In onderstaande tabel zijn de intensiveringen en maatregelen (exclusief overhevelingen) opgenomen die zijn aangekondigd in de Startnota van oktober 2017 en de begroting 2019 voor de totale zorguitgaven.

In de toelichting onder de tabel staat per intensivering en maatregel de stand van zaken. Het is niet altijd mogelijk om van elke intensivering en maatregel in de zorg een exacte uitkomst te geven. De reden daarvoor is dat tal van ontwikkelingen van invloed zijn op de hoogte van de zorguitgaven, waaronder vraagfactoren (toe- of afname van het zorggebruik), aanbodfactoren (zoals substitutie-effecten) en prijsontwikkelingen3. Deze ontwikkelingen zijn op macroniveau niet nauwkeurig van elkaar te onderscheiden en te kwantificeren.

Toelichting:

Zorgverzekeringswet (Zvw)

Uitgaven

Pakketmaatregel vitaminen, mineralen en paracetamol

Op advies van het Zorginstituut Nederland zijn vitaminen, mineralen en paracetamol waarvoor een gelijkwaardig of nagenoeg gelijkwaardig geneesmiddel of voedingssupplement verkrijgbaar is in de vrije verkoop, uit het te verzekeren basispakket gehaald (https://www.zorginstituutnederland.nl/publicaties/adviezen/2016/12/13/pakketadvies---horen-vitaminen-mineralen-en-paracetamol-1000-mg-nog-thuis-in-het-te-verzekeren-pakket). Deze pakketmaatregel is in 2019 doorgevoerd. De raming van de opbrengst van de maatregel is eerder met € 5 miljoen bijgesteld naar ‒ € 35 miljoen (TK 29689, nr. 940), omdat Foliumzuur 5 mg niet meer verkrijgbaar is in de vrije verkoop en dat ook niet zal zijn in de toekomst. Hierdoor is Foliumzuur 5 mg behouden in het basispakket. Uit de voorlopige cijfers valt af te leiden dat de beoogde besparing niet volledig is gerealiseerd. Er worden hogere doseringen Vitamine D, die nog wel in het pakket zitten, voorgeschreven aan patiënten dan verwacht werd (https://www.vektis.nl/actueel/kosten-vitamine-d-preparaten-stijgen-in-2019-met-5-miljoen). Deze pakketmaatregel wordt gemonitord en halverwege 2020 worden de resultaten hiervan verwacht (TK 29689, nr. 940).

Maximering bijbetalingen tot € 250

Op basis van het regeerakkoord zijn bijbetalingen voor extramurale geneesmiddelen vanaf 2019 voor deze kabinetsperiode gemaximeerd op € 250 per jaar per verzekerde. Het effect van de maximering op de prijzen, de hoeveelheid en de hoogte van de bijbetalingen en het effect op de terugbetaalregelingen worden gemonitord (TK 29477, nr. 509). Op dit moment is het effect in 2019 nog niet bekend, in het eerste kwartaal van 2020 worden hier de eerste resultaten van verwacht (TK 29477, nr. 509).

Geneesmiddelen: EU-regelgeving vervalsingen

Vanaf februari 2019 is de Europese gedelegeerde verordening betreffende veiligheidkenmerken als onderdeel van de Europese richtlijn vervalste geneesmiddelen, de zogeheten Falsified Medicines Directive (FMD), in werking getreden (EU 2016/161). De uitvoering/implementatie hiervan werkt kostenverhogend. De extra uitgaven van deze verordening zijn op basis van de realisatiecijfers niet te bepalen.

Opleidingen ggz

In het Hoofdlijnenakkoord ggz is afgesproken dat in 2019 € 20 miljoen extra wordt geïnvesteerd in opleidingen die het meest bijdragen aan het oplossen van wachttijden. Hiervan is € 15 miljoen toegevoegd aan de middelen voor de beschikbaarheidbijdrage opleidingen en € 5 miljoen beschikbaar gesteld via subsidies vanuit begrotingsartikel 4.2. Met dit geld wordt beoogd om 495 opleidingsplekken te creëren. Van de € 15 miljoen uit het opleidingskader zijn alle opleidingsplaatsen toegewezen en gefinancierd, waaronder 185 gz-psychologen. Van de € 5 miljoen die beschikbaar is gesteld via subsidies zijn voorlopig de opleidingsplekken voor verpleegkundig specialisten gerealiseerd, de overige subsidies zijn niet aangevraagd in 2019 en zijn dus ook niet verstrekt.

H51 Hoofdlijnenakkoorden 2019-2021

Als gevolg van de gematigde groei die is afgesproken in de bestuurlijke afspraken voor 2019 voor de sectoren MSZ, ggz, huisartsenzorg/multidisciplinaire zorg en wijkverpleging, is de raming van de zorguitgaven in 2019 met € 460 miljoen verlaagd. Uit de voorlopige realisatiecijfers van de uitgaven op de Hoofdlijnenakkoord (HLA)-sectoren blijkt dat die lagere raming is gerealiseerd. Uit de meest recente cijfers blijkt dat de uitgaven op de HLA-sectoren circa € 646 miljoen lager zijn ten opzichte van de stand begroting 2019. Dit wordt toegelicht bij de actualisering van de sectoren in de verdiepingsbijlage (open data).

H52 Maatregelen genees- en hulpmiddelen

In de Startnota is een besparing opgenomen van € 61 miljoen in 2019 (oplopend naar € 467 miljoen structureel) op de uitgaven aan genees- en hulpmiddelen. De nadere invulling om in 2019 aan deze taakstelling te voldoen bestond uit scherpere inkoop van genees- en hulpmiddelen (€ 30 miljoen). Dit is behaald, bijvoorbeeld door de inzet van prijsarrangementen (zie voortgangsbrief financiële arrangementen (TK 29477, nr. 623). Medio 2018 leek de overige € 31 miljoen in 2019 niet realiseerbaar. Dit besparingsverlies is gedekt door de inzet van de niet benodigde middelen voor de volumeontwikkeling binnen de Zvw in 2019 (TK 29477, nr. 489).

Wet Langdurige zorg (Wlz)

Uitgaven

Kwaliteitskader verpleeghuiszorg tranche 2019

In 2017 is besloten om een bedrag oplopend tot € 2,1 miljard structureel te investeren in verbetering van de kwaliteit van de verpleeghuiszorg. In 2019 ging het om € 1,2 miljard, € 0,6 miljard meer dan in 2018. Zoals gemeld in de derde voortgangsrapportage ‘Thuis in het Verpleeghuis’ zijn er in het eerste halfjaar van 2019 13.000 werknemers bijgekomen (7.000 fte). Daarmee komt de totale groei vanaf 2017 op 29.000 werknemers (15.000 fte). Gemiddeld zijn er per locatie in de periode tot juli 2019 13 werknemers bij gekomen. Een deel van de personeelsgroei sinds 2017 is ingezet om de volumegroei op te vangen, maar het grootste deel (18.000 werknemers, 9.000 fte) is benut om extra personeel per bewoner in te zetten. In de komende voortgangsrapportage zullen de resultaten over heel 2019 worden gepresenteerd.

Overgangsproblematiek naar Wlz (zorgval)

Bij de overgang van zorg en ondersteuning vanuit de Zvw en/of Wmo naar zorg vanuit de Wlz kunnen cliënten in de thuissituatie te maken krijgen met een terugval in uren zorg (omdat de inzet van Wlz-zorg thuis aan financiële grenzen is gebonden). Om de gevolgen van deze zogenaamde «zorgval» te verminderen is besloten om de maatwerkregelingen zoals extra kosten thuis (EKT) en de meerzorgregeling te verruimen. Voor 2019 is hiervoor € 20 miljoen beschikbaar gesteld via het Wlz-kader. Het Zorginstituut geeft aan dat over 2019 € 80 miljoen meer is gedeclareerd ten opzichte van 2018 op de regeling meerzorg. Op basis daarvan wordt geconcludeerd dat de geraamde meeruitgaven zich meer dan volledig hebben voorgedaan.

Kostprijsonderzoek Wlz

De NZa heeft nieuwe tarieven vastgesteld voor de gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg en extramurale ouderenzorg per 2019. Voor de gehandicaptenzorg en de geestelijke gezondheidszorg leidt dit per saldo tot hogere maximumtarieven. Om te zorgen dat zorgaanbieders dezelfde kwaliteit van zorg kunnen blijven leveren is het Wlz-kader structureel verhoogd met € 152 miljoen. Dit is € 24 miljoen meer dan de raming die was opgenomen in de begroting 2019. Omdat het Wlz-kader (vrijwel) volledig is benut, gaan we er van uit dat deze meerkosten zich ook volledig hebben voorgedaan.

Begrotingsgefinancierd

Uitgaven

H58 Stimulering medisch specialisten in loondienst/participatiemodel 

De € 16 miljoen die in het regeerakkoord voor 2019 extra zijn gereserveerd voor stimulering van medisch specialisten naar loondienst/participatiemodel, zijn niet tot besteding gekomen in afwachting van de uitkomsten van de evaluatie van de subsidieregeling overgang integrale tarieven MSZ en onderzoek naar de bevordering van gelijkgerichtheid.