Artikel
Algemene doelstelling
De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen van ziekte en zwangerschap.
De overheid vindt dat mensen die ziek worden en waarbij de loonbetalingsverplichting bij ziekte voor de werkgever niet van toepassing is, ook verzekerd moeten zijn van een tijdelijk loonvervangend inkomen. Zij kunnen het verlies aan inkomen daarom voor een periode van twee jaar, gelijk aan de periode van de loonbetalingsverplichting, opvangen met een uitkering op grond van de Ziektewet (ZW). Door middel van verzuimbegeleiding en re-integratie stimuleert de overheid deze werknemers om zo snel mogelijk weer aan het werk te gaan.
Ook tijdens de periode van zwangerschaps- en bevallingsverlof voorziet de overheid in tijdelijk loonvervangend inkomen. Op grond van de Wet arbeid en zorg (WAZO) komen zwangere werkneemsters en zelfstandigen in aanmerking voor een uitkering.
Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom of asbestose door blootstelling aan asbest, kunnen van de overheid een tegemoetkoming of een voorschot op een schadevergoeding ontvangen op grond van de Regeling tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS).
Werknemers in Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering op grond van de Ziekteverzekering (ZV).
Rol en verantwoordelijkheid
De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefinancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen regisseert de Minister. Hij is verantwoordelijk voor:
-
• De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van wet- en regelgeving;
-
• De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen;
-
• De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door UWV en SVB;
-
• De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).
Beleidsconclusies
De beleidswijzigingen in 2014 zijn uitgevoerd zoals aangekondigd in de begroting 2014.
Op 1 januari 2014 is als onderdeel van de Wet beperking ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid vangnetters (BeZaVa) premiedifferentiatie in de ZW ingevoerd. Het doel is om werkgevers meer prikkels te geven om ziekteverzuim te voorkomen en te beperken. Het is nog te vroeg om uitspraken te doen over de effecten hiervan. De evaluatie van de Wet BeZaVa loopt; resultaten hiervan zullen in 2015 en 2016 beschikbaar komen. In het sociaal akkoord is afgesproken dat de invoering (per 2014) van de arbeidsverledeneis in de ZW geen doorgang vindt. Tevens is afgesproken dat de sociale partners innovatieve werkwijzen gaan ontwikkelen die de re-integratie van vangnetters bevorderen. In 2014 zijn sociale partners hiertoe ZW-pilots gestart.
Met ingang van 2014 is de TAS uitgebreid zodat mensen die als gevolg van het werken met asbest de ziekte asbestose hebben opgelopen ook in aanmerking komen voor een tegemoetkoming.
In 2014 zijn twee onderzoeken over de loondoorbetaling bij ziekte uitgevoerd die begin 2015 naar de Tweede Kamer zijn gestuurd22. Het kabinet wil de uitkomsten van beide onderzoeken in een brede context bezien, in onderlinge samenhang met de uitkomsten van het IBO zzp en de voorgenomen belastingherziening.
Budgettaire gevolgen van beleid
| artikelonderdeel | Realisatie 2010 | Realisatie 2011 | Realisatie 2012 | Realisatie 2013 | Realisatie 2014 | Begroting 2014 | Verschil 2014 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Verplichtingen | – | – | – | 6.171 | 6.430 | 6.805 | – 375 |
| Uitgaven | 3.520 | 4.391 | 5.458 | 6.171 | 6.430 | 6.805 | – 375 |
| Inkomensoverdrachten | 3.520 | 4.391 | 5.458 | 6.171 | 6.430 | 6.805 | – 375 |
| TAS | 3.520 | 3.195 | 3.773 | 3.700 | 3.900 | 4.858 | – 958 |
| Ziekteverzekering (Caribisch Nederland) | 0 | 1.196 | 1.685 | 2.471 | 2.530 | 1.947 | 583 |
| Ontvangsten | 0 | 0 | 0 | 301 | 836 | 0 | 836 |
| artikelonderdeel | Realisatie 2010 | Realisatie 2011 | Realisatie 2012 | Realisatie 2013 | Realisatie 2014 | Begroting 2014 | Verschil 2014 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Uitgaven | 2.597.604 | 2.671.886 | 2.704.398 | 2.701.333 | 2.687.920 | 2.732.985 | – 45.065 |
| Inkomensoverdrachten | 2.597.604 | 2.671.886 | 2.704.398 | 2.701.333 | 2.687.920 | 2.678.707 | 9.213 |
| ZW | 1.511.604 | 1.551.000 | 1.594.000 | 1.612.562 | 1.525.377 | 1.473.747 | 51.630 |
| ZW eigen-risicodragers | – | – | – | – | 54.307 | 61.901 | – 7.594 |
| WAZO | 1.086.000 | 1.120.886 | 1.110.398 | 1.088.771 | 1.108.236 | 1.143.059 | – 34.823 |
| Nominaal | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 54.278 | – 54.278 |
| Ontvangsten | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
A. Inkomensoverdrachten
Toelichting financiële instrumenten
A1. Tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS)
Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom of asbestose als gevolg van blootstelling aan asbest, kunnen een tegemoetkoming ontvangen op grond van de TAS. Indien zij de ziekte maligne mesothelioom of asbestose hebben gekregen door te werken met asbest (in dienst van een werkgever) of maligne mesothelioom hebben opgelopen via werkkleding van een huisgenoot, dan is de (voormalige) werkgever hiervoor aansprakelijk en kunnen zij een schadevergoeding bij de werkgever eisen. Dit kan echter lang duren. Tegelijkertijd is de levensverwachting van mensen met de ziekte maligne mesothelioom vaak erg kort. De TAS heeft tot doel asbestslachtoffers bij leven maatschappelijke erkenning te bieden in de vorm van een tegemoetkoming. Deze wordt vaak uitgekeerd in de vorm van een voorschot. Als de (voormalige) werkgever later alsnog een schadevergoeding betaalt, wordt de tegemoetkoming hiermee verrekend. De TAS wordt uitgevoerd door de SVB.
Budgettaire ontwikkelingen
De uitkeringslasten van de TAS zijn € 1 miljoen lager uitgekomen dan begroot. Dit komt doordat het aantal toegekende voorschotten in 2014 lager is uitgekomen dan verwacht vanwege een meevallend aantal toekenningen wegens asbestose.
Beleidsrelevante kerncijfers
Het aantal toegekende voorschotten TAS is licht toegenomen (de sterke stijging die de tabel impliceert, heeft met name te maken met de afronding op honderdtallen) en het aantal terugontvangen voorschotten TAS is gedaald. De verwachte piek van het aantal toekenningen in 2014 – omdat dit het eerste jaar is waarin de TAS is uitgebreid – heeft zich niet voorgedaan. Het aantal toegekende voorschotten en het aantal terugontvangen voorschotten zijn lager uitgekomen dan verwacht.
| Realisatie 2012 | Realisatie 2013 | Realisatie 2014 | Begroting 2014 | Verschil 2014 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Aantal toekenningen voorschot TAS (x 1.000 uitkeringen) | 0,3 | 0,3 | 0,4 | 0,5 | – 0,1 |
| Aantal terugontvangen voorschotten TAS (x 1.000 uitkeringen) | 0,2 | 0,2 | 0,1 | 0,2 | – 0,1 |
| Aantal toekenningen bij leven ten opzichte van totaal aantal toekenningen (%) | 87 | 84 | 85 | 87 | – 2 |
A2. Ziekteverzekering (ZV) (Caribisch Nederland)
Werknemers op Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering (ziekengeld) op grond van de ZV. De uitkering is gerelateerd aan het loon van de werknemer. De SZW-unit bij de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) is verantwoordelijk voor de uitvoering van deze regeling in Caribisch Nederland.
Budgettaire ontwikkelingen
In 2014 zijn 300 ZV-uitkeringen toegekend. De regeling en het uitvoeringsloket van SZW raken steeds beter bekend, waardoor men gemakkelijker tot een aanvraag komt. De uitkeringslasten zijn hierdoor in 2014 circa € 0,6 miljoen hoger dan begroot.
Beleidsrelevante kerncijfers
| Realisatie 2012 | Realisatie 2013 | Realisatie 2014 | Begroting 2014 | Verschil 2014 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Volume Ziekteverzekering (x 1.000 uitkeringen, ultimo) | 0,2 | 0,3 | 0,3 | 0,2 | 0,1 |
A3. Ziektewet (ZW) inclusief ZW eigen-risicodragers
De ZW geeft zieke werknemers het recht op een uitkering, als zij geen werkgever meer hebben die in geval van ziekte loon moet doorbetalen. De ZW geldt ook voor een beperkte groep werknemers die wel in dienst is van een werkgever, namelijk werknemers die tijdelijk ongeschikt zijn voor het verrichten van hun werk wegens arbeidsongeschiktheid als gevolg van zwangerschap en orgaandonatie en werknemers met een zogenaamde no-riskpolis. De ZW bevat minimumnormen voor re-integratie. De ZW wordt uitgevoerd door het UWV. Voor uitzendkrachten en eindedienstverbanders is het mogelijk voor werkgevers om eigenrisicodrager te worden.
Budgettaire ontwikkelingen
De uitkeringslasten in 2014 zijn € 44 miljoen hoger uitgekomen dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 31 miljoen, het ZW-deel binnen de post nominaal in tabel 6.2) is sprake van een verschil van € 13 miljoen. Dit verschil komt voor het grootste deel voor rekening van hoger dan verwachte uitgaven bij de vangnetgroepen eindedienstverbanders en zieke werklozen. Bij de vangnetgroep uitzendkrachten komen de uitgaven lager uit dan verwacht door uittreding van werkgevers naar eigenrisicodragerschap.
Beleidsrelevante kerncijfers
Het gemiddelde ZW-volume is in 2014 met 4.000 afgenomen. Dit is voornamelijk het gevolg van werkgevers die eigenrisicodrager zijn geworden. Ziektegevallen bij deze werkgevers verdwijnen uit het zicht van het UWV.
Handhaving
Het aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling is met 400 afgenomen. De hoogte van het gemiddelde benadelingsbedrag is gestegen tot € 3.000.
| Realisatie 2012 | Realisatie 2013 | Realisatie 2014 | |
|---|---|---|---|
| Preventie1 | |||
| Gepercipieerde detectiekans (%) | – | – | 79 |
| Kennis van de verplichtingen (%) | – | – | 94 |
| Opsporing2 | |||
| Aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling (x 1.000) | 1,6 | 1,6 | 1,2 |
| Totaal benadelingbedrag (x € 1 mln) | 2,4 | 4,0 | 3,5 |
A4. Wet arbeid en zorg (WAZO)
De WAZO bundelt een aantal wettelijke verlofvormen, zoals het zwangerschaps- en bevallingsverlof, kraamverlof, adoptie- en pleegzorgverlof, ouderschapsverlof en kort- en langdurend zorgverlof. Soms bestaat er recht op (gedeeltelijke) loondoorbetaling of op een uitkering van het UWV (zwangerschaps- en bevallingsuitkering en adoptie- en pleegzorguitkering). De WAZO wordt uitgevoerd door het UWV.
Budgettaire ontwikkelingen
De uitkeringslasten in 2014 zijn € 35 miljoen lager uitgekomen dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 23 miljoen, het WAZO-deel binnen de post nominaal in tabel 6.2) is sprake van een verschil van € 58 miljoen. Dit verschil is voor een belangrijk deel te verklaren uit een lager dan geraamd volume (4.000 uitkeringen). Bij het opstellen van de begroting over 2014 werd voor de doelgroep uitgegaan van een lichte extra loongroei bovenop de gemiddelde loongroei. Deze extra groei heeft zich niet voorgedaan, waardoor de gemiddelde daguitkering ruim € 2 lager was dan geraamd.
Beleidsrelevante kerncijfers
Het aantal uitkeringen op grond van zwangerschaps- en bevallingsverlof is met 4.000 uitkeringen achtergebleven bij de raming.
| Realisatie 2012 | Realisatie 2013 | Realisatie 2014 | Begroting 2014 | Verschil 2014 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Totaal aantal toekenningen zwangerschap- en bevallingsverlofuitkering (x 1.000) | 144 | 142 | 139 | 143 | – 4 |
| Aantal toekenningen werknemers (x 1.000) | 134 | 133 | 130 | 134 | – 4 |
| Aantal toekenningen zelfstandigen (x 1.000) | 9,92 | 8,8 | 8,6 | 9,0 | – 0,4 |
B. Ontvangsten
De ontvangsten van € 0,8 miljoen betreffen restituties die betrekking hebben op verrekeningen inzake betaalde rijksvergoedingen TAS in 2013.