Het advies van de Raad van State wordt niet openbaar gemaakt op grond van het bepaalde in artikel 25a, derde lid, onder b, van de Wet op de Raad van State.

Inhoudsopgave

MEMORIE VAN TOELICHTING

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikelen 1 en 2 (uitgaven/verplichtingen en ontvangsten)

De begrotingen die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begroting van het ministerie van Financiën voor het jaar 2001 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2001. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2001.

Met de vaststelling van deze wetsartikelen wordt de in de begrotingsstaat opgenomen begroting van de uitgaven en de ontvangsten voor het jaar 2001 vastgesteld. De in die begroting opgenomen begrotingsartikelen worden door middel van een algemene toelichting en een toelichting per begrotingsartikel toegelicht in de onderdelen B en C van deze memorie van toelichting.

Wetsartikel 4

Met de inwerkingtreding van de nieuwe Financiële-verhoudingswet (Fvw), is de wijze waarop de voeding (de ontvangsten) van het gemeente- en provinciefonds is geregeld, formeel gewijzigd. Met ingang van 1-1-1997 wordt een absoluut bedrag aan middelen van het Rijk ten behoeve van het gemeentefonds afgezonderd. In voorgaande jaren werd een bepaald percentage van elke belastingsoort afgezonderd. Per 1-1-1998 geldt een soortgelijke wijziging voor het provinciefonds. De betreffende middelen worden een administratief ontvangstenartikel (04.30) in mindering gebracht op de belastingontvangsten. Uiteraard zal dit artikel niet op 0 uitkomen.

B. ALGEMENE TOELICHTING BIJ DE BEGROTING

1. INLEIDING

1.1 Algemeen

In de memorie van toelichting wordt ingegaan op de beleidsvoornemens van het Ministerie van Financiën voor het jaar 2001. Van belang is om op te merken dat de nu voorliggende begroting is opgesteld zoals de laatste jaren gebruikelijk was. Vanaf de ontwerpbegroting 2002 zal er voor het eerst sprake zijn van een beleidsbegroting, waarin – meer dan in de huidige opzet – het beleidsmatige karakter van de begroting centraal staat. De volgend jaar in te dienen begroting nieuwe stijl dient te voldoen aan de uitgangspunten zoals beschreven in de Nota Van Beleidsbegroting Tot Beleidsverantwoording (VBTB) (Kamerstukken II 1998/99, 26 573, nr. 1), die in 1999 door de regering is aangeboden aan de Staten-Generaal. Met deze nota is een traject ingezet dat kan worden aangemerkt als een groeiproces. Belangrijke doelstellingen van VBTB zijn het nader expliciteren van de koppeling tussen beleid, prestaties en middelen en het vergroten van de toegankelijkheid van de begroting. Aan de invoering van de beleidsbegroting-IXB 2002 wordt reeds hard gewerkt.

In de voorliggende memorie van toelichting komen de belangrijkste ontwikkelingen op de verschillende beleidsterreinen van het ministerie aan bod. Voor de toelichting op het deelgebied financieringsbeleid wordt verwezen naar de IXA-begroting Nationale Schuld. Het algemeen financieel-economisch beleid en begrotingsbeleid worden toegelicht in de Miljoenennota. De financiën van decentrale overheden, waarvoor de minister van Financiën medeverantwoordelijk is, komen eveneens aan de orde in de Miljoenennota alsmede de begrotingen van het Gemeente- en Provinciefonds. De voorliggende memorie van toelichting beperkt zich derhalve tot de onderstaande deelterreinen van het Financiën-beleid:

• monetair beleid;

• het vormgeven van het fiscale beleid;

• het heffen, controleren en innen van de belastingen;

• de verkoop en beheer van overtollige zaken van het Rijk.

Verder wordt ingegaan op specifieke instrumenten die het ministerie inzet met het oog op het realiseren van specifieke beleidsdoelstellingen. Hierbij moet onder meer worden gedacht aan de regeling Bijzondere Financiering, het herverzekeren van exportkredieten en de deelnemingen in het kapitaal van multilaterale banken in het kader van de Homogene Groep Internationale Samenwerking (buitenlands financieel beleid).

1.2 Belangrijke beleidswijzigingen

In deze paragraaf wordt aangeven welke belangrijke beleidswijzigingen zijn opgenomen in de ontwerpbegroting 2001. Het merendeel van deze wijzigingen leidt tot budgettaire mutaties op de op de IXB-begroting. De betreffende mutaties zijn opgenomen in een tabel aan het einde van deze paragraaf. Voor een uitgebreidere toelichting op de mutaties wordt verwezen naar de artikelsgewijze toelichting.

Publiekssets euromunten

In 2001 dienen de voorbereidingen op de invoering van de euro te worden afgerond. In de laatste maanden van het jaar wordt een grote inspanninggeleverd om de chartale omschakeling tussen 1 en 28 januari 2002 in goede banen te leiden. In de laatste weken van het jaar zullen startvoorraden van de nieuwe euromunten en -bankbiljetten onder banken en winkels worden verspreid. Iedere ingezetene van 6 jaar en ouder ontvangt daarnaast begin december 2001 een informatiepakket met daarin een waardebon. Met deze waardebon kan vanaf 17 december 2001 een gratis set euromunten ter waarde van f 8,55 worden afgehaald. Dit om het publiek te laten wennen aan de nieuwe euromunten en mogelijke verwarring begin 2002 te voorkomen. De waardebon kan ook worden gebruikt om f 8,55 korting te krijgen op grotere muntpakketten (ter waarde van f 25,–). Primair doel van deze grotere pakketten is niet zozeer de gewenning te bevorderen maar om het publiek alvast van een startvoorraad wisselgeld te voorzien, zodat de betalingen in de eerste dagen van 2002 soepeler kunnen verlopen. De verwachting is dat 90% van het publiek gebruik zal maken van de waardebon, hetzij voor een gratis muntset hetzij voor korting op een groter pakket.

Tegoeden Tweede Wereldoorlog

Begin 2000 hebben de laatste, voor Financiën relevante, commissies geadviseerd over het onderwerp Tegoeden Tweede Wereldoorlog. De reactie van de regering op deze adviezen heeft zijn beslag gekregen in het regeringsstandpunt Tegoeden WO II dat op 21 maart 2000 aan de Tweede Kamer is gezonden (Kamerstukken II 1999/00, 25 839, nr. 13). Dit regeringsstandpunt is besproken op 18 april 2000 in het Algemeen Overleg van de vaste commissies voor Financiën en VWS met de betreffende ministers (Kamerstukken II 1999/00, 25 839, nr. 14).

Er is f 400 mln. beschikbaar gesteld voor de joodse gemeenschap, f 250 mln. voor de Indische gemeenschap en f 30 mln. voor de gemeenschappen van de Roma en de Sinti. Met deze middelen wordt beoogd finaal recht te doen aan de kritiek op de bejegening van de betrokken vervolgingsslachtoffers in het rechtsherstel en de gevolgen die dat heeft gehad voor hun verder bestaan. Voor de overige groepen oorlogsslachtoffers is geschiedschrijving toegezegd. Daarnaast is f 50 mln. gereserveerd voor uitvoeringskosten. Thans worden stichtingen opgericht opdat de gelden zo spoedig mogelijk verdeeld kunnen worden onder de eerste generatie vervolgingsslachtoffers. Daarnaast gaan gelden naar nationale en internationale projecten. Bij brief van 17 juli 2000 is het parlement geïnformeerd over de voortgang van deze werkzaamheden (Kamerstukken 1999/00, 25 839, nr. 16).

Activabeheer

Een interdepartementale stuurgroep is ingesteld om de aanbevelingen op het gebied van Activabeheer, gedaan door een ambtelijke werkgroep van Financiën, uit te werken. In deze uitwerking zal rekening worden gehouden met de eventuele gevolgen van het kabinetsstandpunt over het IBO-Grondbeleid. Een eerste uitvloeisel van deze uitwerking zijn de middelen die voor de jaren 2000 en 2001 op de IXB-begroting zijn gereserveerd voor het doen van anticiperende aankopen en het in portefeuille houden van vastgoed. De doelstelling die met deze faciliteit wordt getracht te realiseren, is het tijdig en tegen een niet onevenredig hoge prijs kunnen beschikken over vastgoed, waarmee kan worden voorzien in de (toekomstige) behoefte van het Rijk. Met het vroegtijdig voorzien in deze vastgoedbehoefte door middel van anticiperend aankopen kunnen beleidsdoelstellingen op andere beleidsterreinen worden gerealiseerd met een doelmatige inzet van middelen.

Uitbreiding douane

De douane is de afgelopen jaren geconfronteerd met een toenemende verzwaring van zowel haar fiscale als niet fiscale douanetaken. Oorzaken hiervan zijn onder meer een aanzienlijke groei van de goederenstroom respectievelijk de toenemende werkzaamheden van de Douane op het gebied van onder meer drugs en milieu. Om deze taken ook in de toekomst op een effectieve wijze te kunnen uitvoeren, is het noodzakelijk hiervoor extra middelen ter beschikking te stellen. Het gaat hierbij met name om de extra inzet van personeel en investeringen op het gebied van automatisering. In algemene zin kan gesteld worden dat de extra capaciteit aangewend wordt voor het verbeteren van het rechtshandhavingsniveau. Dit heeft onder meer gevolgen voor het aantal fysieke en administratieve controles.

Informatiebeveiliging

De Belastingdienst is gestart met een programma, waarin de versterking van de informatiebeveiliging binnen de dienst centraal staat. Het gaat hierbij met name om het beschermen van (persoons)gegevens. Centrale doelstelling van dit programma is het voorkomen van misbruik van gegevens door onbevoegden en het voorkomen van het onbruikbaar worden van (gegevens)bestanden. Activiteiten – in de vorm van projecten – die worden uitgevoerd om deze doelstelling te bereiken, betreffen onder meer het inventariseren van risicovolle processen en het certificeren van eenheden.

Digitale aangifte MKB

Het kabinet heeft bij haar aantreden als doelstelling geformuleerd het bevorderen van de automatiseringsgraad in met name het midden- en kleinbedrijf, zodat de administratieve last voor deze ondernemingen kan worden verlicht. Instrumenten die zijn ingezet om deze doelstelling te bereiken, betreffen onder andere maatregelen voor het bevorderen van digitale aangifte. In deze begroting zijn de daartoe benodigde middelen vrijgemaakt.

Pps-faciliteit

Voor de jaren 2000 t/m 2002 zijn op de aanvullende post (f 37,5 mln. in 2000) en binnen het FES (f 100 mln. voor 2001 en 2002) middelen gereserveerd ten behoeve van een pps-faciliteit. Deze faciliteit heeft als doel te bevorderen dat op afzienbare termijn pps-transacties tot stand komen. Vanuit de faciliteit kan bij worden gedragen in de pps-specifieke kosten van projecten die binnen één tot anderhalf jaar tot resultaat kunnen leiden in de vorm van bijvoorbeeld de start van een aanbesteding van een pps-contract of het tot stand komen van een concrete pps-transactie. Bij pps-specifieke kosten wordt gedoeld op kosten die gerelateerd zijn aan pps en die bij een traditionele wijze van aanbesteden niet gemaakt zouden zijn. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om kosten voor marktconsultaties en hogere transactiekosten. Achtergrond is dat de kennis en ervaring met pps nog beperkt is, zodat men bij de eerste projecten moet pionieren. Dit gaat gepaard met hogere transactiekosten. De hierbij opgedane ervaringen moeten het mogelijk maken om pps bij andere projecten snel en efficiënt toe te passen.

Belastingherziening 2001

De Eerste Kamer heeft op 9 mei 2000 ingestemd met de invoering van het nieuwe belastingstelsel in 2001. De kern van de belastingherziening bestaat uit verlaging van de tarieven, verschuiving van de lastendruk op arbeid naar consumptie en milieu/energie en vereenvoudiging van het belastingstelsel. Doel is een robuust belastingstelsel met een bredere grondslag en lagere tarieven, zodat adequaat wordt ingespeeld op toekomstige ontwikkelingen.

In lijn met de nota «Belastingen in de 21e eeuw; een verkenning» en het Regeerakkoord is ervoor gekozen om over te stappen naar een meer analytische inkomstenbelasting met bredere heffingsgrondslagen. Door de combinatie van een verlaging van de belasting op arbeid en een verschuiving van directe naar indirecte belastingen wordt de economische structuur en de sociale veerkracht van Nederland versterkt. Ook een verdere vergroening van het belastingstelsel is een belangrijke doelstelling. Milieuvriendelijk handelen wordt beloond, milieu-onvriendelijk handelen wordt afgeremd.

Eén van de speerpunten betreft het aanvaarden van werk financieel aantrekkelijker te maken. Door een combinatie van maatregelen wordt de lastendruk op arbeid verlaagd. Hierdoor zal het arbeidsaanbod toenemen. Vergroting van het effectieve arbeidsaanbod zal leiden tot een toename van de werkgelegenheid en zal tevens leiden tot een verbreding van het financiële draagvlak van de collectieve sector.

Wijzigingen in de begroting

In tabel 1.1 zijn de budgettaire mutaties opgenomen, die samenhangen met de hiervoor beschreven beleidswijzigingen. De budgettaire gevolgen van het nieuwe belastingstelsel die betrekking hebben op de belastingontvangsten zijn niet opgenomen in de tabel. Wel zijn de uitvoeringskosten van de Belastingdienst die betrekking hebben op het nieuwe belastingstelsel opgenomen. Hierbij is vanaf 2004 sprake van een besparing als gevolg van de beoogde vereenvoudiging van het belastingstelsel.

1.3 Leeswijzer

Na deze inleiding worden in paragraaf 2 de belangrijkste ontwikkelingen van de begroting op hoofdlijnen weergegeven. In de paragrafen 3 tot en met 6 wordt een beleidsmatige toelichting gegeven op de hoofdbeleidsterreinen «Algemeen», «Financiën Binnenland», «Financiën Buitenland» en «Fiscale Zaken en Belastingen». In paragraaf 7 «Bedrijfsvoering» wordt ingegaan op het beleid op het gebied van personeel, organisatie, automatisering en planning en control.

2. DE BEGROTING OP HOOFDLIJNEN

In deze paragraaf wordt op hoofdlijnen een inzicht gegeven in de samenstelling en ontwikkeling van de uitgaven, niet-belastingontvangsten en belastingontvangsten op de IXB-begroting.

Uit grafiek 2.1 blijkt dat het grootste deel van de IXB-begroting bestaat uit apparaatsuitgaven (77,3% in 2001). De apparaatsuitgaven betreffen vooral de Belastingdienst (90%) en voor een kleiner deel het kernministerie (10%).

Grafiek 2.1 Ontwikkeling uitgaven 1995–2005

De apparaatsuitgaven zijn gestegen van f 3,4 mld. naar f 5,4 mld. in de periode 1995–2001. De stijging vanaf 1998 ten opzichte van eerdere jaren heeft enerzijds te maken met ontwikkelingen in de nominale sfeer en anderzijds met extra middelen ten behoeve van de Belastingdienst voor de uitvoering van nieuwe fiscale wetgeving en het bij Regeerakkoord afgesproken fraudeplan. Verder hangt de stijging samen met kosten van de millenniumproblematiek (hoofdzakelijk in 1998), zorgt invoering van de euro voor hogere (tijdelijke) uitgaven en zijn er ten gevolge van de invoering van het nieuwe huisvestingsstelsel RGD met ingang van 1999 huisvestingsbudgetten overgeheveld naar de IXB-begroting.

Onder de categorie beleidsuitgaven (f 716 mln. in 2001) zijn onder meer de Exportkredietverzekering, de regeling Bijzondere Financiering en de deelnemingen in het kapitaal van multilaterale ontwikkelingsbanken (onderdeel van de Homogene Groep Internationale Samenwerking – HGIS –) opgenomen. Van de totale beleidsuitgaven valt in 2001 67% onder de HGIS. Bij de geringe afname van de categorie beleidsuitgaven in 2001 ten opzichte van 2000 speelt enerzijds het lagere niveau van de uitgavenramingen bij de exportkredietverzekering als gevolg van de voorziene economische ontwikkelingen mee en anderzijds een beperkte verhoging bij de deelneming in het kapitaal van multilaterale ontwikkelingsbanken.

De uitgaven voor de heffings- en invorderingsrente zijn in 2001 geraamd op f 475 mln. en de ontvangsten op f 850 mln. De stijging van het saldo van de uitgaven en ontvangsten (van f 209 mln. in 1998 tot f 375 mln. in 2001) betreft de verwachte doorwerking van het vervallen van het drempeltijdvak van 15 maanden per 1 juli 1997. Deze groei is minder fors en eerder tot stand gekomen dan in de begroting 2000 werd verwacht (zie ook toelichting bij uitgavenartikel 04.05 uitgaven heffings- en invorderingsrente en ontvangstenartikel 04.01 ontvangsten heffings- en invorderingsrente).

De overige uitgaven laten in 2001 een forse daling zien ten opzichte van 2000 (in 2001 f 387 mln., in 2000 f 1 089 mln.). Deze daling hangt samen met het feit dat in de raming voor 2000 rekening is gehouden met de terugaaf van f 500 mln. in verband met de afschaffing van de omroepbijdragen en met de restitutie van f 400 mln. inzake de Tegoeden Tweede Wereldoorlog (zie ook de toelichting bij uitgavenartikel 01.14 Diverse uitgaven).

Grafiek 2.2 Ontwikkeling niet-belastingontvangsten 1995–2005*

* exclusief afdracht reserve DNB in 1998 (f 5 mld.)

exclusief opbrengst verkoop gewone aandelen A NIB in 1999 (f 2 mld.)

exclusief ontvangst leenfaciliteit RGD op IXB in 1999 (f 8 mld.)

Onder de apparaatsontvangsten(niet-belastingontvangsten die worden gegenereerd door het apparaat) zijn onder meer begrepen de doorberekening van kosten aan derden binnen en buiten de rijksoverheid (f 1 184 mln. in 2001). Het gaat hierbij om posten als kosten vervolging en bijdrage van de EU inzake de inningskosten douane. De stijging van de apparaatsontvangsten na het jaar 2001 wordt veroorzaakt door een stijging van de laatstgenoemde post. In EU-verband is namelijk afgesproken dat de vergoeding met ingang van 2001 wordt verhoogd van 10% naar 25% van de vastgestelde invoerrechten (f 1 642 mln. in 2001 zie ook toelichting bij ontvangstenartikel 04.04).

De raming van de winstuitkering van De Nederlandsche Bank bedraagt f 2,4 mld. in 2001.

De volatiliteit van de winst van DNB (en daardoor ook de winstafdracht) is aanzienlijk toegenomen vanwege de invoering van de boekhoudkundige principes van het ESCB. Ten gevolge hiervan worden de balansposten gewaardeerd tegen marktprijzen, waardoor grotere waarderingswinsten en verliezen (dan voorheen) kunnen optreden.

De overige ontvangsten omvatten met name de premie-ontvangsten en schaderestituties bij de Exportkredietverzekering en de regeling Bijzondere Financiering. De hogere ontvangsten in de periode 1996–1999 hebben met name te maken met een hoog niveau van de schaderestituties bij de Exportkredietverzekering. Vanwege de gestaag afnemende vorderingen bij de exportkredietverzekering liggen de ramingen vanaf 2000 echter op een lager niveau, hetgeen een verklaring biedt voor de geringere omvang van de overige ontvangsten vanaf 2000.

Grafiek 2.3 Ontwikkeling belastingontvangsten 1995–2001*

* Het betreft de belastingontvangsten exclusief invoerrechten

In grafiek 2.3 is de ontwikkeling van de belastingontvangsten van 1995 tot 2001 weergegeven. Als gevolg van de gunstige winstontwikkeling in de afgelopen jaren is de vennootschapsbelasting relatief sterk toegenomen (van 20,8 miljard in 1995 tot 34,5 miljard in 1999). Tevens blijkt dat de lasten op arbeid de afgelopen jaren zijn gedaald door lastenverlichting in de loon- en inkomstenbelasting. De omzetbelasting en overige belastingen (waaronder de accijnzen en de milieubelastingen) zijn voornamelijk door een sterke stijging van de particuliere consumptie toegenomen. Daarnaast speelt ook een lastenverschuiving van belastingen op arbeid naar consumptie gebonden belastingen en milieubelastingen een rol. Deze ontwikkeling wordt versterkt voortgezet in de belastingherziening 2001. Dit komt in grafiek 2.3 onder andere tot uitdrukking in de geraamde toename van de omzetbelasting voor 2001 ten opzichte van 2000. Een raming van de belastingontvangsten voor de jaren 2002 tot en met 2005 is opgenomen in bijlage 3 van de Miljoenennota.

3. BELEIDSTERREIN ALGEMEEN

3.1 Inleiding

Grafiek 3.1 Aandeel in uitgaven IXB Bedrag (x f 1000)Grafiek 3.2 Aandeel in het niet-belastingontvangsten IXB Bedrag (x f 1000)

3.2 Domeinen

Activabeheer

Activabeheer is een strategische ontwikkeling waarin een doelmatiger vastgoedbeheer van het rijk centraal staat. Het accent ligt vooral op majeure projecten die een directe relatie hebben met het beleid van de regering (onder andere infrastructuur, rijkshuisvesting, landbouw, natuurbeheer, ruimtelijk beleid). Activabeheer heeft betrekking op de verwerving, het beheer en de vervreemding van vastgoed door het rijk. De samenwerking tussen de verschillende departementen staat hierbij centraal (onder meer op het gebied van informatievoorziening).

In het afgelopen jaar is door Domeinen overleg gevoerd met de ministeries die vastgoed beheren (LNV, V&W, VROM, Defensie, Justitie en Financiën) over de knelpunten die zij ervaren bij het door hen gevoerde vastgoedbeheer in de markt en binnen de overheid. Tevens zijn mogelijke oplossingsrichtingen verkend. Op basis van dit overleg heeft een ambtelijke werkgroep van het ministerie van Financiën de knelpunten en oplossingen nader onderzocht. De werkgroep IBO-grondbeleid zal de aanbevelingen van Financiën verwerken in haar rapport en zal daaraan tevens beleidssuggesties toevoegen. Naar verwachting zal het kabinetsstandpunt over het rapport van de werkgroep IBO-Grondbeleid in november 2000 aan de Tweede Kamer worden gezonden.

Vooruitlopend daarop zijn in april 2000 de ministeries die vastgoed beheren reeds begonnen met de op de praktijk gerichte uitwerking van Activabeheer in een interdepartementaal project. De uitvoering vindt plaats binnen de bestaande kaders en op basis van de besluitvorming over IBO-grondbeleid.

Om in het project Activabeheer ervaring op te doen met anticiperende aankoop en het in portefeuille houden van vastgoed is in de 1e suppletore begroting 2000 een bedrag opgenomen van f 25 mln. Het gaat hier om een tijdelijke voorfinancieringsmogelijkheid ten behoeve van de ministeries, in afwachting van een leenfaciliteit, die bij de invoering van een baten-lastenstelsel bij Domeinen beschikbaar zal komen (over de invoering van een baten-lastenstelsel bij Domeinen wordt de Kamer op de gebruikelijke wijze geïnformeerd). Voor het begrotingsjaar 2001 is een bedrag van f 50 mln. begroot.

Agrarische domeinen/pachtbeleid

De Staat bezit op dit moment nog ca. 88 000 ha. landbouwgrond, waarvan ca. 55 000 ha. in pacht is uitgegeven en ca. 33 000 ha. in erfpacht aan agrariërs. In april 2000 is een tijdelijke verkoopstop van agrarische domeinen ingevoerd. De Tweede Kamer is hierover geïnformeerd middels een brief (Kamerstukken II 1999/00, 24 490, nr. 14). Zodra er meer duidelijkheid bestaat over de effecten van de ontwikkelingen zoals vermeld in deze brief zullen de verkopen van overtollige agrarische domeingronden heroverwogen worden. Er is toegezegd dat de Tweede Kamer uiterlijk 1 april 2001 nader wordt geïnformeerd over de stand van zaken.

Uitwerking MDW benzine

Op 13 april 2000 heeft de Staat een convenant gesloten met de Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI) en een met de Vereniging Particuliere Rijkswegvergunningen van Tankstations (VPR). Het convenant behelst een alternatief voor de realisatie van de doelstellingen uit het MDW-traject. Een drietal aspecten uit het convenant wordt door werkgroepen verder ingevuld. Het gaat hierbij om de veilingsystematiek, vergoedingensytematiek en de onderliggende rechtsrelaties. Daarnaast wordt het convenant uitgewerkt in bilaterale overeenkomsten met partijen. Zodra de drie aspecten zijn uitgewerkt, kan worden begonnen met de uitvoering van het convenant.

Vanaf 2001 zullen in een periode van 22 jaar alle stations langs het hoofdwegennet worden geveild. Nieuwe concessies worden voor 15 jaar uitgegeven. De opbrengst uit deze eerste ronde gaat naar de zittende partijen. De grote maatschappijen leveren daarnaast in de eerste drie jaar in totaal 50 stations in. Vanaf 2001 zal ook een nieuwe vergoedingssystematiek gaan gelden. De nieuwe vergoeding zal bestaan uit een vast deel – gebaseerd op de objectieve locatiewaarde – en een variabel omzet gerelateerd deel. Deze systematiek kent een ingroeiperiode van 5 jaar.

3.3 Tegoeden Tweede Wereldoorlog

Voor een toelichting over de Tegoeden Tweede Wereldoorlog wordt verwezen naar paragraaf 1.2.

4. FINANCIËN BINNENLAND

4.1 Inleiding

Grafiek 4.1 Aandeel in uitgaven IXB Bedrag (x f 1000)Grafiek 4.2 Aandeel in niet-belastingontvangsten IXB Bedrag (x f 1000)

4.2 Regeling Bijzondere Financiering

In 1999 is, samen met het ministerie van Economische Zaken, een evaluatie uitgevoerd naar nut en noodzaak van de regeling Bijzondere Financiering. Voornaamste uitkomst van de evaluatie was de conclusie dat de regeling in een reële behoefte voorziet die door de markt niet – altijd – wordt ingevuld. Uit de evaluatie bleek ook dat marktverstoring, hoewel niet aantoonbaar aanwezig, door de huidige regeling niet kan worden uitgesloten. Daarom is besloten om de regeling aan te passen, teneinde de voorwaarden van de regeling meer marktconform te maken. Momenteel wordt gewerkt aan een systematiek om te komen tot prijsdifferentiatie, afhankelijk van het risico van het krediet. Daarbij zal aandacht worden besteed aan de verdeling van risico, rendement en kosten tussen de uitvoerder (NIB Capital Bank) en de Staat. Uitgangspunt is dat de regeling op portefeuilleniveau kostendekkend zal zijn.

4.3 Publiek-private samenwerking

De regering streeft naar een gecontroleerde verbreding van de pps-praktijk in Nederland. Daartoe is begin 1999 het Kenniscentrum Publiek-Private Samenwerking (PPS) opgericht en ondergebracht bij het ministerie van Financiën. In het eerste jaar lag het zwaartepunt van de activiteiten van het Kenniscentrum bij het creëren van een beleidsmatig fundament voor pps en het communiceren van dit beleid naar overheden en private partijen. Daarbij valt onder meer te denken aan de ontwikkeling van een algemene procesarchitectuur voor pps-projecten, de nota over financiële structurering van pps-projecten, de ontwikkeling van pps-modellen zoals de concessie (waarin ontwerp, bouw, financiering, onderhoud en eventueel exploitatie van een publieke voorziening – bijvoorbeeld een weg – worden geïntegreerd in één contract), en de ontwikkeling van een vergelijkingsinstrumentarium om te kunnen bepalen of pps bij een project meerwaarde oplevert ten opzichte van een andere wijze van realisatie van een project.

Tevens zijn in het eerste jaar samen met de vakdepartementen kansrijke pps-projecten geselecteerd. Dit heeft geresulteerd in een projectenlijst, waarin onderscheid wordt gemaakt tussen prioritaire projecten (projecten die op korte termijn resultaat kunnen opleveren) en projecten met perspectief op langere termijn. Deze lijst wordt regelmatig aangepast aan de ontwikkelingen en is bepalend voor de inzet van het Kenniscentrum op de projecten. Op dit moment is de lijst als volgt samengesteld (uit het Bereikbaarheidsoffensief Randstad (BOR) zullen onder andere tolwegen en betaalstroken als nieuwe pps-projecten voortkomen. Zodra de besluitvorming over het BOR definitief is, zal de lijst bijgesteld worden).

In 2000 lag het zwaartepunt van de activiteiten van het Kenniscentrum op de begeleiding en advisering van overheden bij de prioritaire projecten. Het Kenniscentrum heeft daarbij onder meer geadviseerd over de finan- ciële structurering van projecten, de toepassing van marktconsultaties, aanbestedingsstrategie en hoe om te gaan met de aanbestedingsregels, het tijdstip en de wijze waarop marktpartijen moeten worden betrokken, de inpassing van pps in planologische- en besluitvormingsprocedures, betalingsmechanismen, de lengte van de concessieduur en het opstellen van overeenkomsten tussen de betrokken overheden en tussen de overheid en private partijen.

Ook in 2001 zal het accent liggen op het oplossen van de knelpunten die in de praktijk bij pps worden ervaren en in het verlengde daarvan het – samen met de betrokken vakdepartementen – boeken van concrete resultaten bij de prioritaire projecten. Het Kenniscentrum zal zich daarbij niet alleen richten op weg- en spoorinfrastructuur, maar ook op stedelijke ontwikkeling, kennisinfrastructuur en groenprojecten. Veel ervaren knelpunten in de praktijk zijn de toepassing van aanbestedingsregels en de manier waarop de overheid gebruik maakt van marktconsultaties. Daarvoor zal het Kenniscentrum de reeds opgestelde aanbevelingen voor het gebruik van het instrument marktconsultatie en de toepassing van de aanbestedingsregels uitwerken tot praktische checklists. Aan de hand daarvan kunnen overheden bepalen hoe zij deze instrumenten willen toepassen. Het Kenniscentrum zal de overheden hierin ook assisteren. Tevens zullen toepasbare modellen van «benefit sharing» worden uitgewerkt. Benefit sharing kan als voorwaarde worden verbonden aan het beschikbaar stellen van middelen door het Rijk aan projecten waarbij bijvoorbeeld onzekerheid bestaat over de kosten en opbrengsten. Indien het project leidt tot betere resultaten dan werd voorzien ten tijde van verstrekking van de subsidie (waardoor het Rijk achteraf gezien dus had kunnen volstaan met een lagere subsidie), stelt de benefit sharing-voorwaarde het Rijk in staat om mee te delen in deze hogere resultaten.

Daarnaast blijkt uit de praktijk dat een goede inrichting van processen en het opstellen van goede contracten essentieel zijn. Het Kenniscentrum ondersteunt de projecten daarom ook bij het maken van een goede procesinrichting, zakelijke financiële afspraken en degelijke contracten. De ervaringen die zijn opgedaan in de specifieke projecten zullen ook worden vertaald naar algemene richtlijnen en «best practices» voor de verschillende contractvormen bij pps.

Het streven is om in 2001 voor een aantal «eerste generatie» pps-projecten te komen tot het sluiten van een overeenkomst met private partijen, bijvoorbeeld een concessiecontract, en de start van de realisatie van het project. Tevens moet voor een fors aantal projecten de aanbestedingsprocedure van start gaan of een samenwerkingsovereenkomst voor gezamenlijke planvorming worden gesloten.

Om tot successen te komen, is het essentieel dat een sterker commitment wordt bereikt bij alle betrokkenen, publiek én privaat, ten aanzien van de pps-uitvoering van geselecteerde projecten. Daarom is het belangrijk:

• dat de overheid haar pps-activiteiten concentreert op projecten die prioriteit hebben en waarvoor de benodigde publieke middelen zijn gereserveerd;

• dat overeenstemming bestaat over welke projecten worden aangemerkt als pilotprojecten voor een pps-aanpak;

• dat een pps-faciliteit wordt gecreëerd om bij kansrijke pps-projecten te kunnen bijdragen in de aan pps gerelateerde transactiekosten. Hiervoor zijn middelen gereserveerd op de aanvullende post (f 37,5 mln. in 2000) en binnen het FES (f 100 mln. voor de jaren 2001 en 2002). Als gevolg van de nog beperkte ervaring met pps zijn de transactiekosten bij de eerste pps-projecten relatief hoog, waardoor een zekere drempel bestaat om over te gaan tot pps. De pps-faciliteit dient om bij te dragen in deze hogere transactiekosten in de opstartfase van pps, om zo de drempel voor pps te verlagen.

In 2001 zal tevens worden onderzocht welke mogelijkheden er zijn voor pps-arrangementen voor nieuwe sectoren, zoals de realisatie en het beheer van scholen, gevangenissen en projecten in de nutssector.

Hieronder wordt ter illustratie ingegaan op een tweetal pps-projecten waarbij het Kenniscentrum betrokken is.

A59

De Provincie Noord Brabant heeft in overleg met het ministerie van Verkeer en Waterstaat en met ondersteuning van het Kenniscentrum het initiatief genomen om de aanleg van de A59 Rosmalen – Geffen te vervroegen. In het MIT is niet eerder dan in de periode 2007–2010 in een bijdrage van het Rijk voorzien, maar een pps-constructie maakt vervroegde aanleg mogelijk. Het streven is dat de provincie, in samenwerking met het Kenniscentrum, nog in 2000 een contract aanbesteedt waarin ontwerp, bouw, financiering en onderhoud van de weg voor een lange termijn worden geïntegreerd, een zogenaamde DBFM-contract, waarbij de daarbij behorende risico's aan de private contractant worden overgedragen. Dit zal de eerste weg in Nederland zijn die wordt gerealiseerd door middel van pps.

Nieuwe Sleutel Projecten (NSP)

De nieuwe sleutelprojecten zijn integrale ontwikkelingsplannen voor de stations en hun omgeving van toekomstige halteplaatsen van de hogesnelheidslijn: Amsterdam Zuidas, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Breda en Arnhem. Door een vroegtijdige betrokkenheid van private partijen en een gezamenlijke planvorming kan meerwaarde worden bereikt: voor de overheid het efficiënter bereiken van haar doelstellingen van stedelijke vernieuwing en voor private partijen extra commerciële kansen. Van private partijen vraagt dit wel dat zij ook meebetalen aan de publieke planonderdelen. De meeste sleutelprojecten bevinden zich aan het eind van de factfindingsfase, waarin Rijk en gemeente afspraken moeten maken over hun doelstellingen en randvoorwaarden en een inhoudelijk, financieel en procedureel kader voor de planvorming moeten overeenkomen. Deze afspraken zullen worden vastgelegd in een publiek-publieke overeenkomst. Het Kenniscentrum begeleidt de totstandkoming van deze overeenkomsten en adviseert over de rol van het Rijk en van private partijen in de volgende fasen, de planvorming en de realisatiefase.

4.4 Tijdelijke regeling subsidie tankstations grensstreek Duitsland

Als gevolg van de door de Europese Commissie vastgestelde plicht tot terugvordering van een deel van de verleende subsidies wordt door de met de uitvoering van de regeling belaste instantie (Senter) in 2000 een begin gemaakt met terugvordering. Ten aanzien van 250 subsidieaanvragers heeft de Commissie terugvordering van de subsidie gelast omdat geen of onvoldoende informatie was verstrekt. Deze aanvragers zijn allen weer benaderd met het verzoek de benodigde informatie alsnog te verschaffen. Voor 143 aanvragers geldt dat de alsnog ingezonden informatie tot de conclusie heeft geleid dat de subsidie terecht is verleend en dat dan ook niet tot terugvordering zal worden overgegaan. Voor het overige wordt verwezen naar de brief van de minister van Financiën aan de Voorzitter van de Tweede Kamer (Kamerstukken II 1999/00, 26 800 IXB, nr. 45). Hierbij geldt wel het voorbehoud dat niet mag worden uitgesloten dat de uitslag van gerechtelijke procedures de Nederlandse overheid alsnog dwingt tot terugvordering.

4.5 Beheer deelnemingen

In de loop van dit jaar zal een herijking van het beleid inzake de commissaris van overheidswege – laatstelijk besproken met de Tweede Kamer in 1991 aan de hand van de Nota inzake commissarissen van overheidswege (Kamerstukken II 1990/91, 22 064) – aan de Tweede Kamer worden aangeboden. Voorts zal het beleid inzake staatsdeelnemingen – laatstelijk integraal weergegeven in de Nota beleid inzake Staatsdeelnemingen uit 1996 (Kamerstukken 1995/96, 25 178) – worden aangescherpt. Ook hierover wordt een nota aan de Tweede Kamer voorzien.

4.6 Binnenlands Geldwezen

Inleiding

De dynamiek in de financiële sector vergt een alerte houding van de overheid. Primaire drijfveer van het overheidsbeleid is het waarborgen van goed functionerende financiële markten en van het vertrouwen in het financiële stelsel. Nieuwe beleidsinitiatieven staan vooral in het teken van inspelen op sector- en grensoverschrijdende aspecten en het bevorderen van marktwerking en -transparantie. De internationale context noodzaakt tot een actieve inbreng in internationale fora.

De introductie van de chartale euro op 1 januari 2002 is een uniek en grootschalig project, waarbij het van belang is dat de overgang van de gulden naar de euro soepel verloopt. In dit verband zal in 2001 veel aandacht uitgaan naar de afronding van het scenario van de chartale omwisseling en de op dit gebied te treffen voorbereidingen binnen de overheid.

Invulling geven aan sectoroverstijgend toezicht

In de nota «Institutionele vormgeving van het toezicht op de financiële marktsector» (Kamerstukken II 1998/99, 26 466) heeft de minister van Financiën het voornemen kenbaar gemaakt om de reikwijdte, instrumentering en operationele aanpak van het toezicht op financiële conglomeraten in de marktsector te bezien en de Tweede Kamer daarover te rapporteren. Een nota inzake toezicht op financiële conglomeraten is medio 2000 aangeboden aan de Tweede Kamer. De nota introduceert een integraal toezicht op financiële conglomeraten. Hierbij wordt het toezicht op conglomeraten groepsbreed en risico-georiënteerd benaderd, en daarbinnen wordt het toezicht op vergunninghoudende instellingen gepositioneerd. De instelling van de Raad van Financiële Toezichthouders maakt deze groepsbrede benadering mogelijk. In 2001 zullen verscheidene beleidsvoornemens op dit terrein worden geïmplementeerd.

Financiële toezichtwetgeving

Op de agenda van financiële (toezicht)wetten die geactualiseerd worden, staan in 2001 in ieder geval:

De in 1999 afgeronde actualisering van het sinds 1988 geldende Bazelse Akkoord zal in 2001 hoogstwaarschijnlijk leiden tot aanpassing van de Wet toezicht kredietwezen 1992. Deze aanpassingen zullen dan met name de kapitaaltoereikendheid, het eigen vermogen en de solvabiliteitsratio behelzen.

Bevorderen marktwerking en transparantie

• Bemiddeling in financiële diensten

De vervlechting binnen de financiële sector versterkt het belang van een consistente set regels voor de verschillende spelers die op deze markt actief zijn. Dit geldt zowel voor het directe aanbod van financiële producten, als voor de bemiddeling in financiële producten. De Tweede Kamer ontvangt in het najaar van 2000 een beleidsanalyse ten aanzien van bemiddeling in financiële diensten. In 2001 wordt invulling gegeven aan de beleidsvoornemens die uit deze nota voortvloeien. Belangrijke uitgangspunten zijn zowel cross-sectorconsistentie, als cross-distributieconsistentie. Bij het eerste, de cross-sectorconsistentie, gaat het om de consistentie in regelgeving ten aanzien van de bemiddeling in de verschillende financiële diensten. Bij het laatste, de cross-distributieconsistentie, gaat het om de consistentie in regelgeving ten aanzien van de verschillende typen distributie van financiële diensten. De wijze waarop toegezien wordt op de naleving van de regelgeving voor bemiddeling vraagt, mede gegeven het groot aantal bemiddelaars, om bijzondere aandacht.

Zoals toegezegd bij de parlementaire behandeling van de wetsvoorstellen tot wijziging van de Wet assurantiebemiddelingsbedrijf (Wabb I en Wabb II, Kamerstukken II 1999/00, 25 507 en 26 531), worden in de loop van 2001 de resultaten bekend gemaakt van een onderzoek naar marktwerking en concurrentie in het assurantietussenpersonenkanaal en naar de effecten van de afschaffing van het begunstigingsverbod op de gehele verzekeringsmarkt. Hierna zal worden bezien of het inwerkingtredingsbesluit van wetsvoorstel Wabb II, voorzover het de beloningsregels betreft, per voorhangprocedure aan de Staten-Generaal zal worden voorgelegd.

• Informatieverstrekking aan de consument

Een ander accent in het beleid, ten aanzien van het bevorderen van marktwerking en transparantie, is de aandacht voor informatieverstrekking aan de consument. Aanleiding daarvoor is de snelle productontwikkeling en de toenemende vervaging van grenzen tussen deelmarkten in de financiële sector. De eigen verantwoordelijkheid van de consument in een steeds dynamischer financieel speelveld vindt zijn basis in adequate informatieverstrekking. Vanuit een sectoroverstijgend perspectief kan voorts de eis worden geformuleerd dat de regelgeving in de verschillende deelsectoren onderling consistent moet zijn. In de zomer van 1999 is hierover een nota aan de Tweede Kamer gezonden (Kamerstukken II 1998/99, 26 676) met beleidsinitiatieven. Dit zal in 2000 en 2001 leiden tot aanpassing van regels over informatievoorziening aan de consument.

• Verslaggeving

Het kabinet wil de transparantie en vergelijkbaarheid van de verslaggeving door beursgenoteerde ondernemingen bevorderen. Zo wordt door het kabinet bezien of in Nederland de systematiek ten aanzien van het toezicht op de naleving van de verslaggevingsstandaarden moet worden gewijzigd. Vertrouwen in de internationaal georiënteerde financiële sector is gebaat bij een adequate controle op de correcte naleving van de verslaggevingsstandaarden die in het internationale speelveld gelden. De nadere uitwerkingresulterend in voorstellen voor een wettelijke inkadering - zal in 2001 plaatsvinden.

Naar aanleiding van de Nota «Financiële verslaggeving door verzekeringsmaatschappijen» is een werkgroep van deskundigen ingesteld, die met concrete aanbevelingen moet komen om de transparantie en vergelijkbaarheid in de jaarverslaggeving van verzekeraars te vergroten. Het is de bedoeling dat deze werkgroep eind 2000 haar aanbevelingen zal publiceren. De uitwerking van deze aanbevelingen zal in 2001 wellicht tot concrete wijzigingsvoorstellen van wet- en regelgeving leiden.

• Openbare bieding op effecten

Medio 2000 is het wetsvoorstel Openbare biedingen op effecten aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II 1999/00, 27 172). Het wetsvoorstel introduceert een wettelijke regulering van openbare biedingen op effecten op basis van de Wet toezicht effectenverkeer 1995 (Wte 1995), waarbij de Stichting Toezicht Effectenverkeer wordt belast met het toezicht op de naleving van de betrokken regelgeving. In verband met de urgentie van het wetsvoorstel, wordt een gefaseerde benadering gevolgd. In de eerste fase zullen de biedingsregels die nu nog zijn opgenomen in Hoofdstuk I van de SER-Fusiegedragscode «één-op-één» worden overgeheveld naar Wte 1995. De tweede fase, waarvan de voorbereidingen direct na afronding van de eerste fase van start gaat, bevat (a) een algehele revisie van de biedingsregels in het licht van de ontwikkelingen in de markt; (b) een mogelijke introductie van civielrechtelijke sancties (zoals schorsing van stemrecht); en (c) een aanpassing van de materiële regels in het kader van de implementatie van de 13de richtlijn inzake overnamebiedingen.

Opvang schade

De Tweede Kamer zal in 2001 worden bericht over de concrete beleidsvoornemens die voortvloeien uit het rapport van de studiegroep Opvangregeling Schadeverzekering. Op verzoek van het ministerie van Financiën hebben het Verbond van Verzekeraars en de Verzekeringskamer parallel, aan de wettelijke uitwerking van de opvangregeling voor de levensector, een eerste verkenning ter hand genomen naar de mogelijkheid van een opvangregeling voor schadeverzekeringen. In het rapport, dat in de zomer van 2000 aan de Tweede Kamer is gezonden, worden onder meer de vooren nadelen van garantieregelingen voor schadeverzekeringen geschetst.

Versterken corporate governance

Als uitvloeisel van de kabinetsreactie op het rapport van de Monitoring Commissie Corporate Governance (Peters II) (Kamerstukken II 1998/99, 25 732) wordt een wetsvoorstel voorbereid waarmee een verhoogde transparantie bij beursgenoteerde ondernemingen wordt beoogd. Doelstelling is dat in het jaarverslag inzicht moet worden verschaft in de corporate governance structuur van de onderneming en in de bezoldiging en het effectenbezit van bestuurders en commissarissen. Daarnaast wordt een wetswijziging voorbereid voor de werking en doelstelling van certificering in vredestijd. Bij dit laatste zal rekening worden gehouden met de samenhang met het thans voorliggende wetsvoorstel beschermingsconstructies en de invoering van de 13de richtlijn.

Internationale consolidatie effectenverkeer

Als gevolg van technologische ontwikkelingen is de internationale concurrentie tussen beurzen onderling en tussen traditionele beurzen en alternatieve handelssystemen sterk toegenomen. Ook de mogelijkheden voor grensoverschrijdende samenwerking zijn toegenomen. Als gevolg hiervan vindt zowel bij beurzen als op het terrein van afwikkelingssystemen (clearing and settlement) een proces van consolidatie plaats. Voorbeeld bij uitstek is de voorgenomen fusie van de Amsterdamse beurs AEX met de beurzen van Brussel en Parijs. Beleid, regelgeving en toezicht dienen op dergelijke ontwikkelingen in te spelen; het waarborgen van de doelstellingen van de Wte 1995 blijft hierbij uiteraard leidraad. Betreffende de voorgenomen fusie vindt tevens intensieve afstemming plaats met de bevoegde autoriteiten in Frankrijk en België. De fusie en de ontwikkelingen van het internationale effectenverkeer waar zij een uiting van is, onderstreept de noodzaak om de effectenwetgeving in de EU verder te harmoniseren. Nederland zal zich daarom ook actief inzetten voor de voortgang van het door de Europese Commissie geïnitieerde Actiekader voor Financiële diensten.

Voorbereidingen introductie chartale euro

Op basis van het scenario van de chartale omwisseling zal de Nederlandsche Bank vóór 1 april 2001 de voorbereidingen voor de chartale omwisseling afronden. Tot 1 juli 2001 is ruimte ingebouwd voor het testen van procedures en ketenafhankelijkheden. In het derde en vierde kwartaal zullen operationele activiteiten worden ontplooid. Banken en toonbankinstellingen zullen vervolgens in december 2001 worden voorzien van voldoende startvoorwaarden van euromunten en -biljetten. Het publiek krijgt in de tweede helft van december 2001 de beschikking over euromunten1. Iedere ingezetene van zes jaar en ouder krijgt een euro-informatieset thuisgestuurd met daarbij een waardebon waarmee naar keuze een gratis set met de acht verschillende euromunten afgehaald kanworden of f 8,55 korting verkregen kan worden op een grotere set met euromunten, die banken en toonbankinstellingen in deze periode aan het publiek kunnen verkopen.

Wat betreft de voorbereidingen van de overheid op de invoering van de euro moeten de departementen op 1 januari 2001 de feitelijke aanpassingen hebben uitgevoerd, zodat deze in 2001 (vóór 1 juli) getest en geïmplementeerd kunnen worden. In het voor- en najaar van 2001 worden de laatste halfjaarlijkse monitorrondes voor E-day gehouden bij de departementen, die resulteren in een voortgangsrapportage aan de Tweede Kamer. Daarin wordt tevens bijzondere aandacht besteed aan de voortgang bij zelfstandige bestuursorganen die een belangrijke rol vervullen in de uitvoering van beleid, en aan de mede-overheden, met het oog op de frequente publiekscontacten van al deze organisaties.

Conform de «beleidsbrief wet- en regelgeving», die begin 2000 aan de Tweede Kamer is verstuurd (Kamerstukken II 1999/00, 27 042), zal er een verzamelwet worden opgesteld waarin aan te passen wettelijke bedragen zijn opgenomen. Het wetsvoorstel hiertoe zal naar verwachting in het najaar van 2000 bij de Staten-Generaal worden ingediend. Ook voor algemene maatregelen van bestuur wordt een verzamel-amvb opgesteld. Ministeriële regelingen zullen door de departementen zelf worden aangepast; met het oog op de volledigheid gebeurt dit zo kort mogelijk voor 2002.

Kasbeleid

Het jaar 2000 staat in het teken van de invoering van de in 1999 aanbestede inkoop van het betalingsverkeer van de rijksoverheid. Deze aanbesteding heeft geresulteerd in lagere kosten, eenvoudiger procedures en betere banksystemen voor het kasbeheer bij het Rijk. Belangrijke doelstelling voor 2001 is om de doelmatigheid van het kasbeheer bij het Rijk verder te verhogen. In samenwerking met banken zal de ontwikkeling en het gebruik van elektronische vormen van betalen en ontvangen worden gestimuleerd. Hierbij kan onder meer gedacht worden aan betalen en ontvangen van belasting via Internet.

Voorts zal Financiën nadere voorstellen doen voor het beperken van risicovol kasbeheer bij instellingen op afstand van het Rijk en in het verlengde daarvan het uitbouwen van het geïntegreerd middelenbeheer, hetgeen betekent dat de middelen van de genoemde instellingen geïntegreerd worden aangehouden in 's Rijks Schatkist. Hiermee wordt beoogd de doelmatigheid van het kasbeheer van publieke gelden te vergroten.

5. FINANCIËN BUITENLAND

5.1 Inleiding

Grafiek 5.1 Aandeel in uitgaven IXB Bedrag (x f 1000)Grafiek 5.2 Aandeel in het niet belastingontvangsten IXB Bedrag (x f 1000)

5.2 Exportkredietverzekering en investeringsgaranties

Algemeen

Exporttransacties en investeringen in het buitenland zijn belangrijk voor de groei van de Nederlandse economie. Exporttransacties komen vaak alleen tot stand als de leverancier of de bank bereid is aan de koper krediet te verlenen. Als voorwaarde om gelden uit te lenen verlangen kredietgevers veelal verzekering van risico's. Waar de markt vanwege het risico niet bereid is als zodanig gezonde exportkrediettransacties van Nederlandse bedrijven en buitenlandse investeringen door Nederlandse bedrijven te verzekeren, is de Staat onder voorwaarden bereid herverzekering van deze transacties te overwegen. Belangrijke uitgangspunten hierbij zijn de volgende.

I Kostendekkendheid van de faciliteit. Naast een efficiënt en effectief opererend systeem, zijn het premiebeleid, het polisbeleid, het landenbeleid, het acceptatiebeleid en de actieve recuperatie van schades hierbij met name van belang.

II. Het bevorderen van (minimum)afspraken tussen landen om concurrentieverstoring te voorkomen. Om concurrentieverstoring bij de financiering en de (her-)verzekering tegen te gaan vindt internationaal overleg plaats. Daarnaast voorkomt samenwerking tussen crediteurenlanden ongelijke behandeling van crediteuren bij schuldherstructureringen.

III. Het in principe bij de markt laten van risico's, die de markt zelf kan dragen. Dit brengt met zich mee dat het bij herverzekering door de Staat voornamelijk om transacties met Azië, Latijns-Amerika, Afrika en Oost-Europa gaat. De risico's in dit marktsegment zijn aanzienlijk en moeilijk voorspelbaar.

Om herverzekering van de hiervoor weergegeven transacties mogelijk te maken worden de instrumenten Exportkredietverzekering (EKV) en de Regeling Herverzekering Investeringen (RHI) ingezet. Met betrekking tot de EKV hebben in de komende periode de volgende punten de aandacht:

Evaluatie EKV

In de financiële verantwoording van het ministerie van Financiën over het jaar 1999 (Kamerstukken II 1999/00, 27 127, nr.20, blz. 26) is aangekondigd, dat in het najaar van 1999 met de evaluatie van de exportkredietverzekering is begonnen. In 2000 wordt de evaluatie van de exportkredietverzekering afgerond. De beleidsvoornemens die uit de evaluatie zullen voortkomen, zullen aan de Kamer worden voorgelegd.

Bedrijfseconomisch resultaat

Om een goed beeld van het resultaat van de herverzekering van exportkredieten in Nederland te krijgen, dient het resultaat niet op kasbasis maar op bedrijfseconomische wijze te worden bepaald. Op deze wijze is toetsing van kostendekkendheid van de premies beter mogelijk. Tevens is, zoals reeds is opgemerkt in de toelichting bij de begroting voor 2000 (Kamerstukken II 1999/00, 26 800, nr. 2, blz. 23), in het OESO-premieakkoord bepaald dat per 1 januari 1999 met schone lei (alleen verzekerde transacties vanaf 1-1-1999) een bedrijfseconomische administratie gevoerd dient te worden door de lidstaten. In onderstaande tabel is het bedrijfseconomisch resultaat aangaande verzekerde transacties vanaf 1-1-1999 weergegeven.

¹ Bij de vorming van de voorziening is uitgegaan van een tweetal ervaringscijfers, namelijk netto schade als percentage van bruto schade en bruto schade als percentage van aangegaan nominaal obligo. Het eerste percentage is bepaald op 25%, terwijl het tweede percentage berekend is op 20%. Dit betekent dus dat een voorziening gevormd kan worden op basis van 25% van 20% (=5%) van het nominale obligo, dat tot ultimo 1999 f 858,9 mln. bedraagt. Dit resulteert in een voorziening op een niveau van f 42,9 mln. Bij bepaling van het renteresultaat is ervan uitgegaan dat inkomsten en uitgaven gelijkmatig in de tijd zijn verdeeld. Verder is verondersteld dat de voorzieningen ultimo december genomen worden.

Het negatieve resultaat middellang over 1999 is van een vergelijkbare omvang als het positieve resultaat kort over 1999. Het is echter nu nog te vroeg om hier conclusies aan te kunnen verbinden met betrekking tot de kostendekkendheid, omdat sinds de «nieuwe start» pas één jaar verstreken is en middellange zaken een lange doorlooptijd (fabricatietermijn plus krediettermijn plus een extra termijn vanwege een eventuele consolidatieregeling) kennen.

Vraag naar exportkredietverzekering

Voor 1999 is een lichte toename van het uitstaande herverzekerde risicobedrag (polissen en dekkingstoezeggingen) te zien.

Grafiek 5.3 Ontwikkeling uitstaande risicobedrag

De gunstiger economische ontwikkeling in de «emerging markets» heeft geleid tot de verwachte grotere importvraag uit deze landen en een versoepeling van het landenbeleid. Mede hierdoor is de vraag naar exportkredietverzekering gegroeid. De verwachting is dat deze groei zich in 2001, net als in 2000, zal voortzetten. Hiernaast valt op te merken, dat de vraag naar koersrisicoverzekeringen trendmatig is gestegen en dat er in de laatste jaren binnen de reguliere exportkredietverzekering een relatieve verschuiving naar slechtere landenklassen valt waar te nemen (landenklassen met een hogere schadekans).

Productbeleid

Om exportkrediettransacties te accommoderen wordt, binnen de randvoorwaarden van de faciliteit, regelmatig gezocht naar mogelijkheden om producten beter op de vraag af te stemmen. In dit kader is het ook van belang risico's die de markt zelf kan dragen, in principe ook door de markt te laten dragen. Gelet op dit uitgangspunt is met de NCM afgesproken, dat vanaf 2000 het risico in de beste landenklasse (met name EU/OESO-landen) voor rekening en risico van de NCM wordt verzekerd. Het gaat hier om zowel landen- als debiteurenrisico's met in achtneming van bepaalde limiteringen. Hiernaast bestaat het voornemen in 2001 een doorlichting van de bestaande polisvoorwaarde uit te voeren. Op basis van de uitkomsten van de doorlichting zouden de polisvoorwaarden kunnen worden aangepast.

Bevorderen van (minimum) afspraken

Nederland hecht aan internationaal overleg ter bevordering van afspraken op het gebied van exportkredietverzekering. Eén en ander kan concurrentieverstoring vermijden en kan gelijke behandeling van partijen bevorderen, zonder het uitgangspunt van kostendekkendheid te veronachtzamen. In dit verband spant Nederland zich onder andere in om te komen tot een verdere harmonisatie van debiteurencategorieën en -premies in aansluiting op de reeds in het kader van de OESO/Consensus geharmoniseerde landenklassen, -categorieën en -premies. Hierbij past overigens de kanttekening, dat het grootste gedeelte van schades wordt veroorzaakt door landenrisico's.

Nog steeds lukt het niet om tot (minimum-)afspraken te komen op het gebied van de exportkredietverzekering voor landbouwproducten; de verwachtingen terzake zijn niet hoog gespannen onder invloed van de geringe mogelijkheden van de Verenigde Staten om zo veel mogelijk op marktoriëntatie gerichte afspraken te maken.

Binnen de OESO wordt gewerkt aan gemeenschappelijke benaderingen voor de ontwikkeling van nationale milieucomponenten. Een milieucomponent is een wijze om milieuaspecten mede te betrekken bij de besluitvorming omtrent de verstrekking van exportkredietverzekeringsdekking voor rekening en risico van de Staat. Het streven is om in Nederland bij dekking voor exportkredietverzekering vanaf 2001 mede rekening te houden met milieueffecten. Dit wordt nader uitgewerkt.

In 1997 heeft Nederland de «OESO-conventie ter bestrijding van omkoping van buitenlandse ambtenaren bij internationale zakelijke transacties» ondertekend. Wat betreft de exportkredietverzekering zullen de daarin vervatte afspraken eind 2000 zijn ingevoerd.

Schuldenregelingen, waaronder schuldkwijtschelding

Een aantal landen met omvangrijke schuldenregelingen zoals Argentinië, Egypte, Peru en Polen, waarmee in de eerste helft van de jaren negentig schuldenregelingen zijn overeengekomen, blijven hun verplichtingen goed nakomen. Met Rusland ligt dat anders. Als gevolg van de financiële crisis in 1998 en de daaruit voorkomende financieel-economische problemen was het onvermijdelijk dat voor de ontstane achterstalligheden en de bedragen die in 1999 en 2000 onder de vigerende schuldenregeling vervallen, nieuw betalingsuitstel werd verleend. Verder blijft de situatie voor een groot aantal met name Afrikaanse landen zeer moeilijk. In 1996 is voor deze landen het zogenaamde HIPC-initiatief (Heavily Indebted Poor Countries) gelanceerd. Een verdere versoepeling van dit initiatief in 1999 resulteerde in nog verdergaande kwijtschelding dan voorheen. De bijdrage van de Club van Parijs aan dit initiatief is een verhoging van het maximale kwijtscheldingspercentage voor commerciële schulden van 67% onder de Napels-voorwaarden tot 90% of zelfs 100% (Keulen-voorwaarden), indien dat nodig is om een houdbare schuldpositie te realiseren. In dit verband wordt verwezen naar de brief aan de Tweede Kamer van 23 mei 2000 (Kamerstukken II 1999/00, 26 234, nr 14). Door de hogere kwijtscheldingspercentages worden de provenu's (en daarmee het resultaat) uit hoofde van de exportkredietverzekering op middellange termijn negatief beïnvloed. Schuldkwijtscheldingen in de Club van Parijs worden sinds 1997 budgettair gecompenseerd binnen de Homogene Groep Internationale Samenwerking (ODA-deel).

Relatie Staat/NCM

In de komende periode zal specifiek aandacht worden gegeven aan de positie van de Staat in relatie tot vorderingen op (debiteuren-)landen. Voorts dient in 2001 een beloningsregeling met NCM tot stand te worden gebracht voor de periode vanaf 2002; de lopende driejarige regeling loopt eind 2001 af. In 1999 heeft NCM nieuwe automatiseringssystemen in gebruik genomen. De verwachting is dat hierdoor niet alleen de informatievoorziening aan de Staat, maar ook de efficiency verder zal kunnen verbeteren.

5.3 Het Internationale Monetaire Fonds

De voornaamste doelstelling van het IMF is het waarborgen van de stabiliteit van het internationaal monetair stelsel. Deze taak heeft de afgelopen jaren veel van het IMF gevergd, toen er sprake was van grote financiële onrust in verschillende opkomende markten. Mede dankzij het optreden van het IMF zijn momenteel de meest urgente problemen overwonnen en hebben de meeste opkomende markten weer goede economische vooruitzichten. Dit blijkt onder meer uit de aantrekkende groei in Azië en uit het feit dat Brazilië zijn BIS-krediet, die het eind 1998 in het kader van een IMF-pakket toegezegd heeft gekregen, medio april heeft afgelost. Dit betekent dat de staatsgarantie die de Staat hiertoe aan De Nederlandsche Bank heeft verstrekt is vervallen.

Naar aanleiding van de verschillende financiële crises is binnen het IMF de discussie op gang gekomen over de rol die het IMF moet innemen in de internationale financiële architectuur. In deze discussie zal in het komende jaar vooruitgang moeten worden gemaakt. Nederland maakt zich er sterk voor dat het IMF ook in de toekomst een centrale rol blijft spelen in het internationaal financieel stelsel. Het IMF combineert algemeen en wijdverbreid lidmaatschap met een effectieve representatie van de leden. Nederland is echter ook van mening dat de effectiviteit van het IMF vergroot kan worden door zich op zijn kerntaken te richten en zijn activiteiten te stroomlijnen. Dit impliceert onder meer een duidelijke scheiding met het werkterrein van de Wereldbank. Op het punt van armoedebestrijding bestaat echter wel de mogelijkheid tot samenwerking, met name met betrekking tot de Poverty Reduction Strategy Papers die ontvangende landen in het kader van het HIPC-initiatief dienen op te stellen. De taakverdeling tussen IMF en Wereldbank dient in deze zodanig te zijn dat het IMF zich voornamelijk richt op macro-economische stabilisatie als preconditie voor economische groei.

Een selectief gebruik van de verschillende kredietfaciliteiten kan bijdragen aan het stroomlijnen van het IMF. Op dit punt is vorig jaar reeds vooruitgang geboekt met het afschaffen van enkele faciliteiten die niet meer actief in gebruik waren. Het komende jaar zal duidelijk moeten worden of de nieuwe kredietfaciliteit van het IMF, de Contingent Credit Line (CCL), een nuttige aanvulling op het bestaande palet van IMF-faciliteiten kan zijn. Nederland zal in de discussie over de CCL blijven wijzen op het gevaar dat prekwalificatie en de beschikbaarheid van omvangrijke publieke hulppakketten leidt tot anticiperend gedrag van economische actoren.

Het voorkomen en bestrijden van financiële crises is niet uitsluitend een taak van het IMF. De particuliere sector dient in dit opzicht ook haar verantwoordelijkheid te nemen die voortvloeit uit het feit dat zij commerciële leningen aan een bepaald land verstrekt. In de Nederlandse visie dient sprake te zijn van een evenwichtige verdeling van de kosten bij het bestrijden van een financiële crisis tussen de publieke sector en de particuliere sector.

Onderdeel van crisispreventie is ook het streven van het IMF om meer transparantie in zijn opereren aan te brengen, om zodoende beter in staat te zijn de verantwoordelijkheid van zijn beleid te kunnen dragen. Vandaar dat bijvoorbeeld besloten is tot publicatie van het financial transactions plan ensurveillance-rapporten.

Met betrekking tot de financiering van het versterkte HIPC-inititief zijn vorderingen gemaakt, al zijn nog niet alle financiële vraagstukken opgelost. De herwaardering van 12,9 miljoen ounce goud, dat gebruikt wordt voor financiering van het grootste gedeelte van de IMF-bijdrage, is begin april voltooid. Een gedeelte (9/14) van de beleggingsopbrengsten van deze goudverkopen is reeds overgemaakt naar het HIPC Trust Fund. Een besluit tot overmaking van het resterende gedeelte kan echter pas door het IMF genomen worden wanneer het congres van de Verenigde Staten zijn goedkeuring hiertoe heeft verleend. De Nederlandse inzet is dat het HIPC-initiatief op korte termijn daadwerkelijke schuldverlichting aan arme, sterk verschuldigde landen op moet leveren, zonder dat er concessies worden gedaan aan de voorwaarden die hieraan zijn gesteld.

5.4 Multilaterale Ontwikkelingsbanken

Inleiding

Multilaterale ontwikkelingsbanken en hun concessionele fondsen richten zich op armoedebestrijding en het bevorderen van duurzame economische ontwikkeling van de minder ontwikkelde landen en dragen daarmee tegelijkertijd bij aan de stabiliteit van het internationaal financieel-economische systeem. Zij treden hiertoe op als financieel intermediair en trachten genoemde doelstellingen met behulp van gerichte leningen te bevorderen. Deze leningen gaan gepaard met technische analyses en advies ten behoeve van de lenende landen. Alle multilaterale ontwikkelingsbanken (behalve de EBRD) beheren ontwikkelingsfondsen die zeer concessionele leningen aan de armste ontwikkelingslanden verschaffen. Nederland onderschrijft de doelstellingen van deze instellingen en is derhalve bereid hiertoe financiële bijdragen te leveren.

De multilaterale ontwikkelingsbanken en -fondsen en hun doelstellingen, alsmede de omvang van Nederlands participatie daarin, kunnen als volgt worden weergegeven.

Tabel 5.2 De multilaterale ontwikkelingsbanken en -fondsen en hun doelstellingen, alsmede de omvang van Nederland's participatie daarin

* Nederland beoogt te participeren in de MENA-Bank op het moment dat deze in werking treedt

¹ Voor concessionele fondsen geldt het aandeel in de laatste middelenaanvulling

Recente economische crises hebben geleerd hoe belangrijk het is dat voldoende rekening wordt gehouden met de terugbetalingscapaciteit van de ontvangende landen, ook waar het de (katalysatie van) private kapitaalstromen betreft. Nederland heeft hier reeds meermalen op gewezen binnen de multilaterale banken en zal dat in de toekomst blijven doen. Verder is uit economische crises gebleken dat een samenspel tussen macro-economische en structurele factoren tot een onhoudbare situatie en dientengevolge een crisis kan leiden. Dit samenspel onderstreept de noodzaak tot samenwerking tussen de multilaterale ontwikkelingsbanken en het IMF vanuit structurele respectievelijk macro-economische optiek bij zowel de preventie als de bestrijding van eventuele toekomstige crises. De taken van de multilaterale banken zijn met name gelegen bij armoedebestrijding door het ontwikkelen van de economische en sociale infrastructuur en bij het streven naar een gezonde financiële sector.

In 2001 zullen geen nieuwe verplichtingen worden aangegaan. In 2001 worden de uitgaven in het kader van Nederlandse deelnemingen in de banken en bijdragen aan de door de banken beheerde concessionele fondsen geraamd op f 478 mln, waarvan de uitgaven in verband met IDA de grootste uitgavenpost vormen: f 319 mln. De overige uitgaven betreffen de regionale banken en fondsen (f 128 mln), de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (f 14 mln) en de Ontwikkelingsbank voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika (f 17 mln).

Onderstaande grafiek geeft enig inzicht in de verdeling van de geraamde uitgaven over de diverse instellingen.

Grafiek 5.4 Uitgaven multilaterale ontwikkelingsbanken uitgaven 2001 en -fondsen (Bedrag x f 1000)

Alle uitgaven vallen sinds 1997 onder het budgettair regime van de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS).

De Wereldbankgroep (IBRD, IDA, IFC, MIGA)

De Wereldbankgroep bestaat uit de International Bank for Reconstruction and Development (IBRD), de International Development Association (IDA), de International Finance Corporation (IFC) en het Multilateral Investment Agency (MIGA). IBRD en IDA staan gezamenlijk bekend als de Wereldbank.

In de periode 2001–2002 staat binnen de Wereldbank het creëren van een voorwaardenscheppend klimaat voor economische groei – als noodzakelijke voorwaarde voor duurzame armoedebestrijdingcentraal, zowel voor de lage – als midden-inkomenslanden. In alle landen wordt beter op de effectiviteit van de programma's gelet, ook weer door goed bestuur en beleid te stimuleren, zowel door advies als door een binnen IDA overeengekomen systeem dat allocatie van kredieten afhankelijk stelt van goed beleid en bestuur. Binnen dit systeem worden landen beoordeeld door middel van een zeer uitgebreide methodiek, het zgn. country performance and institutional assessment (CPIA).

De Wereldbank staat een «holistische» benadering van armoedebestrijding voor, waar het gaat om de juiste structurele en macro-economische fundamenten voor duurzame economische groei, en de juiste institutionele en sociale fundamenten voor een rechtvaardige verdeling van de baten daarvan. In de lage inkomenslanden richt de Wereldbank zich op de sociale sectoren en de institutionele capaciteit. In de midden-inkomenslanden committeert de bank zich aan additionaliteit van haar financiering en stelt verdergaande structurele aanpassingen centraal. Hoewel een kapitaalverhoging voor de IBRD op termijn niet wordt uitgesloten, zullen de onderhandelingen naar alle waarschijnlijkheid niet in 2001 van start gaan. Wel zullen de onderhandelingen over een nieuwe middelenaanvulling voor IDA (IDA-13) van start gaan.

De IFC beoogt zich verder toe te leggen op projecten waar een demonstratie-effect van uitgaat in markten met een hoog gepercipieerd risico (frontier markets), en op het verbreden en verdiepen van private sector ontwikkeling in midden-inkomenslanden. Prioriteiten liggen bij financiële markten, infrastructuur, ICT en het MKB. Daarbij gaat het de IFC met name om het versterken van structuren, in aanvulling op het hervormings- en reguleringswerk van de Wereldbank. De IFC heeft aangegeven dat een kapitaalverhoging op termijn nodig zal zijn, maar tot nog toe is geen uitgewerkt voorstel met betrekking tot een kapitaalverhoging voor IFC ontvangen.

Nederland meent dat aandacht ook in de toekomst uit dient te gaan naar het HIPC-schuldverlichtingsinitiatief. Toezeggingen om het HIPC-raamwerk te financieren zijn nog onvoldoende. Met name de financiering van de bijdrage van de multilaterale ontwikkelingsbanken schiet tekort. Nederland is bereid een forse bijdrage hieraan te leveren onder de voorwaarde dat ook andere landen, met name de G-7, rechtvaardig bijdragen aan deze financiering. In geen geval mag de financiering van HIPC-schuldverlichting ten koste gaan van reguliere concessionele kredietverlening, zoals IDA. Nederland heeft in het kader van de komende onderhandelingen over IDA-13 dan ook aangegeven dat de op IDA drukkende extra kosten benodigd voor de financing van het HIPC-initiatief door donoren moeten worden bijgepast, waarbij nadrukkelijk rekening moet worden gehouden met hetgeen individuele donoren reeds hebben betaald en toegezegd aan het HIPC Trust Fund.

Tevens is in het kader van het HIPC-initiatief besloten dat ontvangende landen zelf poverty reduction strategy papers (PRSP) moeten opstellen, alvorens voor HIPC-schuldkwijtschelding in aanmerking te komen. Nederland is van mening dat WB en IMF terughoudend moeten zijn ten aanzien van verzoeken om PRSP-conditionaliteiten te versoepelen, maar dat in sommige zeer specifieke gevallen flexibel kan worden omgegaan met de PRSP-vereisten. Het opstellen van een PRSP zal op termijn ook een voorwaarde worden voor het in aanmerking komen voor IDA-kredietverlening. Voordien dient volgens Nederland meer aandacht te worden besteed aan het vraagstuk hoe het PRSP-proces zich verhoudt tot het principe van performance based lending.

Naar verwachting zal de discussie over de rol van de Wereldbank en de plaats ten opzichte van andere internationale financiële instellingen, die met name wordt aangewakkerd vanuit de VS, de komende tijd actueel blijven. Nederland benadrukt in dezen dat de Wereldbank zich niet alleen moet richten op de armste landen (het IDA-loket), maar dat zeker ook aandacht moet blijven uitgaan naar midden-inkomenslanden, waaronder veel transitie-landen. Ook in die landen komt nog veel armoede voor. De Wereldbank heeft hier een belangrijke taak in het verschaffen van technische assistentie, advies en financiering gericht op het versterken van de economische fundamenten. Wel dient additionaliteit aan private financiering te worden betracht.

Ten aanzien van het administratieve budget heeft de Wereldbank zich ten doel gesteld terug te keren naar het niveau van 1997, ondanks het feit dat extra uitgaven te verwachten zijn vanwege onder andere het HIPC-initiatief en het PRSP proces. Nederland juicht dit toe en is van mening dat voorafgaand aan een eventuele budget-verhoging in de toekomst, eerst een discussie over te betrachten selectiviteit in de uitvoering van taken (inclusief prioriteitstelling) moet worden gevoerd. Dit is ook van belang om te voorkomen dat het uitblijven van een duidelijke en integrale discussie over prioriteitstelling resulteert in velerlei claims op het netto inkomen van de Wereldbank.

De Aziatische Ontwikkelingsbankgroep (AsDB en AsDF)

De AsDB-groep heeft als overkoepelende doelstelling armoedebestrijding in Azië, met als sub-doelstellingen de bevordering van economische groei, van sociale sectoren en van good governance/public management. De bankgroep verstrekt hiertoe zowel «zachte» als harde leningen, garanties en technische assistentie aan landen in Azië.

Naar verwachting zullen de onderhandelingen over de zevende middelenaanvulling van het Aziatisch ontwikkelingsfonds (AsDF-8) in 2000 worden afgerond en zal AsDF-8 vanaf 2001 operationeel zijn. Op verzoek van donoren, waaronder Nederland, zullen de middelen uit dit fonds worden gealloceerd op basis van de resultaten van vorige projecten, alsmede het gevoerde macro-economische, structurele en sociale beleid en de mate van good governance.

Algemene aandachtspunten voor Nederland bij de AsDB zijn de armoedefocus van de bankgroep, samenwerking en taakverdeling met andere donoren en het multilaterale karakter van de bank cq. de invloed van aandeelhouders op de besluitvorming. Daarnaast acht Nederland het van groot belang dat de financiële positie van de bankgroep verder wordt versterkt.

De Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbankgroep (IDB, IIC en FSO)

De IDB-groep heeft als doelstelling het stimuleren van economische groei en het bestrijden van armoede in Latijns-Amerika en de Caraïben. Nederland beschouwt de IDB als een effectieve bank, die een onmisbare rol speelt in Zuid-Amerika. De IDB is de grootste multilaterale leningverstrekker in de regio.

In het beleid van deze bank neemt armoedebestrijding een prominente plaats in en ook op andere punten is er een grote mate van congruentie met het Nederlandse beleid. Nederland zal in zijn relatie met de IDB blijven aandringen op meer aandacht voor de armste landen in de regio, op goed bestuur en anti-corruptie, alsmede op het in acht blijven nemen van sociale en milieuaspecten. Nederland zal zich inzetten voor een actieve en flexibele opstelling van de IDB in het proces van donorcoördinatie.

Nederland zal daarnaast de ontwikkeling van de financiële positie van de IDB kritisch volgen. Als gevolg van grootschalige liquiditeitssteun aan enkele grotere lidstaten om de gevolgen van de financiële crises op te vangen zijn de reserves van de IDB gedaald tot net onder het vastgestelde minimum. De verwachting is overigens dat de reserves weer snel terug zullen zijn op het juiste niveau. In het kader van crisespreventie is de IDB momenteel bezig haar uitleeninstrumentarium te herzien. Nederland steunt deze discussie, maar zal er tegelijkertijd op toezien dat de IDB niet structureel betalingsbalanssteun gaat verlenen.

Begin 2000 is een akkoord bereikt over de kapitaaluitbreiding van de Inter-Amerikaanse Investeringsmaatschappij (IIC) voor een bedrag van US$ 500 mln. Nederland heeft ingeschreven op een aandelenpakket ter waarde van aan US$ 7,6 mln., te betalen over een periode van acht jaar. Met betrekking tot het beleid van de IIC blijft Nederland aandringen op ondersteuning van het private midden- en kleinbedrijf in de armere landen. Verder zal Nederland er nauw op toezien dat de financiële positie van de IIC op korte termijn verbetert.

De Afrikaanse Ontwikkelingsbankgroep (AfDB en AfDF)

De AfDB-groep heeft als doelstelling het stimuleren van economische groei en het bestrijden van armoede op het Afrikaanse continent. De bank zit op de goede weg na een aantal moeilijke jaren, en heeft het vertrouwen van de donoren en de financiële wereld herwonnen. Hierdoor kan de AfDB-groep een waardevolle bijdrage leveren aan de ontwikkeling van zowel Noord- als Sub-Sahara Afrika.

De recentelijk aangenomen Vision Paper stelt de prioriteiten vast voor activiteiten van de Afrikaanse Bank voor de aankomende jaren, inclusief 2001. In haar streven naar armoedereductie en de bevordering van economische groei en ontwikkeling zal de Bank extra aandacht geven aan o.a. ontwikkeling van de rurale en landbouwsector en aan het promoten van goed bestuur. Daarnaast tracht de Afrikaanse Bank ook de regionale samenwerking in Afrika te bevorderen.

Nederland zal ook in 2001 de opstelling van de AfDB ten aanzien van de sectorale benadering nauwkeurig volgen, alsmede de uitwerking van het milieubeleid. Verder zal Nederland aandringen op een goede samenwerking en taakverdeling met de Wereldbank en andere donoren. Nederland is bereid om (bilateraal) extra financiële middelen ter beschikken te stellen om de formulering van Poverty Reduction Strategy Papers (PRSP) door de ontvangende landen te ondersteunen. In discussies omtrent de bijdrage van de Afrikaanse Bank aan het HIPC Initiatief zal Nederland blijven benadrukken dat alle aandeelhouders een rechtvaardig aandeel in de financiering zullen moeten leveren.

Op het financiële vlak zal Nederland de ontwikkeling van nieuwe uitleeninstrumenten kritisch volgen. De introductie van degelijke instrumenten mag niet leiden tot grotere financiële risico's voor de Bank waardoor haar financiële positie zou kunnen worden aangetast.

De Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD)

De Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD) stelt zich ten doel de overgang te bevorderen van de voormalige communistische landen in Midden- en Oost-Europa en de voormalige Sovjet Unie naar democratische landen met een markteconomie. Zij financiert daartoe vooral projecten die deze transitie bevorderen, met name in de private sector.

In het kader van de komende discussie over de kapitaalbasis zal ook de te voeren strategie van de EBRD voor de komende jaren aan bod komen. Hierbij zal Nederland aandringen op een strategie waarbij de portefeuille evenwichtig en geografisch gespreid blijft. Dit is zeker ook van belang in verband met de steun die de pre-accessielanden in Oost Europa nodig hebben om hun economiën gereed te maken voor de toetreding tot de EU. Voorts zal dit bijdragen aan een gezonde financiële portefeuille van de EBRD waarbij het juiste evenwicht is gevonden tussen het aangaan van financiële risico's en een hoge transitie-impact van de activiteiten van de Bank. Het grote belang van spreiding is tijdens de Russische crisis in 1998 nogmaals gebleken. De EBRD heeft laten zien ook tijdens een crisis het hoofd te kunnen bieden aan een moeilijke situatie zonder te hoeven inboeten op de capaciteit om nieuwe commiteringen (ruim Euro 2 mld. in 1999) aan te gaan in zowel gevorderde als minder gevorderde transitielanden.

De Ontwikkelingsbank voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika (MENA-Bank)

De Ontwikkelingsbank voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika (MENA-Bank) is in 1996 in het leven geroepen teneinde vrede, stabiliteit en ontwikkeling in de regio te bevorderen. Nederland heeft de Akte van Aanvaarding bij de Verenigde Naties neergelegd en zich daarmee gecommitteerd aan deelneming in het kapitaal van de bank.

Het oprichtingsproces van de bank heeft echter aanzienlijke vertraging opgelopen, vooral ten gevolge van de impasse in het Midden-Oosten Vredesproces. De periode voor ratificatie van het Basisverdrag is verlopen, zonder dat voldoende partijen deze hebben ondertekend. De VN zal te gelegener tijd een Bijeenkomst van Partijen bijeen roepen om te bespreken welke volgende stappen te ondernemen. Zolang er geen momentum in het vredes-proces bestaat, onderneemt de VN echter geen actie op dit punt.

5.5 De Europese Investeringsbank

De Europese Investeringsbank (EIB) streeft ernaar de evenwichtige economische en sociale ontwikkeling van de lid-staten van de Europese Unie te bevorderen. Hiertoe verleent zij vooral kredieten ten behoeve van achtergebleven regio's en door de Europese Raad gestelde economische prioriteiten.

Een belangrijke nieuwe beleidsprioriteit die de Bank zich in de komende jaren binnen de EU heeft gesteld, is het programma dat zij wil uitvoeren ter ondersteuning van de richtsnoeren van de Europese Raad te Lissabon van maart 2000 inzake de totstandkoming van de «kennis- en innovatiemaatschappij». Dit programma, dat «Innovatie 2000 Initiatief» is genoemd, omvat nieuwe acties op het gebied van de informatienetwerken, investering in menselijk kapitaal en investeringen van het innoverende bedrijfsleven. De EIB heeft daartoe een meerderheidsbelang verworven in het Europees Investeringsfonds, dat zich zal richten op het verstrekken van risicokapitaal aan het innoverende bedrijfsleven. Nederland steunt dit initiatief, maar ziet er wel op toe dat de financieringen van de EIB op deze gebieden toegevoegde waarde hebben ten opzichte van financieringen van banken.

De EIB is ook actief in landen buiten de EU, waaronder landen in de Westelijke Balkan (in het kader van het economisch ondersteuningsprogramma voor deze regio). Hiermee is in totaal circa 10% van haar middelenuitzettingen gemoeid. Nederland steunt volledig de hoge prioriteit die de Bank wil geven aan de uitvoering van de vernieuwde pre-accessiefaciliteit voor potentiële toetreders tot de EU in de jaren 2000 tot en met 2002. Bij de beoordeling van leningen aan projecten in derde landen streeft Nederland er voorts naar dat de EIB haar beleid laat aansluiten bij dat van andere internationale financiële instellingen, zoals de Wereldbank en de EBRD. In het algemeen hecht Nederland er veel waarde aan dat de EIB zich concentreert op projecten waarbij zij een duidelijke toegevoegde waarde kan bieden vergeleken met andere financiële instellingen, waaronder particuliere banken. Nederland zal er voorts voor waken dat de mogelijkheid van rentesubsidies op leningen aan landen die partij zijn bij de nieuwe EU-ACS Partnerschapsovereenkomst met grote terughoudendheid wordt benut en niet zal leiden tot verstoringen op de financiële markten.

6. FISCALE ZAKEN EN BELASTINGDIENST

6.1 Inleiding

Grafiek 6.1 Aandeel in uitgaven IXB Bedrag (x f 1000)Grafiek 6.2 Aandeel in het niet-belastingontvangsten IXB Bedrag (x f 1000)

6.2 Fiscale Zaken

Algemeen

Met de invoering op 1 januari 2001 van de nieuwe Wet Inkomstenbelasting 2001 worden belangrijke knelpunten binnen het bestaande fiscale stelsel weggenomen. Economische, internationale en technologische ontwikkelingen vragen echter ook na de invoering van de voorstellen in het kader van de belastingherziening 2001 om een voortgaande aandacht voor het fiscale beleid. Daarom wordt, ook mede naar aanleiding van een daartoe door de Tweede Kamer aangenomen motie, dit en komend jaar gewerkt aan verdere fiscale studies, die in 2001 afgerond zullen worden.

Fiscaal beleids- en wetgevend programma 2001

In het kader van het groot-onderhoudsprogramma voor de fiscale wetgeving waarbij in de afgelopen jaren al een aantal belastingwetten grondig is aangepakt, is in 2001 de Successiewet aan de beurt. Het kabinetsstandpunt inzake de rapportage van de werkgroep modernisering successiewetgeving van 13 maart 2000 zal naar verwachting in de eerste helft van 2001 verschijnen, gevolgd door concrete voorstellen. Daarbij is ook de relatie van de successiewetgeving met het ondernemersklimaat in Nederland van belang, zowel ter zake van de grondslag als de tarieven. Wetgevende capaciteit voor 2001 zal daarnaast nodig zijn voor de invoering van de Euro. Voorts wordt in 2001 in vervolg op de feitelijke invoering van de belastingherziening 2001 ook in de beleidssfeer nog een doorloop van werkzaamheden voorzien, inclusief ruimte voor eventueel benodigde wetgevende aanpassingen. Tenslotte zal ook voor de vennootschapsbelasting, mede in het licht van de internationale ontwikkelingen, een onderhoudsprogramma worden uitgewerkt.

De werkzaamheden in 2001 wat betreft de verbruiksbelastingen zullen vooral gericht zijn op onderzoek naar het gebruik van deze belastingen op het gebied van onder meer het milieubeleid en het mobiliteitsbeleid en eventuele aanpassing van de wetgeving die hieruit voortvloeit. Hierbij zullen onder andere de resultaten van de tweede Werkgroep vergroening van het fiscale stelsel een rol spelen. Een aanzienlijk deel van de wetgevende capaciteit zal naar verwachting ook nodig zijn voor reparatiewetgeving en voor de totstandkoming en implementatie van EU-regelgeving.

Bij de Tweede Kamer zal in 2001 ook een voorstel worden ingediend voor aanpassing van de Douanewet die in ieder geval mede een verduidelijking van de bevoegdheden van de douane bij de uitoefening van niet-fiscale taken zal omvatten.

Belastingen in Europese context

Het pakket maatregelen ter bestrijding van schadelijke belastingconcurrentie heeft het afgelopen jaar veel aandacht van de Ecofin Raad gevraagd. Het pakket bestaat uit drie onderdelen: een gedragscode voor de belastingheffing van ondernemingen, een richtlijnvoorstel voor de belastingheffing van inkomsten uit spaargelden en een richtlijnvoorstel voor de afschaffing bronbelastingen op grensoverschrijdende betalingen van interest en royalty's tussen verbonden ondernemingen.

Een Groep op Hoog Niveau heeft gedurende het Portugese voorzitterschap getracht om de impasse die was ontstaan in de onderhandelingen over het belastingpakket te doorbreken. Tijdens de Europese Raad in Santa Maria da Feira werd overeenstemming bereikt over enkele belangrijke uitgangspunten voor de belastingheffing van spaartegoeden. Een centraal element daarbij vormde de conclusie dat de uitwisseling van rentegegevens het uiteindelijke doel van de Europese Unie zal zijn. Om het concurrentievermogen van de Europese financiële centra in stand te houden zal, voorafgaand aan een definitief besluit over de invoering van de richtlijn, overleg worden gevoerd over het invoeren van gelijkwaardige maatregelen in belangrijke derde landen. Het besluit over invoering van de richtlijn spaartegoeden zal niet later worden genomen dan op 31 december 2002.

Ook het werk met betrekking tot de andere onderdelen van het belastingpakket worden voortgezet. De gedragscodegroep heeft een rapport opgesteld over de maatregelen die als schadelijk kunnen worden aangemerkt. Bezien wordt op welke wijze de schadelijke maatregelen zouden moeten worden teruggedraaid. Uiteindelijk zullen de werkzaamheden tot overeenstemming moeten leiden over het belastingpakket in zijn geheel.

Met betrekking tot de BTW heeft de Europese Commissie een nieuwe strategie bekend gemaakt, waarbij voor de korte termijn niet langer de nadruk wordt gelegd op invoering van het oorsprongslandbeginsel, maar wordt gewerkt aan vereenvoudiging en modernisering van bestaande regels, een uniforme toepassing van de huidige bepalingen en een nieuwe uitvoering van de administratieve samenwerking.

Met ingang van 1 januari 2000 is het mogelijk geworden om voor een periode van 3 jaar bij wijze van experiment een verlaagd BTW-tarief toe te passen voor bepaalde arbeidsintensieve diensten.

De Europese Commissie heeft in juni 2000 een voorstel naar buiten gebracht voor de belastingheffing op elektronische handel. Het voorstel voorziet in een wijziging van de 6e BTW-richtlijn waarbij de plaats van dienst van elektronische transacties wordt gewijzigd. Diensten die binnen de EU worden verbruikt zullen in alle gevallen aan de heffing van BTW zijn onderworpen, terwijl deze diensten bij verbruik buiten de EU van BTW zullen zijn vrijgesteld. Er wordt naar gestreefd om voor het einde van het jaar overeenstemming over het voorstel te bereiken.

De discussie over een belasting van energieproducten in Europees kader zal ook in 2001 een belangrijk onderwerp blijven. Een groep van gelijkgezinde landen heeft een informele werkgroep op technisch niveau ingesteld. Reden voor het instellen van de werkgroep is dat de besprekingen over het richtlijnvoorstel belastingen op energieproducten al een tijdlang in een impasse verkeren door principiële bezwaren van enkele lidstaten. Nederland is een voorstander van een dergelijke richtlijn. De inzet is om met deze werkgroep het richtlijnvoorstel technisch zoveel mogelijk af te maken. Daarna zal op politiek niveau moeten worden besloten hoe deze richtlijn wordt geïmplementeerd.

In het kader van het communautaire actieprogramma Douane 2002 zullen de vijftien douane-administraties hun uitvoering van de douanewetgeving in de praktijk nader afstemmen. Deze afstemming is te meer van belang omdat de bereikte overeenstemming tevens de norm zal zijn voor de taakuitoefening van de douaneadministraties van de landen die kandidaat zijn voor toetreding tot de Europese Unie. Slechts met een dergelijke gemeenschappelijke norm kan worden verzekerd dat aan de nieuwe buitengrenzen eenzelfde niveau van bescherming zal worden geboden als thans. Nederlandse inzet bij deze werkzaamheden is dat deze nieuwe werkwijzen tevens ruimte bieden voor een maximale facilitering van het handelsverkeer tussen bona fide bedrijven.

Koninkrijksbetrekkingen

Solide en economische bedrijvigheid stimulerende belastingstelsels zijn van groot belang voor de economische ontwikkeling van de Nederlandse Antillen en Aruba, ook vanuit een oogpunt van toenemende internationale kritiek in het kader van schadelijke belastingconcurrentie. Daarom zal Nederland ook in 2001 betrokken blijven bij ontwikkelingen in de Nieuwe Fiscale Raamwerken van de Nederlandse Antillen en Aruba. In het verlengde daarvan zal in 2001 voortgezette aandacht uitgaan naar aanpassing van de Belastingregeling voor het Koninkrijk.

In het kader van de technische bijstand op het gebied van de douane zal een voorstel worden voorbereid voor een nieuwe douanewetgeving voor Aruba. Tenslotte wordt gestreefd naar de spoedige inwerkingtreding van het verdrag tussen het Koninkrijk en Frankrijk inzake de wederzijdse administratieve bijstand op douanegebied in het Caraïbisch gebied, met name op het eiland Sint Maarten.

Overige internationale ontwikkelingen

In 2001 zal gewerkt worden aan de verdere uitbreiding van het netwerk van belastingverdragen en onderhoud daarvan. Belangrijk onderdeel van de werkzaamheden in 2001 zal zijn de verdere afhandeling van het nieuwe belastingverdrag met België, waarover in november 1999 op ambtelijk niveau overeenstemming is bereikt. Voorts zal er naar worden gestreefd om voortgang te boeken in de onderhandelingen over een nieuw belastingverdrag met Duitsland.

In OESO-verband en ook in EU-verband zal met name door middel van actieve participatie in de diverse Working Parties en Technical Advisory Groups worden gewerkt aan de uitwerking van de gevolgen voor de belastingheffing van E-commerce activiteiten. Tijdens de OESO Ministerraad van 26–27 juni 2000 is de voortgangsrapportage van het OESO Forum on Harmful Tax Competition gepubliceerd. In het vervolgtraject probeert de OESO de tax havens en de niet lidstaten verder te betrekken bij het proces om zoveel mogelijk op een constructieve manier schadelijke belasting concurrentie te beteugelen.

Op douanegebied wordt in 2001 gestreefd naar het tot stand brengen van een aantal nieuwe bilaterale verdragen inzake wederzijdse administratieve bijstand in douanezaken om de grensoverschrijdende samenwerking tussen de Nederlandse douane en zusterdiensten bij de bestrijding van inbreuken op de douanewetgeving te versterken. Tevens zal worden meegewerkt aan een heroverweging in de Wereld Douane Organisatie van het verdrag inzake wederzijdse administratieve bijstand met het oog op het voorkomen, opsporen en bestrijden van inbreuken op de douanewetgeving (verdrag van Nairobi) dat op mondiaal niveau een gemeenschappelijke juridische basis zou kunnen bieden. Van belang is tenslotte dat in het kader van het Global Forum on Integrity dat in mei 2001 in Nederland zal worden gehouden, een workshop zal worden gewijd aan de bestrijding van corruptie bij douanediensten.

6.3 Belastingdienst

Burgers spreken meer dan voorheen de overheid aan op enerzijds kwalitatief hoogwaardige diensten en voorzieningen en anderzijds op een nadrukkelijk herkenbare en samenhangende rechtshandhaving. Voor de Belastingdienst als grote rechtshandhavingsorganisatie is een belangrijke rol weggelegd om te voldoen aan de verwachtingen van de burgers. Dit betekent onder meer dat de Belastingdienst nadrukkelijk met andere rechtshandhavingsorganisaties samenwerkt. Het betekent ook dat toereikende dienstverlening aan belastingplichtigen en doelmatige en proportionele handhaving van de fiscale- en douanewetgeving door middel van toezicht en opsporing om voortdurende vernieuwing vragen.

Dienstverlening

Een kwalitatief goede en gerichte dienstverlening levert een belangrijke bijdrage aan de compliance1.

In de komende jaren werkt de Belastingdienst de vormgeving van de dienstverlening verder uit. De mogelijkheden van pro-actieve dienstverlening en dienstverlening op maat worden verder verkend. De Belastingdienst zal steeds meer op het moment waarop een fiscaal relevante gebeurtenis zich voordoet, of zelfs daarvoor, het initiatief nemen om de belastingplichtige te informeren, uiteraard zonder daarbij afbreuk te doen aan de autonomie van de belastingplichtige. In dit kader is al gestart met de automatische toezending van het T-biljet aan diegene, die dit biljet in het voorafgaande jaar hadden aangevraagd. Deze vorm van dienstverlening zal met de uitvoering van de belastingherziening 2001 nog belangrijker worden. Zo zullen op basis van de nieuwe belastingwetgeving de heffingskortingen die toekomen aan bijvoorbeeld de niet-verdienende partner en de bijstandsgerechtigde worden uitbetaald via een voorlopige teruggaaf. De Belastingdienst zal betrokkenen hierover op eigen initiatief benaderen.

Bij de uitbouw van de dienstverlening speelt de digitale omgeving een belangrijke rol: de interactieve toegankelijkheid wordt verbeterd. De website van de Belastingdienst wordt verder uitgebouwd als informatie- en transactiekanaal en er zal een begin worden gemaakt met het verstrekken van statusinformatie over aangiften en betalingen via het internet.

De Belastingdienst wil voor zijn dienstverlening blijven beschikken over een breed pakket aan instrumenten. Het verbeteren van (telefonische) bereikbaarheid blijft een belangrijk aandachtspunt. De telefonische dienstverlening zal door toepassing van nieuwe technieken worden versneld. Het streven is dat er op termijn één centraal toegangsnummer komt voor de verschillende onderdelen van de Belastingdienst en dat bellers na maximaal één doorverbinding de juiste medewerker aan de telefoon krijgen. Deze instrumenten hebben tot doel om – in het licht van de strategische compliancedoelstelling – de relatie met belastingplichtigen te bevestigen of te verstevigen.

In een aantal grote steden wordt de samenwerking tussen de klantendiensten van de eenheden Particulieren, Ondernemingen, Grote ondernemingen en Douane versterkt. Dit zal leiden tot een gecombineerde klantendienst in die plaatsen.

Intensief toezicht en opsporing (ITO)

Het toezichtsproces is er op gericht alle fiscaal relevante feiten tijdig en op de juiste wijze in de behandeling te betrekken. De aanpak wordt daarbij afgestemd op het fiscaal belang en risico van de te behandelen entiteiten. Uitgangspunt daarbij is een doelgroep-gerichte aanpak. De kenniscentra voor de verschillende doelgroepen en segmenten (de zogeheten doelgroepadoptie-eenheden) worden de komende jaren versterkt. Om de aandacht van de klantbehandeling te kunnen richten op de meest risicovolle posten is een goede selectie van groot belang. Deze selectie zal steeds meer geautomatiseerd plaatsvinden. Basis voor een goede selectie ligt in een goede informatiefunctie. Naast de al genoemde doelgroepadoptie-eenheden spelen kennisgroepen, en voor de Douane het Douane informatiecentrum en de districts-informatieafdelingen, daarbij een belangrijke rol.

Verder zal de samenwerking tussen de eenheden Grote Ondernemingen en Ondernemingen worden verbeterd. Deze samenwerking richt zich op de behandeling van de belastingplichtige ondernemingen die behoren tot de onderlaag van de doelgroep Grote Ondernemingen en de bovenlaag van de doelgroep Ondernemingen. Beide vertonen vanuit een oogpunt van fiscaal belang en risico sterke overeenkomsten.

Ook zal de samenwerking worden verbeterd tussen de Douane en de eenheden (Grote) Ondernemingen ten aanzien van de behandeling van de klanten met het grootste fiscale belang. De gedachte daarachter is dat het met elkaar in verband brengen van de gegevens over goederenstromen en de gegevens over geldstromen leidt tot een verbetering van de klantbehandeling en een stijging van de correctieopbrengsten.

De intensiveringen op het terrein van de fraudebestrijding gebeuren langs de bestaande lijnen van toezicht en fraudebestrijding, zoals ook verwoord in de notitie Fraudebestrijding 1998–2002 (Kamerstukken II 1998/99, 17 050, nr. 203).

Op basis van deze beleidslijnen zal worden gekomen tot een gefaseerde groei naar zaken met een groter financieel belang. Verder wordt binnen de FIOD een operationele organisatie digitaal rechercheren ontwikkeld, waarin «digiteams» en een digitaal expertisecentrum samenwerken voor het beschikbaar krijgen en houden van digitaal in beslag genomen bewijsmateriaal

Massale processen

Continuïteit, snelheid en efficiëntie zijn van groot belang bij de inrichting van de bedrijfsprocessen van de Belastingdienst. Veel van deze processen worden gekenmerkt door hun massaliteit: het gaat om de verwerking van grote volumes van berichten, veelal geautomatiseerd zonder menselijke tussenkomst. De komende jaren wordt aandacht besteed aan:

• het op gestandaardiseerde wijze aanbieden van geautomatiseerde, doorgaans centraal opgeslagen klant- en dossiergegevens ten behoeve van informatiediensten;

• het aanbieden van meerdere varianten bij de inrichting van een elektronisch loket;

• Het ontwikkelen van modules ten behoeve van geautomatiseerde selectie (weging) als basis voor het intensief toezicht en de toedeling van werk;

• het veelal geautomatiseerd afstemmen van de klantbehandeling op de kenmerken van de klant met als doel het aanbieden van dienstverlening op maat.

Douane

De kern van het meerjarenbeleid van de Douane is het verder ontwikkelen en systematiseren van de klantbehandeling en de fraudebestrijding. Bij de klantbehandeling staat centraal de verdere ontwikkeling van de informatiefunctie en de risicoanalyse op basis van het rechtshandhavingsmodel. Het in de afgelopen jaren ontwikkelde klantconcept wordt aangepast, zodat grote klanten individuele behandeling krijgen en de overige klanten worden gecontroleerd op basis van een doelgroep aanpak.

De Douane ontwikkelt zich van een documenten-dienst naar een full-time (24 uurs) «electronic» dienst. Essentieel daarbij is het zoveel mogelijk automatiseren van het aangifteproces, van binnenbrengen tot en met heffen en innen. Dat is een voorwaarde voor een snelle en efficiënte afhandeling van de douane-formaliteiten.Uitgangspunt hierbij is dat het handelsverkeer zo min mogelijk belemmerd wordt.

In de nota Rechtshandhaving (aangeboden aan de Vaste Commissie voor Financiën, januari 2000) is aangegeven dat de Douane te maken heeft met een permanente aanzienlijke groei in het goederenverkeer en in het aantal te behandelen aangiften. Met name in de mainports – Rotterdam en Schiphol – is dit aan de orde. Daarbij neemt het belang van niet-fiscale douanetaken toe. Al met al ziet de Douane zich gesteld voor een sterke toename van de werklast. Zonder aanvullende maatregelen komen de handhavingsdoelstellingen daarmee in gevaar. Daarom zijn maatregelen genomen om de groeiende werklast op verantwoorde wijze het hoofd te bieden. Voor de komende jaren betekent dat een extra inzet van 300 fte in 2000, oplopend tot circa 800 fte in 2004. Daarnaast is voor de jaren 2000 tot en met 2002 jaarlijks f 10 mln. gereserveerd voor intensivering van de automatiseringsinspanningen en is aangekondigd de samenwerking met andere diensten te intensiveren. In het najaar van 2000 wordt aan de Tweede Kamer een beleidsplan Douane aangeboden waarin het meerjarenbeleid wordt gepresenteerd.

Met de extra inzet van personeel zal de in de begroting 2000 voorziene formatieve korting van circa 500 fte worden omgebogen tot een stijging van per saldo 300 fte. De formatieve korting was voor de periode 2000–2004 voorzien om de noodzakelijke verdere automatisering van de primaire processen te financieren. Deze intensiveringen in ICT leiden op termijn tot efficiency voordelen en kwaliteitsverbetering in het toezicht.

Belastingherziening 2001

Op 9 mei 2000 heeft de Eerste Kamer der Staten-Generaal ingestemd met de voorstellen in het kader van de Belastingherziening 2001. Hiermee is een omvangrijk en arbeidsintensief wetgevingstraject afgesloten. Voor de jaren 2000 en 2001 ligt het accent op voorlichting, automatiseringsaanpassingen, en de processen voorlopige teruggaaf en voorlopige aanslagregeling. In de aanloop naar de voorlopige aanslagregeling 2001 en de voorlopige teruggaaf 2001 is een aantal stappen voorzien. De aandacht is in de eerste plaats gericht op het proces voor de voorlopige teruggaaf. Dit proces start in september 2000. En betreft onder meer de uitbetaling van één of meer heffingskortingen. Dit proces vangt aan met de massale verzending van ca. 3,5 mln. aanvraagformulieren. De daarop volgende verwerking van de teruggezonden aanvragen moet voor eind 2000 worden afgerond om zodoende de uitbetaling per half januari 2001 te kunnen realiseren. Het voorlopige teruggaafproces wordt ondersteund met een uitgebreide voorlichtingscampagne.

Ook voor de inhoudingsplichtigen voor de loonbelasting is vroegtijdige voorlichting voorzien. De nieuwe wetgeving vergt voor hen een aanpassing van de loonadministratie per 1 januari 2001, die reeds in het najaar van 2000 moet zijn afgerond. De gevolgen van de belastingherziening worden in twee rondes, die gepland zijn in september en november, bekend gemaakt. Dit biedt werkgevers de mogelijkheid om hun administratie tijdig aangepast te hebben.

De Belastingdienst zelf richt zich met name op tijdige afronding van automatiseringsaanpassingen in verband met het nieuwe belastingstelsel. Eén van de cruciale wijzigingen betreft de uitbetaling door de Belastingdienst van de verschillende heffingskortingen. Deze uitbetaling moet plaatsvinden met ingang van januari 2001. Ook de aanpassing van de cruciale verwerkingsprocessen voor de voorlopige aanslagen inkomstenbelasting 2001 en WAZ 2001 moet begin 2001 zijn afgerond.

De Commissie Thunnissen/De Waard heeft tot taak om vragen en knelpunten rond de invoering van het nieuwe belastingstelsel te inventariseren en de staatssecretaris van Financiën hierover te adviseren. Deze commissie bestaat uit vertegenwoordigers van de werknemers- en ondernemersorganisaties, de organisaties van belastingadviseurs en ambtelijke vertegenwoordigers van de direct betrokken departementen.

Voortgang voorbereiding Spitstarief

Het kabinet heeft besloten tot het bereiksbaarheidoffensief Randstad van de Minister van Verkeer en Waterstaat. Als uitwerking hiervan zal de Belastingdienst twee heffingen gaan verzorgen: het spitstarief (het oude rekeningrijden) en naar verwachting het tarief voor experimentele betaalstroken. Bij het spitstarief betaalt de automobilist een zeker bedrag wanneer hij door een betaalpoort rijdt. De Belastingdienst zal worden belast met de heffing, inning en invordering van de verschuldigde kosten voor het spitstarief. Het verzenden van de rekeningen, alsmede de telefonische helpdesk en de afwikkeling van schriftelijke correspondentie (waaronder bezwaarschriften) maken hier deel van uit. Daartoe zal de Belastingdienst in het jaar 2001 de laatste hand leggen aan de voorbereiding van de introductie van het spitstarief. Die voorbereiding bestaat uit systeemontwikkeling, testen en externe communicatie. In het jaar 2002 kan dan met de daadwerkelijke invoering worden begonnen. In datzelfde jaar wordt ook de heffing voor de experimentele betaalstroken ingevoerd. De techniek hiervoor alsmede de werkzaamheden van de Belastingdienst komen overeen met die van het spitstarief.

Voortgang Euro-project

Voor de belastingjaren 1999, 2000 en 2001 is het mogelijk een aangifte in euro en in guldens te doen. Deze jaren vallen in de zogenaamde duale fase van de invoering van de euro. Vanaf het belastingjaar 2002 moeten alle aangiften in euro plaatsvinden. In 2000 en 2001 worden voorbereidingen getroffen voor definitieve invoering van de euro per 1 januari 2002. Daartoe hoort onder andere het aanpassen van documenten en brochures en het per 1 januari 2002 omzetten van de interne financiële administratie van guldens naar euro. Daarnaast worden de geautomatiseerde systemen van de Belastingdienst aangepast aan het vervallen van de gulden als wettig betaalmiddel.

Informatiebeveiliging

In 1999 heeft de Algemene Rekenkamer een onderzoek gedaan naar het informatiebeveiligings- en integriteitsbeleid van de Belastingdienst. Dit beleid is gericht op het beschermen van (persoons)gegevens. Uit het onderzoek bleek dat aanvullende investeringen op deze beleidsterreinen noodzakelijk zijn. De Belastingdienst heeft mede naar aanleiding van het rapport van de Rekenkamer zijn beveiligingsprogramma geïntensiveerd. Dit betekent dat een groot aantal aanvullende maatregelen wordt getroffen, variërend van extra fysieke beveiliging en beveiliging van informatiesystemen tot een opleidingsprogramma gericht op integriteit. De inspanningen zijn gericht op bescherming en op het voorkomen van het onbruikbaar worden van gegevens(bestanden).

6.4 Resultaten primaire processen (kengetallen)

Prestatiegegevens primair proces

In deze paragraaf wordt een beeld geschetst van de verwachte effectiviteit en de doelmatigheid van het primair proces van de Belastingdienst voor de jaren 2000 en 2001. Dit gebeurt aan de hand van strategische kengetallen. Deze geven de ontwikkelingen op hoofdlijnen aan. Als kengetallen worden gebruikt de producten proceskwaliteit, de volume- en arbeidsproductiviteit, de dienstverlening en het tempo kasstroom. De Belastingdienst heeft de laatste jaren meer inspanningen geleverd op het gebied van toezicht en dienstverlening. Om dit inzichtelijk te maken is het kengetal toezicht met ingang van de financiële verantwoording 1999 nieuw toegevoegd.

In onderstaand diagram is de samenhang tussen de verschillende kengetallen weergegeven. De cijfers zijn geïndexeerd, waarbij 1992 het basisjaar is.

Figuur 6.1 Samenhang strategische kengetallen (1992 = 100)

Dit diagram geeft een beeld van de ontwikkelingen in de periode 1992–2001. Bij alle kengetallen, met uitzondering van de volumeproductiviteit, is sprake van een stijging. De kengetallen proceskwaliteit, dienstverlening, arbeidsproductiviteit en toezicht vertonen de sterkste stijging. De stijging van de proceskwaliteit, dienstverlening en toezicht is te danken aan extra investeringen ten behoeve van verdere intensivering van de fraudebestrijding en een verdere verbetering van de dienstverlening aan belastingplichtigen. De beoogde stijging van de arbeidsproductiviteit is het gevolg van een dalende bezetting (in 2001) in relatie tot een hogere productie, als gevolg van de inzet van informatietechnologie. De aanzienlijke investeringen en exploitatiekosten die gepaard zijn gegaan met deze inzet, alsmede de kosten voor de intensivering van fraudebestrijding en dienstverlening hebben, ondanks de hogere productie, geleid tot een stabilisatie van de volumeproductiviteit.

Hierna wordt op het verloop van elk van de kengetallen ingegaan.

Productiviteit

De productiviteitskengetallen volumeproductiviteit en arbeidsproductiviteit zijn opgebouwd uit drie componenten, te weten apparaatsuitgaven (uitvoeringskosten), productievolume en personele bezetting. In figuur 2 is het verloop van deze componenten weergegeven.

Figuur 6.2 Productiviteitsindicatoren (1992 = 100)

Uit de figuur blijkt dat het volume van de productie in 2000 minder toeneemt dan de apparaatsuitgaven. Door een aantal ontwikkelingen vertonen de uitgaven een stijging, ongeacht het verloop van de productie. Een van deze ontwikkelingen is het toepassen van loon- en prijscorrecties. Voor een goede vergelijking zou het productievolume en de apparaatsuitgaven jaarlijks gecorrigeerd moeten worden voor met name:

• technische correcties, zoals de overheveling van de huurbudgetten van de Rijksgebouwendienst naar de Belastingdienst;

• de uitvoering van nieuwe of gewijzigde wetgeving;

• de intensivering van de fraudebestrijding.

In figuur 2 zijn de apparaatsuitgaven dan ook weergegeven exclusief deze ontwikkelingen. In onderstaande tabel is het verloop van de apparaatsuitgaven vanaf 1992 weergegeven.

¹ De bedragen over voorgaande jaren zijn aangepast. De definities zijn in 1999 geüniformeerd, zodat de gegevens in de tabel beter aansluiten op de bedragen in de financiële verantwoording.

Het productievolume1 omvat onder meer de voorlopige en definitieve aanslagen, naheffingsaanslagen en dwangbevelen. Ten opzichte van 1992 is het productievolume gestegen met 44%. Deze stijging hangt voor een belangrijk deel samen met de groei van het aantal belastingplichtigen. Het aantal belastingplichtigen neemt naar verwachting toe als gevolg van de invoering van het belastingplan 2001. Deze toename zal met name plaatsvinden in de categorie voorlopige teruggaaf voor weinig of niet verdienende partners, kinderkorting en combikorting.

Hieronder is het verloop van het aantal belastingplichtigen weergegeven.

Volume- en arbeidsproductiviteit

Het kengetal volumeproductiviteit meet de mate waarin het productievolume en de apparaatsuitgaven zich tot elkaar verhouden. Door de relatief sterke stijging van het productievolume in 1999 en 2001 stijgt ook de volumeproductiviteit in deze jaren. De overige jaren laten vanaf 1995 een daling zien. Hierbij moet de volgende kanttekening worden gemaakt.

Zoals hiervoor toegelicht nemen de uitgaven jaarlijks toe door oorzaken die los staan van de productie (technische correcties, nieuwe of gewijzigde wetgeving, en intensivering van de fraudebestrijding). Gecorrigeerd voor deze uitgaven stijgt de volumeproductiviteit jaarlijks met gemiddeld circa 3,2%.

Figuur 6.3 Productiviteitskengetallen (1992 = 100)

De arbeidsproductiviteit geeft de relatie weer tussen het productievolume en de personele bezetting Zoals uit de grafiek blijkt, stijgt de arbeidsproductiviteit. Dit is een gevolg van een stijging van het productievolume. Tevens zal de personele bezetting vanaf 2000 dalen. De daling van de bezetting is het gevolg van het beleid dat is gericht op het versterken van de rechtshandhaving, het verhogen van de kwaliteit van de dienstverlening en het vergroten van de doelmatigheid. De intensiveringen op deze gebieden leiden tot aanvullende investeringen op het gebied van de informatie- en communicatietechnologie. De effecten die zich als gevolg van deze keuzes voordoen manifesteren zich in een geleidelijke afname van de personeelsbegroting en daarmee samenhangend de personeelsformatie. Deze ontwikkelingen zijn in lijn met het beleid van de Belastingdienst om te investeren in procesinnovatie zodat de primaire processen geleidelijk met minder personeel kunnen worden uitgevoerd. De gemiddelde stijging van de arbeidsproductiviteit van 2001 ten opzichte van 1992 bedraagt ruim 4% per jaar.

Proceskwaliteit

Snelheid van handelen is een belangrijke vereiste. Belastingplichtigen hebben er immers recht op om snel zekerheid te krijgen over hun fiscale situatie. Het kengetal proceskwaliteit geeft aan in hoeverre de Belastingdienst erin slaagt aangiften en bezwaarschriften tijdig af te doen.

Hoewel de Belastingdienst op een aantal punten (bijvoorbeeld de termijn voor bezwaarschriften) van de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB) is uitgezonderd, wordt met het oog op het verbeteren van de dienstverlening zoveel mogelijk AWB-conform1 gehandeld. De uitkomsten vanaf 1998 laten een stabiel verloop zien. In zijn algemeenheid geldt dat naarmate een groter deel tijdig is afgedaan, het steeds meer inspanning vergt om de 100% dichter te benaderen. Thans ligt het percentage tijdig afgedane bezwaarschriften rond de 90.

Figuur 6.4 Proceskwaliteit (1992 = 100)

Productkwaliteit

Het kengetal productkwaliteit geeft inzicht in de ontwikkeling van een aantal kwaliteitsaspecten van het proces van heffing. Het kengetal geeft de verhouding aan tussen de aantallen gecorrigeerde aangiften en afgedane bezwaarschriften dat tegen correcties is ingediend. Tevens wordt het afdoeningsresultaat van de bezwaarschriften, afgewezen dan wel toegewezen, volledig meegewogen. Hierdoor ontstaat een beeld van de correcties die terecht zijn aangebracht. In 1999 is het kengetal gedaald als gevolg van een relatief laag percentage geheel afgewezen bezwaarschriften tegen correcties. De verwachting is dat dit percentage in 2000 en 2001 hoger ligt, waardoor het kengetal zich licht herstelt in deze periode.

Figuur 6.5 Productkwaliteit (1992 = 100)

Tempo kasstroom

Het tempo kasstroom geeft aan in welke mate de Belastingdienst erin slaagt de over een belastingjaar verschuldigde belasting al binnen dat jaar te innen. Daartoe wordt de som van de kasopbrengsten van de belastingheffingen inkomensheffing (IH), vennootschapsbelasting (VpB), loonheffing (LH) en omzetbelasting (OB) uitgedrukt in een percentage van de som van de transactieramingen voor hetzelfde jaar. Voor 2001 gaat het dus om het aandeel van de verschuldigde belasting van belastingjaar 2001 dat in het kalenderjaar 2001 wordt geïnd. Kas-effecten van oudere belastingjaren hebben derhalve geen effect op het tempo kasstroom 2001. Uiteindelijke transactieresultaten kunnen afwijken van de huidige raming. Als gevolg daarvan kunnen percentages nog wijzigen. Ook de cijfers over voorgaande jaren kunnen bij definitieve vaststelling nog iets wijzigen.

Figuur 6.6 Tempo kasstroom (1992 = 100)

Voor 2001 wordt in verband met de invoering van het belastingplan 2001 een lagere kasstroom verwacht. De opbrengst van de vermogensrendementsheffing zal vertraagd plaatsvinden waarbij een belangrijk deel pas in 2002 zal worden ontvangen.

Toezicht

De set kengetallen is recent uitgebreid met een kengetal toezicht. Onderstaande figuur geeft een indruk omtrent het verloop van de inspanningen, en verwachte effecten als gevolg van de inspanningen, op het gebied van toezicht. Intensivering van toezicht vertaalt zich niet – of zeer beperkt – in meer aanslagen, maar wel in betere aanslagen en naar verwachting meer correctie-opbrengst. De ontwikkeling van de figuur maakt zichtbaar hoe het toezicht door de Belastingdienst zich heeft ontwikkeld.

Figuur 6.7 Toezicht (1992 = 100)

Het aantal administratieve controles bij de Douane is ten opzichte van 1992 aanzienlijk gestegen. In 2000 en 2001 zal deze groei zich licht voortzetten. Het aantal fysieke controles is daarentegen vanaf het indexjaar 1992 geleidelijk gedaald (in 1999 indexcijfer 52). Dit is mede aanleiding geweest om maatregelen bij de Douane te treffen zoals omschreven in paragraaf 6.3. In het kort komen deze maatregelen neer op extra inzet van personeel en extra investeringen in automatisering en intensivering van samenwerking met andere diensten. Verwacht wordt dat hiermee het aantal fysieke controles met ingang van 2000 geleidelijk teruggebracht kan worden naar een hoger niveau.

Dienstverlening

Het kengetal dienstverlening geeft een beeld van de meerjarige ontwikkeling van de dienstverlening. De basisgegevens hiervoor worden ontleend aan de gegevens uit de Fiscale Monitor over de periode 1994–2001. Daarbij zijn de resultaten van de geënquêteerde doelgroepen (Particulieren, (Grote) Ondernemingen en Douane) gepresenteerd als één resultaat.

Dienstverlening wordt onderscheiden naar drie aspecten: ervaren snelheid, bereikbaarheid en nakomen afspraken.

Figuur 6.8 Ervaren dienstverlening (1994 = 100)

De ervaren dienstverlening vertoont door de jaren heen een licht stijgende lijn. Dit is met name een gevolg van de stijgende lijn in de ervaren snelheid door de versnelling van de voorlopige teruggaaf.

7. BEDRIJFSVOERING

In deze paragraaf wordt ingegaan op ontwikkelingen op het gebied van personeel en organisatie, automatisering en planning en control binnen het Kerndepartement en de Belastingdienst.

7.1 Personeel

7.1.1 Algemeen

Kerndepartement

Door de proef met de invoering van individuele arbeidsvoorwaarden heeft het kerndepartement een volgende stap gezet om een aantrekkelijke werkgever te blijven. Naast verdere in de CAO te realiseren mogelijkheden zal ook zelfstandig worden onderzocht op welke wijze secundaire arbeidsvoorwaarden aantrekkelijker kunnen worden gemaakt.

Ook in 2001 zal er naar verwachting sprake zijn van schaarste op de arbeidsmarkt. Omdat op fiscaal en economisch gebied het aanbod al schaars was, weegt de teruggang hier extra zwaar. De in 1999 en 2000 ingeslagen koers op het gebied van werving zal worden voortgezet. Daarnaast blijft het noodzakelijk om te zoeken naar alternatieve vormen van werving, waarbij direct contact met de doelgroep voorop staat. De inzet van zogenaamde «recruiters», welke op wervingsgebied directe toezeggingen kunnen doen, wordt daarbij gerealiseerd.

Ook zal extra aandacht worden besteed aan het verbeteren van het imago van het kerndepartement als werkgever, waarbij vooral aandacht zal worden gegeven aan het verbeteren van de uitingen op het terrein van de arbeidsmarkt en de huisstijl.

De ontwikkelingen op het gebied van de internet waar steeds meer mogelijkheden ontstaan en de knelpunten die zich voordoen ten aanzien van het woon-werk-verkeer (files en dergelijke), dwingen ertoe in te gaan spelen op plaats- en tijdsonafhankelijk werken. Binnen het kerndepartement zal in 2001 derhalve een pilot worden gestart.

Hoewel het personeelsbestand relatief aan de jonge kant is, zal toch aandacht moeten worden besteed aan leeftijdsbewust personeelsbeleid. Mede vanwege de schaarste op de arbeidsmarkt is het van belang de kwaliteiten van de medewerker langduriger te benutten. Naast de inzet van personeelsinstrumenten (beschikbaar, dan wel te ontwikkelen), kan het haast niet anders dan dat ook op arbeidsvoorwaardelijk gebied handvatten worden geboden, die het voeren van een leeftijdsbewust personeelsbeleid mogelijk maken.

Om flexibel in te kunnen spelen op de veranderingen die de omgeving vraagt, is het, naast het aanspreken van de reeds aanwezige kennis en kunde in de organisatie, van groot belang om het opleidingsbeleid daarop af te stemmen. Hiertoe zijn het leidinggeven als coach-concept (LAC-concept) en het modulair opleidingspakket voor ervaren beleidsmedewerkers (MOVE) ontwikkeld en ingevoerd. In 2001 zal het opleidingsbeleid verder worden vormgegeven en uitgebouwd.

Op integriteitsgebied wordt de lijn van voorgaande jaren doorgetrokken: ook in 2001 zullen directies van het kerndepartement worden doorgelicht op voor de integriteit kwetsbare handelingen, toegespitst op de aspecten fraude en corruptie.

Uit de cijfers is gebleken dat de instroom van vrouwen bij het kerndepartement op redelijk niveau is, maar dat de doorstroom van vrouwen naar hogere functies beter kan. Ook stromen vrouwen vaker uit dan mannen. Daaraan liggen verscheidene oorzaken ten grondslag. Eén van de instrumenten om deze inzichtelijk te maken en vervolgens adequaat personeelsbeleid te ontwikkelen, is het afnemen van exitinterviews. Op die wijze wordt meer zicht verkregen in de motieven voor vertrek, het gevoerde (personeels-)beleid, de functie-inhoud en functie-eisen en dergelijke. Kortom, informatie op basis waarvan mogelijk nieuw beleid kan worden ontwikkeld, dan wel huidig beleid moet worden bijgesteld c.q. aangescherpt. Ook kan in dat opzicht een bijdrage worden geleverd aan een betere profilering van het kerndepartement op de arbeidsmarkt.

In het jaar 2001 zal een project worden gestart om te onderzoeken hoe de bestaande personele- en financiële systemen kunnen worden gekoppeld om zodoende management-informatie te kunnen leveren. Naast voornoemde ontwikkeling zal het personeelsinformatiesysteem zodanig worden aangepast dat de hierin aanwezige informatie beter kan worden benut. Het gaat hierbij vooral om informatie die het mogelijk maakt de aangegeven speerpunten van het P&O beleid beter te kunnen analyseren en aansturen.

Belastingdienst

De strategische doelstellingen op het gebied van het personeelsbeleid zijn de volgende:

• Het verwerven en behouden van een concurrerende positie op de arbeidsmarkt

De Belastingdienst wil een concurrerende positie op de arbeidsmarkt verwerven en behouden. Dit gebeurt door middel van actieve arbeids- marktcommunicatie en het bieden van concurrerende arbeidsvoorwaarden. Zo wordt de regeling studiefaciliteiten verruimd, waarmee individuele scholingsafspraken gemaakt kunnen worden tussen leidinggevende en medewerker. Daarnaast wordt het IKAP-model (Individuele Keuzemogelijkheden in het Arbeidsvoorwaardenpakket) binnen de Belastingdienst geïntroduceerd, zodat arbeidsvoorwaarden meer en meer op de individuele medewerker worden toegesneden

• Decentralisatie en differentiatie van de arbeidsvoorwaarden

Binnen centrale kaders worden bevoegdheden tot het toepassen van arbeidsvoorwaarden bij de hoofden van eenheden gelegd. Op deze wijze wordt bewerkstelligd dat voldoende ruimte bestaat om adequaat te reageren op o.a. regionale knelpunten in de arbeidsmarkt en de lokale bedrijfsvoering.

• Sturen op competenties en de kwaliteit van het personeel

Medewerkers worden gestimuleerd over de grenzen van de huidige functie heen te kijken en te denken in deskundigheden (competenties) en het ontwikkelen daarvan. Ook wordt gestreefd naar het bevorderen van dynamiek in de personeelsbezetting. Aan interne mobiliteit en passende opleidingsprogramma's wordt daarbij een zwaardere betekenis toegekend dan aan uitstroombeleid.

• Het realiseren van een efficiënte inzet van het personeel

Efficiënte inzet van het personeel wordt bereikt door het sturen op tijdsbesteding en gerealiseerde resultaten, door bestrijding van vermijdbaar ziekteverzuim, door het snel opvullen van vacatures en door het stimuleren van onderlinge uitlening van personeel, dan wel het flexibel inzetten van personeel. De mogelijkheden van tijd- en plaatsonafhankelijk werken worden verder onderzocht, terwijl ook het verplaatsen van werkzaamheden naar regio's waar geen arbeidsmarktkrapte bestaat verder wordt bezien.

• Het bevorderen van de personeelsmotivatie

Het realiseren van goede arbeidsomstandigheden en een op maat gesneden pakket arbeidsvoorwaarden moet aan de motivatie van het personeel bijdragen. De personeelsmonitor heeft tot doel om het beleid op dat vlak te ondersteunen en te volgen. Binding met de organisatie is belangrijk en kan bereikt worden door het bieden van scholing en ontwikkelingskansen en door keuzeruimte te bieden in de verhouding werk en privé.

7.1.2. Personele doelstellingen

In de onderstaande tabel zijn de (huidige) doelstellingen van het personeelsbeleid en de realisatiecijfers 1999 voor respectievelijk het kerndepartement en de Belastingdienst weergegeven.

Hieronder wordt ingegaan op het beleid voor ziekteverzuim, emancipatie, gehandicapten en allochtonen.

* Jaarlijks worden door het Regionaal Bureau voor de Arbeidsvoorziening (RBA) per regio en schaalcategorie normen vastgesteld. Het kerndepartement valt onder de normen van de regio Haaglanden. De realisatiecijfers etnische minderheden kerndepartement betreffen 1998 en zijn exclusief de medewerkers van Domeinen omdat het overgrote deel van de medewerkers van deze dienst niet in de regio Haaglanden werkzaam is.

** Wet Samen is vanaf het verslagjaar 1997 van toepassing; Wet Samen 1999 uiterlijk 15 augustus beschikbaar.

Ziekteverzuim

Evenals voorgaande jaar is het percentage ziekteverzuim in 1999 bij zowel de Belastingdienst als het kerndepartement gestegen. Hoewel sprake is van een maatschappelijke tendens is deze trendmatige verhoging verontrustend.

Het ziekteverzuim bij het kerndepartement blijft echter lager dan het ziekteverzuim bij het bedrijfsleven en bij de Rijksoverheid. Ruim 40% van het ziekteverzuim binnen het kerndepartement wordt bepaald door langdurig verzuim. Een mogelijke oorzaak van de toename van langdurig ziekteverzuim is de veranderde wetgeving in het kader van de WAO, waardoor arbeidsongeschikte medewerkers de volle twee jaar in dienst van Financiën blijven voor zij in de WAO worden opgenomen. Daarnaast kunnen zuiver medische en ook organisatiegebonden factoren (reorganisaties, arbeidsconflicten etc.) van invloed zijn op de toename van het langdurig verzuim.

Naast het ontwikkelen van reïntegratie-instrumenten, zal in 2000 een verdere optimalisering van het reeds ontwikkelde arbeidsomstandighedenbeleid worden voorgestaan. Aanleiding hiertoe zijn wettelijke maatregelen (o.m. de Arbeidsomstandighedenwet 1998), maar tevens de wens om te komen tot een «gezonde» organisatie. Verder zal er in 2000 op het kerndepartement een risico-inventarisatie en -evaluatie worden gehouden. Op basis van de resultaten hiervan kunnen specifieke problemen zoals werkdruk, repetitive strain injuries (RSI) etc. worden aangepakt.

Bij de Belastingdienst vinden in 2000 diverse (voorlichtings)projecten ter voorkoming van ziekteverzuim plaats. Als voorbeeld kan het project RSI worden genoemd, waarbij medewerkers voorlichting krijgen over de wijze waarop zogenaamde RSI klachten voorkomen kunnen worden. Tevens worden onderzoeken ingesteld naar de oorzaak van het ziekteverzuim. De rol van de leidinggevende bij preventie van het ziekteverzuim wordt versterkt. Ook zal er extra aandacht besteed worden aan het verzuim in verband met psychische klachten.

Voorts zullen bij de Belastingdienst reïntegratie instrumenten, het bespreekbaar maken van werkdruk en de samenwerking tussen leidinggevende en medewerker moeten bijdragen aan een betere beheersing van de psychische klachten. Hierdoor kan de relatie tussen ziekteverzuim en arbeid sneller worden onderkend. Effecten hiervan zullen op termijn zichtbaar zijn. Een aantal van de in 1999 geïnitieerde pilots wordt in 2000 geëvalueerd. Bij gebleken succes zal worden bezien op welke wijze de implementatie binnen de gehele Belastingdienst kan plaatsvinden.

Emancipatiebeleid

Sinds een aantal jaren is emancipatie integraal onderdeel van het personeelsbeleid. Eén van de strategische doelstellingen van dit beleid is dat het kerndepartement en de Belastingdienst ook voor vrouwen een aantrekkelijke en concurrerende werkgever willen zijn.

Een arbeidsvoorwaarde die in dit kader bij het kerndepartement wordt ingezet, is een zo groot mogelijke keuzemogelijkheid ten aanzien van de verdeling tussen arbeid en zorg voor alle medewerkers. De navolgende beleidslijnen zijn daarbij inmiddels gemeengoed geworden. In de eerste plaats kunnen medewerkers (vrouwen en mannen) die de feitelijke verzorging hebben van één of meerdere kinderen op zich hebben genomen en om die reden ontslag hebben genomen, onder bepaalde voorwaarden herintreden. Verder biedt het kerndepartement ruime mogelijkheden tot kinderopvang. Het emancipatiebeleid binnen het kerndepartement is thans vooral gericht op toename van vrouwen in schaal 12 en hoger.

Een belangrijk aandachtspunt van het emancipatiebeleid bij de Belastingdienst blijft de doorstroom van vrouwen naar hogere functies. Hiertoe is de mogelijkheid gecreëerd om alle functies in deeltijd te vervullen. De kinderopvangregeling is met ingang van 2000 uitgebreid waardoor er geen financiële belemmeringen meer bestaan voor het opheffen van wachtlijsten. Ook wordt er met duo banen geëxperimenteerd en zijn er vrouwennetwerken opgebouwd. Deze instrumenten blijken succesvol. De afgelopen jaren is het aandeel vrouwen geleidelijk gestegen (van 26% in 1995 naar 28,1% in 1999). Ook het aandeel vrouwen in hogere functies (schaal 10 en hoger) stijgt jaarlijks (van 10,8% in 1995 naar 14,4% in 1999).

Gehandicapten

Het beleid ten aanzien van gehandicapten is grotendeels gericht op het bieden van faciliteiten teneinde ongewenste uitstroom van arbeidsgehandicapten tegen te gaan.

De Belastingdienst treft in het kader van de Wet op de (re)integratie arbeidsgehandicapten (REA) eveneens maatregelen om ongewenste uitstroom van arbeidsgehandicapten tegen te gaan en de instroom te bevorderen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van school- en werkervaringsprojecten.

De Belastingdienst werkt mee aan een interdepartementaal project voor reïntegratie arbeidsgehandicapten. Teneinde invulling hieraan te geven worden tijdelijk additonele plaatsen binnen de organisatie aangeboden voor het opdoen van werkervaring, gericht op instroom van groepen met een relatief zwakke arbeidsmarktpostie.

Etnische minderheden

De Wet SAMEN legt organisaties de verplichting op om te streven naar een evenredige arbeidsdeelname van allochtonen. Van evenredigheid is sprake als het aantal allochtonen binnen de organisatie een afspiegeling is van de beroepsbevolking. Slechts in de schalen 3–5 wordt niet voldaan aan de gestelde norm. In de overige categorieën voldoet Financiën ruimschoots aan de normen. Bij het kerndepartement zijn geen medewerkers in de schalen 1 en 2 werkzaam, zodat evenredigheid hier niet mogelijk is.

Een en ander neemt niet weg dat actief uitwerking wordt gegeven aan werving voor etnische minderheden. Zo is deelgenomen aan banenmarkten voor allochtonen en is voorlichting gegeven op bijeenkomsten van allochtone studenten.

Ook bij de Belastingdienst vormt minderhedenbeleid een onderdeel van het totale P&O-beleid. In het kader hiervan wordt actief uitwerking gegeven aan een wervingsplan voor etnische minderheden. Zo wordt evenals bij het kerndepartement deelgenomen aan banenmarkten voor allochtonen en wordt voorlichting gegeven op bijeenkomsten van allochtone studenten. Tevens zijn vanaf begin 2000 ruim 20 hoog opgeleide vluchtelingen op tijdelijke arbeidsplaatsen in dienst getreden, met als doel hun positie op de arbeidsmarkt te versterken.

7.2 Organisatie

Domeinen

Ter invulling van de taken zoals bedoeld in artikel 27 Comptabiliteitswet en het Besluit beheer overtollige rijksgoederen (Stb. 1977, 473) is als doelstelling van de dienst Domeinen geformuleerd om als facilitaire organisatie:

• de aan materieel beheerders namens het Rijk toevertrouwde materiële activa optimaal te laten renderen voorzover het gaat om gedeeltelijk, tijdelijk dan wel definitief overtollige zaken;

• de materieel beheerders bij te staan bij het optimaal laten renderen van de aan hen toevertrouwde materiële activa;

• de materieel beheerders optimaal te ondersteunen bij het (tijdig) beschikbaar krijgen van het voor hun taakuitvoering benodigde vastgoed.

In de vorige begroting werd melding gemaakt van de strategische ontwikkeling van de dienst Domeinen langs drie sporen. In het kort: 1) transformatie van Domeinen Roerende Zaken naar een op bedrijfseconomische leest geschoeide, kostendekkende organisatie, 2) verandering naar meer professionaliteit voor Domeinen Onroerende Zaken en 3) het organiseren van een bijdrage aan activabeheer.

Inmiddels is besloten tot een reorganisatie waarbij het aantal regiokantoren van Domeinen Onroerende Zaken wordt teruggebracht van 5 naar 4, terwijl de besluitvorming over de nieuwe formatie nog in 2000 wordt afgerond. De toekomstige organisatie en formatie van Domeinen Roerende Zaken is nog onderwerp van onderzoek.

Het resultaatgerichte besturingsconcept van planning en control wordt verder uitgewerkt. In het kader daarvan is het voornemen de dienst Domeinen per 1 januari 2003 om te vormen tot een baten-lastendienst, waartoe de voorbereidingen in gang zijn gezet. De Tweede Kamer zal over de betreffende omvorming tot baten-lastendienst nog nader worden geïnformeerd. Zo zijn de producten/diensten van Domeinen inmiddels gedefinieerd, zijn de belangrijkste onderliggende productieprocessen herontworpen en zal per 1 januari 2001 begonnen worden met een tijdregistratiesysteem. Het in 2000 opgestarte project Personele kwaliteitsverbetering Domeinen, dat zich richt op de verbreding en verdieping van vastgoedexpertise, zal in 2001 doorlopen. Alle voornoemde (ten dele reeds in uitvoering genomen) voornemens krijgen hun plaats in het nieuwe bedrijfsplan 2001–2004.

Organisatie euro Financiën

De Departementale Werkgroep Euro (DWE) is verantwoordelijk voor de voorbereiding van de invoering van de euro op 1 januari 2002 binnen Financiën. In de DWE hebben zowel vertegenwoordigers van alle directoraten-generaal zitting, als inhoudelijke deskundigen op het gebied van automatisering, administraties, wetgeving en voorlichting. Na de afronding van de planning- en analysefase, waarin voor alle systemen plannen van aanpak zijn opgesteld, is op basis van de plannen van aanpak begonnen aan het (overigens in omvang beperkte) realisatietraject. Dit realisatietraject verloopt volgens schema en wordt naar verwachting tijdig afgerond, waarna de testfase kan beginnen. Ook het wetgevingstraject ligt op schema.

Inmiddels zijn alle ketenafhankelijkheden geïnventariseerd en hebben risico-analyses plaatsgevonden. Naar aanleiding van de uitgevoerde risico-analyses is het vooralsnog niet nodig gebleken over te gaan tot het opstellen van noodplannen.

7.3 Automatisering

Kernministerie

ICT-innovatie

Bij het kernministerie staat in 2001 en de jaren daarna het herontwerp en de herinrichting van de ICT-architectuur en -infrastructuur centraal, waarbij het aanwenden van internettechnologie een belangrijk element is bij het bevorderen van de samenwerking, kennisdeling, informatie-uitwisseling en communicatie tussen de dienstonderdelen (departementaal) en de ministeries (interdepartementaal). Belangrijke functionaliteiten die in het herontwerp zullen worden opgenomen zijn ondermeer het toepassen van werkstroombesturing in relatie met de kantoorautomatisering, een verbeterde integratie van de geautomatiseerde documentaire informatievoorziening ten behoeve van de beleidsvoorbereiding en het digitaal aanbieden van opleidingen op maat.

Door de toenemende digitalisering in de beleids- en wetsvoorbereiding zal in het kader van het project Digitale Duurzaamheid gestreefd worden naar een gelijkblijvende betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde informatievoorziening.

Domeinen

Domeinen wil een bijdrage leveren aan de vastgoedinformatievoorziening van de rijksoverheid door het verbeteren van haar eigen informatievoorziening. Daarnaast was al eerder de technische noodzaak tot vervanging van de informatiesystemen vastgesteld. In 2001 zal vervanging door een nieuw systeem plaatsvinden, waarmee sturingsinformatie wordt verkregen, de klant-/servicegerichtheid van de dienst kan worden vergroot en een open informatie-uitwisseling met de omgeving mogelijk is.

Belastingdienst

Electronische aangiften en administratieve lasten

In aansluiting op het streven van het Kabinet om Nederland een vooraanstaande positie in te laten nemen op het terrein van de «ICT-economie» zet de Belastingdienst in op het ontwikkelen van een breed aanbod van elektronische diensten voor belastingplichtigen.

De mogelijkheden voor het doen van aangifte en het vragen van informatie via internet zullen aanzienlijk worden uitgebreid. Toegankelijkheid, duidelijkheid en snelle verwerking staan hierbij voorop. Zo stimuleert de Belastingdienst het ICT-gebruik zowel bij particulieren als in het bedrijfsleven.

Deze ontwikkeling staat niet op zichzelf, maar is complementair aan het omvangrijke pakket niet-fiscale overheidsimpulsen voor het gebruik van ICT in de komende jaren. De intitatieven van de Belastingdienst worden steeds ingebed in overheidsbrede initiatieven voor electronische dienstverlening, zoals het Overheidsloket. Ook worden projecten ontwikkeld met partners als het LISV en het CBS.

Voor de particuliere huishoudens heeft de Belastingdienst al flinke stappen gezet met de elektronische inkomstenbelasting-aangifte, de elektronische voorlopige teruggaaf en de informatiedienst op internet. Met de uitbreiding, zoals bijvoorbeeld gerichte informatie voor senioren, voor sporters etc., wordt vooruitgang geboekt op het terrein van de publieke dienstverlening door de overheid.

Voor het bedrijfsleven is er een extra dimensie: niet alleen wordt met de Belastingdienstinitiatieven het gebruik van ICT als zodanig gestimuleerd, het toepassen van ICT is ook een belangrijke weg om administratieve lastenverlichting te bereiken. In het rapport «Op afstand het beste» zijn voorstellen gedaan om ICT in het bedrijfsleven te stimuleren door fiscale (uitvoerings)maatregelen. Het bieden van aantrekkelijke mogelijkheden voor elektronische ondernemersaangiften zoals voor de loonbelasting en de omzetbelasting, het verder ontwikkelen van een elektronische dienst voor informatievragen en het inzetten van programma's voor elektronische ondersteuning van controles biedt niet alleen de Belastingdienst, maar ook het bedrijfsleven aanzienlijke kostenvoordelen.

Voorzover het bedrijfsleven te maken heeft met douane-formaliteiten bieden elektronische diensten de mogelijkheid de eisen van de handelslogistiek (snelheid, voorkomen wachttijden) vergaand tegemoet te komen.

7.4 Planning en control

Algemeen

In de Planning- en Controlnota wordt inzicht gegeven in het feitelijke gebruik van de planning- en controlinstrumenten die bij de verschillende directoraten worden toegepast. Er wordt gebruik gemaakt van onder meer de volgende instrumenten: jaarplannen en -verslagen, evaluatieonderzoeken, organisatiedoorlichtingen, kengetallen en tijdwerkregistratie. Gestreefd wordt naar een optimale mix van planning- en controlinstrumenten per directie, passend bij de specifieke aard van de werkzaamheden. Ook in 2001 zal op het kerndepartement worden doorgegaan met het stimuleren en verbeteren van het gebruik van de instrumenten. Daarnaast is de uitdaging in 2001 om het VBTB-project van de grond te krijgen. Hiervoor is het «Plan van aanpak VBTB voor het Ministerie van Financiën» opgesteld, waarin staat aangegeven hoe invulling wordt gegeven aan het traject dat uiteindelijk leidt tot de ontwerpbegroting 2002 nieuwe stijl (september 2001).

De nieuwe begrotingsindeling, met expliciete doelstellingen van beleid en de verbinding hiervan met prestaties en middelen, heeft ook haar weerslag op de planning- en controlcyclus. De interne planning- en controlcyclus zal gerelateerd worden aan de begrotingscyclus, waardoor een integrale planning en control van programma en apparaat tot stand zal komen. Hieraan zal inhoud worden gegeven via managementrapportages, waarin ook de realisatie van de beleidsdoelstellingen zal worden gevolgd.

Belastingdienst

In de Belastingdienst heeft de versterking van de planningsfunctie hoge prioriteit. Daarbij gaat het voornamelijk om het vertalen van concernbrede beleidsvoornemens in een operationele meerjarige planning. In deze meerjarenplanning worden tevens de afwegingen gemaakt omtrent de in te zetten financiële en personele middelen.

Door middel van periodieke rapportages en audits wordt een steeds beter inzicht gekregen in de doeltreffendheid en doelmatigheid van beleid en bedrijfsvoering. De periodieke rapportages zijn gebaseerd op een model dat door de verschillende niveau's binnen de Belastingdienst wordt gebruikt. In dit model is een set van prestatie-indicatoren en kritische succesfactoren opgenomen. De audits zijn steeds meer gericht op lopende en minder op afgeronde processen, zodat tussentijdse bijsturing nog mogelijk is.

Het kostenbewustzijn van het lijnmanagement van de Belastingdienst wordt verder verhoogd door het in rekening brengen van de kosten van facilitaire producten en diensten aan de afnemers. Met ingang van 1 januari 2000 worden de kosten van de automatiseringsdiensten en -producten doorbelast aan de gebruiker. Vanaf 2001 worden onder meer ook de huisvestingskosten in rekening gebracht.

Naar aanleiding van het interdepartementale beleidsonderzoek naar de Bedrijfsvoering van de Belastingdienst (Kamerstukken II, 26 250, nr. 11) is het zogenoemde Programma Bedrijfsvoering opgestart. Dit programma heeft als belangrijkste doelstelling binnen de Belastingdienst een meer op resultaat gericht sturingsmodel te introduceren. Daarnaast wordt de invoering van het baten-lastenstelsel voorbereid. De veronderstelling is namelijk dat een stelsel van baten en lasten een betere basis biedt voor een meer op resultaat gericht sturingsmodel. Hoewel de voorbereidingen hiervan volgens planning verlopen, is de beoogde ingangsdatum uitgesteld van 1 januari 2002 tot 1 januari 2003. Het extra jaar biedt de gelegenheid extra inspanningen te verrichten gericht op de kwaliteit van de bedrijfsvoering.

Enkele belangrijke aspecten binnen het programma zijn:

– de ontwikkeling van een meer procesgerichte aanpak, waarbij dienstverlening, intensief toezicht en opsporing en de massale/centrale processen een belangrijke plaats innemen;

– het formuleren van doelstellingen op basis van beoogde effecten;

– het definiëren van producten en diensten en de toerekening van kosten aan deze producten en diensten;

– nagaan in hoeverre deze producten en diensten bijdragen aan het realiseren van de beoogde effecten;

– vaststellen van de hiervoor benodigde informatievoorziening;

– aandacht voor kwaliteit van input (o.a. competenties van medewerkers), throughput (proceskwaliteit) en output (producten en diensten)

Het Programma Bedrijfsvoering is eind 2003 afgerond en in de bestaande organisatie ingebed.

C. TOELICHTING PER BEGROTINGSARTIKEL

Uitgaven en verplichtingen

01.01 Personeel en materieel kernministerie

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Dit artikel omvat zowel de personele als de materiële uitgaven van het ministerie exclusief de Belastingdienst. Met ingang van 1999 maken ook de aan de Rijksgebouwendienst te vergoeden huuruitgaven deel uit van dit artikel.

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Uitgaven

Mutatie 1e suppletore wet 2000

De mutatie is het saldo van enkele deelmutaties, te weten: aanpassing van geautomatiseerde systemen (+ 5 900), toedeling van een deel van de eindejaarsmarge (+ 5 500), uitvoeringskosten voor het vorig jaar opgerichte Kenniscentrum PPS (Publiek-private samenwerking) (+ 3 800), invoeringskosten VBTB (+ 2 718), de opzet van een detacheringsprogramma bij de Europese Commissie (+ 2 000), uitvoeringskosten bij het project Tegoeden Tweede Wereldoorlog (+ 1 000) en een overboeking van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ten behoeve van trainees op Financiën (+ 1 190).

Mutatie 1 (eurovoorlichting)

De mutatie is het gevolg van een overboeking ten laste van het eurovoorlichtingsbudget (– 500 in 2001) naar uitgavenartikel 02.01 voor een euro-expositie door het Geld- en Bankmuseum en van een overboeking ten laste van het eurovoorlichtingsbudget (– 15 000 in 2002) naar uitgavenartikel 02.12 voor het produceren en verspreiden van een informatiepakket als onderdeel van de publiekssets euromunten.

Mutatie 2 (diversen)

De mutatie is het saldo van invoeringskosten VBTB (+ 5 000 in 2001 en 2002), een overboeking naar het Ministerie van Algemene Zaken voor uitgaven Postbus 51 (– 106 in 2000), een overboeking naar uitgavenartikel 04.01 voor traineeplaatsen bij de Belastingdienst uit de bijdrage die het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties hiervoor heeft toegekend (350 in 2000 en – 263 in 2001), en een verrekening met het Ministerie van Buitenlandse Zaken van kosten in verband met financiële attachés op buitenlandse posten (+ 40 structureel).

d. De onderverdeling in artikelonderdelen

Het artikelonderdeel ambtelijk personeel omvat de uitgaven voor actief personeel en de uitgaven van niet-actief personeel (langdurig zieken, personeel met ouderschapsverlof e.d.).

Het artikelonderdeel overige personele uitgaven bevat onder meer de uitgaven aan inhuur van personeel (met name uitzendkrachten).

Het artikelonderdeel postactief personeel omvat naast de wachtgelden en uitkeringen tevens de uitgaven van het personeel dat na ontslag een uitkering geniet ingevolge artikel 45 ARAR en artikel 33b van het AOB.

Het artikelonderdeel materiële uitgaven omvat alle uitgaven die noodzakelijk zijn voor het functioneren van het apparaat van het kernministerie, voorzover die niet tot de personeelscomponent behoren.

e. Overige gegevens

Personeel

Bijlage 1 geeft een overzicht van de begrotingssterkte per decentrale budgethouder. Ter nadere toelichting wordt hier de aansluiting met de formatiesterkte uit de vorige ontwerp-begroting weergegeven.

In het kader van de Europese integratie wordt bevorderd ambtenaren voor één of twee jaar te laten participeren aan de werkzaamheden van de Europese Commissie.

Onder overige mutaties zijn onder meer de werkzaamheden van de projectgroep tegoeden WO II ondergebracht welke in 2000 worden gecontinueerd.

Materieel

Ten behoeve van het inzicht in de materiële uitgaven van het kernministerie is een clustering aangebracht naar kostensoorten. Onderscheiden wordt een 10-tal clusters van gelijksoortige uitgaven. De ontwikkeling van de meeste uitgavenclusters laat een betrekkelijk stabiel patroon zien.

De communicatiekosten in verband met de introductie van de euro zijn onderscheiden van de overige communicatiekosten. Het zwaartepunt van de eurovoorlichting ligt in 2001 en 2002, de periode rond de invoering van de euromunten.

Binnen het cluster huisvesting overig zijn in 2001 extra uitgaven geraamd voor kantoorinnovatie in het pand Korte Voorhout (+ 3 500).

De overige clusters laten een min of meer constant beeld zien.

Kengetallen

Huisvestingskengetallen kantoorpanden (bedragen x f 1000)

Toelichting

Deze kengetallen zijn tot stand gekomen door alle huisvestingsuitgaven voor de kantoorpanden in gebruik bij het kernministerie respectievelijk dienst Domeinen te delen door het aantal fte's dat is gehuisvest in deze panden. Hierbij zijn de huisvestingskosten kantoorpanden – investeringen en exploitatiekosten – gelijkelijk over de jaren verdeeld teneinde de kengetallen van jaar op jaar beter te kunnen vergelijken. Wat opvalt is dat de uitgaven huisvesting kantoorpanden per fte bij het kernministerie licht toenemen en bij de Dienst Domeinen op termijn een licht dalende tendens zichtbaar is.

01.03 Loonbijstelling

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Op dit artikel wordt de loonbijstelling verwerkt in het kader van algemene salarismaatregelen, incidentele loonontwikkeling en overige specifieke maatregelen op het gebied van de arbeidsvoorwaarden en premies sociale zekerheid.

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Mutatie 1e suppletore wet 2000

Bij Voorjaarsnota is de loonbijstelling uitgedeeld volgens het nieuwe referentiemodel loonbijstelling.

Mutatie 1 (BZK)

Ter dekking van toekomstige uitgaven is een bedrag aan teveel uitgekeerde loonbijstelling gestort naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Mutatie 2 (toedeling)

Het restant van de op dit artikel ontvangen loonbijstelling is toegedeeld aan de artikelen (01.01 en 04.01) waarop uitgaven worden verantwoord waarvoor de loonbijstelling als dekking dient.

De bij dit artikel behorende economische en functionele coderingen luiden respectievelijk 01 en 01.29.

01.04 Prijsbijstelling

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Op dit artikel wordt het uit de aanvullende post toegedeelde bedrag en de verdeling over prijsgevoelige begrotingsartikelen geboekt.

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Mutatie 1e suppletore wet 2000

De mutatie betreft de toedeling van de prijsbijstelling uit de aanvullende post aan de begroting IXB.

Mutatie (toedeling)

De mutatie betreft de toedeling van de prijsbijstelling aan de daarvoor in aanmerking komende prijsgevoelige artikelen op IXB. De verdeling ziet er als volgt uit.

De bij dit artikel behorende economische en functionele codering luidt 01 respectievelijk 01.29.

01.05 Onvoorzien

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

In de Comptabiliteitswet (artikel 5, lid 6) is de mogelijkheid voorzien een artikel voor onvoorziene uitgaven op te nemen.

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Mutatie 1e suppletore wet 2000

De post onvoorzien is bij ontwerp-begroting 1999 opgehoogd om eventuele onzekere ontwikkelingen op de IXB-begroting op te vangen. Hierbij werd met name gedacht aan de invoering van de euro. Naar huidig inzicht is hiervoor echter voldoende budget beschikbaar en kan de ophoging weer komen te vervallen.

01.11 Uitvoering van werken door Domeinen

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Dit artikel heeft betrekking op de instandhouding van (de exploitatie van) onroerende zaken in beheer bij de dienst Domeinen. In dit kader worden onderscheiden de uitgaven aan onderhoud (waaronder bodemonderzoeken ensaneringen) en kapitaalinvesteringen.

Tevens worden op dit artikel de uitgaven begroot in verband met beheerskosten. Dit zijn uitgaven die een relatie vertonen met het beheer en de verkoop van overtollige zaken door Domeinen, zoals bijvoorbeeld taxatie-, notaris-, advertentie-, kadaster-, bewakings- en energiekosten alsmede de kosten van vernietiging van in beslag genomen vuurwerk.

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Mutatie 1e suppletore wet 2000

Binnen het Rijk doet zich de behoefte gevoelen aan een instrument om als een goed koopman op de vastgoedmarkt te kunnen opereren wanneer de mogelijkheid zich daartoe voordoet. Doel hiervan is om tijdig en tegen een niet onnodig hoge prijs te kunnen beschikken over het vastgoed waarvan redelijkerwijs kan worden aangetoond dat het Rijk daaraan behoefte heeft. Voor de dienst Domeinen impliceert dit de omvorming tot een baten-lastendienst en de beschikbaarheid van een leenfaciliteit. Vooruitlopend hierop wordt in de begroting tijdelijk een voorziening gecreëerd van f 25 mln. om het Rijk door tussenkomst van Domeinen en in overleg met belanghebbende departementen in staat te stellen vastgoed te verwerven dan wel te behouden, dat op termijn nodig is voor de realisatie van maatschappelijke doelen.

Mutatie(anticiperende aankopen)

Voor hetzelfde doel als toegelicht bij de mutatie 1e suppletore wet wordt de raming voor 2001 met een bedrag van f 50 mln. verhoogd.

d. De onderverdeling in artikelonderdelen

e. Kengetallen

* Ca 85% van dit areaal betreft grote wateroppervlakten

01.12 Lasten en overige uitgaven van Domeinen

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Op dit artikel worden waterschapslasten, gemeentelasten (voornamelijk onroerendezaakbelasting) en ruilverkavelingslasten begroot die betaald moeten worden over onroerende rijkseigendommen. Voor het deel van de panden in beheer bij de Rijksgebouwendienst staat hier een vergoeding van de RGD (begroot op ontvangstenartikel 01.07) tegenover.

Verder worden de uitgaven voor de eventuele overneming door de dienst Domeinen van onroerende zaken van andere diensten op dit artikel begroot. Tot slot worden op dit artikel begroot de eventueel verschuldigde vennootschapsbelasting, evenals de uitgaven voor de eventuele teruggaven van ontvangsten uit onbeheerde nalatenschappen indien die teruggaven de ontvangsten overtreffen.

b. De cijfers

c. De onderverdeling in artikelonderdelen

01.13 Uitgaven omslagstelsel Rijkswagenpark

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

De Staat draagt eigen risico voor WA-schade van het eigen wagenpark en is daarom in artikel 17 van de Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen (WAM) van de verzekeringsplicht vrijgesteld. Op grond van het per 1-1-1993 ingevoerde omslagstelsel voor het rijkswagenpark wordt de totale schadelast omgeslagen over de deelnemende departementen naar rato van het aantal voertuigen. De uitgaven voor WA-schade, casco-schade aan de eigen voertuigen en de met de schade-afhandeling samenhangende (expertise-) kosten worden geraamd op artikelonderdeel 1.

Per 1 december 1997 zijn de werkzaamheden ten behoeve van de uitvoering van het omslagstelsel rijkswagenpark en het regresrecht inzake rechtspositionele uitkeringen, overgedragen door het Ministerie van Financiën aan BSA Schaderegeling BV dat onderdeel uitmaakt van de Stichting Pensioenfonds ABP. Namens de Staat heeft het Ministerie van Financiën met BSA Schaderegeling BV een contract voor de uitvoering van het omslagstelsel rijkswagenpark gesloten met een looptijd van vijf jaar. Uit hoofde hiervan brengt BSA Schaderegeling BV uitvoeringskosten in rekening bij Financiën (zie artikelonderdeel 2).

De totale schadelast en de uitvoeringskosten worden omgeslagen over de wagenparkbeheerders (zie ontvangstenartikel 01.08).

b. De cijfers

De bij dit artikel behorende economische en functionele codering luidt 43D respectievelijk 01.34.

c. De toelichting bij de cijfers

Mutatie 1

De raming van de schade-uitgaven wordt verhoogd in verband met de verwachte toename van het aantal voertuigen dat deelneemt aan het omslagstelsel.

d. De onderverdeling in artikelonderdelen

e. Kengetallen

Onderstaand wordt een overzicht gegeven van het aantal motorrijtuigen, het aantal schademeldingen en de schadefrequentie, de verhouding tussen het aantal schades en het totaal aantal motorrijtuigen (motorrijtuigenpark).

01.14 Diverse uitgaven

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Op dit artikel worden uitgaven geraamd en verantwoord welke, gezien hun aard en omvang, niet passen binnen andere artikelen van deze begroting.

Zo worden de uitgaven verantwoord voor het Instituut voor Onderzoek Overheidsuitgaven, de bijdrage aan de Ocfeb en Bofeb. Zie voor een nadere toelichting de subsidiebijlage. Daarnaast worden hier incidentele uitgaven begroot die per jaar verschillend kunnen zijn.

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Mutatie 1e suppletore wet 2000

Met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen is overeengekomen dat de lagere ontvangsten uit omroepbijdragen worden gecompenseerd door Financiën uit het bedrag van f 500 mln. dat op dit artikel is gereserveerd voor de restitutie van omroepbijdragen. De Dienst Omroepbijdragen is eind november gestopt met het versturen van rekeningen, waardoor f 80 mln. minder is ontvangen. Er hoeft derhalve in 2000 voor eenzelfde bedrag minder te worden gerestitueerd door Financiën.

Verder verleent Financiën een bijdrage aan de Carribean Financial Action Task Force (CFATF). Deze organisatie ontplooit activiteiten om het witwassen van geld in het Caribische gebied tegen te gaan (+ 20 in 2000, + 80 structureel met ingang van 2002).

Mutatie 1 (tegoeden WOII: gelden ten behoeve van de Stichting Verdeling Joodse Oorlogstegoeden)

Het kabinet heeft f 400 mln. beschikbaar gesteld aan de Joodse gemeenschap om finaal recht te doen aan de kritiek op de bejegening van de betrokken vervolgingsslachtoffers in het rechtsherstel en de gevolgen die dat heeft gehad voor hun verder bestaan. De rente over de gelden die de Stichting aanhoudt op een rekening-courant bij het Rijk is geraamd op artikel 11.01 van begroting IX A (Nationale Schuld).

Mutatie 2 (Ocfeb)

De mutatie betreft een verhoging van de bijdrage aan de Ocfeb (+ 33).

02.01 Muntwezen

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Op grond van de Muntwet 1987 is de Staat met uitsluiting van anderen bevoegd om munten uit te geven. Munten luidend in guldens worden, in opdracht van de Staat, door De Koninklijke Nederlandse Munt N.V. (KNM) vervaardigd op grond van een leveringscontract en gedistribueerd door De Nederlandsche Bank N.V. (DNB).

Volgens het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap is per 1 januari 1999 de derde fase van de Economische en Monetaire Unie ingegaan. Vanaf dat moment dient de hoeveelheid door een deelnemende lidstaat uit te geven munten door de Europese Centrale Bank (ECB) te worden goedgekeurd. De overige bevoegdheden omtrent muntuitgifte blijven in Nederland bepaald worden door de Muntwet 1987. Tot het moment waarop vanaf 2002 euromunten enbankbiljetten in omloop worden gebracht, zal de Nederlandse Staat munten luidend in guldens in circulatie blijven brengen en zo nodig laten produceren. De uitgaven voor guldenmunten worden geraamd op de artikelonderdelen 1 en 2.

Met ingang van 1 januari 2002 zullen munten luidend in euro's in omloop worden gebracht in de deelnemende lidstaten. Afgezien van de goedkeuring van de hoeveelheid uit te geven munten door de ECB en overige harmonisatieregels waartoe de Raad op grond van het Verdrag kan besluiten, zal in Nederland de Muntwet 1987 de overige bevoegdheden regelen omtrent de uitgifte van munten luidend in euro.

De uitgaven voor de productie van euromunten worden op de artikelonderdelen 3 en 4 geraamd.

Conform de afspraken die gemaakt zijn bij de privatisering van 's Rijks Munt, draagt de Staat 80% van de kosten van het Nederlands Muntmuseum (artikelonderdeel 5). Het resterende deel wordt door KNM bijgedragen. Het ligt in de bedoeling om het Nederlands Muntmuseum op te laten gaan in het nieuw te vormen Geld- en Bankmuseum (GBM), waarin ook de muntcollecties van Rijksmuseum Het Koninklijk Penningkabinet en van de Nederlandsche Bank worden ondergebracht. Het GBM is momenteel op zoek naar een geschikte locatie om de collecties tentoon te kunnen stellen en is derhalve nog niet operationeel.

Het in omloop brengen van (bijzondere) munten leidt, bij een per saldo groeiende muntcirculatie tot ontvangsten voor de Staat, die worden geraamd op de ontvangstenartikelen 02.04 (reguliere circulatiemunten) en 02.03 (bijzondere circulatiemunten). Indien per saldo terugvloei van munten uit circulatie plaatsvindt, is sprake van uitgaven die geraamd worden op de artikelonderdelen 6 en 7.

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Verplichtingen

Voor de invoering van de euro als betaalmiddel zullen naar verwachting 3,3 mld. munten nodig zijn, waarvan 2,8 mld. op E-day (1 januari 2002). Hiertoe is in 1998 door het Ministerie van Financiën een leveringscontract overeengekomen met KNM voor de levering van 2,8 mld. munten in de jaren 1999–2001 en optioneel 0,5 mld. stuks in 2002. Met de levering van de 2,8 mld. euro munten is een bedrag gemoeid van circa f 210 mln. waarvoor in 1998 een verplichting is aangegaan. Deze verplichting is voor een deel in 1999 tot betaling gekomen en komt voor het resterende deel in de jaren 2000 en 2001 tot betaling.

Zie verder de toelichting bij de uitgaven.

Uitgaven

Mutatie 1e suppletore wet 2000

Als gevolg van logistieke problemen (grondstoffen) en het instellen van de productieproces op de technische vereisten van de euromunten is in 1999 een achterstand ontstaan in de begrote productie euromunten. Deze achterstand zal grotendeels in 2000 worden ingelopen. Hiervoor is een deel van de eindejaarsmarge ingezet (+ 1 700). Verder komen er nog promotiekosten van de Millenniummunt ten laste van 2000 (+ 500), alsmede de kosten van de f 5-munt ter gelegenheid van het Europees kampioenschap voetbal (+ 1 690). Voor de verbetering van het Nederlands Muntmuseum is + 375. begroot.

Mutatie 1 (extra guldenrondellen)

In verband met een hogere dan geraamde muntvraag is besloten tot het bestellen van extra rondellen guldenmunten.

Mutatie 2 (euro-expositie)

In 2001 wordt door het GBM f 0,5 mln. gereserveerd voor een euro-expositie. De uitgaven worden gedekt uit het eurovoorlichtingsbudget. Zie ook mutatie op het uitgavenartikel 01.01.

d. De onderverdeling in artikelonderdelen

e. Overige gegevens

Muntprogramma euromunten

Het muntprogramma voorziet in de productie van 2,8 mld euro munten, welke beschikbaar dienen te zijn op E-day. Totaal zijn naar verwachting 3,3 mld munten nodig, zodat er in 2002 nog 500 mln munten geproduceerd moeten worden.

Muntprogramma guldenmunten

Voor 2001 wordt uitgegaan van een productie van ruim 100 mln.

Muntvoorraden

In de onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de voorraden van Nederlandse guldenmunten. Het beleid is er op gericht om zodanige voorraden te hebben dat altijd aan fluctuaties in de muntvraag kan worden voldaan.

02.03 Garanties en waarborgen binnenland

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Op grond van onder meer de Wet Toezicht Kredietwezen heeft de Staat de volgende garanties afgegeven.

1. Garantie aan De Nederlandsche Bank N.V. in verband met haar rol bij de uitvoering van de richtlijn 94/19 inzake deposito garantiestelsels en richtlijn 97/9 inzake de beleggerscompensatiestelsels. Richtlijn 94/19 heeft betrekking op de Collectieve Garantieregeling en richtlijn 97/9 op de Collectieve Garantieregeling van kredietinstellingen voor Terugbetaalbare Gelden en Beleggingen alsmede de Beleggerscompensatieregeling van Effecteninstellingen voor Vorderingen van Beleggers.

2. Garantie inzake deelneming in het kapitaal van de N.V. Bank Nederlandse Gemeenten (BNG).

3. Garantie inzake deelneming in het kapitaal van de Nederlandse Waterschapsbank N.V. (NWB).

4. Waarborg tot het nakomen van de betalingsverplichtingen van de Nederlandse Waterschapsbank N.V.

5. Tijdelijke financiering van de stichting toezicht effectenverkeer (STE). Op dit artikelonderdeel wordt een eventueel saldo ten laste van de STE op de rekening-courantverhouding Staat – STE op 31 december van het afgesloten jaar als uitgave verantwoord. Deze rekening-courant van de STE bij het ministerie van Financiën vloeit voort uit de overeenkomst tussen de Staat en de STE van 14 juni 2000. Een eventueel negatief saldo wordt in het daaropvolgende jaar door de STE aangezuiverd en als ontvangst verantwoord op ontvangstenartikel 02.07.

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Mutatie 1 (STE)

De verplichting van f 25 mln heeft betrekking op de rekening-courant overeenkomst die gesloten is tussen de Staat en de STE (zie toelichting a.5).

De bij dit artikel behorende functionele codering luidt 11.7. De economische codering luidt 63C voor artikelonderdelen 1 en 4, 63D voor artikelonderdeel 5, 72 voor de artikelonderdelen 2 en 3.

d. Overige gegevens

De garanties

Voor onderstaande artikelonderdelen is geen overzicht risico-ontwikkelingen opgenomen.

Garantie aan De Nederlandsche Bank N.V. inzake de Collectieve Garantieregeling en de Beleggerscompensatieregeling

Het uitstaand risico is pro memorie geraamd; hierop doen zich geen mutaties voor.

Garanties inzake deelneming in kapitaal BNG en deelneming in kapitaal NWB

Het uitstaand risico bedraagt f 34 875 000 (deelneming BNG) en f 2 500 000 (deelneming NWB); hierop doen zich geen mutaties voor. Het garantieplafond komt overeen met het niet vol te storten aandeel in de kapitaaldeelneming. Renterisico, rentebijstellingen en valuta-aanpassingen zijn niet van toepassing.

Tijdelijke financiering van de stichting toezicht effectenverkeer (STE)

Het uitstaand risico bedraagt f 25 mln. De rekening-courant van de STE bij het ministerie van Financiën vloeit voort uit de overeenkomst tussen de Staat en de STE van 14 juni 2000.

02.04 Deelneming in het kapitaal van banken

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Op grond van de regelingen in verband met kapitaaldeelnemingen in de N.V. Bank Nederlandse Gemeenten en de Nederlandse Waterschapsbank N.V. neemt de Staat deel in het kapitaal van deze bankinstellingen.

b. De cijfers

De bij dit artikel behorende economische en functionele coderingen luiden 63C en 11.7.

02.05 (Her)verzekering van schaden aan derden

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

De volgende artikelonderdelen worden onderscheiden.

1. Ingevolge artikel 18, eerste lid, van de Wet aansprakelijkheid kernongevallen (Stb. 1991, 374) dient de Staat, voorzover de vergoedingen uit anderen hoofde niet toereikend zijn, openbare middelen tot een bedrag van maximaal f 5 miljard beschikbaar te stellen ten einde schade ten gevolge van een kernongeval te vergoeden.

2. Op grond van artikel 24a, eerste lid, van de Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen (1984, Stb. 698, zoals gewijzigd bij wet van 3 mei 1989, Stb. 152) worden de verplichtingen van de Stichting Waarborgfonds Motorverkeer gegarandeerd door de motorrijtuigenverzekeraars, en voorts door de Staat, naar rato van het aantal (rijks)motorrijtuigen waarvan de Staat bezitter of houder is. De Staat garandeert ingevolge artikel 24a, tweede lid, eveneens de verplichtingen van het Waarborgfonds samenhangend met de uitvoering van de regeling voor gemoedsbezwaarden.

3. Ingevolge de Zee- en Luchtvaartverzekeringswet 1939 (Stb. 1939, 637) kan de Staat in tijden van oorlog, oorlogsgevaar of andere buitengewone omstandigheden optreden als verzekeraar van door Nederlandse exploitanten van schepen en luchtvaartuigen te lopen risico's. Tevens kan de Staat optreden als herverzekeraar voor deze risico's. Sinds 1985 is de wet niet meer toegepast.

4. Door de Staat zijn in het kader van de verzelfstandiging van de Verzekeringskamer en bij de oprichting van de Stichting Toezicht Effectenverkeer vrijwaringen verleend ter zake van schade als gevolg van uit de toezichtstaak voortvloeiende aansprakelijkheidclaims. De vrijwaring aan de Verzekeringskamer geldt uitsluitend voorzover de limiet voor het bestuurdersaansprakelijkheidsrisico ter grootte van f 10 mln. per aanspraak en per jaar of de limiet voor het beroepsaansprakelijkheidsrisico ter grootte van f 30 mln. per aanspraak en per jaar wordt overschreden. Het ligt in de bedoeling met de Stichting Toezicht Effectenverkeer een analoge regeling tot stand te brengen. De vigerende afspraak met betrekking tot de aan de Stichting Toezicht Effectenverkeer verleende vrijwaring kent geen eigen risico voor de betrokken rechtspersoon ten aanzien van het beroepsen bestuurdersaansprakelijkheidsrisico.

De cijfers

De gerealiseerde verplichtingen over 1998 bedroegen f 20 000.

De economische en functionele codering luidt 63N resp. 09.0 (artikelonderdeel 1), 63F resp. 11.7 (artikelonderdeel 2), 63Z resp. 11.7 (artikelonderdeel 3), 63A resp. 11.7 (artikelonderdeel 4).

c. Overige gegevens

De garanties

Er zijn geen overzichten risico-ontwikkeling opgenomen; garantieplafond, uitstaand renterisico, rentebijtellingen en valuta-aanpassingen zijn niet van toepassing. Volstaan wordt met de volgende kwalitatieve beschrijvingen.

– Wet aansprakelijkheid kernongevallen

Ingevolge de Wet aansprakelijkheid kernongevallen (WAKO) is de exploitant van een in Nederland gelegen kerninstallatie aansprakelijk voor maximaal f 750 mln. per ongeval. Voor het bedrag van zijn aansprakelijkheid dient de exploitant verzekeringsdekking te hebben. Indien nodig vult de Staat laatstgenoemd bedrag aan tot maximaal f 5 mld. Momenteel zijn 7 vergunningen voor het exploiteren van een kerninstallatie in Nederland afgegeven. De uitstaande garantie in verband met de WAKO bedraagt derhalve maximaal f 35 mld. De Staat brengt voor het beschikbaar stellen van de middelen een vergoeding in rekening die geraamd wordt op ontvangstenartikel 02.07.

– Gewaarborgde verplichtingen van het Waarborgfonds Motorverkeer

De Staat waarborgt de verplichtingen van de Stichting Waarborgfonds Motorverkeer naar rato van het aantal voertuigen waarvan de Staat bezitter of houder is. De hieruit voortvloeiende garantieverplichting was ultimo 1999 f 0,26 mln. Het Waarborgfonds financiert deze verplichtingen door in de komende jaren te ontvangen bijdragen van verzekeringsmaatschappijen en de Staat.

Voorts waarborgt de Staat de verplichtingen van het Waarborgfonds samenhangend met de uitvoering van de regeling voor gemoedsbezwaarden, waarvoor het zogeheten Fonds Middelen Gemoedsbezwaarden (FMG) is gevormd. Er wordt gestreefd naar een fondsomvang van f 2 mln. ultimo 2000, welke toereikend wordt geacht om ook grote schaden te kunnen opvangen. Ultimo 1999 bedroeg het saldo in het FMG f 1,99 mln.

– Molestdekking schepen en vliegtuigen

In 1999 zijn geen garanties verleend en ook in de periode 2000 t/m 2005 zullen naar verwachting geen garanties worden verleend. Het uitstaand risico ultimo 1999 was nihil.

– Vrijwaringen bestuurdersaansprakelijkheid van de Stichting Toezicht Effectenverkeer en van de Verzekeringskamer

Het uitstaand risico ultimo 1999 was nihil. Voor de komende jaren geldt dat het risico een pm-karakter heeft.

02.07 Regeling Bijzondere Financiering

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

De Regeling Bijzondere Financiering 1971 (BF) heeft tot doel het verhelpen van knelpunten in de ondernemingsfinanciering van goed geleide, rendabele, Nederlandse ondernemingen met positieve rendementsvooruitzichten. De regeling is aanvullend van karakter. De vorm van de regeling is een privaatrechtelijke overeenkomst tussen de Staat en NIB Capital Bank N.V.

Op dit artikel worden de bedragen begroot die, op grond van de regeling BF, aan de NIB worden vergoed. Het zijn vergoedingen voor gederfde rente, gederfde aflossingen en gemaakte kosten. De raming heeft het karakter van een stelpost. De uitgaven zijn deels definitieve en deels voorlopige schadebetalingen aan NIB Capital Bank N.V. De betalingen zijn definitief, zodra duidelijk is komen vast te staan dat er geen bedragen zullen worden ontvangen op de betreffende uitstaande vordering.

De ontvangsten bestaan uit de aan de Staat verschuldigde garantieprovisies en schaderestituties en worden begroot op ontvangstenartikel 02.10.

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Mutatie 1e suppletore wet 2000

Op basis van meevallende realisaties in de afgelopen jaren is het mogelijk gebleken om de uitgavenraming structureel met f 5 mln. te verlagen. Daarnaast kon de raming voor 2000 met f 33,2 mln. worden verlaagd. Dit bedrag was bedoeld voor de aflossing van een lening bij DSM. Aangezien deze lening in 1999 vervroegd is afgelost, kan de raming voor 2000 met eenzelfde bedrag worden verlaagd. Het betrof een lening van DSM aan de Staat ter financiering van de overname van 10% aandelen Nedcar in 1991.

Evaluatie en aanpassing regeling BF

In 1999 is het bestaansrecht van de regeling BF onderzocht. Op grond van de onderzoeksbevindingen is besloten om de regeling aan te passen, teneinde de voorwaarden van de regeling meer marktconform te maken. Daartoe wordt momenteel een systematiek van prijsdifferentiatie ontwikkeld, afhankelijk van het risico van het krediet. Ook wordt aandacht besteed aan de verdeling van risico, rendement en kosten tussen de uitvoerder (NIB Capital Bank N.V.) en de Staat. Uitgangspunt is dat de aangepaste regeling op portefeuilleniveau kostendekkend zal zijn. Wanneer de voorgenomen aanpassingen concreet zijn uitgewerkt, zal de budgettaire verwerking (uitgaven en ontvangsten) plaatsvinden. Naar verwachting zal de aangepaste regeling in 2001 in werking kunnen treden.

d. De onderverdeling in artikelonderdelen

Onder de Regeling BF worden twee soorten garanties verstrekt, te weten op AA-kredieten en op B-kredieten. AA-kredieten zijn achtergestelde kredieten gericht op verbetering van het garantievermogen van in de kern gezonde ondernemingen. B-kredieten richten zich op bedrijven met voldoende zicht op positief rendement, wier financieringsbehoefte naar bancaire maatstaven niet volledig gedekt kan worden. B-kredieten zijn in principe niet achtergesteld en er kunnen zekerheidsrechten worden gevestigd op bij de desbetreffende bedrijven aanwezige activa. Onder overig worden met name de uitgaven uit hoofde van de gemiste variabele rente op kapitaalkredieten (zgn. E-kredieten) begroot. Deze kapitaalkredieten worden sinds 1983 niet meer verstrekt. In 1999 is hier tevens opgenomen de aflossing van de DSM-lening naar aanleiding van de NedCar-transactie.

e. Overige gegevens

Kengetallen

Tabel 1 geeft een meerjarig overzicht van de aantallen en de omvang van de garanties die onder de regeling BF worden afgegeven. Het doel is inzicht te geven in het gebruik van de regeling.

Het garantieplafond bedroeg f 175 mln. in 1999, in tegenstelling tot de jaren daarvoor (f 275 mln.). De consequentie hiervan is dat er minder kredieten zijn afgegeven door NIB Capital Bank N.V. Op de gemiddelde kredietomvang heeft dit echter nauwelijks invloed gehad, deze had de afgelopen jaren een omvang van ongeveer f 10 mln.

De garanties geven geen 100% dekking voor het kredietrisico. Bij AA-kredieten draagt NIB Capital Bank N.V. een eigen risico van 10%; bij B-kredieten varieert dit eigen risico tussen de 10% en 50%.

De garanties

De onderstaande tabel geeft inzicht in de risico-ontwikkeling van de afgegeven garanties. Beheersing van het risico vindt plaats door het al dan niet accepteren van nieuwe garanties en kredietbeheer in de Werkcommissie Bijzondere Financieringen.

¹ Er zijn geen aparte cijfers inzake renterisico, rentebijtellingen en aflossingen (m.u.v. 1999) beschikbaar.

² Dit betreft o.m. betaling achterstallige rente door bedrijven en intrekking garantie.

02.08 Garantieregeling Particuliere Participatiemaatschappijen

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

De Garantieregeling Particuliere Participatiemaatschappijen 1981 (PPM-regeling) heeft tot doel de verstrekking van risicodragend vermogen aan in Nederland gevestigde kleine en middelgrote ondernemingen te bevorderen.

De budgettaire verantwoordelijkheid voor garanties verstrekt na 1 januari 1992 ligt bij de minister van Economische Zaken. Conform het vereiste in de Kaderwet Financiële Verstrekkingen van Economische Zaken heeft de regeling met ingang van 1 april 1994 de vorm gekregen van een Algemene Maatregel van Bestuur.

Op dit artikel worden begroot de betalingen die het Ministerie van Financiën verricht wanneer een PPM conform de regeling een verzoek doet tot schadevergoeding (op een garantie verstrekt vóór 1 januari 1992), dat door de toezichthouder (De Nederlandsche Bank) wordt gehonoreerd. Op basis van een in 1994 gehouden evaluatieonderzoek is de regeling per 1 januari 1996 door het Ministerie van Economische Zaken buiten werking gesteld.

b. De cijfers

Met ingang van 1 januari 1992 worden ten laste van de IXB-begroting geen nieuwe verplichtingen meer aangegaan.

c. De toelichting bij de cijfers

De uitgavenraming heeft het karakter van een stelpost. Wel zullen de schadebetalingen afnemen, aangezien het betalingen betreffen op garanties die vóór 1 januari 1992 door De Nederlandsche Bank zijn afgegeven en het uitstaand risico door het vervallen van garanties geleidelijk afneemt.

d. Overige gegevens

¹ Met ingang van 1992 worden ten laste van de begroting van Financiën geen Staatsgaranties meer verstrekt.

² Er zijn geen aparte cijfers inzake renterisico en rentebijtellingen beschikbaar.

³ Zie voetnoot 4.

⁴ Dit betreft aflossingen, afmeldingen aandelenparticipaties en daling garantiepercentage voor particiapties ouder dan 10 jaar.

02.09 Kosten betalingsverkeer rijksoverheid

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Voor de afwikkeling van het betalingsverkeer van de rijksoverheid brengt het bankwezen kosten in rekening. De terzake gemaakte afspraken zijn vastgelegd in kaderovereenkomsten, waarvan die met Interpay/BankGiroCentrale en met de Postbank tot voor kort de belangrijkste waren. Als uitvloeisel van een Europese aanbesteding heeft de Staat nieuwe raamovereenkomsten met de ING Bank en de Rabobank gesloten. Als gevolg van wijziging van de modaliteiten zal het onderhavige artikel vervallen.

b. De cijfers

De bij dit artikel behorende economische en functionele coderingen luiden respectievelijk 12 en 01.23.

02.10 Verwerving vermogenstitels

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Op dit artikel worden uitgaven ten behoeve van de verwerving van vermogenstitels door de Staat opgenomen.

b. De cijfers

De economische en functionele coderingen luiden respectievelijk 63D en 01.23.

02.11 Tijdelijke regeling subsidie tankstations grensstreek Duitsland

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

De tijdelijke regeling subsidie tankstations grensstreek Duitsland had tot doel ondernemers, waarvan het tankstation binnen een afstand van 20 kilometer van de Nederlands-Duitse grensovergang ligt, een tegemoetkoming per afgeleverde liter lichte olie te verstrekken, in verband met het toegenomen verschil in accijnsniveau tussen beide landen. De subsidie was in eerste instantie vastgesteld op 8 cent per liter in de zone tot 10 kilometer van de grens resp. 4 cent in de zone van 10 tot 20 kilometer. In de regeling is voorzien dat deze bedragen zullen worden verminderd wanneer de accijns in Duitsland wordt verhoogd. Met ingang van 1 februari is de subsidieregeling als gevolg van een accijnsverhoging in Duitsland beëindigd.

Op dit artikel worden de subsidiebedragen begroot, alsmede een vergoeding aan Senter voor de uitvoeringskosten van de regeling.

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Mutatie 1^e suppletore wet 2000 (verplichtingen en uitgaven)

Met ingang van 1 februari 2000 is de regeling subsidie tankstations als gevolg van een accijnsverhoging in Duitsland beëindigd. De subsidie-aanvragen voor 2000 die nog in behandeling waren en de uitvoeringskosten van Senter over 2000 kennen een vermoedelijk beloop van ten hoogste f 5 mln. Voor de nog te vergoeden uitvoeringskosten was het nodig de verplichtingenraming met f 2,5 mln. te verhogen.

d. De onderverdeling in artikelonderdelen

02.12 Publiekssets euromunten

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Conform de toezegging van de minister van Financiën tijdens het algemeen overleg met de vaste Kamercommissie voor Financiën op 20 juni 2000 worden de uitgaven verbonden aan de gratis publiekssets euromunten op een apart begrotingsartikel begroot en verantwoord.

Op dit artikel worden de uitgaven geraamd en verantwoord die betrekking hebben op de publiekssets euromunten. Iedere ingezetene van 6 jaar en ouder (14,4 miljoen personen) ontvangt begin december 2001 een informatiepakket van het Nationaal Forum voor de introductie van de euro met daarin een waardebon. Met deze waardebon kan vanaf 17 december 2001 een gratis set euromunten ter waarde van f 8,55 worden afgehaald. Dit om het publiek te laten wennen aan de nieuwe euromunten en mogelijke verwarring begin 2002 te voorkomen.

De waardebon kan ook worden gebruikt om f 8,55 korting te krijgen op grotere muntpakketten (ter waarde van f 25,-) die vanaf 17 december door banken en winkels verkocht kunnen worden. Primair doel van deze grotere pakketten is niet zozeer de gewenning te bevorderen maar om het publiek alvast van een startvoorraad wisselgeld te voorzien, zodat de betalingen in de eerste dagen van 2002 soepeler kunnen verlopen.

Het projectbureau euro-omwisseling van De Nederlandsche Bank (DNB) is belast met de uitvoering van een en ander. Een projectbegroting en activiteitenplan zijn ter goedkeuring aan Financiën voorgelegd. DNB zal de uitvoeringskosten in 2002 bij het ministerie van Financiën declareren.

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Voor het totale budgettaire beslag van de publieksset euromunten wordt in 2000 een verplichting aangegaan (in 2000 zal aan de DNB de opdracht verstrekt worden om dit project uit te voeren). De uitgaven zullen plaatsvinden in 2001 en 2002. De totale uitgaven toe te rekenen aan de publiekssets euromunten worden geraamd op maximaal f 204 mln. Van de geraamde uitgaven heeft f 15 mln betrekking op voorlichtingstaken waarvoor de uitgaven reeds voorzien waren in het eurovoorlichtingsbudget (zie mutatie op uitgavenartikel 01.01). De additionele uitgaven voor de publiekssets euromunten komen derhalve uit op maximaal f 189 mln, waarvan f 111 mln ten behoeve van de nominale waarde van de munten. Zoals aan de Kamer toegezegd zal er naar worden gestreefd om de distributie- en verpakkingskosten van de publiekssets verder te beperken.

Het verschil tussen de verplichtingen (216 mln) en de uitgaven (204 mln) wordt verklaard vanuit de veronderstelling dat 10% van het publiek geen gebruik zal maken van de toegestuurde waardebon, zodat een deel van de verplichtingen (12 mln) naar verwachting niet tot uitgaven zal leiden.

d. De onderverdeling in artikelonderdelen

De uitgaven verbonden met de publiekssets euro munten worden gegroepeerd onder twee clusters:

1. Uitvoeringskosten publiekssets

Dit cluster betreft alle operationele kosten verbonden aan de voorbereiding en uitvoering van de publiekssets. Totaal worden deze uitvoeringskosten geraamd op 93 mln gulden, inclusief de 15 mln gulden die reeds voorzien waren voor uitgaven met betrekking tot voorlichtingsactiviteiten.

Het gaat in de eerste plaats om uitgaven voor het drukken en verspreiden van het informatiepakket, met daarin opgenomen de op naam gestelde waardebon. Onder dit artikelonderdeel vallen verder de uitgaven voor de verpakking van de gratis publiekssets, de vergoeding aan de distributiepunten, de inrichting van een call-center en de uitgaven voor het projectbureau.

De kosten van de verpakking en distributie van de grotere pakketten (t.w.v. f 25,–) lopen via de begroting van DNB en worden t.l.v. de winstafdracht gebracht (ontvangstenartikel 02.01)

2. Nominale waarde publiekssets

Ook de nominale waarde van de sets wordt als uitgave begroot en verantwoord op dit begrotingsartikel. De waardebonnen geven recht op een set euromunten met een nominale waarde van f 8,55 per stuk, dan wel een korting van f 8,55 op de aanschaf van een groter pakket euromunten ter waarde van f 25. Verondersteld wordt dat 10% van het totaal aantal waardebonnen niet door het publiek zal worden gebruikt, noch om een publieksset af te halen, noch om korting op een groter pakket te verkrijgen. Deze 10% van de waardebonnen corresponderen met een nominale waarde van 12 mln. Dit betekent dat er een verplichting van 123 mln (14,4 mln x f 8,55) wordt begroot, waaruit naar verwachting een uitgaaf van 111 mln voortvloeit.

De uitgaven worden gegroepeerd in de volgende clusters:

03.02 Garanties aan de Nederlandse Financierings-Maatschappij voor Ontwikkelingslanden

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

De Staat staat garant voor de risico's die de Nederlandse Financierings-Maatschappij voor Ontwikkelingslanden N.V. (FMO) loopt. De risico's hebben betrekking op:

– het niet door de FMO kunnen voldoen aan de verplichtingen jegens crediteuren in verband met opgenomen leningen (crediteurenrisico) en de verplichtingen die voortvloeien uit het onderhouden van een adequaat apparaat. Vanaf 1-1-1993 worden geen nieuwe Staatsgaranties meer verstrekt;

– instandhoudingsverplichting («de vangnetconstructie»), waarbij de Staat, als de FMO de bestaande reserves heeft uitgeput, garant staat voor de niet-normale bedrijfsrisico's, zoals onvoorziene politieke problemen in bepaalde landen of ineenstorting van de wereldeconomie. De Staatsgarantie heeft het karakter van een pm-post.

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Opgenomen leningen (crediteurenrisico)

Indien de FMO niet aan haar verplichtingen inzake opgenomen leningen kan voldoen, komen eventuele uitgaven voor rekening van de Staat. De uitgavenraming heeft het karakter van een pm-post.

Instandhoudingsverplichting

De FMO beschikt over een reservefonds dat als eerste opvang dient voor de risico's die de FMO loopt op reeds verstrekte en nog te verstrekken leningen. Na uitputting van dit fonds, staat de Staat garant voor de niet-normale bedrijfsrisico's. De uitgavenraming heeft het karakter van een pm-post.

Eventuele uitgaven inzake de FMO komen budgettair ten laste van de Homogene Groep Internationale Samenwerking.

De bij dit artikel behorende economische en functionele codering luidt 63D respectievelijk 01.54.

De garanties

Opgenomen leningen (crediteurenrisico)

Zoals hierboven reeds is aangegeven worden met ingang van 1-1-1993 geen nieuwe garanties aan FMO verleend. De laatste leningen onder garantie van de Staat worden afgelost in 2011.

Instandhoudingsverplichting

Het is niet mogelijk het uitstaand risico te kwantificeren, omdat deze onder meer afhankelijk is van de verstrekte en te verstrekken kredieten.

¹ Met ingang van 1-1-1992 worden geen staatsgaranties meer verleend.

² Er zijn geen aparte cijfers inzake renterisico, rentebijstellingen en aflossingen beschikbaar.

03.03 Tijdelijke financiering van de liquiditeiten van de Nederlandse Financierings-Maatschappij voor Ontwikkelingslanden

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Dit artikel (met voorfinancieringskarakter) heeft betrekking op de rekening-courantverhouding tussen de Staat en de Nederlandse Financierings-Maatschappij voor Ontwikkelingslanden N.V. (FMO).

Onder de ontvangsten is een overeenkomstig artikel opgenomen (03.02).

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Tegenover de uitgaven ten bedrage van de mate van voltrekking van de rekening-courant door FMO (tot een maximum van f 40 mln.) staan in enig jaar evengrote inkomsten van de Staat als gevolg van de afstorting (tot het door FMO opgenomen bedrag) aan de Staat. De betrokken begrotingsposten zijn dan ook voor enig jaar in evenwicht (eindsaldo nihil). De uitgavenraming heeft het karakter van een pm-post.

De rekening-courantverhouding tussen Staat en FMO blijft van toepassing zolang de FMO nog kapitaalmarktmiddelen onder garantie van de Staat op haar balans heeft staan.

De bij dit artikel behorende economische en functionele codering luidt 72D respectievelijk 01.54.

03.04 Deelneming in het kapitaal van multilaterale ontwikkelingsbanken

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

De grondslag van het artikel wordt gevormd door de Nederlandse deelnemingen in het kapitaal alsmede Nederlandse bijdragen aan middelenaanvullingen van:

1. de Wereldbank (IBRD);

2. de Internationale Financieringsmaatschappij (IFC);

3. het Multilaterale Agentschap voor Investeringsgaranties (MIGA);

4. de Internationale Ontwikkelingsassociatie, IDA, het concessionele fonds van de Wereldbank;

5. de regionale ontwikkelingsbanken;

6. de (concessionele) regionale ontwikkelingsfondsen.

De ramingen hebben betrekking op betalingen door de Staat inzake de vol te storten aandelen (het zogenaamde «paid-in capital») in de multilaterale banken en op de door Nederland verstrekte bijdragen in de middelenaanvullingen van de concessionele fondsen van die banken. De openstaande betalingsverplichtingen komen, op basis van met de banken en instellingen getroffen betalingsregelingen, gespreid over een aantal jaren tot betaling.

De Staat stelt zich daarnaast garant voor de niet volgestorte aandelen (garantiekapitaal; zie uitgavenartikel 03.05). Beide artikelen vallen onder het budgettaire regime van de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS).

Onderstaand is een nadere toelichting per bank/instelling opgenomen.

Deelneming in het kapitaal van de Wereldbank (IBRD)

De Wereldbank heeft als doelstelling het bevorderen van economische en sociale ontwikkeling en duurzame armoedebestrijding in lage- en middeninkomenslanden. Zij verschaft hiertoe leningen, advies en technische assistentie aan overheden. Sinds de val van de Berlijnse muur richt de Bank zich eveneens op het bevorderen van de overgang van voorheen centraalgeleide economieën naar vitale, pluralistische markteconomieën.

De cijfers betreffen enerzijds betalingen in verband met kapitaaldeelnemingen en anderzijds de eventuele uitgaven die kunnen voortvloeien uit de verplichting van de lidstaten om de waarde van het kapitaal van de Wereldbank in termen van de waardestandaard constant te houden (de zogenaamde waardehandhavingsregeling). Er zijn overigens geen betalingen uit hoofde van de waardehandhavingsregeling voorzien.

Deelneming in het kapitaal van de Internationale Financieringsmaatschappij (IFC)

De Wereldbankdochter IFC (International Finance Corporation) heeft als doelstelling het bevorderen van economische ontwikkeling via het versterken van de private en de financiële sector in de lidstaten, met name in de lage- en midden-inkomenslanden. Zij verschaft hiertoe vermogen, advies en technische assistentie. De IFC-activiteiten vormen hiermee een essentiële aanvulling op die van de Wereldbank. De cijfers betreffen de betalingen in verband met kapitaaldeelnemingen.

Deelneming in het kapitaal van het Multilaterale Agentschap voor Investeringsgaranties (MIGA)

De Wereldbankdochter MIGA (Multilateral Investment Guarantee Agency) heeft als doelstelling het bevorderen van buitenlandse directe investeringen in lage- en middeninkomenslanden. Hiertoe verleent het MIGA garanties aan buitenlandse investeerders tegen verliezen veroorzaakt door niet-commerciële risico's. Ook geeft het advies en ondersteuning aan overheden bij het creëren van een aantrekkelijk investeringsklimaat. Het MIGA is bedoeld als een aanvulling op bestaande nationale verzekeringsstelsels. Exportkredieten zijn uitgesloten van dekking door het MIGA.

De cijfers betreffen de betalingen in verband met de Nederlandse deelnemingen in het kapitaal van het MIGA. Bij de initiële kapitaalverhoging diende het vol te storten kapitaal voor de helft in contanten en voor de andere helft in de vorm van promessen te worden betaald. De toentertijd gedeponeerde promessen (DM 4,3 mln) zullen in principe niet worden verzilverd.

Bijdrage in de middelen van de Internationale Ontwikkelingsassociatie (IDA)

De IDA is het concessionele loket van de Wereldbank, bedoeld voor vrijwel renteloze leningen aan de armste en minst kredietwaardige lidstaten. De cijfers hebben betrekking op de Nederlandse bijdragen aan de middelenaanvullingen van de IDA.

Deelneming in het kapitaal van de regionale ontwikkelingsbanken

Onder de regionale ontwikkelingsbanken vallen de Aziatische Ontwikkelingsbank (AsDB), de Afrikaanse Ontwikkelingsbank (AfDB), de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank (IDB) en de Inter-Amerikaanse Investeringsmaatschappij (IIC). De regionale ontwikkelingsbanken stellen zich als doel het bevorderen van economische en sociale ontwikkeling en duurzame armoedebestrijding in de lage- en midden-inkomenslanden in de respectieve regio's. Zij verschaffen hiertoe leningen, advies en technische assistentie voor projecten en programma's.

De cijfers betreffen de deelnemingen in het kapitaal van de regionale ontwikkelingsbanken. Verder hebben de cijfers betrekking op de eventuele uitgaven uit hoofde van de (eerder bij de Wereldbank genoemde) waardehandhavingsregelingen die ook met betrekking tot deze banken gelden. Overigens is de afhandeling van de waardehandhavingsregelingen opgeschort en worden geen betalingen verwacht.

Deelneming in de speciale fondsen van regionale ontwikkelingsbanken

De regionale ontwikkelingsbanken hebben alle aparte fondsen opgericht van waaruit concessionele middelen worden verstrekt aan de armste en minst kredietwaardige lidstaten. Het betreft het Aziatische Ontwikkelingsfonds (AsDF), het Afrikaans Ontwikkelingsfonds (AfDF) en het Fonds voor Speciale Operaties (FSO) van de IDB. Deze fondsen worden hoofdzakelijk gefinancierd uit budgettaire bijdragen van ontwikkelde staten.

De cijfers hebben betrekking op de Nederlandse bijdragen aan de middelenaanvullingen van de speciale concessionele fondsen van de regionale ontwikkelingsbanken (AsDF, AfDF en FSO).

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Verplichtingen

Mutatie 1 (Wereldbank)

Er wordt overwogen hoe de financiële positie van de Wereldbank versterkt zou moeten worden. Een kapitaalverhoging behoort hiertoe tot de mogelijkheden. Een eventuele kapitaalverhoging wordt echter niet vóór 2004 verwacht. De verplichtingenraming inzake de kapitaalverhoging voor de Wereldbank is derhalve verschoven van 2003 naar 2004.

Mutatie 2 (IFC)

Een stelpost is opgenomen voor een eventuele Nederlandse deelneming in een kapitaalverhoging, die overigens niet vóór 2004 wordt verwacht. Hierbij is uitgegaan van een even grote deelneming als in de vorige kapitaalverhoging.

Mutatie 3 (IDA)

Het betreft een stelpost in verband met de verwachte Nederlandse bijdrage aan IDA-13. Hierbij is uitgegaan van een even grote bijdrage als aan IDA-12.

Mutatie 4 (Regionale Ontwikkelingsbanken)

De mutatie betreft deels de verschuiving een stelpost voor een verwachte vijfde kapitaalverhoging van de AsDB, waarbij is uitgegaan van een omvang en Nederlands aandeel gelijk aan de vierde kapitaalverhoging. Op basis van recente inzichten zal deze verplichting in 2002 worden aangegaan.

Uitgaven

Mutatie 1 (Wereldbank)

In de uitgavenraming is voor 2004 en 2005 een stelpost opgenomen, gelijk aan de laatste betaling aan de Wereldbank in 1993, voortvloeiend uit een mogelijke Nederlandse deelneming in een eventuele kapitaalverhoging, die overigens niet voor 2004 wordt verwacht. De raming voor 2003 vervalt.

Mutatie 2 (IFC)

In de uitgavenraming is voor 2004 en 2005 een stelpost opgenomen voor uitgaven voortvloeiend uit een mogelijke Nederlandse deelneming in en eventuele kapitaalverhoging, die overigens niet voor 2004 wordt verwacht.

Mutatie 3 (IDA)

Voor de jaren 2001–2005 worden de stijgingen verklaard door wisselkoersmutaties waarbij vanaf 2003 bovendien sprake is van betalingen uit hoofde van de stelpost voor een Nederlandse bijdrage aan IDA-13.

Mutatie 4 (Regionale Ontwikkelingsbanken)

De geraamde betalingen voor de jaren 2001–2004 zijn iets lager als gevolg van de verschuiving van de stelpost met betrekking tot deelneming in de kapitaalverhoging van de AsDB met een jaar, en als gevolg van koersmutaties.

Mutatie 5 (Regionale Ontwikkelingsfondsen)

De mutaties zijn het gevolg van wijzigingen in de verzilveringsschema's van de fondsen. Deze zijn ten aanzien van het AsDF en het AfDF het gevolg van nieuwe inzichten omtrent de verwachte toekomstige uitbetalingen van de respectieve Fondsen. Ten aanzien van het FSO is Nederland een inspanningsverplichting aangegaan om de reeds toegezegde betalingen uit hoofde van FSO-8 versneld te betalen. In de begroting wordt hiermee rekening gehouden door de voor 2003 en 2004 begrote betalingen in gelijke delen op te tellen bij de voor de jaren 2000–2002 geraamde betalingen.

d. De onderverdeling in artikelonderdelen

In de onderstaande tabellen zijn de meerjarencijfers op artikelonderdeelniveau gespecificeerd.

De economische codering is 73G en de functionele codering 01.53.

03.05 Garanties inzake deelneming in het kapitaal van multilaterale ontwikkelingsbanken en garanties aan de EIB

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Dit artikel betreft garanties inzake:

1. deelneming in het kapitaal van de Wereldbank;

2. deelneming in het kapitaal van de MIGA;

3. deelnemingen in het kapitaal van de regionale ontwikkelingsbanken;

4. overeenkomsten van borgtocht met de EIB betreffende kredietverlening aan ontwikkelingslanden.

De deelnemingen in het kapitaal van ontwikkelingsbanken hebben betrekking op vol te storten en niet vol te storten aandelen. De vol te storten aandelen («paid-in capital») worden geraamd en verantwoord op uitgavenartikel 03.04 (betalingsverplichtingen en uitgaven). Op uitgavenartikel 03.05 wordt de garantie van de Staat inzake niet vol te storten aandelen geraamd en verantwoord (garantiekapitaal of «callable capital»). Slechts indien de banken in ernstige financiële problemen zouden komen, kan om storting van het garantiekapitaal worden gevraagd. Om deze reden worden de uitgaven in verband met de garantstelling pro memorie geraamd. De eventuele uitgaven komen ten laste van de Homogene Groep Internationale Samenwerking.

De deelneming in het kapitaal van de Internationale Financieringsmaatschappij (IFC), de Inter-Amerikaanse Investeringsmaatschappij (IIC), de bijdragen aan de speciale fondsen van regionale ontwikkelingsbanken en de bijdrage aan de Internationale Ontwikkelingsassociatie (IDA) worden volgestort en kennen derhalve geen garantiekapitaal.

De garantie inzake de overeenkomst van borgtocht met de Europese Investeringsbank betreft leningen die verstrekt worden aan de Afrikaanse, Caraïbische en Stille-Zuidzeelanden (ACS-landen) vallende onder de Overeenkomsten van Lomé. Voor de kredietverlening uit eigen middelen van de EIB aan de ACS-landen zijn garantieregelingen met de lidstaten van de EU afgesloten. De lidstaten staan garant voor de terugbetaling van de leningen naar rato van hun deelneming in het kapitaal van de EIB. Eventuele terugontvangsten worden verantwoord op ontvangstenartikel 03.05 (diverse ontvangsten Financiën Buitenland).

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Verplichtingen

Mutatie 1 (Wereldbank)

De uitbreiding op de garantieverplichting houdt verband met een geraamde kapitaalverhoging voor de Wereldbank, die naar verwachting niet vóór 2004 zal plaatsvinden. De verplichtingenraming die voor 2003 was opgenomen, schuift één jaar op. De uit de kapitaalverhoging voortvloeiende betalingsverplichtingen en uitgaven worden toegelicht bij uitgavenartikel 03.04.

Mutatie 2 (Regionale Ontwikkelingsbanken)

De uitbreiding op de garantieverplichting houdt verband met de geraamde kapitaalverhoging voor de AsDB. Het betreft een stelpost van dezelfde omvang als Nederlands aandeel in de vorige kapitaalverhoging. De kapitaalverhoging zal naar verwachting niet in 2001 maar in 2002 plaatsvinden. De verplichtingenraming schuift 1 jaar op. Daarbij is sprake van een iets hoger geraamde verplichting vanwege een onafgeronde aandeelprijs. De uit de kapitaalverhoging voortvloeiende betalingsverplichtingen en uitgaven worden toegelicht bij uitgavenartikel 03.04.

Mutatie 3 (EIB-Lomé)

Het is gangbaar om, wanneer de EIB zelf niet verwacht garanties te verstrekken, niettemin een verplichtingenraming op te nemen ten bedrage van de garanties die in het recent afgesloten jaar (i.c. 1999) gerealiseerd zijn. Voor 2001 echter verwacht de EIB wel degelijk garanties te verstrekken, voor welke Nederland ter waarde van f 10 815 000 borg zal staan.

Mutatie 4 (Wisselkoersen)

Een wisselkoersmutatie ten aanzien van de begrotingskoers voor de USDollar resulteert in een bijstelling van de waarde van het uitstaand risico voor 2001.

d. De onderverdeling in artikelonderdelen

De economische code is 63 G en de functionele code is 01.53.

Overige gegevens

De garanties

¹ Het garantieplafond komt overeen met het niet vol te storten Nederlandse aandeel in een kapitaaldeelneming.

¹ Het garantieplafond komt overeen met het niet vol te storten Nederlandse aandeel in een kapitaaldeelneming.

¹ Het garantieplafond komt overeen met het niet vol te storten Nederlandse aandeel in een kapitaaldeelneming.

¹ Het garantieplafond wordt bepaald door de af te sluiten overeenkomsten.

² Er zijn geen aparte cijfers inzake renterisico en rentebijtellingen beschikbaar.

03.07 Garanties aan De Nederlandsche Bank

a. De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Dit artikel heeft betrekking op de volgende garantieovereenkomsten tussen de Staat en De Nederlandsche Bank NV (DNB).

1. Garantieovereenkomst tussen de Staat en DNB inzake de Nederlandse deelneming in het Internationale Monetaire Fonds (IMF).

2. Garantieovereenkomst in verband met de bemoeienissen van de Bank in de geschillenbeslechting tussen de Verenigde Staten van Amerika en de Islamitische Republiek Iran.

3. Garantieovereenkomsten tussen de Staat en DNB voor het Nederlandse aandeel in de via de Bank voor Internationale Betalingen (BIS) te verstrekken kredietfaciliteiten. Uit hoofde van deze garantie-overeenkomst heeft Nederland een separate staatsgarantie afgegeven voor een DNB deelneming in een BIS-krediet aan Brazilië.

4. Garantie van de Staat aan DNB in verband met krediet aan de Koreaanse Centrale Bank.

Garantieovereenkomst u.h.v. deelneming in het IMF

In de in 1980 gesloten overeenkomst tussen de Staat en DNB met betrekking tot de Nederlandse deelneming in het IMF is een garantieregeling afgesproken. Deze houdt in dat de Staat eventuele verliezen van DNB, geleden uit hoofde van haar beheer van de deelneming, zal vergoeden. Het gaat hierbij om het IMF-quotum, de SDR-allocaties, de General Arrangements to Borrow, de New Arrangements to Borrow en de Enhanced Structural Adjustment Facility (ESAF), in Poverty Reduction and Growth Facility (PRGE) geheten.

Garantieovereenkomst u.h.v. Iran

Krachtens een in 1981 gesloten overeenkomst staat de Staat garant voor schades die DNB eventueel zal oplopen als gevolg van haar rol in de regeling voor de geschillenbeslechting tussen de Verenigde Staten en Iran.

Garantieverstrekking u.h.v. BIS-kredieten

Hieraan ligt geen overeenkomst ten grondslag, maar dit onderdeel opent de mogelijkheid tot garantieverlening aan DNB met het oog op deelneming door DNB in de BIS te verstrekken kredietfaciliteiten. De BIS stelt incidenteel overbruggingskredieten ter beschikking aan centrale banken van landen met betalingsmoeilijkheden. De kredietfaciliteiten worden verleend voor risico van een aantal deelnemende centrale banken, waaronder DNB. Garantieverlening door de Staat aan DNB is noodzakelijk om te voldoen aan het bepaalde in artikel 8, lid 1 van de Bankwet 1998, namelijk dat de Bank bevoegd is tot het verrichten van krediettransacties voorzover deze gedekt zijn door toereikend onderpand. De garantieverlening betreft alle verliezen die DNB zou lijden uit hoofde van haar deelneming in de BIS-faciliteiten. Als verplichtingenraming wordt het bedrag van het garantieplafond (f 250 mln.) opgenomen. Eind 1998 heeft de BIS een krediet verstrekt als onderdeel van een steunpakket voor Brazilië, ter ondersteuning van het economische hervormingsbeleid van de Braziliaanse regering en voor herstel van het vertrouwen in de Braziliaanse economie. DNB droeg voor US$ 300 mln. bij aan het BIS-krediet. Deze bijdrage werd door de Staat gegarandeerd. Medio 2000 heeft Brazilie het BIS-krediet volledig terugbetaald en is deze staatsgarantie vervallen (zie brief van de minister van Financiën aan de voorzitter van de vaste commissie voor Financiën d.d. 21 juni 2000, nr. BFB/00–607m).

Garantieverstrekking u.h.v. Korea

De Staat heeft in 1998 een garantie-overeenkomst met DNB getekend inzake een kredietfaciliteit van maximaal $ 312,5 mln., die DNB overeen zal komen met de Koreaanse Centrale Bank. De Staat zal eventuele verliezen voor DNB in geval van het niet nakomen van de verplichtingen door de Koreaanse Centrale Bank vergoeden.

b. De cijfers

c. De toelichting bij de cijfers

Verplichtingen

Mutatie

De mutatie in 2001 betreft het vervallen van vorig jaar geraamde wisselkoersmutaties.

Uitgaven

De uitgaven van dit garantie-artikel hebben een p.m.-karakter.

d. De onderverdeling in artikelonderdelen

e. Overige gegevens

De garanties

Onderstaand is geen garantieoverzicht opgenomen inzake VS-Iran (artikelonderdeel 2). Het uitstaande risico is ultimo 1998 nihil en er worden geen nieuwe garanties voorzien.

Overzicht Staatsgarantie DNB-IMF

De openstaande garantieverplichting met betrekking tot de Staatsgarantie aan DNB inzake het IMF kan als volgt gespecificeerd worden. In het overzicht wordt de ultimokoers 1999 gebruikt (SDR=f 2,9932).

¹ Het garantieplafond wordt bepaald door de afgesloten en evt. nog af te sluiten overeenkomsten.

¹ Het garantieplafond wordt bepaald door de afgesloten overeenkomst.

² Er zijn geen aparte cijfers inzake renterisico en rentebijtellingen beschikbaar.