A Algemene doelstelling

Een (compacte) overheid met voldoende en goed gekwalificeerde, integere medewerkers en politieke ambtsdragers tegen verantwoorde kosten.

B Rol en verantwoordelijkheid

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor de werking van het stelsel waarin (organisaties van) werkgevers en werknemers in verschillende overheids- en onderwijssectoren afspraken over de collectieve arbeidsvoorwaarden maken. Dit is vastgelegd in de Ambtenarenwet, de Algemene Pensioenwet Politieke Ambtsdragers en de Wet privatisering ABP. De Minister van BZK stimuleert de doorvertaling van kabinetsbeleid naar afspraken over arbeidsvoorwaarden in en tussen de sectoren. De Minister van BZK is tevens verantwoordelijk voor het arbeidsmarktbeleid in de publieke sector en werkt aan het vergroten van de aantrekkelijkheid van de overheid als werkgever alsmede aan het vergroten van de productiviteit.

De Minister van BZK staat voor een overheid die een aantrekkelijke werkgever is en goede medewerkers aantrekt. De kwaliteit van de publieke sector valt of staat met de input en inzet van haar medewerkers, de bestuurders en ambtenaren, die binnen de publieke sector hun werk doen. Tegelijkertijd is het werken voor de overheid bijzonder, want de overheid heeft bijzondere taken. Dit vraagt om medewerkers die goed kunnen omgaan met de publieke taak en verantwoordelijkheid van de overheid. De publieke verantwoordelijkheid van de overheid vraagt om het tegengaan van bovenmatige topbeloningen in de (semi)publieke sector. De Minister van BZK is verantwoordelijk voor het goed functioneren van het op de Wet normering topinkomens (WNT) gebaseerde stelsel dat hiervoor de grondslag biedt. Bij goed werkgeverschap hoort het beschermen van het personeel. De Minister van BZK voert daarom de regie over de landelijke aanpak van agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak en er worden voorwaarden gecreerd ter bescherming van klokkenluiders binnen de publieke sector.

De Minister van BZK is uitvoeringsverantwoordelijk voor de rechtspositionele regelingen van (voormalige) politieke ambtsdragers, de pensioenregelingen van Nederlandse ambtenaren uit de voormalige overzeese gebiedsdelen en hun nagelaten betrekkingen, de (her-)benoemingen en ontslagen van onder andere burgemeesters, commissarissen der Koning en leden van de Raad van State, het decoratiestelsel en voor de toekenning van Koninklijke onderscheidingen.

C Beleidsconclusies

Goede uitvoering Wet normering topinkomens (WNT)

De algemene voorlichting over de WNT en alle onderliggende uitvoeringsregels is in 2016 onverminderd voortgezet. Daarbij was in het bijzonder aandacht voor voorlichting over het overgangsrecht, omdat topfunctionarissen met een bezoldiging hoger dan de WNT-1 norm hun bezoldiging in 2017 voor het eerst moeten gaan afbouwen. Tevens is op www.topinkomens.nl een forum gelanceerd waarop iedereen toepassingsvragen over de wet kan stellen. Dit bevordert de openheid en toegankelijkheid van kennis over de wet. Daarnaast is het register van (semi)publieke instellingen die onder de WNT vallen, net als in 2015, verbeterd en geactualiseerd. Ook heeft in 2016 wederom planmatig en risicogericht toezicht op naleving van de WNT plaatsgevonden. Indien nodig is er handhavend opgetreden of zijn andere Ministers geadviseerd over handhavingsmaatregelen. In 2016 is tot slot het normenkader geactualiseerd. Hiertoe zijn de Uitvoeringsregeling WNT, de Beleidsregels WNT 2017 en het Controleprotocol WNT vastgesteld.

Ambtelijke rechtspositie

Op 27 september 2016 is na ruim een jaar de plenaire behandeling van het wetsvoorstel normalisering rechtspositie ambtenaren in de Eerste Kamer hervat. Hierna is het wetsvoorstel op 8 november 2016 in de Eerste Kamer aangenomen (Handelingen I 2016–2017, nr. 6, item 4).

Ambtelijk vakmanschap/kernwaarden

De Minister van BZK heeft de Tweede Kamer geïnformeerd over de gerealiseerde initiatieven in het debat over ambtelijk vakmanschap en ambtelijke kernwaarden en over beleidsvoornemens voor verankering van de ambtelijke kernwaarden (Kamerstukken II 2016–2017 34 550 VII, nr. 4). Vanwege de ontwikkelingen rondom de normalisering van de ambtelijke rechtspositie, is in 2016 vooralsnog afgezien van een wettelijke verankering van ambtelijke kernwaarden. Intussen speelt het programma «Ambtelijk vakmanschap» een verbindende en ondersteunende rol bij de vernieuwingen in het vak. Het programma loopt door tot oktober 2017.

Huis voor Klokkenluiders

Op 1 maart 2016 heeft de Eerste Kamer het initiatiefwetsvoorstel Huis voor klokkenluiders aangenomen (Handelingen I 2015–2016, nr. 21, item 9). Op 1 juli 2016 is het Huis daadwerkelijk actief geworden.

D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

E Toelichting op de financiële instrumenten

7.1 Overheid als werkgever

Subsidies

Diverse subsidies

Integriteit en professionalisering

De Minister van BZK werkt aan de bevordering van integriteit en professionalisering binnen de overheid. Tot aan 1 juli 2016 is via het Centrum voor arbeidsverhoudingen bij overheidspersoneel (Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS) en het Steunpunt Integriteitsonderzoek Politieke Ambtsdragers) het integriteitsbesef en een evenwichtig en samenhangend integriteitsbeleid bij publieke organisaties bevorderd. Daartoe zijn integriteitsbijeenkomsten georganiseerd, presentaties gegeven, instrumenten en leidraden ontwikkeld en diverse opleidingen en workshops gefaciliteerd. Vanaf 1 juli 2016 zijn deze activiteiten verricht via het Huis voor Klokkenluiders en het Steunpunt Integriteitsonderzoek Politieke Ambtsdragers (zie voor meer informatie www.integriteitoverheid.nl).

Vanuit het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (NGB) zijn, uit het Professionaliseringsfonds, diverse activiteiten uitgevoerd ten behoeve van de verdere professionalisering van de uitoefening van de burgemeestersfunctie. Voor deze activiteiten is het NGB een subsidie verstrekt.

Programma Veilige Publieke Taak

In 2016 zijn geen subsidies verstrekt voor het programma Veilige Publieke Taak (VPT).

Subsidies Overlegstelsel

Door het subsidiëren van de Stichting Verdeling Overheidsbijdragen (SVO), het Verbond Sector-werkgevers Overheid (VSO) en de Stichting Centrum voor Arbeidsverhoudingen Overheidspersoneel is bijgedragen aan het in stand houden van een overlegstelsel inzake arbeidsmarktbeleid.

Subsidies internationaal

Er is een subsidie verstrekt aan het European Institute of Public Administration, die wordt aangewend ter bevordering van de vaardigheden van overheidsfunctionarissen bij het afhandelen van zaken van de Europese Unie.

Opdrachten

Arbeidsmarktbeleid

De Minister van BZK heeft op het gebied van arbeidsmarktbeleid een regisserende rol. Om die rol goed uit te kunnen oefenen is een goede basiskennis nodig. Het gaat dan bijvoorbeeld om kennis over de omvang en samenstelling van het werknemersbestand in de publieke sector, over de drijfveren en betrokkenheid van de medewerkers, de mate van tevredenheid over de organisatie, de leidinggevende en personele mobiliteit. Hiertoe wordt opdracht gegeven aan ICTU voor het programma Internetspiegel. Met deze kennis heeft de Minister het werkgeverschap ondersteund op landelijk en lokaal niveau binnen de overheid.

Programma Veilige Publieke Taak

In 2016 is vanuit het programma Veilige Publieke Taak ingezet op het verzamelen en beschikbaar maken van kennis, handreikingen en andere instrumenten op de website www.agressievrijwerk.nl. Om werkgevers en werknemers te stimuleren is in samenwerking met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en als onderdeel van de campagne «Duurzame inzetbaarheid», de deelcampagne «Wees duidelijk over agressie; altijd melden, altijd bespreken, altijd handelen» uitgevoerd. Dit programma is eind 2016 beëindigd.

Uit de monitor «Integriteit en veiligheid openbaar bestuur 2016» blijkt dat agressie en geweld gericht op overheidsmedewerkers afneemt. Daartegenover staat een zorgelijke stijging van het aantal slachtoffers van agressie en geweld onder politieke ambtsdragers (Kamerstukken II 2016–2017 28 684, nr. 486).

Zorg voor politieke ambtsdragers

Politieke ambtsdragers zijn in 2016 in de gelegenheid gesteld om deel te nemen aan opleidingen en trainingen en te werken aan kwaliteiten en vaardigheden, via het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (NGB), de Wethoudersvereniging, Raadslid.nu en de Vereniging van Griffiers (Vvg).

In het programma «Lokale Democratie in Beweging» is in 2016 gewerkt aan verbetering van het samenspel tussen gemeentelijke bestuurders en vertegenwoordigers (www.lokaledemocratieinbeweging.nl). In samenwerking met de VNG, Raadslid.nu en de Vvg is in het programma «Versterking aanzien en aantrekkelijkheid van het politieke ambt» met de beroepsgroepen en koepels een samenhangend geheel aan activiteiten uitgevoerd om sterker zichtbaar te maken wat politieke functies inhouden en welke waardevolle rol politici spelen in onze samenleving. Zo zijn bestuurders, volksvertegenwoordigers en mensen in hun bestuurlijke omgeving gaan optreden als ambassadeur van het politieke ambt en is een ambassadeursnetwerk opgericht. In 2016 hebben 70 gemeenten met financiële ondersteuning van de Minister van BZK de cursus Politiek Actief aan hun inwoners aangeboden, waarmee het politieke bewustzijn van burgers vergroot wordt en zij gestimuleerd worden om (lokaal) politiek actief te worden. Ook is er in samenwerking met ProDemos en de Universiteit van Tilburg een pilot uitgevoerd bij de herindelingsverkiezingen van Meijerijstad om te onderzoeken wat werkt om de opkomst bij jonge kiezers te bevorderen. Naar aanleiding van het ROB-rapport «15,9 uur» en het Briefadvies «Niet alleen een ambt, maar ook een ambacht» is in oktober 2016 een congres georganiseerd over de kwaliteiten en vaardigheden die in deze tijd van politieke ambtsdragers, bestuurders en volksvertegenwoordigers gevraagd worden.

De gelijkwaardigheid van de arbeidsvoorwaardenontwikkeling in de markt en bij de overheid is een belangrijk uitgangspunt van het beleid. Omdat er in de jaren 2010 tot en met 2014 sprake is geweest van een nullijn voor de overheidssectoren is in die jaren de jaarlijkse afwijking in contractloonontwikkeling tussen markt en overheid negatief geweest. Door het gesloten loonruimteakkoord in 2015 lag de loonontwikkeling bij de overheid in 2015 en 2016 hoger dan de loonontwikkeling in de markt in dezelfde periode. Deze loonontwikkeling is deels bekostigd door een verlaging van de pensioenpremie in 2015, en deels door een aanvullende bijdrage van het kabinet. De derde indicator, gemiddelde uitstroomleeftijd naar pensioen, stijgt licht. Dit hangt samen met een versobering van de pensioenopbouw en verhoging van de AOW leeftijd in lijn met kabinetbeleid om langer door te werken.