Onderstaande tabel geeft de ontwikkeling weer van de geraamde kosten en besparingen van maatregelen die zijn aangekondigd in de begroting 2011. Daartoe zijn in de eerste kolom de geraamde besparingen of kosten vermeld zoals deze zijn opgenomen in de begroting 2011. De tweede kolom geeft een actualisatie van deze bedragen. Daar waar de bedragen ongewijzigd zijn is er geen aanpassing geweest van de omvang van de beleidsmaatregel. Daar waar de bedragen wel zijn aangepast is er sprake van het (deels) terugdraaien, wijzigen, of uitstellen van een maatregel, of van een verwacht besparingsverlies. De actualisatie wordt per maatregel nader toegelicht, waarbij ook aandacht wordt besteed aan de alternatieve dekking van besparingsverliezen.
Er is bewust gekozen voor de term actualisatie. Het is niet mogelijk om van elke maatregel in de zorg een op de euro nauwkeurige opbrengstrealisatie te geven. De reden daarvoor is dat tal van ontwikkelingen van invloed zijn op de hoogte van de zorguitgaven, waaronder vraagfactoren (toe- of afname van het zorggebruik), aanbodfactoren (zoals substitutie-effecten) en prijsontwikkelingen7. Deze ontwikkelingen zijn op macroniveau niet exact van elkaar te onderscheiden en te kwantificeren.
| 2011 | 2011 | |
|---|---|---|
| Ontwerpbegroting | Actualisatie | |
| Gezondheidszorg | ||
| Eerstelijnszorg | – 111,0 | – 87,0 |
| 1. Verloskunde | 24,0 | 24,0 |
| 2. Verhoging eigen bijdrage fysiotherapie | – 30,0 | – 30,0 |
| 3. Pakketmaatregel tandheelkunde 18–21 jaar | – 100,0 | – 76,0 |
| 4. Pakketmaatregel extracties door tandheelkundige specialisten | – 5,0 | – 5,0 |
| Ziekenhuizen, medisch specialisten en overig curatief | – 1 000,0 | – 644,0 |
| 5. Maatregel medisch specialisten (doorwerking 2010) | – 137,0 | – 137,0 |
| 6. Intertemporele compensatie korting medisch specialisten (schuif 2010) | – 33,0 | – 33,0 |
| 7. Aanvullende tariefsmaatregel medisch specialisten 2011 | – 136,0 | – 94,0 |
| 8. Korting ziekenhuizen | – 549,0 | – 235,0 |
| 9. Functionele bekostiging eerstelijnsdiagnostiek | – 60,0 | – 60,0 |
| 10. Zorgstandaarden | – 40,0 | – 40,0 |
| 11. Stepped care | – 30,0 | – 30,0 |
| 12. Veiligheidsprogramma's | – 15,0 | – 15,0 |
| Ziekenvervoer | – 13,0 | – 13,0 |
| 13. Efficiencymaatregel ambulances | – 13,0 | – 13,0 |
| Genees- en hulpmiddelen | – 266,5 | – 196,0 |
| 14. Farmaceutische hulp | – 105,0 | – 105,0 |
| 15. Uitbreiding inkoopbeleid zorgverzekeraars ten aanzien van geneesmiddelen | – 30,0 | – 30,0 |
| 16. Onder verantwoordelijkheid van de ziekenhuissector brengen van bepaalde dure geneesmiddelen | – 50,0 | 0,0 |
| 17. Pakketmaatregel anticonceptie > 21 jaar | – 32,0 | – 32,0 |
| 18. Pakketmaatregel beperkte vergoeding antidepressiva | – 20,0 | – 20,0 |
| 19. Beweegkuur opnemen in pakket | – 9,0 | – 9,0 |
| 20. Pakketmaatregel mobiliteitshulpen | – 20,5 | 0,0 |
| Geestelijke gezondheidszorg | – 110,0 | 0,0 |
| 21. Invoering eigen bijdrage tweedelijns ggz | – 110,0 | 0,0 |
| Totaal | – 1 500,5 | – 940,0 |
| Langdurige zorg | ||
| Zorg in natura | – 262,0 | – 202,0 |
| 22. Beëindigen bonus-malusregeling | – 60,0 | – 60,0 |
| 23. Contracteerruimte verlagen | – 142,0 | – 142,0 |
| 24. Verhogen van de minimale eigen bijdrage | – 60,0 | 0,0 |
| Persoonsgebonden budgetten | – 210,0 | – 210,0 |
| 25. Persoonsgebonden budgetten | – 210,0 | – 210,0 |
| Overige langdurige zorg | – 98,4 | – 98,4 |
| 26. Inzet reserve AWBZ-knelpunten | – 98,4 | – 98,4 |
| Totaal | – 570,4 | – 510,4 |
Bron: VWS, NZa productieafspraken en voorlopige realisatiegegevens, CVZ voorlopige financieringslasten Zvw en AWBZ.
Toelichting
Gezondheidszorg
Eerstelijnszorg
1. Verloskunde
De NZa heeft per 1 januari 2010 beleidsregels verloskunde vastgesteld die onder andere uitgaan van een lagere rekennorm voor het aantal bevallingen (van 110 naar 105 per jaar) en een stijging van het norminkomen. De tarieven werden tussen 2010 en 2012 in drie stappen verhoogd naar het door de NZa voorgestelde niveau.
2. Verhoging eigen bijdrage fysiotherapie
Verzekerden van 18 jaar en ouder die fysiotherapie of oefentherapie nodig hebben (in verband met een chronische aandoening), betalen sinds 1 januari 2011 de eerste twaalf behandelingen zelf (was voorheen negen behandelingen).
3. Pakketmaatregel tandheelkunde 18–21 jaar
De in het basispakket opgenomen mondzorg wordt voor mensen van 18 jaar en ouder niet langer uit het basispakket vergoed. Tot 1 januari 2011 was deze mondzorg in het verzekerde pakket opgenomen voor mensen tot 22 jaar. Op basis van voorlopige CVZ-cijfers is de geactualiseerde opbrengst van deze maatregel circa € 76 miljoen.
4. Pakketmaatregel extracties door tandheelkundige specialisten
Extracties van solitaire gebitselementen door tandheelkundige specialisten worden vanaf 2011 niet langer uit het basispakket vergoed.
Ziekenhuizen, medisch specialisten en overig curatief
5. Maatregel medisch specialisten (doorwerking 2010)
Om de aanvullende overschrijding (op basis van 2008 cijfers) bij de specialisten te compenseren is de (tarief)korting vanaf 2010 verder opgehoogd met € 137 miljoen (zoals eind 2009 is aangekondigd via een voorhangbrief aan de NZa). De totale korting vanaf 2010 is daarmee op € 512 miljoen uitgekomen.
6. Intertemporele compensatie korting medisch specialisten (schuif 2010)
De NZa heeft na bepaling van de korting van medisch specialisten van € 512 miljoen gedifferentieerd in de tarieven verwerkt. Een deel van de korting in 2010 is hierdoor verschoven naar 2011. Daarom vindt een intertemporele compensatie plaats van € 33 miljoen van 2010 naar 2011.
7. Aanvullende tariefmaatregel medisch specialisten 2011
Omdat het instrumentarium op basis van de aangepaste Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg) nog niet ingezet kon worden per 2011, wordt de aanvullende overschrijding (bovenop de € 512 miljoen) bij de medisch specialisten, op basis van de gegevens over 2009, gecompenseerd door de tarieven bij de medisch specialisten verder te korten met € 136 miljoen.
In het najaar van 2010 is aan de hand van de geactualiseerde CVZ-gegevens over 2009 de korting verlaagd met € 42 miljoen zodat de totale korting over 2011 is uitgekomen op € 606 miljoen (€ 512 miljoen + € 136 miljoen – € 42 miljoen). Dit verklaart het verschil tussen de € 136 miljoen in de ontwerpbegroting en de € 94 miljoen bij de actualisatie. Zie ook de toelichting in paragraaf 4.2 punt 4.
8. Korting ziekenhuizen
Op basis van cijfers over 2009 is ten tijde van het opstellen van de begroting 2011 een overschrijding geconstateerd bij de ziekenhuizen van € 549 miljoen. Om deze overschrijding bij de ziekenhuizen te compenseren werd een korting voorgesteld ter hoogte van deze overschrijding. Meer recente cijfers en herberekeningen van de overschrijding in het najaar 2010 hebben geleid tot een neerwaartse bijstelling van de korting naar € 316 miljoen. In het licht van het Hoofdlijnenakkoord is de korting 2011 incidenteel verder neerwaarts aangepast met € 81 miljoen naar € 235 miljoen. Zie ook de toelichting in paragraaf 4.2 punt 3.
9. Functionele bekostiging eerstelijnsdiagnostiek
Vooruitlopend op het kostenonderzoek van de NZa, met betrekking tot de kosten van de eerstelijnsdiagnostiek is een structurele besparing verwerkt van € 60 miljoen binnen het kader van de ziekenhuizen en de overige curatieve zorg. Deze beparing loopt vanaf 2012 grotendeels mee in het kader instellingen voor medisch-specialistische zorg.
10. Zorgstandaarden
Door meer richtlijnconformiteit en het toepassen van zorgstandaarden bij onder andere Parkinson en Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) zullen de kosten dalen. In het Bestuurlijk Hoofdlijnenakkoord ten aanzien van de ziekenhuiszorg zoals overeengekomen is in juli 2011, zijn ook afspraken gemaakt om te komen tot meer gepast gebruik, doelmatig geneesmiddelengebruik en het terugdringen van praktijkvariatie. Binnen het Hoofdlijnenakkoord wordt dan ook nadere invulling gegeven aan deze besparing.
11. Stepped care
Een stepped care benadering voor verschillende aandoeningen levert een besparing op omdat minder snel onnodig en duurder behandeld wordt. In het Bestuurlijk Hoofdlijnenakkoord ten aanzien van de ziekenhuiszorg geneesmiddelengebruik zijn ook afspraken gemaakt om te komen tot meer gepast gebruik, doelmatig geneesmiddelengebruik en het terugdringen van praktijkvariatie. Binnen het Hoofdlijnenakkoord wordt dan ook nadere invulling gegeven aan deze besparing.
12. Veiligheidsprogramma's
Het intensiveren van veiligheidsprogramma’s in ziekenhuizen vermindert het aantal wondinfecties na een operatie en leidt tot besparingen.
Ziekenvervoer
13. Efficiencymaatregel ambulances
Met de ambulancesector is een convenant afgesloten waarin overeenstemming is bereikt over het behalen van meer efficiency. In verband hiermee zijn de beschikbare middelen voor de ambulancezorg neerwaarts bijgesteld.
Genees- en hulpmiddelen
14/15. Farmaceutische hulp/Uitbreiding inkoopbeleid zorgverzekeraars
Dit betrof een saldopost van lagere uitgaven voor geneesmiddelen als gevolg van het de afgelopen jaren gevoerde (preferentie)beleid en een verhoging van de receptregelvergoeding in 2010. Omdat een aantal zorgverzekeraars het beleid ten aanzien van de inkoop van geneesmiddelen vanaf 2011 had uitgebreid, werd in de begroting 2011 een verdere besparing voorzien, met name bij niet-generieke geneesmiddelen. Recente cijfers maken duidelijk dat de substitutie naar middelen met lagere prijzen en prijsverlagingen onder invloed van het preferentiebeleid van zorgverzekeraars nog meer opleveren dan eerder was ingeschat, hoewel het effect daarvan lastig is af te zonderen van alle volume- en prijsontwikkelingen bij geneesmiddelen.
16. Onder verantwoordelijkheid van de ziekenhuissector brengen van bepaalde dure geneesmiddelen
TNF-alfaremmers die extramuraal werden verstrekt en onder het geneesmiddelenvergoedingensysteem vielen, zijn per 1 januari 2012 onder verantwoordelijkheid van de ziekenhuissector gebracht. De middelen voor TNF-alfaremmers zijn per die datum overgeheveld naar het kader ziekenhuizen, verminderd met een korting vanuit de gedachte dat ziekenhuizen beter in staat zijn om te onderhandelen over de prijs. Voor de in 2011 ingeboekte besparing is alternatieve invulling gevonden door doelmatiger gebruik van TNF-alfaremmers binnen de reumatologie en ruimte binnen het geneesmiddelenkader.
17. Pakketmaatregel anticonceptie > 21 jaar
Anticonceptiva voor vrouwen ouder dan 21 jaar worden sinds 1 januari 2011 niet langer uit het basispakket vergoed. In de ontwerpbegroting 2011 is de opbrengst geraamd op € 32 miljoen, zijnde het saldo van lagere uitgaven aan geneesmiddelen (– € 65 miljoen) en lagere opbrengsten van eigen bijdragen (€ 33 miljoen).
18. Pakketmaatregel beperkte vergoeding antidepressiva
Aangezien er geen sprake is van specifiek aanwijsbare antidepressiva voor mensen met een milde of matige depressie, is het niet mogelijk bepaalde middelen uit te sluiten van vergoeding en moet de besparing worden gerealiseerd door patiënten met een milde of matige depressie minder antidepressiva voor te schrijven.
19. Beweegkuur opnemen in pakket
De preventieve interventie «beweegkuur» is niet in het verzekerde pakket opgenomen. De hiervoor gereserveerde middelen zijn in 2011 vrijgevallen en ingezet binnen het totaal van de begroting 2011.
20. Pakketmaatregel mobiliteitshulpen
Naar aanleiding van de motie-Agema c.s. (Kamerstuk 32 500 XVI, nr. 53) is de voorgenomen pakketmaatregel voor eenvoudige mobiliteitshulpen zoals krukken, loophekjes, loophulpen, rollators en serveerwagens niet doorgegaan. De aanspraak is binnen het basispakket gehandhaafd. Dekking daarvoor is in 2011 gevonden bij meerontvangsten bij het opleidingsfonds en vanaf 2012 via de zogenaamde taakstellende intensiveringsmiddelen uit het Regeerakkoord.
Geestelijke gezondheidszorg
21. Invoering eigen bijdrage tweedelijns ggz
In de VWS-begroting 2011 was opgenomen dat voor verzekerden van 18 jaar en ouder die tweedelijns ggz nodig hebben, een eigen bijdrage voor behandeling zou worden ingevoerd. De opbrengst van deze maatregel was geraamd op € 110 miljoen per jaar. Na bespreking in de Tweede Kamer is besloten de invoering van een eigen bijdrage in de tweedelijns ggz uit te stellen tot 2012. Dekking hiervoor is voor € 75 miljoen gevonden binnen het geneesmiddelenkader en voor € 35 miljoen in verschuiving patiëntstromen binnen de ggz sector (van tweedelijns-ggz naar goedkopere eerstelijns-ggz).
Langdurige zorg
Zorg in natura
22. Beëindigen bonus-malusregeling
De bonus-malusregeling in de AWBZ is per 2011 beëindigd. Dit heeft een besparing opgeleverd van circa € 60 miljoen.
23. Contracteerruimte verlagen
Het vorige kabinet heeft de contracteerruimte in de AWBZ structureel verlaagd met € 142 miljoen. Met de taakstelling best practices en de maatregel ontbureaucratisering AWBZ uit de begroting 2010 was de totale verlaging van de contracteerruimte in 2011 € 287 miljoen. Het huidige kabinet heeft in het Regeerakkoord vanaf 2012 extra middelen beschikbaar gesteld voor de langdurige zorg. Hiervan is € 142 miljoen ingezet om de verlaging van de contracteerruimte ongedaan te maken.
24. Verhogen van de minimale eigen bijdrage
Dit betreft het invoeren van een minimum eigen bijdrage van circa € 400 per maand in het hoge intramurale eigen bijdrage regime voor cliënten die langdurig (> 0,5 jaar) worden verzorgd. Het huidige kabinet heeft besloten van deze maatregel af te zien. Het besparingsverlies dat hiermee is ontstaan, is verwerkt in de Startnota van het kabinet (Kamerstuk 32 500 XVI, nr. 29) en de VWS-begroting 2012.
Persoonsgebonden budgetten
25. Persoonsgebonden budgetten
Dit betreft de opbrengst van een pakket aan maatregelen ten aanzien van de pgb’s, waaronder een verlaging van de tarieven. De overige maatregelen zijn door het huidige kabinet vervangen door de pgb-maatregelen vanaf 1 januari 2012. Hierbij zijn ook de pgb-vergoedingen verhoogd in lijn met het ophogen van de zzp-tarieven.
Overige langdurige zorg
26. Inzet reserve AWBZ-knelpunten
In het kader van de pakketmaatregel begeleiding waren middelen gereserveerd ter compensatie van mogelijke negatieve effecten. Deze middelen zijn ingezet ten gunste van de AWBZ.