringsprogramma.

4. SUBBIED: Er zijn mindere declaraties gerealiseerd a.g.v. achterblijvende subsidieaanvragen, daardoor is het project ook vertraagd.

5. Inrichting Ijsselmonding: Op het laatste deelproject Roggebotsluis zijn in 2008 geen uitgaven verricht.

6. IIVR: Er is vertraging in de planvorming waardoor meer IIVR-maatregelen gaan doorlopen ná 2010.

7. Natte natuurprojecten IJsselmeergebied: De overgebleven gelden uit 2007 zijn in 2008 uitgegeven.

8. Depot Hollandsch Diep: De verwachte aanbestedingsmeevallers zijn te optimistisch ingeschat waardoor de uitgaven hoger uitvielen. Daarom is vanuit project Sanering Waterbodems € 12 mln. overgeboekt naar dit project. Het depot is in 2008 opgeleverd (zie MIRT-2009, overzicht gerealiseerde projecten, pag. 61)

9. Haringvliet De Kier: Er is vertraging in de uitvoering door wijziging van het bestuursakkoord tussen VenW, LNV en de Provincie d.d. 11 december 2007. De benodigde wettelijke procedures voor de realisatie van de zoetwatervoorzieningen vragen meer tijd dan voorzien. Vanaf 2009 is het project ondergebracht bij het «Verbeterprogramma Waterkwaliteit Rijkswateren». De einddatum van dit project is 2015.

10. Natuurcompensatie Perkpolder: De Dienst Landelijk Gebied doet de realisatie van dit project. De kasplanning is aangepast aan de door de DLG gehanteerde planning.

11. Verruiming vaargeul Westerschelde: Met het tracébesluit is het kasritme aangepast.

12. Tijdelijke regeling bestrijding regionale overlast: In verband met de verlaging van de administratieve lasten voor subsidieaanvragers, zijn nadere procedureafspraken gemaakt voor het opstellen van rapportages bij de aanlevering van subsidieaanvragen. De aanpassing van de procedure leidt ertoe dat de uitkering van SenterNovem aan de subsidieaanvragers over het 2e halfjaar 2008, begin 2009 plaatsvindt.

11.05 Verkenning en planstudie

Verkenningen en planstudies zijn er op gericht om een probleem of een initiatief met een maatschappelijke meerwaarde op het gebied van Waterbeheer te verkennen en om daarna, indien nodig, uit alternatieven de beste oplossing voor het probleem te zoeken en voor te bereiden voor de uitvoering.

Op dit artikelonderdeel zijn in 2008 diverse projecten uitgevoerd. In de toelichting bij de onderstaande tabellen is nader ingegaan op de ontwikkelingen in 2008.

11.05.01 Verkenningenprogramma hoofdwatersystemen

Toelichting

1. Rampenbeheersing Overstromingen: De verkenning is afgerond. Het resultaat wordt opgenomen in de beleidsnotitie waterveiligheid.

2. Natuurontwikkelingsplan Eems: In Duitsland loopt een rechtszaak tegen de aanwijzing van het gebied als Habitatgebied. Deze rechtszaak bij het Europese Hof, inclusief beroepsprocedure, kan lang duren. Op dit moment is niet aan te geven wanneer de verkenningennotitie wel kan worden opgeleverd.

3. Herinrichting Waals Nederlandse Grensmaas: In de verantwoording 2007 is gemeld dat voor dit project geen draagvlak is gevonden.

4. Aanpassing sluitregime SVK in de Oosterschelde: Het definitieve advies is vertraagd doordat in een onderzoek naar de faalkans van de Oosterscheldekering nieuwe inzichten zijn ontstaan waarop een eventuele planstudie uitgevoerd zou moeten worden.

11.05.02 Planstudieprogramma waterkeren

Legenda: uo uitvoeringsopdracht

tb/pb tracébesluit/projectbesluit

Toelichting

1. Het project is vertraagd door voortschrijdend inzicht in de projectplanning en discussie over de marktbenadering.

11.05.03 Planstudieprogramma waterbeheren

Legenda:

uo: uitvoeringsopdracht

tb/pb: tracébesluit/projectbesluit

Artikel 12 Hoofdwegennet

a. Relatie producten en beleid

Op dit artikel worden de producten op het gebied van Rijkswegen verantwoord. Dit betreft de onderdelen verkeersmanagement, beheer en onderhoud, aanleg en verkenning en planstudie. De doelstellingen van het onderliggende beleid zijn terug te vinden in de begroting 2008 van het ministerie van Verkeer en Waterstaat (XII). Het infrastructuurfondsartikel hoofdwegen is gerelateerd aan de volgende beleidsartikelen:

• artikel 32: Bereiken van een optimale veiligheid in of als gevolg van mobiliteit;

• artikel 34: Betrouwbare netwerken en voorspelbare reistijd;

• artikel 36: Bewaken, waarborgen en verbeteren van kwaliteit leefomgeving.

b. Tabel budgettaire gevolgen van de uitvoering

* Conform het gestelde in de leeswijzer bij dit jaarverslag, wordt voor toelichtingen op de verschillen in de bovenstaande kolom Slotwetmutaties 2008, verwezen naar het bij de Kamer ingediende slotregularisatiewetsvoorstel.

Financiële toelichting

1 De hogere verplichtingen realisatie wordt grotendeels verklaard door de onlangs aangegane verplichtingen voor de tweede Coentunnel en de hogere verplichtingen en uitgaven voor beheer en onderhoud.

2 De egalisatiereeks is bedoeld om de onvoorspelbaarheid van het optreden van vertragingen op te vangen door een deel van het budget door te schuiven naar latere jaren. Daarbij wordt geen directe relatie gelegd met de afzonderlijke projecten. Nu het jaar 2008 is afgerond is de mate van onvoorspelbaarheid dus geheel afgenomen, en moet de egalisatiereeks voor 2008 worden tegengeboekt.

3 Het verschil (tussen realisatie- en begrotingsstand) wordt grotendeels verklaard doordat een uitgave van € 200 mln. ten behoeve van het basispakket Beheer en Onderhoud Hoofdwegennet die voorzien was voor 2009, al in 2008 is voldaan. Het overige verschil (€ 165 mln.) wordt verklaard doordat het achterstallig onderhoud aan kunstwerken (o.a. KOSMOS-project a. €30 mln.) omvangrijker bleek dan verwacht; de onderhouds- en reparatiewerkzaamheden hebben tot hogere kosten (circa € 120 mln.) geleid. Tevens is er om de verkeershinder te beperken sprake geweest van extra mobiliteitsmaatregelen.

4 Dit betreffen de aanloopkosten van de A32.

5/6 Een aantal grote infra-projecten is in realisatie en dit leidde in 2008 tot een aantal kasversnellingen. Het betreft o.a. de projecten Rw2 Holendrecht–Oudenrijn en Rw2 Tangenten–Eindhoven. Een aantal andere projecten is van de planstudiefase naar de realisatiefase overgegaan en/of er zijn voorbereidingskosten gemaakt (Rw4 Burgerveen–Leiden en Rw12 Utrecht–Maarsbergen). Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar het projectenoverzicht «Realisatieprogramma hoofdwegennet».

7 Doordat het project 2e Coentunnel is overgeheveld naar art 12.04.01 is ook het bijbehorende budget aan dit artikelonderdeel toegevoegd.

8 Dit betreft kosten voor de volgende verkenningen Haaglanden, Holland Rijnland en Ruit Rotterdam.

9 Op de planstudie-artikelen (12.03.02 en 12.05.02) is in totaal ca. € 915 mln. afgeboekt (zie ook VJN), waarvan bijna € 400 mln. naar het realisatieprogramma. Het restant is doorgeschoven naar latere jaren vanwege vertragingen (o.a. regelgeving luchtkwaliteit, capaciteitsgebrek). E.e.a. wordt veroorzaakt door overboekingen in het kader van fasewisseling, bijvoorbeeld projecten die overgaan vanuit planstudiefase naar realisatiefase, maar ook voor planstudieprojecten waar nu al realisatie uitgaven voor worden gemaakt (bijvoorbeeld anticiperende grondaankopen). De grote overboeking van planstudie naar realisatie geeft feitelijk aan dat er een groot aantal projecten die nog in de planstudiefase verkeerden, nú in uitvoering zijn of binnenkort in uitvoering worden genomen. De mutatie betekent niet dat er minder aandacht wordt besteed aan de voorbereiding voor de aanleg van nieuwe wegen en de verbreding van de huidige wegen. Het restant betreft met name het saldo van de diverse kasschuiven die samenhangen met de programmering van infrastructuur en de toedeling van het voordelig saldo over 2007 aan de verschillende jaren.

10 De lagere gerealiseerde ontvangsten worden met name verklaard doordat de bijdragen door de regio (provincie Zuid-Holland, gemeenten Leiden, Leiderdorp en Zoeterwoude) voor de A4 (Burgerveen-Leiden) zijn doorgeschoven naar 2009.

c. Het gerealiseerde programma

12.01 Verkeersmanagement

12.01.01 Basispakket Verkeersmanagement

Het reguliere verkeersmanagement is in 2008 gecontinueerd, waarbij de verkeersgeleiding bij grote drukte en de hulpverlening bij pech en ongevallen ten behoeve van de doorstroming prioriteit hadden. Dit wordt pro-actief uitgevoerd vanuit de Verkeerscentrales. Optimalisatie van regelscenario’s, actuele reistijd- en route-informatie en andere voorlichting zijn daarbij instrumenten die gehanteerd worden.

Ook zijn veel activiteiten ontplooid om de files rondom verkeersknooppunten in de regio’s te bestrijden. Dit zogenaamde gebiedsgerichte verkeersmanagement krijgt vorm door regionale samenwerking. Hierbij worden maatregelpakketten ontwikkeld die, vanuit regionaal perspectief, als het meest effectief worden gezien.

Er wordt momenteel gewerkt in een twintigtal samenwerkingsverbanden (grote en middelgrote stedelijke agglomeraties). Bij een aantal van deze samenwerkingsverbanden heeft dit reeds geleid tot maatregelpakketten, zoals voorhet KAN-gebied (Arnhem–Nijmegen), het SIRE-gebied (regio Eindhoven), de regio Haaglanden en het Stadsgewest Rotterdam.

12.01.02 Servicepakket Verkeersmanagement

Het programma Filevermindering (Fileproof) is in 2008 met een aantal maatregelen voortgezet en afgerond. Het merendeel van de maatregelen was reeds in 2006 en 2007 gerealiseerd. In 2008 heeft het«Groene Golf team» de verkeerslichten op gemeentelijke, provinciale en rijkswegen doorgelicht en verbeterd. Het «mobiele team verkeerscentrales» heeft nieuwe draaiboeken en audits vervaardigd voor afwijkende verkeerssituaties, waardoor de doorstroming bij bijvoorbeeld evenementen en ongevallen zoveel mogelijk gewaarborgd bleef. In februari 2009 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de eindresultaten van dit programma.

Bron: Rijkswaterstaat

Toelichting

1. In 2008 is het areaal verkeerssystemen opnieuw geïnventariseerd en gedeeltelijk geherdefinieerd. De omvang van het areaal verkeerssignalering is hierdoor gering gewijzigd.

2. De verwachte forse uitbreiding van het areaal in 2008 heeft door vertragingen als gevolg van verkeersonderzoek luchtkwaliteit niet plaatsgevonden.

3. Er heeft een uitbreiding van het areaal busvoorzieningen in Friesland en Groningen plaatsgevonden.

Voor het jaar 2008 is, net als dat voor beheer en onderhoud al enkele jaren gebruikelijk is, voor verkeersmanagement gebruik gemaakt van een indicator die een duiding geeft van de effecten van het verkeersmanagement programma. Gekozen is voor een indicator die aangeeft hoe snel betrouwbare reis- en route-informatie op de Dynamische Route-Informatie Panelen (DRIP’s) wordt gezet en hoe snel die informatie beschikbaar is voor serviceproviders. Aan deze prestatie-afspraak is dit jaar voldaan.

Bron: Rijkswaterstaat

12.02 Beheer en onderhoud

Met het beheer en onderhoud is het Rijkswegennet (en de onmiddellijke omgeving daarvan) in 2008 in die staat gehouden die noodzakelijk is voor het vervullen van de primaire functie (het faciliteren van vlot, veilig en comfortabel vervoer van personen en goederen onder de randvoorwaarde van een kwalitatief hoogwaardig milieu).

12.02.01 Basispakket beheer en onderhoud

Voor een optimaal gebruik van het wegennet is de betrouwbaarheid van de infrastructuur van wegen, bruggen, viaducten, tunnels, aquaducten, matrixborden, verkeerscentrales, verkeersvoorzieningen, het landschap en het milieu rond de Rijkswegen essentieel. Derhalve is deze infrastructuur dit jaar preventief beheerd en onderhouden.

Naast het uitvoeren van beheer en onderhoud zijn dit jaar ook voorbereidingswerkzaamheden uitgevoerd. Dit behelst onder andere het opstellen van normen en richtlijnen, het voorbereiden van kaders waardoor de realisatie op een verantwoorde en efficiënte wijze kan plaatsvinden en het uitvoeren van audits. Door Rijkswaterstaat is ook dit jaar het accent op veiligheid met minder hinder voor het verkeer gelegd.

In 2008 bedroeg de totale filezwaarte als gevolg van wegwerkzaamheden 4,8%. In 2007 was dit aandeel 5,2%. Mede hierdoor is de tevredenheid van de weggebruikers gestegen. In augustus werden publieksmetingen gedaan. Daaruit bleek in 2008 dat 75% van de automobilisten tevreden is over RWS als beheerder van de autosnelweg, tegenover 74% in 2007. Bij inspecties aan bruggen en viaducten van voor 1975 is naar voren gekomen dat er sprake kan zijn van een verminderde restlevensduur van deze stalen en betonnen bruggen. In 2008 zijn de Hollandse brug en de Moerdijkbrug aangepakt.

Bron: Rijkswaterstaat

Toelichting

Het areaal rijkswegen is dit jaar veranderd door het gereedkomen van een 3-tal knooppunten Valburg, Ouddijk, Ewijk) en één spitsstrook bij Hoevelaken. Daarnaast is de weg met aansluitingen Westerscheldetunnel en de overdracht van Limburgse N-wegen er af gehaald (betreft nu provinciaal beheer) en de A73 toegevoegd.

In het jaar 2008 zijn de indicatoren die de conditie van enerzijds de verhardingen en anderzijds de conditie van bruggen en viaducten in het rijkswegennet weergeeft gemeten. De tweede indicator was nieuw in de begroting 2008. In lijn met de uitkomsten van het IBO Beleid en Onderhoud wordt met deze indicatoren meer inzicht geboden in de prestaties op het gebied van beheer en onderhoud. Dit jaar is flinke voortgang geboekt om het achterstallig onderhoud aan bruggen en viaducten terug te dringen.

Bron: Rijkswaterstaat

12.02.02 Servicepakket Beheer en Onderhoud

• Plan van aanpak Beheer en Onderhoud

Het aanzienlijke verschil met het begrote bedrag wordt m.n. verklaard doordat het achterstallig onderhoud aan kunstwerken omvangrijker (o.a. KOSMOS-project à € 30 mln.) bleek dan verwacht, de onderhouds- en reparatiewerkzaamheden tot hogere bijdragen aan RWS hebben geleid (ca. € 120 mln.) en er sprake was van extra mobiliteitsmaatregelen.

Met de totale vervanging van 1300 km asfalt per 1 januari 2008 is VenW er in geslaagd het achterstallig onderhoud verhardingen, conform het plan van aanpak Beheer en Onderhoud Rijkswegen 2004–2010 (Bijstuk infrastructuurfonds 2004, kamerstuk 2003–2004, 29 200XII, nr. 1), weg te werken. Bij de bruggen en viaducten en bij DVM-systemen is nog steeds sprake van een onderhoudsachterstand. De impulsgelden zijn in 2008 ingezet om de achterstanden bij bruggen en viaducten versneld te verkleinen. Ook is het gelukt om dit jaar extra inspanningen te verrichten om te voorkomen dat nieuwe achterstanden optraden bij verhardingen.

• Servicepakket meer Vlot

Met het Servicepakket meer Vlot worden kleinschalige verbeteringen voor het goederenvervoer gerealiseerd. Daarbij wordt gedacht aan zaken als uitbreiding van de parkeervoorzieningen voor vrachtauto’s en aanpassing van verkeerslichten voor de doorstroming van het vrachtverkeer. Op verzoek van de Tweede Kamer is hieraan ook een top-20 aan te verbeteren verzorgingsplaatsen toegevoegd in 2008. Dit jaar zijn Haarrijn aan de A2 en ’t Lonnekermeer aan de A1 voltooid. Ook de pilot hoogte-detectie Velsertunnel aan de A22 is afgerond. Bij het Grens-emplacement Venlo aan de A67 zijn de werkzaamheden dit jaar ook in uitvoering gekomen (afronding in 2009).

• Servicepakket Meer veilig

In 2008 is er verder gewerkt aan het aanbrengen van de nieuwe belijning en de uitvoering van veiligheidsmaatregelen op de N-wegen. Op diverse (Rijks) N-wegen zijn kruispunten, rotondes en aansluitingen opnieuw ingericht met uniforme oplossingen.Tot en met 2010 wordt er verder geïnvesteerd in enerzijds het versneld realiseren van essentiële herkenbaarheidskenmerken en anderzijds in een aantal kosteneffectieve verkeersveiligheidsmaatregelen, zoals het aanbrengen van bermverharding of het ombouwen van een kruispunt tot rotonde. Dit jaar is er 60 km motorfietsvriendelijke vangrails aangebracht in voor motorfietsers gevaarlijke bochten.Onderzoek naar het beveiligingsniveau van vitale objecten en met name naar te treffen passende maatregelen alsmede de kosten hiervan is in 2008 afgerond. Maatschappelijk effect van de maatregelen zal zijn dat de kans op moedwillige verstoringen wordt verkleind en dat er bij dreigingen en aanslagen sneller en uniformer wordt opgetreden. Extra voorbereidingstijd en ook zorgvuldige afstemming met de regio zijn de reden voor de vertraging van de uitvoering van dit Servicepakket.

• Servicepakker meerkwaliteit leefomgeving

Binnen dit servicepakket worden bijdragen geleverd aan het meerjarenprogramma ontsnippering en aan het programma bodemsanering. Er is voor gekozen om meerdere projecten als één pakket aan te besteden in nauwe samenwerking met provincies en ProRail, waardoor een langere voorbereidingstijd benodigd was. Twee grote pakketten worden daardoor pas begin 2009 in Noord- en Oost-Nederland aanbesteed. Op het gebied van ontsnippering zijn in 2008 12 ontsnipperingsknelpunten geheel opgelost en zijn er 6 deelknelpunten opgelost. Op 31 december 2008 waren er vier projecten in uitvoering en vele projecten in voorbereiding. In 2008 zijn onder andere fauna tunnels onder de A7, A28 en A58 gerealiseerd. Voor een overzicht van het meerjaren ontsnipperingsprogramma wordt verwezen naar paragraaf 3.3 van het infrastructuurverslag.

• Filevermindering

De toelichting op het pakket Filevermindering is weergegeven bij het Servicepakket Verkeersmanagement (12.01.02).

12.03 Aanleg, benutting en planstudie na tracébesluit

Door middel van voorbereiding en uitvoering van infrastructuurprojecten wordt bereikt dat de noodzakelijke capaciteit beschikbaar is en komt om de verwachte verkeersgroei te faciliteren en een betrouwbaar netwerk te realiseren met voorspelbare reistijden. Daarbij wordt rekening gehouden met de aspecten veiligheid en leefbaarheid.

12.03.01 Realisatieprogramma hoofdwegennet

In 2008 is het «Programma Filevermindering» dat landelijke werkzaamheden en specifieke projecten op het gebied van filebestrijding ondersteunt met een aantal maatregelen voortgezet en afgerond. Vanuit het programma dynamisch verkeersmanagement (DVM) zijn in 2008 alle voorgenomen projecten in uitvoering genomen. Ten opzichte van het oorspronkelijke pakket konden meer maatregelen worden gerealiseerd als gevolg van meevallende aanbestedingen.

Binnen het realisatieprogramma valt ook het programma fileplan ZSM (zichtbaar, slim en meetbaar). In 2008 zijn naast ZSM projecten tevens MIRT projecten opengesteld.

Bron: Rijkswaterstaat

In de volgende tabel is op projectniveau de realisatie van de projecten toegelicht. Voor de gerealiseerde prestaties op het hoofdwegenprogramma wordt verwezen naar paragraaf 3.2 van het Infrastructuurverslag in deze verantwoording.

a. De met een a. gemarkeerde projecten betreffen projecten die van de planstudiefase naar de realisatiefase zijn overgegaan conform de planning in het MIRT-projectenboek. Omdat de projecten onder a. in de begroting 2008 nog op artikel 12.03.02 (Planstudie ná tracébesluit) waren opgenomen, ontbreken in bovenstaande tabel begrotingsbedrag en mijlpaal.

p. Voor de projecten die met een p. zijn gemarkeerd, zijn voorbereidingskosten van planstudieprojecten gemaakt. Voor verreweg het grootste deel betreffen dit grondaankopen. De projecten onder p. vallen in de begroting onder artikel 12.05.02 (Planstudie vóór tracébesluit) en hierdoor ontbreken in bovenstaande tabel begrotingsbedrag en mijlpaal.

Toelichting

1 Rw 37 Hoogeveen-Duitse grens: Het project is in 2007 versneld opengesteld, thans vindt de financiële afwikkeling van het project plaats.

2/3/4. Bij veel wegen is de planning herijkt. Deze aanpassing van het kasritme is bij suppletore begrotingswetten verwerkt. Bij de herijking an de planning is vooral gekeken naar de oploop in de ramingen per project en zijn deze beoordeeld op de realiseerbaarheid. De herijking van kasritmes heeft niet geleid tot aanpassing van de projectmijlpalen. De uitgaven schuiven door naar latere jaren.

5. Rw2 Holendrecht-Oudenrijn: De hogere uitgaven zijn veroorzaakt door het definitief worden van versnellingsmaatregelen. Teneinde de opening van de extra rijstroken in 2010 te halen, zijn een aantal werkzaamheden versneld uitgevoerd. Het gehele project wordt in 2012 opgeleverd.

6. Rw12 Den Haag-Gouda: Het verschil is het gevolg van de voorspoedige voortgang van het project en leidt tot minder uitgaven in 2009.

7. Rw14 Wassenaar-Leidschendam: Het project is in 2008 opengesteld. Thans vindt de financiële afwikkeling van het project plaats.

8. Maatregelenpakket Limburg: Bovenop het oorspronkelijke begrotingsbedrag zijn bij Voorjaarsnota extra gelden verkregen(Amendement Van Hijum en regionale bijdrage / zie begroting 2009, p. 54). Deze zijn niet volledig benut vanwege nieuwe regelgeving inzake luchtkwaliteit.

9. Rw2 tangenten Eindhoven: Het deelproject Ekkersreijt is in 2007 drie maanden vertraagd door een uitgestelde uitspraak van de rechtbank tegen het bestemmingsplan. Dit deel is in 2008 alsnog gerealiseerd. . Als gevolg van deze vertraging hogere uitgaven in 2008.

10. Rw 57 Veersedam-Middelburg: De realisatie van het Middelburgse deel verloopt voorspoediger dan vooraf ingeschat. In latere jaren leidt dit tot minder uitgaven.

11. Rw 4 Dinteloord-Bergen op Zoom omleiding Halsteren: Het project is eind 2007 opengesteld. Thans vindt de financiële afwikkeling van het project plaats, waaronder een overboeking naar de Rw4 Dinteloord-Bergen op Zoom (traject Omleiding Steenbergen).

12. Rw73/Rw74 Venlo-Maasbracht: Er zijn meerkosten als gevolg van de vertraging van de oplevering van de tunnels in de A73.

13. Dynamisch verkeersmanagement: : Uit de enveloppe van het kabinet zijn middelen toegevoegd (zie Infrastructuurverslag). Deze middelen zijn o.a. gebruikt voor een aantal kleine infrastructurele maatregelen als het verlengen van de vluchtstrook of het aanbrengen van een extra opstelstrook. Verder is de informatie aan de weggebruiker verbeterd door het plaatsen van dynamische route informatiesystemen en is op een aantal trajecten camera’s geplaatst om incidenten eerder te signaleren en op te lossen.

14. Kleine projecten/Projecten in afronding (incl. Filevermindering): De lagere realisatie is het gevolg van aanpassing van de planning bij de diverse kleine projecten. Filevermindering maakt deel uit van de kleine projecten.

15. Spoedwet wegverbreding: Het grootste deel van de gerealiseerde uitgaven is gebruikt ten behoeve van groot variabel onderhoud aan de Hollandse brug (A6) en verbreding van een deel van de spitsstrook.

16. De post Overig bevat zeer beperkte realisatie uitgaven (m.n. grondverwerving) van overige planstudies.

12.03.02 Planstudieprogramma na tracébesluit

Voor een nadere toelichting op de projecten wordt verwezen naar de planstudietabel onder 12.05.

12.04 Geïntegreerde contractvormen

Door middel van uitvoering van deze infraprojecten waarbij sprake is van Publiek-Private financiering wordt bereikt dat de noodzakelijke capaciteit beschikbaar is om, rekening houdend met de aspecten veiligheid en leefomgeving, een betrouwbaar netwerk te realiseren met voorspelbare reistijden.

Toelichting:

1. In 2008 is de 2e Coentunnel gegund als DBFM-contract en derhalve onder PPS opgenomen.

2. De overschrijding van € 7 mln. wordt verklaard door de verwerking van de contractueel overeengekomen aanpassing van deprijsontwikkeling. Deze wordt niet volledig afgedekt door de prijsbijstelling die door het ministerie van Financiën is vergoed.

12.05.01 Verkenningen

12.05.02 (en 12.03.02) Verkenning en planstudie voor tracébesluit

¹ De genoemde vertragingen zijn al eerder aan de Tweede Kamer gemeld in de voortgangsrapportages Tracéwetplichtige projecten d.d. 2 juni 2008 (29 385, nr. 21) en september 2008 (Hoofdstuk 8 MIRT projectenboek 2009)

sn startnotitie

rl richtlijnen

tn trajectnota of projectnota

tb / pb tracébesluit / projectbesluit

wab wegaanpassingsbesluit

pr procedures rond

opl oplevering

13 Spoorwegen

a. Relatie producten en beleid

Op dit artikel worden de producten op het gebied van Spoorwegen verantwoord.

Het productartikel Spoorwegen is gerelateerd aan de beleidsdoelstellingen en beleidsinstrumenten zoals beschreven in de begroting 2008 van Verkeer en Waterstaat (XII) bij beleidsartikelen:

• artikel 32: Bereiken van een optimale veiligheid in of als gevolg van mobiliteit;

• artikel 34: Betrouwbare netwerken en voorspelbare reistijd;

• artikel 35: Mainports en logistiek;

• artikel 36: Bewaken, waarborgen en verbeteren van kwaliteit leefomgeving.

b. Tabel budgettaire gevolgen van de uitvoering

* Conform het gestelde in de leeswijzer bij dit jaarverslag, wordt voor toelichtingen op de verschillen in de bovenstaande kolom Slotwetmutaties 2008, verwezen naar het bij de Kamer ingediende slotregularisatiewetsvoorstel.

Financiële toelichting

1 Onderhoud en vervanging. In 2008 is € 270 mln doorgeschoven naar latere jaren als gevolg van een forse overloop bij ProRail van werkzaamheden en budget uit 2007 en 2008. Daarnaast zijn nog enkele projecten, waaronder Internet in treinen, Actieplan groei op het Spoor, stille treinen en extra maatregelen toegankelijkheid niet beschikt en daarom niet tot betaling gekomen. De bedragen zijn in één keer toegelicht omdat deze als één beschikking aan ProRail worden toegekend. In het Beheerplan ProRail wordt afzonderlijk op de onderliggende projecten en programma’s ingegaan.

2./3 Aanleg- en planstudieprogramma. Op deze programma’s is per saldo sprake van lagere uitgaven. Dit is de som van allerlei vertragingen en versnellingen op de individuele spoorwegprojecten. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar de (verklaringen bij de) projectenoverzichten onder c. het programma.

4 De lagere ontvangsten worden verklaard door lagere ontvangsten HSA (door uitstel) en lagere ontvangsten EAT-taakstelling (compensatie vindt nu via uitgaven plaats op beschikking ProRail). Hier staan hogere ontvangsten Sloelijn tegenover.

c. Het gerealiseerde programma

13.01.01 Railverkeersleiding

Met ingang van het jaar 2007 worden de uitgaven voor spoorverkeersleiding verantwoord onder 13.02, omdat het beheerplan van ProRail deze uitgaven niet meer apart inzichtelijk maken.

13.02 Onderhoud en vervanging.

Op dit artikelonderdeel zijn de uitgaven verantwoord voor beheer en onderhoud spoorwegen.

Op grond van richtlijn nr. 91 /440/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschap van 29 juli 1991 wordt de taakorganisatie ProRail belast met beheer en onderhoud van de landelijke railinfrastructuur.

De subsidie aan ProRail wordt jaarlijks vastgesteld met een beschikking overeenkomstig het bepaalde in de Wet en Besluit Infrastructuurfonds. De subsidie wordt door ProRail aangewend voor het in goede gebruikstoestand houden van de landelijke infrastructuur. Een deel van de kapitaallasten betreft de rente en aflossingen van de leningen door ProRail voor uitbreidingsinvesteringen.

13.03 Realisatieprogramma personen- en goederenvervoer

Dit onderdeel bevat de uitgaven voor aanlegprojecten en verbeteringen van railinfrastructuur.

Projectoverzicht bij 13.03.01 Realisatieprogramma personenvervoer

Toelichting

1 BB21: De werkzaamheden in het kader van de havenspoorlijn zijn naar achteren geschoven en de betalingen aan leverancier Bombardier ten behoeve van de aanleg van ERTMS op het traject Amsterdam-Utrecht getemporiseerd. De projectonderdelen GSM-R en 25 KV tractie energievoorziening zijn in 2008 afgesloten.

2 Geluid: In 2008 liepen nog een aantal projecten van het in 2007 afgesloten Innovatieprogramma financieel door. Vooruitlopend op de saneringsoperatie, zoals die in de Nota Mobiliteit is aangekondigd, zullen er op vier locaties reeds in de periode tot en met 2010 geluidmaatregelen worden getroffen. De onderzoeken naar de scope voor deze vier locaties zijn uiteindelijk pas eind 2008 afgerond en waren bepalend voor de beschikkingsaanvraag van ProRail. Deze beschikkingsaanvraag wordt begin 2009 verwacht.

3 Kleine projecten: Vertraging in de uitgaven wordt veroorzaakt door het niet kunnen verkrijgen van een buitendienststelling in 2008 voor het project Baarn. De werkzaamheden en de bijbehorende uitgavenstroom verschuift hierdoor naar 2009.

4 Stationstallingen: Dit project is overgeheveld naar het programma Beheer en Onderhoud. Realisatie geschiedt derhalve op artikelonderdeel 13.02.05

5 Integrale Spooruitbreiding Amsterdam-Utrecht: De bijdragen van derden (o.a. gemeente Amsterdam, GVB e.a.) kunnen pas worden afgewikkeld als het project het financiële eindbeeld compleet heeft. Dit heeft, als gevolg van het langer duren van de definitieve afwikkeling van de contracten met de aannemers, meer tijd gekost dan vooraf aangenomen. De verwerking van de financiële bijdragen zal plaatsvinden in 2009. De oplevering van het project zal plaatsvinden in het 4e kwartaal van 2009. De vertraging is ontstaan als gevolg van eerdere vertragingen bij de ingebruiknames van de Utrechtboog en van het 4-sporige traject tussen Amsterdam en Utrecht

6 Kleine Stations: De onderuitputting is te verklaren door een langere doorlooptijd van de besluitvorming rond de aanvullende financiering van station Sassenheim en verder was er rekening mee gehouden dat mogelijk in 2008 nog een beschikking voor een station zou worden afgegeven.

7 AKI: De uitgavenprognose was deels gebaseerd op het indienen van een beschikkingsaanvraag voor de resterende scope van het programma. Voornamelijk als gevolg van langduriger bestuurlijke besluitvorming dan verwacht is de aanvraag later ingediend dan aangenomen en is de uitgavenstroom vertraagd.

8 Intensivering Spoor in Steden: In 2008 is ca. € 40 mln., verdeeld over 12 gemeenten, conform de regeling overgemaakt naar Financiën aan de hand van door de gemeenten overlegde startverklaringen. Als gevolg van vertraging bij diverse gemeenten in het opstarten van de projecten is het aantal startverklaringen, en daarmee de oorspronkelijk geprognosticeerde realisatie, lager uitgevallen

9 Ontsnippering: De planstudie is medio 2008 beschikt en kent een verrekening per kwartaal. De beschikking voor de uitvoering kende een langere doorlooptijd dan vooraf ingeschat en heeft effect gehad op de uitgavenstroom 2008

10 Traject Oost perronverbredingen: Er is sprake van een aanbestedingsmeevaller op dit project met een effect in de uitgavenstroom 2008. Verder zijn de maatregelen met betrekking tot de brug bij Westervoort nog niet definitief vastgesteld waardoor de kasstroom achter blijft.

11 Traject Oost uitvoering convenant DMB: De planstudies Driebergen, Maarssen en Bunnik duren langer dan voorzien en zijn nog niet opgeleverd. De geplande uitgavenstroom voor de uitvoering van het realisatieproject DMB is daarom niet nodig gebleken in 2008 en schuift door naar 2009 e.v.

12 Sporen in Arnhem: Het project doorloopt de verkorte Tracéwetprocedure. Op 7 februari 2007 is daarvoor een aanvangsbeslissing genomen en in april 2008 het Ontwerp Tracébesluit (OTB) uitgebracht. Na de ter inzage legging van het OTB is door een groot aantal organisaties en belanghebbende een zienswijze ingediend, wat heeft geleid tot een aangepast ontwerp en aanvullend onderzoek. Het Tracébesluit (TB) verschuift daarmee van november 2008 naar het voorjaar van 2009. De aanbesteding van het project is wel opgestart en de voorbereiding beschikt, maar de uitvoerende werkzaamheden worden pas gegund wanneer het Tracébesluit is genomen. Het aangaan van de verplichting is met het opschuiven van het TB uitgesteld naar het voorjaar van 2009

13 Arnhem Centraal: Als gevolg van een mislukte aanbesteding van de stationsterminal blijven de geplande uitgaven voor dit deel van het project achter bij de prognose. Besloten is om het project gefaseerd uit te voeren, waarbij in fase 1 de reizigerstunnel wordt afgebouwd, om vervolgens in dienst te nemen, opdat daarna het tijdelijk station kan worden gesloopt. In fase 2 wordt afhankelijk van het beschikbaar komen van aanvullende middelen de OV terminal afgebouwd.

14 Vleugel-Geldermalsen: Geen noemenswaardige afwijking.

15 Amsterdam Spoor 10/15: De start van de bouw van de perronkappen heeft vertraging opgelopen als gevolg van langdurige procedures met betrekking tot de afgifte van de monumentenvergunning en problemen met de aanbesteding. De start van de bouw van de perronkappen wordt nu verwacht in de 1e helft van 2009 en de oplevering in 2010.

16 Den Haag Centraal: De uitgavenstroom 2008 was gebaseerd op het in 2008 afgeven van een beschikking voor dit project. Omdat door de opdrachtgever en risicodragende partij, de gemeente Den Haag, nog niet aan de in de uitvoeringsovereenkomst gestelde voorwaarde van een gesloten business case is voldaan kon echter geen aanvraag worden ingediend. De gemeente Den Haag en ProRail zijn in het kader van de aanbesteding van de tweede fase van verbouwing van de OV Terminal in overleg hoe het Definitief Ontwerp binnen budget kan worden gerealiseerd.

17 Fietsenstalling Amsterdam CS: Het project Fietsenstalling Amsterdam CS bestaat uit 2 onderdelen, het onderdeel Postzakkengebouw wat reeds in uitvoering is en het onderdeel Open Havenfront. De plannen in het kader van de Open Havenfront hebben geleid tot een vermindering van het aantal stallingplaatsen in het Postzakkengebouw die worden opgevangen in het Open Havenfront. Door deze aanpassing is de start van de bouw van het Postzakkengebouw verschoven van 2007 naar 2008 en is de aanbesteding door capaciteitsproblemen vertraagd waardoor er geen uitgaven in 2008 zijn gerealiseerd. De start van het deel Zuidwest/Open Havenfront is vertraagd als gevolg de uitloop van de werkzaamheden van de Noord/Zuidlijn.

18 Rotterdam Centraal: Door langdurige besluitvorming met betrekking tot de overeenkomsten, businesscases e.d. is de beschikking voor het gehele project pas in het tweede kwartaal van 2008 afgegeven. Na het afgeven van de beschikking is de aanbestedingsprocedure gestart,m waarvan het resultaat bepalend wordt voor het sluiten van de businesscase. Definitieve besluitvorming hierover vindt naar verwachting begin 2009 plaats waarna de uitvoering van het project op gang zal komen en de uitgaven gerealiseerd gaan worden.

19 OV terminal Utrecht: De voorbereiding van de planologische procedure (art 19 WRO) bij NSP Utrecht vergt door de omvang en complexiteit van het project meer tijd dan gebruikelijk en ingeschat. Vervolgens kost het verwerken en reageren door de gemeente op de ingediende bezwaren eveneens meer tijd. Verwacht wordt dat medio 2009 de procedure afgerond kan worden en het project parallel daaraan aanbesteed kan worden. Ten gevolge van bovenstaande is de kasstroom fors achtergebleven en is de oplevering van het project vertraagd.

20 Regionet: In de uitgavenprognose was rekening gehouden met het indienen in 2008 van een aantal beschikkingsaanvragen en de start van deze projecten in 2008. Het betreft de projectdelen Beverwijk (relatie met veiligheid Velsertunnel), Wormerveer (complexe inpassing in de omgeving en spoorwegveiligheid) en Zaanlijn (afhankelijk van het project Wormerveer). De vertraging wordt met name veroorzaakt door het anticiperen op de in het functioneel programma van eisen benoemde beveiliging waarvoor technische oplossingen eerst een vrijgave traject moesten doorlopen. Dit traject is pas onlangs afgerond.

21 Rijswijk-Schiedam incl. spoorcorridor Delft: Op verzoek van de regio is het onderdeel spoortunnel Delft uit het project Spoorzone Delft teruggenomen door het Rijk als regulier MIRT-project. De scope van het project is opnieuw vastgesteld met als uitgangspunt een de aanleg van een 4-sporig uitgegraven en 2-sporig ingerichte tunnel. Hierbij zijn aanvullende afspraken gemaakt, o.a. met betrekking tot andere risicoverdeling, financiering etc. Deze afspraken hebben geleid tot een aanvullende beschikking voor een toekomstvast oplossing en het 4-sporig uitgraven van de tunnel.

22 Kosten HSA. Door het uitstel van de aanvangsdatum zijn Rijk en HSA Beheer NV een schadevergoeding overeengekomen. Hiervan is in 2008 23 mln betaald.

23 Hanzelijn: Het later en nog niet in zijn geheel toekennen van de aanvullende beschikkingen N50/ Bypass IJsseldelta heeft geleid tot een vertraging in de contractering en het uitvoeren van het werk. Voor meerdere contracten is hierdoor ook de uitgavenstroom achtergebleven. De vertraging in de uitgavenstroom heeft vooralsnog geen effect op de indienststelling

24 Breda Centraal: De planning van de ruwbouw van de tunnel is onveranderd. Oplevering ruwbouw tunnel medio 2009. De besteksfase voor de uitvoering van de OV Terminal is later gestart als gevolg van een langdurige periode van bezuinigingen en onderhandelingen tussen de opdrachtgevers, met een lager uitgavenstroom 2008 tot gevolg.

Projectoverzicht bij 13.03.02 Realisatieprogramma goederenvervoer

Toelichting

1 De uitgavenprognose was iets te voorzichtig ingeschat.

2 De voorbereiding heeft als gevolg van intensief overleg met de vergunningverleners meer dan gekost dan vooraf aangenomen met als gevolg dat de uitgavenstroom 2008 is verschoven naar 2009.

3/4 Hogere uitgaven zijn te verklaren door extra activiteiten zoals extra inzet voor de versnelling van de systeemvrijgave van LL blokken en extra onderzoeken naar het LCC gedrag (Life cycle costs).

5 Project is afgesloten en de vrij vallende gelden zijn ingezet binnen het spoorprogramma

6 Als gevolg van meevallende aanbestedingen bij de bovenbouw van de Sloelijn en beperking van de scope met betrekking tot de geluidsmaatregelen op de Zeeuwselijn (gevolg van het intrekken van het Besluit door VROM en een nieuw maatregelenpakket van VROM als gevolg van een nieuw te nemen besluit in 2009) zijn de uitgaven in 2008 lager uitgevallen dan geprognosticeerd.

13.04 Geïntegreerde contractvormen PPS

Op dit onderdeel worden de uitgaven verantwoord met betrekking tot de terugbetaling van kapitaallasten vanwege de voorfinanciering van de aanleg van de bovenbouw van de HSL – Zuid en de onderhoudskosten van de HSL Zuid.

Toelichting

1 Het betreft boetes voor infraspeed CoA-Noord en niet-beschikbaarheid 3e kwartaal alsmede niet verrekend meerwerk en betalingen voor Hadging Adjustment Payment.

13.05 Verkenningen en planstudies

Op dit onderdeel zijn de uitgaven verantwoord van een aantal door ProRail uitgevoerde verkenningen en planstudies alsmede van een aantal spoorgerelateerde projecten.

1 Inclusief € 100mln FES bijdrage

Toelichting

Voor de subsidie aan Zuidas is met Financiën de principe afspraak gemaakt dat VenW# het geld voor dit project zou storten op een zogenaamde schatkistrekening voor de Zuidasonderneming. Daarmee kan echter pas een aanvang worden genomen als die onderneming daadwerkelijk is opgericht. De onderneming is niet opgericht in 2008 en de voor dat jaar geplande eerste storting kon om die reden geen doorgang vinden.

Toelichting

1 Het project D4 aslasten cluster III is in opdracht van VenW# stilgelegd en verschoven tot na 2010.

De start van de planstudieopsracht is verschoven van 2008 naar 2009.

2 In 2008 zijn met betrekking tot deze corridor diverse planstudies gestart.

13.05.03 Verkenningen programma spoorwegen goederenvervoer

Toelichting

De haven van Rotterdam is een belangrijke mainport. Het vervoer per spoor groeit jaarlijks, en na ingebruikneming van de Tweede maasvlakte vanaf 2013) wordt een versnelling van die groei verwacht. De huidige spoorcapaciteit is dus hoogstwaarschijnlijk onvoldoende om de verwachte groei van het spoorgoederenvervoer op langere termijn te kunnen opvangen. Om dit te probleem op te lossen zijn zowel verbeteringen van het vervoersproces (logistiek) als uitbreidingen van de spoorinfrastructuur noodzakelijk.Door recente studies in het Rotterdams Havengebied is het inzicht gegroeid dat er sprake is van een samenhangend logistiek proces op het spoor, dat infrastructuur door het hele «havenspoorcomplex» heen benut (vanaf de Maasvlakte tot en met Kijfhoek). Voor het analyseren van de problematiek en het vinden van de goede oplossingen zal gewerkt worden met een integrale aanpak, waarbij gekeken moet naar het totale «spoorcomplex» in het havengebied. Dus niet alleen die oplossingen welke liggen in de sfeer van infrastructuuruitbreiding of -aanpassing. De geografische (infrastructurele) scope betreft de spoorweginfrastructuur in het Rotterdamse havengebied; grofweg van Maasvlakte 2 tot en met Kijfhoek. De logistieke scope gaat zover als noodzakelijk dan wel mogelijk is. Aanvankelijk zal dat tussen railterminals en de Nederlandse grens zijn; later indien mogelijk en noodzakelijk verder de logistieke keten in. De scope van de verkenning betreft zowel logistiek onderzoek als infrastructuur. Hierbij worden ook Railservicecentra en emplacementen betrokken om die reden zijn de eerder separaat opgenomen verkenningen nu samengevoegd.

14. Regionaal, lokale infra

a. Relatie producten en beleid

Op dit artikel worden de producten op het gebied van Regionale/lokale infra verantwoord. Deze producten zijn gerelateerd aan de beleidsdoelstellingen en beleidsinstrumenten zoals beschreven in de begroting 2008 van Verkeer en Waterstaat (XII) bij beleidsartikelonderdeel:

• 34.03: Betrouwbare netwerken en voorspelbare reistijd/decentrale netwerken.

b. Tabel budgettaire gevolgen van de uitvoering

* Conform het gestelde in de leeswijzer bij dit jaarverslag, wordt voor toelichtingen op de verschillen in de bovenstaande kolom Slotwetmutaties 2008, verwezen naar het bij de Kamer ingediende slotregularisatiewetsvoorstel.

Financiële toelichting

1. In de begroting was nog geen rekening gehouden met de overboeking van het voordelige verplichtingensaldo en de loon- en prijsbijstelling 2008.

2. Er is minder voor planstudies uitgegeven dan in de begroting is geraamd, omdat er minder onderzoeken zijn gedaan.

3. Realisatieprogramma reg/lok.) De lagere uitgaven worden met name veroorzaakt door de vertraging bij de NZ-lijn.

4. In 2008 zijn aan de begroting middelen toegevoegd voor prijscompensatie, 2e tranche Quick Wins en middelen die in 2007 niet zijn uitgegeven (voordelig saldo).

c. Het gerealiseerde programma

14.01 Grote regionaal/lokale projecten

Toelichting

1. Het project BOSE is vertraagd door het besluit ook andere alternatieven te onderzoeken.

2. Het projectbesluit en andere mijlpalen zijn 1 jaar vertraagd omdat het noodzakelijke bestuurlijke besluitvormingsproces in Maastricht nog niet is opgestart. De projectramingen zijn aangepast op basis van de concept planstudie.

Toelichting

1. De vertraging bij de NZ-lijn wordt veroorzaakt door uitvoeringsproblemen bij Rokin en bij de bouw van de diepe stations. Daardoor zijn voor 2008 geplande mijlpalen niet gehaald en is er minder betaald op dit project.

2. Reden voor de hogere uitgaven Ranstadrail is de start van de werkzaamheden voor de ZORO busverbinding, waarmee deze mijlpaal is gerealiseerd.

3. Door de discussie in Leiden over het tracé door de binnenstad heeft het project vertraging opgelopen. De oplevering is nu voorzien voor 2015, waarbij oost en west gelijktijdig in gebruik worden genomen.

4. In 2008 zijn geen experimenten uitgevoerd.

15 Hoofdvaarwegennet

a. Relatie producten en beleid

Op dit artikel worden de producten op het gebied van Rijksvaarwegen verantwoord.

De verantwoording van het onderliggende beleid is terug te vinden in het Jaarverslag 2008 van Verkeer en Waterstaat (XII).

Het productartikel Hoofdvaarwegennet is gerelateerd aan de volgende beleidsartikelen:

• artikel 33: Veiligheid gericht op de beheersing van veiligheidsrisico’s;

• artikel 34: Betrouwbare netwerken, voorspelbare reistijden en een goede bereikbaarheid;

• artikel 35: Mainports en logistiek;

• artikel 36: Bewaken, waarborgen en verbeteren van kwaliteit leefomgeving, gegeven de toename van mobiliteit.

b. Tabel budgettaire gevolgen van de uitvoering

* Conform het gestelde in de leeswijzer bij dit jaarverslag, wordt voor toelichtingen op de verschillen in de bovenstaande kolom Slotwetmutaties 2008, verwezen naar het bij de Kamer ingediende slotregularisatiewetsvoorstel.

Financiële toelichting

1. De hogere verplichtingenrealisatie is veroorzaakt door het versneld uitvoeren van regulier onderhoud dat voor latere jaren was gepland alsmede door het inlopen van achterstallig onderhoud. Verder is in het verslagjaar de verplichtingenruimte die in 2007 niet volledig is vastgelegd overgeheveld naar 2008 en is een verschuiving uit latere jaren naar 2008 aangebracht ten behoeve van de Maasroute, fase 2 (vastlegging Born, Heel en Maasbracht).

2. Voor de uitvoering van het basispakket Beheer en Onderhoud is een kasschuif van € 180 mln. vanuit latere jaren naar 2008 noodzakelijk geweest. Deze kasschuif is enerzijds ingezet voor het versneld inlopen van achterstalling onderhoud (€ 60 mln.) en anderzijds voor regulier onderhoud dat voor latere jaren gepland stond (€ 120 mln.).

3. Het verschil wordt veroorzaakt door meevallers bij de projecten «Noordzeekanaal baggeren» en «Rotterdam-Duitsland, baggeren en oevers» (meevallende kwaliteit te bergen baggerspecie, goedkopere wijze van renovatie oevers).

4. De lagere kasrealisatie wordt grotendeels veroorzaakt door vertraging in zowel procedures als aanbestedingen. Nadere informatie op projectniveau is te vinden in het «Projectoverzicht behorende bij 15.03.01: Realisatieprogramma Hoofdvaarwegen».

5. De lagere kasrealisatie wordt verklaard door een overboeking naar het realisatieonderdeel in verband met de fasewijziging van het project Wilhelminakanaal Tilburg.

6. De lagere kasrealisatie wordt deels verklaard door een overboeking naar het realisatieonderdeel in verband met de fasewijziging van het project Burgemeester Delenkanaal Oss. Anderzijds zijn door vertraging als gevolg van complexe regelgeving (MER) niet alle gelden besteed voor het project Waal, toekomstvisie.

7. Er zijn minder ontvangsten gerealiseerd voor de Zuid-Wilemsvaart als gevolg van vertraging in de tracéwetprocedure. Verder vielen de ontvangsten voor het project Schelde Radarketen en de overige ontvangsten lager uit dan begroot.

c. Het gerealiseerde programma

15.01 Basispakket verkeersmanagement

De activiteiten binnen het basispakket verkeersmanagement worden uitgevoerd om een vlotter en veiliger scheepvaartverkeer op het hoofdvaarwegennet te realiseren.

Bij verkeersmanagement gaat het met name om de volgende activiteiten:

• verkeersbegeleiding, bediening van objecten en vaarwegmarkering;

• monitoring en informatieverstrekking;

• vergunningverlening en handhaving;

• crisisbeheersing en preventie.

Ten aanzien van verkeersmanagement is er het volgende areaal:

Bron: Rijkswaterstaat

Toelichting

Het aantal km begeleide vaarweg en bediende objecten in beheer bij Verkeer en Waterstaat is in 2008 niet gewijzigd. In de begroting 2008 (uitgebracht in september 2007) was een aantal bediende objecten van 108 opgenomen maar uit de later bekend geworden cijfers (jaarverslag 2007, uitgebracht in mei 2008) volgde dat het feitelijke aantal bediende objecten 117 is.

Voor het jaar 2008 geldt de volgende nieuwe prestatieafspraak:

Bron: Rijkswaterstaat

Toelichting

De lagere score op de hoofdroutes (hoofdtransportassen) wordt voornamelijk veroorzaakt door vier sluiscomplexen: Prins Bernardsluis, Volkeraksluizen, Krammersluizen en Sluis Terneuzen.

Bij de Prins Bernardsluis was door de noodzakelijke renovatie van vier maanden de duwvaartkolk gestremd, waardoor de passeertijd voor de andere kolk fors toenam. Ook bij de Krammersluis en de sluis van Terneuzen is de passeertijd negatief beïnvloed door noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden. Bij de sluis Terneuzen geldt, evenals bij de Volkeraksluizen mogelijk een capaciteitsprobleem. Hier wordt in 2009 nader onderzoek naar verricht.

15.02 Beheer en Onderhoud

Beheer en onderhoud wordt uitgevoerd om het hoofdvaarwegennetwerk in een staat te houden die noodzakelijk is voor het vervullen van de primaire functie: het faciliteren van vlot, veilig, duurzaam en comfortabel vervoer van goederen.

15.02.01 Basispakket Beheer en onderhoud

Een voorwaarde voor het optimaal gebruiken van het vaarwegennet is de betrouwbaarheid van de infrastructuur van de vaarwegen (diepgang en breedte), kunstwerken en verkeersvoorzieningen. Deze kan alleen worden gegarandeerd indien de infrastructuur preventief beheerd en onderhouden wordt.

Daarnaast vindt correctief onderhoud plaats, waarbij de beheerder geconfronteerd kan worden met onverwacht functieverlies en de gebruiker ongepland minder service kan worden geboden (stremmingen, beperkingen). Zowel het preventief als het correctief onderhoud valt onder het basispakket.

Rijkswaterstaat voert dit beheer en onderhoud uit op basis van het Beheersplan Rijkswateren 2005–2008. De activiteiten richten zich op het onderhoud qua diepte en breedte van de vaarweg om de scheepvaart (beroeps- en recreatievaart) zo goed als mogelijk te faciliteren. Naast dit onderhoud van de bodems betreft dit ook de kunstwerken en de vaarwegmarkeringen.

Ten aanzien van beheer en onderhoud is er het volgende areaal:

Bron: Rijkswaterstaat

Voor het jaar 2008 geldt de volgende prestatieafspraak:

Bron: Rijkswaterstaat

Toelichting

De in de begroting 2008 opgenomen streefwaarden voor de vaarbak zijn ruim gehaald. Dit is het gevolg van het versneld inlopen van de aanwezige achterstanden op het vaarwegennet en de hiertoe uitgegeven middelen. In de loop van 2008 zijn de te behalen prestaties opnieuw onderzocht en vastgelegd in een meerjarige Prestatieafspraak, waardoor de te behalen prestaties nu meer in lijn liggen met het beschikbare budget en staat van het areaal.

15.02.02 Servicepakket Beheer en onderhoud

• Overdracht Brokx-Nat

In 2008 heeft een gering aantal overdrachten plaatsgevonden. Uitgaven betreffen de overdracht van de haven van Oudeschild aan de gemeente Texel en de jaarlijkse subsidie betaling van het Rijk aan de provincies Groningen en Friesland ten behoeve van het onderhoud van de Fries-Groningsekanalen.

• Fries-Groningse kanalen

De Rijksbijdrage voor het onderhoud van de Fries-Groningse kanalen is vastgelegd in een convenant dat gesloten is met de provincies Friesland en Groningen. De bijdrage betreft de vaarweg Lemmer-Delfzijl alsmede het van Harinxmakanaal en het Winschoterdiep. In 2008 is gewerkt aan het helder krijgen onder welke voorwaarden de overdracht van het van Harinxmakanaal en het Winschoterdiep kan plaatsvinden. Het betreft hier o.a. een inventarisatie van de kosten voor onderhoud, exploitatie, vervanging van kunstwerken en achterstallig onderhoud.

15.02.04 Groot variabel onderhoud

In 2008 is gewerkt aan een programma van groot variabel onderhoudactiviteiten voortvloeiend uit de Nota Mobiliteit. Dit programma was oorspronkelijk gepland vanaf 2011 en volgde op het plan van aanpak dat tot en met 2010 loopt. De uitwerking van het programma heeft geleid tot reallocatie van de onderhoudsmiddelen. Het uitgewerkte programma is als onderdeel van de begroting 2009 meegestuurd. Met dit programma wordt beoogd het geheel van de achterstanden op het hoofdvaarwegennetwerk in 2016 in te lopen.

In het plan van aanpak voor het inlopen van achterstallig onderhoud zijn voor de Hoofdvaarwegen de volgende projecten in uitvoering:

Bron: Rijkswaterstaat

Toelichting:

1. Er dient fors meer gebaggerd te worden dan tot nu toe was aangenomen. Bovendien valt de verontreiniging op diverse locaties tegen, waardoor een complexer vergunningen traject nodig is.

2. De bouw van de vaartuigen loopt sneller dan eerder verwacht. Verwachting is dat het laatste (7e) vaartuig hierdoor al in 2009 opgeleverd zal worden.

3. Van één deelproject (bewegingswerken west- en middensluis) wordt verwacht dat dit pas in 2011 wordt opgeleverd. Dit als gevolg van capaciteitsgebrek binnen het project, waardoor de voorbereiding langer heeft geduurd dan gepland.

4. Om de hinder voor de scheepvaart door stremmingen te beperken is de uitvoering van het onderdeel «renovatie sluizen Maasbracht en Born» gekoppeld aan Maaswerken. Dit deel loopt hierdoor door naar 2012.

5. Om te voorkomen dat gelijktijdige aanpak van de geplande bruggen over het Amsterdam-Rijnkanaal voor de omgeving onacceptabele verkeershinder zal opleveren, is ervoor gekozen alle bruggen in één project te renoveren. Hierin zijn ook de bruggen die in de periode 2011–2020 waren gepland, meegenomen. Dit gehele project is uiterlijk in 2016 gereed.

15.03 Aanleg en planstudie na tracébesluit

Onder dit programma vallen alle activiteiten die noodzakelijk zijn voor de aanleg- en planstudie activiteiten bij het hoofdvaarwegen netwerk nadat het tracébesluit genomen is.

15.03.01 Realisatieprogramma hoofdvaarwegen

Op dit hoofdproduct worden de uitgaven verantwoord die samenhangen met de realisatie van de aanleg van hoofdvaarwegprojecten ten opzichte van de begroting 2008.

Toelichting

1. Vaarweg Lemmer-Delfzijl: Uitstel werkzaamheden en subsidieverlening in verband met door actiegroep gewonnen procedure bij de Raad van State. Hierdoor is er in 2008 minder uitgegeven en is het project vertraagd. De verwachting is dat het nu in 2013 gereed zal zijn.

2. Vaarweg Amsterdam-Lemmer: VenW voert nader onderzoek uit hoe verder te gaan met dit project. Met het nog beschikbare budget kan het beoogde eindresultaat namelijk niet bereikt worden. Daardoor heeft de productie in 2008 grotendeels stil gelegen. Derhalve zijn in 2008 nagenoeg geen uitgaven gedaan.

3. Walradarsystemen en walradar Noordzeekanaal: door tegenvallende aanbestedingsresultaten kon de aanbesteding niet cf. de planning plaatsvinden. Het taakstellend budget is na heroverweging aangevuld en de aanbesteding zal begin 2009 plaatsvinden. De vertraging naar 2013 wordt veroorzaakt doordat bij het deelproject Scheldradarketen nader onderzoek wordt gedaan naar de optimale lokatie waardoor de oplevering vertraagt.

4. Verruiming Twentekanalen: De hogere realisatie is het gevolg van de voor RWS negatief uitgevallen uitspraak van de arbitragecommissie inzake de claim m.b.t. de kwaliteit van de uitvoering van werkzaamheden.

5. Het verschil met de begroting 2008 wordt verklaard doordat een deel van de sanering van Ketelmeer-West ook is meegenomen bij dit project (synergie, beperken administratieve lasten) en door een versnelling van het project. Hiertoe is bij Voorjaarnota, Najaarsnota en voor de versnelling in totaal bijna € 13 mln. overgeheveld van Hoofdwatersystemen naar Hoofdvaarwegennet.

6. Als gevolg van capaciteitsgebrek is het project getemporiseerd. Derhalve zijn er in 2008 geen uitgaven gedaan en is het project vertraagd. De verwachte realisatie is in 2012.

7. Maasroute 1 (brugverhogingen Roosteren en Echt): De in 2008 gerealiseerde uitgaven betreffen de laatste kosten voor de afronding van het project.

8. Dit project is nieuw toegevoegd in de realisatietabel. Het betreffen voorbereidingskosten. In 2009 zal het uitvoeringsbesluit worden genomen en zullen de voorbereidingen voor de aanbesteding worden gestart. Voor het project Zuid-Willemsvaart Maas-Berlicum is een bedrag van ca. € 11 mln. gerealiseerd. Dit project was ten tijde van het opstellen van de begroting 2008 nog niet in de realisatietabel opgenomen. Het betreffen hier uitgaven voor voorbereidende werkzaamheden, zoals grondverwerving.

9. Kleine projecten (incl. ligplaatsen): De hogere realisatie komt doordat in de post Kleine projecten ook de uitgaven voor ligplaatsen (Amendement Gerkens 2) zijn meegenomen.

10. Bij het project Maasroute, 2e fase is in 2007 bij de afronding van het Ontwerp Tracébesluit-aanvulling III een vertraging opgetreden waardoor het luchtkwaliteitonderzoek later beschikbaar is gekomen. Hierdoor konden geplande uitgaven geen doorgang vinden, waardoor ook in 2008 lagere uitgaven zijn gerealiseerd.

11. Zuid-Willemsvaart vervangen sluis 4, 5, 6: door vertraging in de totstandkoming bestuurlijke overeenkomst heeft contractvoorbereiding en dus start uitvoering vertraging opgelopen, waardoor minder uitgaven in 2008 zijn verricht. Dit heeft echter geen gevolgen voor de einddatum van het project.

12. Amendement van het lid Anker c.s. (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200A, nr. 25). Het budget uit dit amendement is gekoppeld aan de quick win regeling binnenhavens. In de 1e tranche daarvan is eind 2008 € 35 mln. toegekend aan quick win projecten, maar het budget wordt pas uitgegeven als de regionale plannen klaar zijn voor uitvoering. Dat zal zijn in de periode tussen 2009 en 2011.

13. Amendement van het lid Van der Staaij (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200A, nr. 20). De tijdelijke noodstroomvoorziening Kreekrak is per november 2008 operationeel. De definitieve oplevering zal in 2009 plaatsvinden en daarmee ook de restantbetaling van circa € 0,6 mln.

15.03.02/15.05.02 Planstudieprogramma hoofdvaarwegen

Toelichting

1. De MER is later dan verwacht opgeleverd door Wallonië en de vergunningaanvragen zijn nu met vertraging gestart.

2. Door vertraging in de uitvoering van de Grensmaas, is vanwege de samenhang (en houdbaarheid) ook het tracébesluit van dit deelproject vertraagd.

3. De planstudie loopt, maar de MER heeft vanwege de grote complexiteit vertraging opgelopen.

4. Door capaciteitsproblemen bij VenW en schaarste bij marktpartijen alsmede het feit dat de grootste diepte-beperkingen via groot onderhoud worden opgelost, is deze planstudie vertraagd.

5. Door een scopewijziging in 2008 dienen enkele (deel)studies te worden aangepast, waardoor het tracébesluit vertraagd is.

6. Het tracébesluit is genomen.

7. Deze planstudie is vertraagd door capaciteitsproblemen bij VenW en schaarste bij marktpartijen.

15.05.01 Verkenningen

Toelichting

1. Wegens verbreding van de verkenning is enige vertraging ontstaan.

2. De verkenning is afgerond en de planstudie loopt.

3. De verkenning is nog niet afgerond door capaciteitsproblemen bij de verantwoordelijke provincie Groningen.

4. De verkenning is afgerond.

5. De verkenning is vertraagd doordat er een koppeling wenselijk bleek met ligplaatsenproblematiek Amsterdam en Lekkanaal.

6. De verkenning is 2008 gestart en wordt in 2009 opgeleverd.

7. De verkenning is afgerond. De discussie met de regio over het vervolg loopt.

8. De verkenning is licht vertraagd en vrijwel afgerond.

9. De verkenning is door samenhang met een andere studie vertraagd en wordt in maart 2009 afgerond.

Ten behoeve van de verdieping van de regionale vaarweg de Boontjes is door middel van een amendement van het lid Cramer (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 474 A, nr. 7) € 5 mln. aan de begroting van het Hoofdvaarwegennet toegevoegd.

Op basis van dit amendement zijn bestuurlijke afspraken gemaakt over de planstudie en de uitvoering van de Boontjes. Die afspraken worden verder uitgewerkt in een medio 2009 door VenW en regio te ondertekenen bestuursovereenkomst. Verdere planuitwerking en uitvoering kan daarna plaatsvinden.

15.05.02 Planstudieprogramma voor tracébesluit

Ten behoeve van de ombouw van de keersluis in Zwartsluis naar een schutsluis en de vervanging van het huidige sluishoofd is door middel van een amendement van de leden Cramer en Van Hijum (Kamerstukken II, 2007–2008, 31 474A, nr. 9) € 10 mln. aan de begroting van het Hoofdvaarwegennet toegevoegd. Op basis van dit amendement is op 13 november 2008 een bestuursovereenkomst ondertekend, waarmee de staatssecretaris en de bestuurders van de provincies Drenthe en Overijssel en de gemeenten Meppel en Zwartewaterland ingestemd hebben met één oplossingsvariant en de bijbehorende kostenverdeling. Daarmee kan in 2009 de voorbereiding van de uitvoering starten. Oplevering is voorzien in 2013.

16 Megaprojecten niet-Verkeer en vervoer

a. Relatie producten en beleid

Op dit artikel worden de producten van de volgende megaprojecten niet-verkeer en vervoer verantwoord:

• Project Mainportontwikkeling Rotterdam (PMR);

• Ruimte voor de Rivier;

• Maaswerken. De verantwoording van het onderliggende beleid is terug te vinden in het Jaarverslag 2008 van Verkeer en Waterstaat (XII).

Het project PMR is gerelateerd aan beleidsartikel 35: Mainports en logistiek.

De projecten Ruimte voor de Rivier en Maaswerken zijn gerelateerd aan beleidsartikel 31: Integraal Waterbeleid.

b. Tabel budgettaire gevolgen van de uitvoering

* Conform het gestelde in de leeswijzer bij dit jaarverslag, wordt voor toelichtingen op de verschillen in de bovenstaande kolom Slotwetmutaties 2008, verwezen naar het bij de Kamer ingediende slotregularisatiewetsvoorstel.

Financiële toelichting

1. De hogere verplichtingenrealisatie is met name het gevolg van het aangaan van verplichtingen voor de aanleg van openbare infrastructuur op de Maasvlakte II ingevolge artikel 4.7 van de UWO Landaanwinning alsmede de aanleg van de Duincompensatie Delfland. Voorts zijn de vastgelegde verplichtingen geïndexeerd.

2. De hogere uitgaven zijn veroorzaakt door de sneller dan geplande start van de aanleg van de duincompensatie, de betaling in één keer van de gelden bestemd voor de stimuleringsregeling Zeeland/Zuid-Holland en de niet geplande aanleg van openbare infrastructuur op de Maasvlakte II ingevolge artikel 4.7 van de UWO Landaanwinning.

3. Verwezen wordt naar de toelichting onder 16.03 Maaswerken.

4. De hogere realisatie op de ontvangsten is voor een groot deel het gevolg van een uitvoering van de gemaakte afspraken van de Uitwerkingsovereenkomst (UWO) Landaanwinning artikel 4.7 die wordt gematerialiseerd als bijdrage in de aanleg van openbare infrastructuur op de Maasvlakte II. De resterende hogere inkomsten betreffen bijdragen van derden (waaronder de Europese Unie) in de kosten van de projecten Ruimte voor de Rivier en de Maaswerken.

c. Het gerealiseerde programma

16.01 Project Mainportontwikkeling Rotterdam (PMR)

Toelichting

1. De met de gemeente Rotterdam overeengekomen compensatie voor extra werkzaamheden als gevolg van het vervallen van de CBB’s uit de PKB en de afgelasting van de festiviteiten rondom de eerste plons (in verband met de nog lopende juridische procedures) hebben in sterke mate bijgedragen aan de onderuitputting op dit projectdeel.

2. De hogere uitgaven zijn het gevolg van de sneller dan geplande start van de duincompensatie en de betaling in één keer van € 9 mln voor de stimuleringsregeling Zeeland/Zuid-Holland.

3. Het hier opgenomen verschil heeft betrekking op een betaling ten behoeve van de aanleg van openbare infrastructuur op de Maasvlakte II ingevolge artikel 4.7 van de UWO Landaanwinning Het bedrag is via het ontvangstenartikel terugontvangen.

16.02 Ruimte voor de rivier

De Planologische Kernbeslissing (PKB) Ruimte voor de Rivier is vastgesteld in 2006. De PKB bestaat uit ca. 39 samenhangende maatregelen langs de IJssel, Neder-Rijn, Lek, Waal en het benedenstroomse deel van de Maas. Doel van de maatregelen is het op het vereiste niveau brengen van de bescherming van het rivierengebied tegen overstromingen en daarnaast een bijdrage leveren aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit van het rivierengebied. Het programma Ruimte voor de Rivier is door de Tweede Kamer benoemd als Groot Project Conform de procedureregeling uitvoering grote projecten ontvangt de Tweede Kamer daarom ieder jaar twee voortgangsrapportages.

De meeste maatregelen bevinden zich nog in de planstudiefase.

Het vereiste veiligheidsniveau in het rivierengebied rond de Rijntakken moet uiterlijk in 2015 in overeenstemming zijn gebracht met een maatgevende afvoer van 16 000m³/s bij Lobith.

Toelichting

De realisatie is nagenoeg in lijn met de begroting.

16.03 Maaswerken

De doelstelling om in 2015 een beschermingsniveau te hebben van 1:250 voor de Zandmaas en in 2017 voor de Grensmaas ligt op schema.

Bron: DGW

Zandmaas

Voor 70% van de bewoners langs de Zandmaas wordt de hoogwaterbescherming met voorrang gerealiseerd. Over een totale lengte van ca. 40 km worden daartoe kaden in de stedelijke gebieden van Roermond, Venlo, Gennep en Mook en Middelaar aangelegd en verhoogd. Eind 2007 was circa 90% van de betreffende kaden op hoogte. Het streven was om de resterende 10% kaden in 2008 te realiseren, bij voorkeur voor de start van het hoogwaterseizoen 2008/2009. Dit is gelukt, met uitzondering van een viertal kadevakken. De afronding van deze kadevakken (met een totale lengte van ca. 1 km) schuift door naar volgend jaar. Voor deze kadevakken zal in de toegezegde hoogwaterbescherming worden voorzien met behulp van tijdelijke voorzieningen, zoals ook het afgelopen hoogwaterseizoen is gebeurd.

Grensmaas

In 2005 in er voor de uitvoering van het Grensmaasproject een overeenkomst gesloten tussen de Staat (VenW en LNV) en de provincie Limburg enerzijds en de private partij Consortium Grensmaas BV anderzijds. In dit Consortium hebben aannemers, grindproducenten (die in het projectgebied veel gronden in bezit hebben) en de vereniging Natuurmonumenten zich verenigd.

Kern van deze overeenkomst is dat het Consortium Grensmaas BV op grond van het zelfrealisatieprincipe het Grensmaasproject binnen door de Staat gestelde (tijds)kaders uitvoert voor eigen rekening en risico. In 2008 is de eerste schop de grond ingegaan op de locatie Itteren.

Toelichting

1. De planning van de individuele maatregelen in de projectscope Zandmaas vormt de basis voor de integrale Masterplanning van het project. Op basis van de masterplanning worden de totaal benodigde (meerjarige) middelen in de begroting opgenomen. De masterplanning wordt vervolgens periodiek geactualiseerd op grond van actuele inzichten op maatregelniveau, hetgeen kan leiden tot bijstellingen in de begroting in enig jaar. Op grond van de in het najaar 2007 geactualiseerde Masterplanning is bij Voorjaarsnota 2008 de begroting naar beneden bijgesteld. De realisatie ultimo 2008 is in lijn met die stand.

2. De lagere realisatie op het Grensmaasbudget wordt veroorzaakt door de minnelijke verwerving van Bosscherveld en het doorschuiven van de betalingen aan Vlaanderen in verband met de realisatie van de zogenoemde Boertien locaties.

17 Megaprojecten verkeer en vervoer

a. Relatie producten en beleid

In dit jaarverslag is een onderscheid gemaakt tussen Megaprojecten Verkeer en Vervoer en niet-Verkeer en Vervoer.

Onder het artikel Megaprojecten Verkeer en Vervoer vallen:

• Westerscheldetunnel (RWS)

• Betuweroute

• Hogesnelheidslijn-zuid (RWS)

• Anders betalen voor Mobiliteit

• Zuiderzeelijn

De doelstellingen van het onderliggende beleid zijn terug te vinden in de begroting 2008 van het ministerie van Verkeer en Waterstaat (XII). Het projectartikel is gerelateerd aan de beleidsartikelen:

• Artikel 32: Bereiken van optimale veiligheid in of als gevolg van mobiliteit;

• Artikel 34: Betrouwbare netwerken en voorspelbare reistijd;

• Artikel 35: Mainports en logistiek.

b. Tabel budgettaire gevolgen van de uitvoering

* Conform het gestelde in de leeswijzer bij dit jaarverslag, wordt voor toelichtingen op de verschillen in de bovenstaande kolom Slotwetmutaties 2008, verwezen naar het bij de Kamer ingediende slotregularisatiewetsvoorstel.

Financiële toelichting

1. De hogere verplichtingenrealisatie wordt hoofdzakelijk veroorzaakt doordat voor aangegane verplichtingen voor Anders Betalen voor Mobiliteit en Betuwelijn in de begroting geen verplichtingenbudget was geraamd. Voor de Zuiderzeelijn zijn in 2008 geen verplichtingen aangegaan.

2. Dit betreft de afhandeling van schadeclaims.

3. De hogere uitgaven worden voornamelijk verklaard door een overboeking vanuit artikel 13.03 (risicoreservering) voor de migratie van Havenspoorlijn (€ 14 mln.) alsmede om de toevoeging van BTW door Financiën.

4. Naast de toevoeging van BTW door Financiën (€ 23 mln.) gaat het om het aanpassen van de kasuitgaven aan de planning van het project.

5. Dit betreft de voorbereidingskosten voor ABvM. Deze waren oorspronkelijk op het FES geraamd en zijn in 2008 aan de begroting van het IF toegevoegd.

6. Zie hiervoor de verklaring onder 17.05 bij dit artikel.

7. Dit betreft bijdragen van derden voor HSL en BR.

c. Het gerealiseerde programma

Voor een nadere toelichting bij deze projecten wordt tevens verwezen naar de reguliere voortgangsrapportages die in het kader van de procedure Grote Projecten aan de Kamer wordt gezonden.

17.02 Betuweroute

Toelichting

Voor de toelichting op de afwijkingen wordt verwezen naar de Financiële toelichting bij de tabel budgettaire gevolgen van uitvoering.

17.03 Hogesnelheidslijn

Toelichting

Voor de toelichting op de afwijkingen wordt verwezen naar de Financiële toelichting bij de tabel budgettaire gevolgen van uitvoering.

17.04 Anders Betalen voor Mobiliteit

De uitgaven voor ABvM bestaan voornamelijk uit apparaatskosten; inhuur van deskundigheid en uitbesteding van onderzoek in de voorbereidingsfase van de invoering van Anders Betalen voor Mobiliteit.

17.05 Zuiderzeelijn (ZZL)

Het Kabinet is tot de conclusie gekomen dat een snelle verbinding onvoldoende structuurversterkend rendement oplevert en niet verantwoord is te exploiteren. Daarom kiest het Kabinet conform het Coalitie-accoord voor een alternatief samenhangend pakket voor Noord-Nederland, waarvan infrastructurele een substatieel deel uitmaken (Kamerstuk 2007–2008, 27 658, nr. 42)De voor de ZZL gereserveerde middelen zijn overgeboekt naar artikel 13 Spoorwegen (OV-SAAL; ad € 1 350 mln.), artikel 14 Regionale, lokale infra (Pakket Regionale bereikbaarheid; ad € 1 500 mln.). Naar de begroting van EZ (Ruimtelijk Economisch Programma) wordt € 300 mln. overgeboekt.

De uitgaven betreffen na-ijling van kosten van onderzoek en voorbereiding Zuiderzeelijn van vóór de conclusie/beslissing van het Kabinet dat een snelle treinverbinding onvoldoende structuurversterkend rendement oplevert en niet verantwoord is te exploiteren.

18. Overige uitgaven

a. Relatie producten en beleid

Artikel 18 bevat een aantal uiteenlopende onderwerpen. Bij elk onderdeel zal het verband met het artikel uit de begroting van Hoofdstuk XII worden vermeld. Met de aan Railinfrabeheer (18.5) verstrekte lening worden middelen beschikbaar gesteld om de doelstellingen die betrekking hebben op het onderhoud van het spoor, zoals beschreven in artikel 34 Betrouwbare netwerken en voorspelbare reistijden van de begroting van V&W (Hoofdstuk XII), uit te voeren.

De doelstelling van het Intermodaal Vervoer zijn opgenomen in Hoofdstuk XII van de begroting van Verkeer en Waterstaat. Het product-artikel heeft betrekking op beleidsartikel 35, Mainports en logistiek.

b. Tabel budgettaire gevolgen van de uitvoering