Nederland biedt bescherming en opvang aan personen die in hun eigen land worden vervolgd. Daarnaast wordt de komst van migranten die de Nederlandse kenniseconomie versterken gestimuleerd en de migratie van personen met weinig perspectief beperkt. In 2011 is het immigratiebeleid zo vormgegeven dat het als doel heeft migranten beter toe te rusten op hun legaal verblijf in Nederland. Strenge, duidelijke, zorgvuldige en snelle procedures staan hierbij centraal. Dat is in het belang van de samenleving en de vreemdelingen zelf. Het draagt bij aan het maatschappelijk draagvlak voor het toelaten van vluchtelingen en immigranten.
3.1. Het asielbeleid
Stroomlijnen asiel/herschikking asielgronden
BZK werkt aan het verder stroomlijnen en korter maken van de doorlooptijden van de toelatingsprocedures voor asielzoekers. In 2011 is hiervoor beleid ontwikkeld en getoetst op uitvoerbaarheid. Daarbij zijn ook de financiële consequenties in beeld gebracht, die bijdragen aan de afgesproken besparingen.
Dit beleid is vastgelegd in het Wetsvoorstel «Herschikking asielgronden». Het advies van de Raad van State over dit wetsvoorstel is ontvangen, het Nader rapport wordt nog uitgebracht. Het wetsvoorstel formaliseert het vervallen van het categoriale beschermingsbeleid en zal de asielprocedure zodanig versnellen dat op de kortst mogelijke termijn duidelijkheid kan worden gegeven. Een gedifferentieerde vergoedingensystematiek voor juridische bijstand op basis van «no cure no fee» is eveneens voorbereid.
Alleenstaande minderjarige vreemdelingen
Voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s) moet nog sneller duidelijk zijn of ze in Nederland kunnen blijven. In 2011 is daarom gewerkt aan een nieuw beleidskader.
Als amv’s niet in aanmerking komen voor bescherming op basis van hun asielaanvraag dan keren zij terug, bij voorkeur naar hun ouders, of naar opvangfaciliteiten in de landen van herkomst. De vreemdelingenbewaring van amv’s is beperkt. Deze vindt alleen nog plaats in specifieke omstandigheden, zoals bij verdenking en/of veroordeling van een misdrijf of als zij binnen 14 dagen kunnen vertrekken.
3.2. Het immigratiebeleid
Immigratie
Op het gebied van immigratie in bredere zin kreeg een aantal maatregelen dit jaar prioriteit. Het gaat dan om het bevorderen van integratie en participatie, het aanscherpen van het gezinsmigratiebeleid in Europa en in Nederland en de bestrijding van fraude en misbruik in toelatingsprocedures (Kamerstukken II, 32 175 nr. 1). Ook voerde Nederland de EU-richtlijn in met voorwaarden voor toelating en verblijf van hooggekwalificeerde arbeidsmigranten.
In september 2011 is de Kamer geïnformeerd over de nationale aanscherping van gezinsmigratie. Hieronder valt ondermeer de beperking tot het kerngezin om de mogelijkheden om gezinshereniging en -vorming als criterium te gebruiken en het besluit een wachttermijn van een jaar in te voeren voor degene die een partner laat overkomen. Aanvullend is een ontwerpbesluit naar de Tweede en Eerste Kamer gestuurd om twee vrijstellingen af te schaffen voor de machtiging tot voorlopig verblijf. Inmiddels is het Nader rapport uitgebracht.
Het gaat daarbij om vreemdelingen die als minderjarige vijf jaar (achtereen) rechtmatig in Nederland waren, en om mensen die in aanmerking komen voor terugkeer naar Nederland op grond van de remigratiewet.
Nationaliteit
Voor deze kabinetsperiode is een aantal belangrijke wijzigingen geformuleerd op het gebied van nationaliteit. BZK maakte het afgelopen jaar een wetsvoorstel om deze punten om te zetten in wetgeving. Het advies van de Raad van State hierover is ontvangen, en het nader rapport wordt nog uitgebracht.
Op 1 januari 2011 is voor naturalisatieverzoekers die in het Caribische gebied wonen de naturalisatietoets uitgebreid met een examen Nederlands. Deze uitbreiding waarborgt dat ook deze naturalisatieverzoekers de Nederlandse taal beheersen.
3.3. Handhaving van het beleid
Handhaving en toezicht algemeen
In 2011 nam BZK maatregelen tegen het illegaal verblijf in Nederland en lichtte deze toe in een brief van 8 juli 2011. Deze maatregelen betreffen onder andere het strafbaar stellen van illegaal verblijf en het afschaffen van de voorwaardelijke invrijheidstelling voor illegalen. Minderjarigen zijn uitgesloten van strafbaarstelling. Illegaal verblijf is een overtreding. De sanctie is een boete (in de praktijk zal dit tussen € 120 – € 1 200 bedragen). Vervangende hechtenis is mogelijk als de vreemdeling niet kan of wil betalen. Vertrek gaat voor straf. De sanctie vertraagt of belemmert de uitzetting dus niet. Hulp aan illegalen is niet strafbaar. Het wetsvoorstel wordt begin april naar de Tweede Kamer verzonden.
Daarnaast streeft BZK ernaar bij strafrechtelijk veroordeelde EU-burgers het verblijfsrecht vaker te beëindigen en hen als ongewenst te verklaren. Daarom is een instructie uitgebracht voor de KMAR en de Vreemdelingenpolitie voor het opstellen van een ongewenstverklaring. Tevens zocht BZK namens Nederland actief steun bij andere lidstaten en Europa. In 2011 intervenieerde Nederland bijvoorbeeld bij het Hof van Justitie om te pleiten voor een ruimere uitleg van het openbare ordebegrip voor EU-burgers en hun familieleden.Tevens werkte BZK in 2011 aan het verbeteren en intensiveren van gegevensuitwisseling met ketenpartners.
De conceptwijziging van het Vreemdelingenbesluit tot aanscherping van de glijdende schaal is door de Ministerraad aanvaard, het advies van de Raad van State is ontvangen. Het Nader rapport wordt nog uitgebracht. De Kamer wordt per brief geïnformeerd over de aanscherping. De inwerkingtreding kan plaatsvinden na het debat hierover in de Tweede Kamer.
Intensivering van de terugkeer
Het is belangrijk dat mensen snel duidelijkheid krijgen of ze in Nederland mogen blijven. Kan dat niet, dan is het wenselijk en noodzakelijk dat een spoedig vertrek volgt. Nederland moedigt dit aan door mensen in natura te ondersteunen om in het land van herkomst verder te kunnen. Daarbij ontwikkelde BZK een strategie om landen van terugkeer mee te laten werken. In juli 2011 ontving de Kamer het beleidskader «Terugkeer in het vreemdelingenbeleid». Tevens is de Europese terugkeerrichtlijn (nr. 2008/115/EG) geïmplementeerd.
Identiteitsmanagement
Reizigers moeten niet onnodig aan controles aan de grens worden onderworpen. De marechaussee en de douanier moeten hun aandacht volledig kunnen richten op de specifieke groepen en personen die een bedreiging kunnen vormen. Daarom zijn er risicoanalyses en treft BZK voorzieningen voor een semi-automatische grenspassage. Het Programma Vernieuwing Grensmanagement kreeg hiermee een verdere uitvoering in 2011.
Het in 2011 gestarte Programma Biometrie in de Vreemdelingenketen bestrijdt het misbruik van identiteit. Misbruik wordt voorkomen of opgespoord, zodat illegaal verblijf en misbruik van voorzieningen verminderen. Het opnemen van biometrische kenmerken in documenten en administraties is daarvoor de sleutel. Inmiddels worden pasfoto’s digitaal opgenomen op alle nieuwe vreemdelingendocumenten en wordt geëxperimenteerd met mobiele identificatie-toepassingen door de politie.
3.4. Een Europese agenda
In 2011 zette BZK in op de wijziging van EU-regelgeving. Daarvoor is een omvangrijk programma gestart om andere lidstaten en de Commissie te overtuigen van de noodzaak van de Nederlandse standpunten. De reactie op het Groenboek is, voor het eerst, besproken met andere lidstaten. Er is onderhandeld over de herziening van de Kwalificatierichtlijn, de Procedurerichtlijn, de Opvangrichtlijn en de Dublinverordening.
In november 2011 is de herziening van de Kwalificatierichtlijn goedgekeurd. Daarnaast wordt gewerkt aan het verkrijgen van draagvlak voor de Nederlandse standpunten op het gebied van de Gezinshereningingsrichtlijn.
Verder draagt Nederland bij aan het Europees Ondersteuningsbureau voor Asielzaken (EASO), dat is opgericht om de praktische samenwerking op asielgebied te bevorderen. In de Verordening tot oprichting van het EASO is opgenomen dat de lidstaten nationale (asiel)deskundigen beschikbaar stellen aan zogenoemde asielondersteuningsteams, die operationele steun gaan verlenen aan lidstaten waarvan het asielstelsel en opvangvoorzieningen onder bijzonderde druk staan. Vanaf april 2011 zijn meerdere asielondersteuningsteams werkzaam in Griekenland, waarvoor BZK deskundigen beschikbaar heeft gesteld.