Twee kabinetten in een jaar
Dit jaarverslag kijkt terug op het beleid van het Ministerie van SZW in 2017. 2017 was een overgangsjaar. Het begon onder het kabinet-Rutte II. Na de verkiezingen op 15 maart werd dit kabinet demissionair en op 10 oktober 2017 startte het nieuwe kabinet-Rutte III. Het nieuwe regeerakkoord (Tweede Kamer, 2017–2018, 34 700, nr. 34) bevat voornamelijk beleid dat ingaat vanaf 2018. Het grootste deel van het SZW-beleid over 2017 vond dus plaats onder het kabinet-Rutte II.
Een arbeidsmarkt in hoogconjunctuur...
In 2017 sloeg het herstel na de crisis om in een sterke economische groei van 3,2% (tabel 3.1). De werkzame beroepsbevolking bereikte een nieuw record en sinds 2008 waren er niet zo veel openstaande vacatures. De werkloosheid is de afgelopen jaren niet zo laag geweest (figuur 3.1) en de arbeidsparticipatie in tijden niet zo hoog. Aan het einde van 2017 zakte de werkloze beroepsbevolking onder de 400.000 personen. Het herstel leidt ondertussen tot krapte op de arbeidsmarkt. Steeds meer bedrijfstakken geven aan nog maar moeizaam nieuw personeel te kunnen vinden. Dit biedt perspectief aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en aan mensen die in staat en bereid zijn om (meer) te gaan werken.
| 2015 | 2016 | 2017 | |
|---|---|---|---|
| Economische groei (mutaties in %)1 | 2,3 | 2,2 | 3,2 |
| Werkgelegenheid in uren (mutaties in %)2 | 0,6 | 2,0 | 1,7 |
| Werkzame beroepsbevolking (x 1.000, jaargemiddelde)1 | 8.294 | 8.403 | 8.579 |
| Werkloze beroepsbevolking (x 1.000, jaargemiddelde)1 | 614 | 538 | 438 |
| Openstaande vacatures (x 1.000, jaargemiddelde)1 | 130 | 156 | 201 |
| Loonvoet bedrijven per uur (mutaties in %)2 | – 0,2 | 0,6 | 1,5 |
| Koopkracht, statisch, mediaan, alle huishoudens (mutaties in %)2 | 1,0 | 2,6 | 0,3 |
CPB, CEP 2018.
Figuur 3.1 Werkloosheidspercentage door de jaren heen1
1 CBS, Statline.
...heeft nog steeds aandachtspunten
Desondanks blijven er in en na 2017 knelpunten op de arbeidsmarkt die aandacht verdienen. De lonen en koopkracht stegen minder snel dan de economie als geheel. Mensen voelen de vooruitgang dus nog niet volledig in hun portemonnee. De werkloosheid is ook nog niet op het niveau van voor de crisis. Bijna een miljoen mensen zijn formeel gezien niet werkloos, maar willen wel werken of meer werken. Deze werkzoekenden kunnen niet altijd de vacatures vervullen die er steeds meer ontstaan, bijvoorbeeld omdat hun vaardigheden niet aansluiten bij wat de werkgever vraagt. Ook is het van belang dat meer statushouders aan het werk gaan; Nederlanders met een migratieachtergrond hebben in brede zin een achterstand op de arbeidsmarkt. Eveneens blijft de toeleiding naar werk van mensen met een arbeidsbeperking om aandacht vragen. Tot slot groeide de werkgelegenheid de afgelopen jaren vooral onder zzp’ers en werknemers met tijdelijke en flexibele contracten (tabel 3.2), met doorgaans minder zekerheden dan een vaste aanstelling. De Europese Commissie beveelt aan deze tweedeling op de arbeidsmarkt aan te pakken. Dit blijft een belangrijk beleidsthema; zeker ook in het regeerakkoord en de uitwerking daarvan op de arbeidsmarkt (Tweede Kamer, 2017–2018, 29 544, nr. 813).
| 2015 | 2016 | 2017 | ||
|---|---|---|---|---|
| Werknemers | 6.909 | 7.000 | 7.154 | |
| waarvan werknemers met vaste arbeidsrelatie | 5.143 | 5.158 | 5.206 | |
| waarvan werknemers met flexibele arbeidsrelatie | 1.767 | 1.841 | 1.948 | |
| Zelfstandigen | 1.384 | 1.403 | 1.425 | |
Leeswijzer
De volgende paragrafen gaan in op het beleid in 2017. Het beleid van het Ministerie van SZW bestaat uit drie pijlers: werken aan goed werk, meedoen in de samenleving en een solidair sociaal stelsel. De uitvoering is onmisbaar geweest om dat beleid te verwezenlijken. Het tekstkader gaat in op de highlights van de uitvoering in 2017.
De uitvoering in 2017
De Algemene Rekenkamer over het UWV
De Algemene Rekenkamer heeft begin 2017 in het rapport «UWV, balanceren tussen ambities en middelen» aanbevelingen gedaan om het inzicht in en de relatie met de uitvoering te verbeteren (Tweede Kamer, 2016–2017, 26 448, nr. 586). De Tweede Kamer is in december over de voortgang hiervan geïnformeerd (Tweede Kamer, 2017–2018, 26 448, nr. 601). Het Audit Committee SZW heeft eind 2017 geconcludeerd dat er sprake is van een gedegen pakket aan maatregelen en van voldoende voortgang op de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer.
Capaciteit verzekeringsartsen
Uit de vierde monitor artsencapaciteit UWV blijkt dat de achterstand in de sociaal-medische beoordelingen van arbeidsongeschikten eind 2017 nog steeds fors was (Tweede Kamer, 2017–2018, 26 448, nr. 599). Dankzij de inspanningen van UWV en de extra beschikbaar gestelde € 25 miljoen in 2017 konden keuringsartsen die met pensioen gaan, worden vervangen. Maar de wenselijke uitbreiding van de artsencapaciteit is niet gerealiseerd. De Minister van SZW heeft de expertgroep «Gerichte inzet van verzekeringsarts» gevraagd om te adviseren over nieuwe oplossingen. Dit advies komt in 2018 uit.
Extra geld voor dienstverlening UWV
In 2016 zijn structureel extra financiële middelen beschikbaar gesteld voor meer persoonlijke dienstverlening aan werkzoekenden met een WW-uitkering. Door gebruik te maken de zogeheten «Werkverkenner», richt het UWV de dienstverlening op de doelgroep met een matige positie op de arbeidsmarkt. De Werkverkenner schat de kans in dat een WW-gerechtigde binnen een jaar weer aan het werk is. Het UWV heeft deze dienstverlening in 2017 verder ontwikkeld. Hiernaast had het UWV in 2017 incidenteel middelen beschikbaar voor de WGA en Wajong, waarmee het UWV de dienstverlening aan die groepen heeft doorgezet.
vAKWerk
De SVB werkte in 2017 aan modernisering en het toekomstbestendig maken van de IT-systemen. In het kader daarvan vernieuwt de SVB het AKW-systeem via het programma vAKWerk. Het AKW-systeem wordt ingebouwd in het IT-systeem voor AOW en Anw. Met deze integratie neemt de flexibiliteit voor het invoeren van nieuwe beleidsmaatregelen toe. Daarnaast leidt het tot een verbetering van de dienstverlening en maakt de SVB een efficiencyslag.