In aanvulling op de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk wordt in dit onderdeel gerapporteerd over het voor 2015 tussen Tweede Kamer en Regering afgesproken focusonderwerp voor de verantwoording: «Duurzaam Inkopen» en over een aantal in de Rijksbegrotingsvoorschriften opgenomen rapportage-items.

A. Duurzaam inkopen (focusonderwerp)

In de bedrijfsvoeringsparagraaf 2014 heb ik de ambitie gemeld om zelf het goede voorbeeld te geven en een voortrekkersrol te vervullen bij duurzame bedrijfsvoering. In het duurzaamheidsverslag rapporteert IenM over de duurzaamheid van de IenM organisatie. In de in 2015 met de marktpartijen opgestelde Marktvisie hoe Opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw en infra – waaronder IenM – gaan samenwerken om de ambities gerealiseerd te krijgen, speelt duurzaam inkopen een belangrijke rol. Het gaat erom dat er samengewerkt wordt met het oog op de gehele levensduur waarbij er ruimte gezocht wordt voor innovatie en duurzaamheid. Dit draagt bij aan IenM als launching customer voor duurzame producten en helpt om de volgende generatie een prettige leefomgeving te verzekeren.

In 2015 is samen met andere Ministeries gewerkt aan een Plan van Aanpak Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI), dat 11 september 2015 aan de Kamer werd aangeboden. Het plan heeft tot doel een nieuw impuls aan het inkoopbeleid van overheden te geven zodat MVI integraal onderdeel uit gaat maken van hun inkooptrajecten. Het gaat daarbij nadrukkelijk om het uitdagen van producenten om duurzaam te leveren in brede zin. People, Planet en Profit. Er wordt bij de verdere uitwerking en uitvoering van het Plan van aanpak MVI samen met provincies, gemeenten en waterschappen opgetrokken. Deze blijven echter primair verantwoordelijk voor hun eigen inkoopbeleid. Het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties worden daarbij ook betrokken.

IenM past bij haar inkopen de criteriadocumenten maatschappelijk verantwoord inkopen toe zoals voor de Rijksoverheid verplicht is. Omdat Rijkswaterstaat (RWS) duurzaamheid hoog in het vaandel heeft staan, wordt er meer gedaan dan deze criteria alleen. RWS werkt aan een leefbaar Nederland en heeft als doel om in 2020 de CO₂ reductie met 20% te hebben verminderd en een energie besparing van 20% te hebben gerealiseerd ten opzichte van 2010. Bij alle inkopen wordt uitwerking gegeven aan de centrale thema’s voor leefbaarheid: Economie, Klimaat en Energie. In de projectaanpak voorafgaande aan de aanbesteding is ook duurzame gebiedsontwikkeling een thema.

RWS werkt samen met keten partners om de ambities waar te maken. RWS is mede ondertekenaar en initiatiefnemer van de green deal duurzaam GWW (Grond Weg en Waterbouw). Samen met andere opdrachtgevers en marktpartijen heeft RWS zich in 2015 ingezet voor een duurzame realisatie van infrastructuur. In 2015 zijn alle projecten aanbesteed met de CO₂-Prestatieladder en is het merendeel van de grote projecten aanbesteed met DuboCalc. Dubocalc is de tool die bij GWW aanbestedingen wordt gebruikt om de milieubelasting van het gebruikte materiaal te berekenen. De CO₂-prestatieladder heeft een duurzame bedrijfsvoering door opdrachtnemers gestimuleerd, zoals investeringen in zuinig materieel. Met Dubocalc heeft RWS in 2015 bereikt dat aannemers duurzamer gingen ontwerpen zodat minder materiaal nodig was, installaties energiezuiniger werden en als voorbeeld de Beatrixsluis energieneutraal werd aangeboden. Om resultaten te kunnen boeken bij inkoop werkt RWS ook samen met partijen in de keten om innovaties mogelijk te maken. Zo zijn in 2015 verschillende soorten duurzaam asfalt goedgekeurd voor gebruik voor rijkswegen en was RWS met de markt in gesprek over de green deals LED-verlichting, duurzaam beton en duurzame logistiek in de bouw.

Tot slot enkele praktijkvoorbeelden op gebied van duurzaamheid die het Ministerie van IenM in 2015 heeft gerealiseerd:

• a. In september 2015 kocht IenM de rechten van 35 duizend megawattuur stroom uit Nederlandse windmolens om zijn energiegebruik te verduurzamen

• b. IenM voert namens het rijk het categoriemanagement voor kantoormeubilair en heeft de ambitie uitgesproken deze hele categorie circulair te maken. Eind 2015 heeft IenM in samenwerking met haar facilitaire dienstverlener een circulaire aanbesteding «vervanging en onderhoud van kantoor wand – en vloerstoffering» in de markt gezet.

• c. I&M experimenteert met nieuwe samenwerkingsvormen in publiekprivate samenwerking en participeert, faciliteert en initieert actief in green deals op diverse gebieden. I&M is hierin dus ook zelf een proeftuin voor eigen beleid, ontwikkelt en deelt deze kennis en gebruikt kennis en ervaring van andere organisaties.

B. MenO-beleid en frauderisico’s

Risico’s op Misbruik en Oneigenlijk gebruik (MenO) en fraude spelen bij aanbestedingen, subsidies, vergunningen, heffingen, bij organisaties op afstand en bij rapportages over voortgang grote projecten en totstandkoming indicatoren.

Naast de risico’s intern Rijk (Intern Rijk is een nieuwe gedragscode integriteit in werking getreden in 2015) worden risico’s onderkend door inbreuken op integrale beveiliging (zie hieronder ICV en cyber), door samenspanning (functiescheiding handhaven) en door afhankelijkheid van derdengegevens. De majeure MenO- en frauderisico’s bij Infrastructuur en Milieu hebben betrekking op aanbestedingen en subsidieverlening.

Gedurende het rapportagejaar is gewerkt aan een vast te stellen MenO beleid met betrekking tot subsidies. Dit bestaat uit zes stappen:

• 1. Omvang van de subsidies terug brengen (SVIR-TK 32500-A-83);

• 2. Bij de subsidie-uitvoering functiescheiding toepassen voor specifieke handelingen en bij subsidie-evaluatie functies extra deel laten nemen (Compacte Rijksdienst nr. 11:RVO is belast met de uitvoering van de backoffice voor subsidieregelingen voor bedrijven met uitzondering van ProRail; IBI voert subsidiehandelingen uit voor ProRail en instellingen);

• 3. Regelgeving opstellen waardoor registratie misbruik wettelijk mogelijk is (Kaderbesluit IenM subsidies);

• 4. Opstellen risicoanalyse conform rijksbrede subsidiekader en daarbij betrekken van de juridische, uitvoerende, controlerende en desgewenst handhavende functionarissen;

• 5. Uitvoeren interdepartementaal voorgeschreven handelingen met het oog op het voorkomen van misbruik bij subsidies (Rijksbrede leidraad voor het tegengaan van Misbruik & Oneigenlijk gebruik bij subsidies);

• 6. Evalueren van het MenO beleid interdepartementaal en departementaal zodat het MenO beleid de basis vormt voor de risicoanalyses en de beheersmaatregelen voor subsidies en inhoud kan geven aan het reviewbeleid.

Bij aanbestedingen krijgt de relatie met de markt veel aandacht. Mogelijke risico’s hierbij zijn strafrechtelijke risico’s als omkoping en fraude, mededingingsrechterlijke risico’s als marktverdeling en prijsafspraken, alsmede het niet opmerken, melden of oppakken van signalen over mogelijke onregelmatigheden. In procedures rondom aanbesteding, handhaving en inkoop zijn maatregelen ingebouwd om de integriteitsrisico’s af te dekken. Onafhankelijkheid van derden en scheiding van verantwoordelijkheden wordt geborgd door de interne procedures. IenM kent procedures voor het signaleren en melden van onregelmatigheden. Daarnaast heeft RWS beleid ontwikkeld voor het tegengaan van voorkennis en belangenverstrengeling bij aanbestedingen. Zo heeft RWS een Gedragscode Publiek Opdrachtgeverschap ontwikkeld en heeft RWS een centraal meldpunt ingesteld waar opdrachtnemers met opmerkingen en klachten terecht kunnen.

C. Informatievoorziening (grote ICT projecten en beveiliging kritieke systemen).

Bij de ontwikkeling van nieuwe systemen en functionaliteiten vanaf 5 miljoen euro wordt gerapporteerd via het rijksictdashboard. Bij de beheersing van informatiebeveiligingsrisico’s wordt gebruik gemaakt van instrumenten zoals de BIT toets. De in 2015 uitgebrachte BIT adviezen staan vermeld op eerder genoemd dashboard. Voor de beveiliging van kritieke systemen zijn processen ingericht en is over het verslagjaar een in-control verklaring aan Wonen en Rijksdienst verstrekt.

D. Instructie Rijksdienst