Deze paragraaf presenteert de exploitatiesaldi en vermogensposities van de sociale fondsen. De informatie is bedoeld als achtergrondinformatie bij het jaarverslag. De daadwerkelijke verantwoording van uitgaven en inkomsten van de fondsen vindt plaats via de jaarverslagen van de SVB en UWV en via de begrotings- en premiegefinancierde uitgaven in de beleidsartikelen van dit jaarverslag. In deze paragraaf zijn de cijfers voor 2023 gebaseerd op de jaarverslagen van UWV en de SVB.

Exploitatiesaldi

Een groot deel van de uitgaven aan sociale zekerheid loopt via de sociale fondsen. In tabel 116 en tabel 117 zijn de exploitatierekeningen van de fondsen weergegeven. De arbeidsongeschiktheidsfondsen (Aof en Whk) en de WW-fondsen (Awf en Ufo) worden geïntegreerd weergegeven. Zowel de begrote bedragen als de gerealiseerde bedragen zijn weergegeven in prijzen 2023. Het exploitatiesaldo is het verschil tussen de ontvangsten en de uitgaven van een fonds. Naast de premieontvangsten behoren ook de rijksbijdragen en renteontvangsten tot de inkomsten van een fonds. De uitgaven bestaan voornamelijk uit de uitkeringslasten en eventueel daarover te betalen werkgeverslasten. Daarnaast betalen de SVB fondsen een bijdrage aan het Zorgverzekeringsfonds.

Tabel 116 laat zien dat het Ouderdomsfonds een negatief exploitatiesaldo had, terwijl in de begroting geen tekort werd geraamd. Dat komt deels doordat de premie-ontvangsten wat lager zijn uitgevallen dan in de begroting werd geraamd. De in de begroting geraamde premie-inkomsten waren gebaseerd op de CPB MEV raming uit september 2022. Ten opzichte van die raming zijn de heffingskortingen voor 2023 uiteindelijk hoger vastgesteld. Daardoor vallen de premie-inkomsten lager uit, zowel bij het Ouderdomsfonds als bij het Nabestaandenfonds. De bijdrage van het Rijk om het verwachte tekort van het Ouderdomsfonds te compenseren is ook lager uitgevallen dan geraamd. Dit komt doordat het Ouderdomsfonds het jaar 2022 heeft afgesloten met een positief vermogen. De bijdrage van het Rijk kon daardoor in 2023 lager zijn. Onder de post overige ontvangsten valt onder andere de rente die de SVB ontvangt over de positieve fondsvermogens. Deze is hoger uitgevallen dan geraamd, doordat de rente is gestegen en ook doordat het Ouderdomsfonds een groter positief vermogen had dan geraamd.

De fondsen beheerd door UWV hebben iets meer premies werknemersverzekeringen ontvangen dan was begroot. Dat hangt samen met een hogere loonsom, zowel doordat de lonen zijn gestegen en doordat er meer mensen aan het werk waren dan geraamd. Vanwege de gestegen rente hebben de arbeidsongeschiktheidsfondsen ook meer rente ontvangen. De WW-fondsen hebben in 2023 nog rente betaald omdat het grootste deel van het jaar het vermogen nog negatief was.

De uitgaven aan arbeidsongeschiktheidsuitkeringen zijn iets hoger uitgevallen dan verwacht. De uitgaven aan WW-uitkeringen juist iets lager. Omdat voor de tabel in het jaarverslag is aangesloten bij het jaarverslag van UWV staan bij de realisaties ook de overige uitgaven en ontvangsten van de fondsen. In de begroting en het jaarverslag van SZW worden die toegerekend aan de verschillende uitkeringsregelingen en vallen ze onder de uitkeringslasten. De overige uitgaven bestaan bij de arbeidsongeschiktheidsfondsen voornamelijk aan de uitgaven aan de compensatieregeling transitievergoeding. Bij de WW-fondsen betreft het onder andere de STAP-subsidie en de bijdrage aan de SER.

Vermogenspositie

In tabel 118 worden de vermogensposities van de sociale fondsen vermeld. Ook hier zijn de arbeidsongeschiktheidsfondsen en de werkloosheidsfondsen geïntegreerd weergegeven. Het aanwezige vermogen neemt jaarlijks toe of af met het exploitatiesaldo (zie tabellen 116 en 117). Net als het exploitatiesaldo is ook de vermogenspositie gebaseerd op de cijfers in het jaarverslag van SVB en UWV.

De sociale fondsen hebben eind 2023 naar verwachting een positief vermogen van iets minder dan € 37 miljard. De afgelopen jaren heeft met name het positieve exploitatiesaldo van de arbeidsongeschiktheidsfondsen bijgedragen aan het opgebouwd vermogen. De werkloosheidsfondsen hadden tot 2022 nog een negatief vermogen. Door het positieve exploitatiesaldo is ook daar in 2023 een vermogen opgebouwd. Het in 2023 gerealiseerde vermogen van het Ouderdomsfonds wordt meegenomen in het vaststellen van de rijksbijdrage voor 2023, waardoor het vermogen van het Ouderdomsfonds bekeken over meerdere jaren altijd rond de nul schommelt.

De sociale fondsen (en de beheerders, UWV en SVB) zijn onderdeel van de collectieve sector. Een vermogenstekort of -overschot houden ze aan op een rekening-courant bij het Rijk. De sociale fondsen kunnen daardoor altijd over voldoende middelen beschikken. Dat is ook nodig, omdat het recht op een uitkering niet afhankelijk is van de geraamde uitgaven. Als iemand recht heeft op een uitkering, dan wordt deze dus betaald, ongeacht de vermogenspositie van het fonds. Omdat de sociale fondsen onderdeel van de collectieve sector zijn, zijn de uitgaven en ontvangsten van de fondsen (en dus het exploitatiesaldo) onderdeel van het EMU-saldo, en de EMU-schuld.