Het advies van de Raad van State wordt niet openbaar gemaakt, omdat het zonder meer instemmend luidt, dan wel uitsluitend opmerkingen van redactionele aard bevat (artikel 25a, vierde lid, onderdeel b, van de Wet op de Raad van State).

Inhoudsopgave

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat ministerie)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit voor het jaar 2006 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2006. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2006.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2006 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (begrotingsstaat baten-lastendiensten)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de baten-lastendiensten Algemene Inspectie Dienst, Dienst Landelijk Gebied, Dienst Regelingen, Plantenziektenkundige Dienst, Voedsel en Waren Autoriteit voor het jaar 2006 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel de paragraaf inzake de diensten die een baten-lastenstelsel voeren.

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1 LEESWIJZER

Een gewijzigde indeling van de ontwerpbegroting 2006

In de ontwerpbegroting 2006 is de indeling van de artikelen gewijzigd ten opzichte van de begroting 2005. Het doel van deze verandering is om de begroting eenvoudiger en inzichtelijker te maken en de prestatiegegevens beter te laten aansluiten bij het beleid. Het aantal beleidsartikelen is terug gebracht van 9 naar 7 en het aantal operationele doelstellingen van 29 naar 22. De nieuwe indeling leidt tot een betere aansluiting met de actuele beleidsaccenten. De indeling luidt op hoofdlijnen als volgt:

• Agrocluster

– Gericht op ondernemen ondergebracht onder één artikel (21) en geordend naar beleidsdoelen in plaats van instrumenten.

– Ruimtelijke sectorale aangelegenheden ondergebracht onder één artikel (22).

• Natuur

– De EHS ondergebracht onder één artikel (23) in samenhang met biodiversiteit nationaal en internationaal.

– Landschap en recreatie ondergebracht in één artikel (24).

• Voedselkwaliteit

– Geen structuurverandering op dit artikel (25), alleen in volgorde van de doelstellingen.

• Kennis en innovatie

– Betere aansluiting bij de hoofdlijnen van beleid en sturingsmogelijkheden van LNV door één artikel (26).

• Reconstructie

– Artikel 27 is een tijdelijk beleidsartikel, n.l. tot herschikking van het reconstructiebudget over de andere beleidsartikelen na besluitvorming over de plannen van de provincies.

Nieuw in de begroting 2006 is de overzichtsconstructie Groene Hart (toelichting zie hierna bij Overzichtsconstructies). Daarnaast is voor het eerst een ILG bijlage opgenomen. De ILG bijlage geeft de samenstelling en reikwijdte van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) weer.

Maatschappelijke effecten in de begroting

Naar aanleiding van het Algemeen Overleg over de Evaluatie VBTB op 31 maart jl. is de motie-Douma c.s. (TK 2004–2005, 29 949, nr. 11) aangenomen. In deze motie heeft de Tweede Kamer uitgesproken dat de beleidsdoelen geformuleerd moeten worden in termen van te realiseren maatschappelijke effecten (outcome) en in daarbij passende indicatoren. Daarvan kan alleen worden afgeweken als in begroting en jaarverslag een motivering wordt gegeven (volgens het principe «comply or explain»). Hierna wordt toegelicht op welke wijze maatschappelijke effecten en outcome-indicatoren in de LNV-begroting 2006 zijn opgenomen.

De LNV-begroting 2006 bestaat uit 7 beleidsartikelen. Elk beleidsartikel heeft een algemene beleidsdoelstelling en een aantal operationele doelstellingen. De algemene beleidsdoelstellingen geven een beschrijving van een door LNV gewenste stabiele (eind)situatie, een toestand verderop in de tijd.

Bij alle algemene beleidsdoelstellingen worden outcome-indicatoren geformuleerd, waarmee de beoogde maatschappelijke effecten worden weergegeven. Alle beleidsdoelen zijn op deze manier in termen van maatschappelijke effecten geformuleerd. De meeste indicatoren hebben een macrokarakter en zijn hooguit ten dele direct door LNV beïnvloedbaar. Bovendien zullen de indicatoren niet in alle gevallen de hele beleidsdoelstelling afdekken (het zijn immers «indicaties»).

Bij de outcome-indicatoren worden streefwaarden vermeld die de door LNV gewenste ontwikkelingsrichting aangeven. Deze streefwaarden worden uitgedrukt in waarden (geteld) of, als dat beter past, in woorden (verteld).

De outcome-indicatoren zijn vooral bedoeld als «bakens» voor de LNV-beleidsvelden en geven uitdrukkelijk geen resultaatgarantie. Wel kan een negatieve trendmatige ontwikkeling bij één of meerdere indicator(en) aanleiding geven tot zorg en eventueel tot het treffen van maatregelen. Het signaleren van negatieve trends en de noodzaak om maatregelen te treffen zijn dan ook de belangrijkste functies van deze «bakens». Uitgangspunt is dat zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van reeds beschikbare gegevens, bij voorkeur uit externe bronnen zoals het LEI, Alterra en het Natuur- en Milieuplanbureau (NMP).

Binnen de zeven beleidsartikelen zijn één of meer operationele doelstellingen actief geformuleerd. Deze geven aan wat LNV doet om de gewenste eindsituatie te bereiken. Bij de operationele doelstellingen worden voornamelijk output-indicatoren geformuleerd die aangeven welke prestaties LNV levert. In een enkel geval, bijvoorbeeld onder artikel 21 «Duurzaam ondernemen» is een indicator met een outcome-karakter opgenomen. In deze gevallen is dat duidelijk aangegeven. Bij de formulering van de indicatoren is zoveel mogelijk aangesloten bij gegevens die reeds opgenomen zijn in de begroting 2005.

Budgetflexibiliteit

De Regeling Rijksbegrotingvoorschriften 2005 van de minister van Financiën vermeldt voorschriften voor het opnemen van de juridisch verplichte uitgavenbudgetten in de ontwerpbegroting. Deze budgetten zijn per beleidsartikel opgenomen in de tabel «budgettaire gevolgen van beleid». Zoals aangekondigd in de brief aan de Tweede Kamer (29 949, nr. 19) is als toelichting op de tabel «budgettaire gevolgen van beleid» grafisch per doelstelling een overzicht gegeven van de budgetten die gelden als juridisch verplicht, bestuurlijk gebonden of beleidsmatig gereserveerd voor het begrotingsjaar 2006.

Omzetting budgetten 2005

Als gevolg van de nieuwe artikelindeling zijn ter wille van de vergelijkbaarheid in de tabel «budgettaire gevolgen van beleid» bij de beleidsartikelen, de budgetten voor 2005 omgezet naar de nieuwe indeling. Bij de omzetting is – waar nodig – een op realisatiegegevens gebaseerde verdeelsleutel gebruikt. Voor de aansluiting met de oude artikelindeling wordt verwezen naar de conversietabel in het verdiepingshoofdstuk.

Overzichtsconstructies

De Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) is een aparte budgettaire constructie binnen de rijksbegroting. In de HGIS worden de buitenlanduitgaven van de verschillende departementen gebundeld. Zo wordt inzicht verschaft in de belangrijkste uitgaven die Nederland jaarlijks doet in het kader van internationale samenwerking. De coördinatie van deze overzichtsconstructie ligt bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Voor wat betreft het ministerie van LNV maken deel uit van de HGIS de uitgaven uit hoofde van de Agrarische Vertegenwoordiging Buitenland, de contributie aan de Food and Agricultural Organisation (FAO), de bijdrage aan het Afrika Studie Centrum en een deel van de bekostiging van de niet-EU studenten bij de Wageningen Universiteit en het groene HBO.

Het ministerie van LNV draagt tevens de inhoudelijke verantwoordelijkheid voor internationale natuurprojecten die voortvloeien uit internationale verdragen. Het betreft projecten die worden gefinancierd uit middelen die op de begroting van LNV staan en die onderdeel uitmaken van de HGIS. De desbetreffende uitgaven worden nader toegelicht in beleidsartikel 23 onder de operationele doelstelling «beheer van de natuur en beschermen van de internationale biodiversiteit».

In de rijksbegroting is tevens een overzichtsconstructie «Milieu» opgenomen. Deze overzichtsconstructie geeft inzicht in de beleidsvoornemens en de daarbij behorende uitgaven voor de jaren 2005 tot en met 2009 voor het onderwerp Milieu. De coördinatie van deze overzichtsconstructie ligt bij het ministerie van VROM. De hiermee gemoeide LNV-uitgaven hebben betrekking op beleidsartikel 21 «Duurzaam ondernemen», beleidsartikel 24 «Landschap en recreatie» en beleidsartikel 26 «Kennis en innovatie».

De in deze LNV-begroting opgenomen overzichtsconstructie Groene Hart biedt inzicht in de rijksmiddelen die in het Groene Hart neerslaan.

Fiscale instrumenten

Het beleidsinstrumentarium dat LNV inzet om zijn doelstellingen te realiseren bestaat naast de instrumenten die de LNV-begroting belasten, ook uit fiscale instrumenten. Deze fiscale instrumenten worden, voor zover ze direct betrekking hebben op een beleidsartikel, benoemd onder de beleidsinstrumenten bij de operationele doelstellingen van dat beleidsartikel. Er zijn ook fiscale instrumenten die niet direct aan een beleidsartikel zijn te koppelen, omdat ze worden ingezet ter realisering van een breder scala aan doelstellingen. Dit kunnen maatregelen zijn die specifiek op LNV zijn gericht dan wel algemene maatregelen.

De budgettaire gevolgen van de fiscale instrumenten zijn onder de noemer belastinguitgaven te vinden in bijlage 5 van de Miljoenennota 2006.

2 HET BELEID

2.1 Beleidsagenda

2.1.1 Hoofdlijnen van beleid

2.1.1.1 Vertrouwen en verbinden

Het jaar 2006 zal het laatste volledige kalenderjaar zijn van dit kabinet. De belangrijkste beleidsbeslissingen zijn genomen en het accent ligt nu op succesvolle afronding en goede implementatie. Daarnaast staat 2006 ook in het teken van de verdere invulling van de Europese programma's voor met name landbouw, platteland, natuur en visserij.

De afgelopen jaren is overtuigend gebleken dat de maatschappij onderhevig is aan grote veranderingen. Twee kenteringen haal ik hier naar voren omdat die grote invloed hebben op het beleidsterrein van LNV. De eerste is dat er een nieuwe maatschappelijke constellatie aan het ontstaan is waarin de autoriteit van de overheid niet langer vanzelfsprekend is. De overheid is steeds minder in staat op een breed front adequate oplossingen te bieden en is steeds minder bij machte de maatschappij te sturen. Dat heeft allerlei oorzaken, waarvan internationalisering, liberalisering, ontwikkelingen op ICT-gebied, individualisering en toegenomen mondigheid van de burger de belangrijkste zijn. Zij beïnvloeden uiteraard niet alleen de relatie tussen de maatschappij en de overheid, maar ook alle overige verbindingen binnen de maatschappij. Steeds meer ontwikkelt de samenleving zich van een piramidale, hiërarchische structuur naar een organische. Dat uit zich ook in het zichtbare verval van instituties. Gezag is ook voor instituties geen vanzelfsprekendheid meer. Nationaal én internationaal.

De overheid zal moeten inspelen op deze veranderingen en zal beleid en organisatie daarop moeten afstemmen. De overheid zal vooral de relaties met maatschappelijke instituties en personen moeten herdefiniëren. Op zoek moeten gaan naar onderling vertrouwen, het tot stand brengen van verbindingen en zo werken aan een nieuw maatschappelijk evenwicht. Hoe LNV inspeelt op deze veranderingen is te zien aan de onlangs gepresenteerde toekomstvisie landbouw. Faciliterend in plaats van dirigerend.

De tweede belangrijke kentering is de heroriëntatie van de relatie tussen mens en natuur. De industriële maatschappij heeft de mens veel goeds gebracht, zoals veel efficiëntere productie van goederen. En het agrocomplex heeft een centraal doel bereikt dat we gesteld hadden: de productie van voldoende voedsel van hoge kwaliteit tegen zo laag mogelijke kosten. De burger beschikt tegenwoordig over een rijkgeschakeerd, veilig en zeer voordelig voedselpakket. En nog nooit was ons voedsel technisch gezien zo veilig. Maar het is niet alleen zonneschijn.

Al enige tijd blijkt dat we het draagvermogen van onze ecosystemen hebben overschreden met de industriële wijze van produceren. We hebben de grenswaarden van onze betrekkingen tot plant en dier door een fixatie op optimalisering van de fysieke productie doen vervagen. Aan de orde is nu een herdefinitie van de plaats van de mens ten opzichte van de natuur. We gaan naar het beeld van de mens als een bewust onderdeel van de natuur, maar met een bijzondere verantwoordelijkheid daarin. Deze kentering is van belang voor de wijze waarop wij ons voedsel produceren, voor de relatie tussen boer en dier, maar zeker ook van invloed op het natuurbeleid en onze inzichten over de inrichting van het platteland.

Het beste antwoord op deze maatschappelijke veranderingen is duurzame ontwikkeling. Vanuit die overtuiging heb ik dit begrip de afgelopen jaren centraal gesteld in mijn beleid. Dat komt ook steeds meer tot uiting in de concrete beleidsactiviteiten. Deze focus sluit ook nauw aan op het belang dat in de EU wordt gehecht aan duurzame ontwikkeling. De Europese Raad van juni jl. heeft dit herbevestigd in de «Verklaring over de leidende beginsels ten aanzien van duurzame ontwikkeling».

Ik onderscheid drie dimensies analoog aan de indeling people, planet, profit. Het gaat om ecologische duurzaamheid: gericht op milieu, natuur en biodiversiteit. Sociale duurzaamheid: open, transparante en respectvolle relaties tussen partijen. En een respectvolle omgang met dieren. Hieronder versta ik ook de maatschappelijke houdbaarheid van ons handelen, gebaseerd op gemeenschappelijke waarden. Economische duurzaamheid: het op een rendabele wijze leveren van producten waar de markt om vraagt. Het betekent voor mij ook een zo groot mogelijke onafhankelijkheid van de overheid. Het perspectief van duurzame ontwikkeling vereist dat deze drie elementen in onderlinge samenhang worden beschouwd. Soms levert dat spanningen op. Van beleid gericht op duurzame ontwikkeling is eerst sprake als alle elementen in de afwegingen zijn meegewogen.

Bij duurzaamheid moet niet gedacht worden aan het ongeschonden doorgeven aan volgende generaties. Die benadering is te statisch. Duurzaamheid moet juist in een dynamische, inspirerende en innovatieve context gezien worden: ontwikkeling is een wezenlijk onderdeel van het leven. Daarnaast ben ik ervan overtuigd dat duurzame ontwikkeling in de volle breedte van het begrip niet afgedwongen kan worden met wetgeving, maar door middel van vertrouwen tussen de stakeholders. Wetgeving is dan veeleer de sluitsteen van een dialoog. Duurzaamheid zal dus vooral gebaseerd moeten zijn op vertrouwen en niet primair op wetgeving.

Vorm en inhoud geven aan duurzame ontwikkeling vanuit de overheid kan niet los worden gezien van de internationale context. Het exportgerichte karakter van de Nederlandse agrosector, de verwevenheid van de productie met de fysieke leefomgeving en het feit dat het om levend materiaal gaat, maken een rol van de overheid noodzakelijk. Deze rol is sterk internationaal georiënteerd, mede als gevolg van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). De gedeeltelijke liberalisatie van de Europese markt, die zich de laatste tien jaar geleidelijk heeft voltrokken, is dan ook gepaard gegaan met begeleidende maatregelen vanuit de overheid op terreinen als bijvoorbeeld dier- en plantenziekten, intellectueel eigendom, milieu, natuur, dierenwelzijn en biologische landbouw. De betekenis van de Europese integratie voor landbouw, voedsel en groen gaat al met al veel verder dan de traditionele aspecten van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid.

Europa staat niet op zichzelf, maar vormt onderdeel van een mondiaal speelveld. De inzet voor duurzame ontwikkeling (people, planet, profit) vormt ook de leidraad voor de bijdrage van LNV in multilateraal verband, waaronder binnen FAO, Codex Alimentarius, CBD, CSD en WTO, alsmede bij de bilaterale samenwerking en handelsbevordering, publiek-private partnerschappen en activiteiten op het gebied van biodiversiteit en water. In het mondiale speelveld richt de discussie over duurzame ontwikkeling in het kader van (bijvoorbeeld) de VN top over duurzame ontwikkeling in Johannesburg en het daaraan gekoppelde uitvoeringsprogramma zich op thema's als rurale ontwikkeling en duurzame landbouw, handel en marktwerking, behoud en duurzaam gebruik van biodiversiteit en integraal waterbeheer. Zonder goede internationale afspraken voor deze onderwerpen zouden bij verdere handelsliberalisatie ongelukken gebeuren, die grote weerstanden oproepen en het vertrouwen bij consumenten en burgers ondermijnen. Vertrouwen dat strikt noodzakelijk is voor een succesvolle voortzetting van het proces van liberalisatie en integratie.

2.1.1.2 Economische duurzaamheid

In mijn beleid streef ik naar een vitaal en concurrerend agrocomplex, dat zo onafhankelijk mogelijk van de overheid moet zijn. Centraal in dit beleid staat de gedachte dat de overheid niet meer moet zorgen voor de sector, zoals in het verleden, maar ervoor moet zorgen dat de maatschappelijke stakeholders in staat zijn verantwoordelijkheid te nemen. Ondernemers moeten ondernemen, de overheid kan dat alleen maar faciliteren. Zo wil ik dat de overheid bijvoorbeeld niet zorgt voor boeren die getroffen worden door waterschade, maar dat de overheid ervoor zorgt dat boeren zich tegen waterschade kunnen verzekeren. Deze benadering strookt met de omslag die in het GLB wordt gemaakt: marktbescherming en productsteun nemen af, maar via nieuwe instrumenten (cross compliance, plattelandsbeleid) worden boeren wel ondersteund wanneer zij de verantwoordelijkheid nemen om hun bedrijfsvoering en productie aan te passen aan de eisen die de samenleving stelt ten aanzien van milieu, voedselveiligheid, landschapsbeheer en dergelijke.

Die hoofdgedachte uit zich op verschillende wijzen in mijn beleid. Allereerst moeten zoveel mogelijk onnodige belemmeringen worden weggehaald om ondernemen gemakkelijker te maken. Dat is een van de centrale doelstellingen van dit kabinet: het verminderen van de administratieve lasten met 25%. Zoals eerder aan de Kamer gemeld, heeft mijn ministerie die doelstelling al gehaald. In 2007 verwacht ik zelfs de 30% te passeren, maar dit is mede afhankelijk van mogelijkheden voor ICT-investeringen en nieuwe regelgeving en onzekerheden die samenhangen met de implementatie van de Europese Levensmiddelenverordening door daaraan gekoppelde uitwerkingsverordeningen. Voor subsidies verwacht ik de administratieve lasten te beperken door de informatie-inwinning voor het GLB te stroomlijnen, parallel aan het nieuwe mestbeleid. Tevens zal er een sterke vereenvoudigingsslag worden gemaakt door de inrichting van een modulair subsidiestelsel, waarvan de invoering wordt gekoppeld aan de nieuwe programmeringsperiode van de tweede pijler van het GLB. Deze periode gaat op 1 januari 2007 van start.

In de toekomstvisie landbouw staat beschreven hoe de opvatting over sturing door de overheid gestalte krijgt. De ondernemer heeft in deze visie een centrale plaats. Het is aan hem, en niet aan de overheid, om een strategie op weg naar zijn toekomst te kiezen, lettend op de ontwikkelingen die op hem afkomen. Deze visie vormt daarbij een handreiking. Met de visie vul ik het «zorgen dat» concreet in door aan te geven welke ontwikkelingen op de sector afkomen, zoals de ontwikkelingen in de markt, de randvoorwaarden op milieugebied, technologische ontwikkelingen, de maatschappelijke acceptatie van de landbouw, etc. De landbouw in Nederland heeft toekomst, ruimtelijk en economisch, al zal het aandeel in het BNP teruglopen. De landbouw blijft van grote maatschappelijke betekenis als leverancier van een aantrekkelijk landschap en van voedsel en bloemen. Die betekenis spreekt niet vanzelf. De landbouw zal naar nieuwe verbindingen moeten zoeken. Een versterkte verbinding met de markt, een nieuwe verbinding met de fysieke omgeving door te zorgen voor een hoge kwaliteit daarvan en door een nieuwe verbinding te leggen met de samenleving door open en transparant te communiceren over producten en productieprocessen. De komende maanden wil ik daarom naar aanleiding van de visie met ondernemers intensief gesprekken voeren over hun toekomst.

Met name in het fytosanitaire beleidsveld komt de veranderende verhouding tussen overheid en markt al concreet tot uiting. Ik heb de Kamer daarover reeds uitvoerig ingelicht (TK 2004–2005, 29 800 XIV, nr. 89). De resultaten van het project Slim Fruit zijn met het bedrijfsleven besproken en worden momenteel uitgewerkt. Er wordt gekeken naar een systeem waar inspecties van plantaardige producten, zowel fytosanitair als kwaliteit, plaatsvinden door bestaande privaatrechtelijk georganiseerde ZBO's onder aansturing en toezicht van LNV. Hierbij zal een heldere verantwoordelijkheidsverdeling ontstaan. Het bedrijfsleven is nauw betrokken bij de verschillende keuringsdiensten en kan sturen op efficiency. LNV kan via goed toezicht zijn publieke taak borgen. Dit systeem wordt dit jaar uitgewerkt in het project Plant Keur. Besluitvorming in overleg met het bedrijfsleven vindt in het najaar van 2005 plaats. Vanaf 2006 zal de werkelijke uitbesteding van taken plaatsvinden.

Drijvende kracht achter duurzame ontwikkeling is innovatie. Ik beschouw innovatie als de motor, de aandrijving voor verandering, het permanente transitieproces in het agrofoodcomplex. Kennis in het agrofoodcomplex en de groene en blauwe ruimte draagt bij aan duurzaam ondernemen, veilig voedsel, vitale natuur en een leefbaar platteland. Historisch ligt hier ook de kracht van Nederland. Innovatie is in de eerste plaats een opdracht voor bedrijven en ondernemers, in hun streven naar een duurzame toekomst voor hun eigen bedrijf. De opdracht en verantwoordelijkheid voor LNV is te zorgen voor een goed innovatieklimaat, voor het verbinden, afstemmen en waar nodig uitlokken van initiatieven en structuren bij het bedrijfsleven.

Veranderingen in concurrentiepositie en maatschappelijke randvoorwaarden vragen om regelmatige herijking van kennisnetwerken, kennisvoorzieningen en instrumenten. Uit de Lissabonafspraken is ook op te maken dat we continu moeten streven naar versterking van de kenniscomponent. In het verlengde hiervan zijn er nationale initiatieven ten aanzien van kennis, innovatie en onderwijs. De beschikbare kennis moet sneller ontsloten en benut worden o.a. door meer samenwerking van universiteiten, onderzoeksinstellingen en bedrijven. Voor het (beroeps)onderwijs is een belangrijke rol weggelegd, niet alleen voor de opleiding van toekomstige beroepsbeoefenaren, maar ook als partij bij regionale kenniscirculatie en innovatie. Leerlingen en docenten komen immers meer dan voorheen in contact met de beroepspraktijk en onderzoek via onder andere stages, leerbedrijven en kenniskringen.

Het kennisstelsel wordt gewaarborgd door structureel een belangrijk deel van de onderzoeksinfrastructuur voor voedsel en groen te financieren via de Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO) als onderdeel van Wageningen UR. Ik wil daarnaast de samenhang tussen de kennisinstellingen versterken. Via de zogenaamde Groene Kenniscoöperatie werken Agrarische Onderwijscentra, HBO-groen en Wageningen UR samen op het gebied van onderwijsvernieuwing en kenniscirculatie en de ICT-ondersteuning daarvan. De gezamenlijke instellingen zijn uitgenodigd afspraken te maken over een Meerjarenprogramma Groene Kennisverspreiding 2005–2010.

Daarnaast wil ik een betere kennisuitwisseling tot stand brengen tussen de onderwijs- en onderzoeksinstellingen, het bedrijfsleven en mijn departement. Ik heb daarvoor verschillende instrumenten ontwikkeld, zoals het Groen Kennisnet en een Virtueel Kennisplatform.

Er wordt momenteel een departementale aanpak voor innovatie ontwikkeld en samen met het bedrijfsleven worden innovatie-agenda's opgezet. Extra aandacht zal uitgaan naar het door het Innovatieplatform genoemde sleutelgebied Flowers & Food. De deelgebieden Food and Nutrition, Tuinbouw en de Groene Genetica (veredeling) zijn zeer actief in het formuleren van innovatieagenda's. In de komende periode zal veel tijd in de uitvoering van deze agenda's gestoken gaan worden. In het kader van de herijking van het EZ-instrumentarium zal samen met het ministerie van EZ in de komende jaren een programma voor Flowers & Food worden ontwikkeld dat al dit jaar op onderdelen werking gaat krijgen. Oogmerk is hier een rijksbreed programma van te maken waarin de instrumenten van LNV en mogelijk ook nieuwe instrumenten, zoals kennisvouchers, een plek krijgen. Samenhang en meer effectiviteit van het instrumentarium en een betere toegang voor bedrijven tot kennis is waar het om gaat.

Een wereldwijde ontwikkeling die veel kansen lijkt te bieden voor het Nederlandse bedrijfsleven en een bijdrage kan leveren aan de verduurzaming daarvan, is de zogenaamde biobased economy. Daarmee wordt de ontwikkeling aangeduid waarbij biomassa wordt gebruikt in de chemie en andere bedrijfstakken als «groene grondstof» voor producten en materialen zoals plastics en verven, en voor energietoepassingen. Met EZ, VROM en BuZa/OS wordt een strategische studie verricht naar de kansen die een ontwikkeling naar een biobased economy biedt voor ons land en naar de mogelijkheden om die kansen te benutten. Daarbij gaat het niet alleen om de ontwikkeling van innovatieve economische activiteiten in nieuwe samenwerkingsverbanden. De toepassing van groene, hernieuwbare grondstoffen kan ook een bijdrage leveren aan de oplossing van het klimaatprobleem, leiden tot een lager energieverbruik, de uitstoot van milieubelastende stoffen reduceren en de afhankelijkheid van fossiele grondstoffen verminderen.

Met de Integrale Nota Biotechnologie als leidraad blijf ik biotechnologie een warm hart toedragen. Er moet op verantwoorde wijze ruimte gegeven worden aan biotechnologische toepassingen die een oplossing bieden voor maatschappelijke problemen. Biotechnologie kan vanuit dat perspectief een belangrijke bijdrage leveren aan innovatie, milieuontlasting en economisch perspectief. Goede voorbeelden zijn de ontwikkeling van de amylopectine-zetmeelaardappel en de phytophteraresistente aardappel. Dergelijke producten bieden belangrijke voordelen voor boeren en verwerkers, en vervolgens ook voor de consument. De handel en verwerking van door de EU toegelaten GGO-gewassen moet absoluut veilig zijn voor mens, dier en milieu. Ook moeten verschillende teeltwijzen naast elkaar kunnen bestaan. Afspraken daartoe dienen niet op centraal niveau gemaakt te worden, maar allereerst lokaal door de betrokken telers onder elkaar.

De druk op de verschillende visserijsectoren zal de komende jaren hoog blijven. Niet alleen door economische omstandigheden als hoge brandstofprijzen en beperkte vangstmogelijkheden, maar ook door het overheidsbeleid dat is gericht op duurzaamheid en het nakomen van internationale afspraken.

Steeds verdere afname van quota heeft de vooruitzichten in de zeevisserij somber gemaakt. Het is daarom onontkoombaar dat de visserijsector zal moeten veranderen. Over welke acties reeds ondernomen zijn, mede in het kader van de zogenoemde Stuurgroep Nijpels, heb ik de Kamer al eerder geïnformeerd (TK 2004–2005, 29 675, nr. 8).

De kottersector staat daarbij voor een omvangrijke herstructurering. Ik heb inmiddels financiële middelen voor sanering van 20% van de sector beschikbaar gesteld en onderzoek gestart naar de mogelijkheden de sector te faciliteren bij de omschakeling naar milieu-ontlastende en brandstofbesparende alternatieven voor de huidige boomkorvisserij. Tegelijkertijd wil ik de hele visserijsector aanspreken op zijn ondernemerschap en helpen zich om te vormen naar een duurzame economische sector. Ook het nieuwe schelpdiervisserijbeleid noopt hiertoe. Er is meer aandacht nodig voor kansen en perspectieven, marktvernieuwing en verbreding van activiteiten. Innovatie van zowel de keten als de visserijtechniek is de cruciale factor in het slagen van dit proces. Deze insteek zal mede de grondslag vormen voor een Strategisch Plan 2007–2013 voor de inzet van de middelen uit het Europese Visserijfonds. Dit plan en een daarop gebaseerd uitvoeringsplan zal ik in 2006 met betrokken partijen opstellen.

In samenhang met het in ontwikkeling zijnde Ondernemersprogramma en het Investeringsbudget voor het Landelijk Gebied (ILG) zal in 2006 worden gewerkt aan het vormgeven van de nationale invulling van de Europese Plattelandsverordening (Plattelandsontwikkelingsprogramma-2 (POP-2)). Daarbij wordt binnen een duidelijke plattelandsontwikkelingsstrategie – met name – ingezet op een stevige invulling van de drie assen binnen het POP-2: versterken van de concurrentiekracht, milieu en landbeheer en diversificatie en bredere plattelandsontwikkeling. Met name op het terrein van as 1 is daarvoor extra inzet nodig. Het gaat in dat kader om bijvoorbeeld gerichte investeringssteun, ketenversterking en innovatie en kennisverspreiding. Met deze inzet wordt op een belangrijk onderdeel beleidsmatig invulling gegeven aan de Toekomstvisie Landbouw. Het POP wordt in nauwe samenwerking met de provincies en met grote betrokkenheid van maatschappelijke organisaties vastgesteld. Het kabinet wil het POP-2 begin 2006 vaststellen.

Via mijn recreatiebeleid krijgen ondernemers ook de mogelijkheid hun economische duurzaamheid te vergroten. De vraag naar recreatiemogelijkheden, -kwaliteit en -diversiteit is in Nederland nog altijd groter dan het aanbod. Met onder andere de nationale landschappen, recreatie in en om de stad, en de routenetwerken werk ik samen met het bedrijfsleven aan een groter en beter aanbod van recreatiemogelijkheden. Hiermee wordt tevens de toegankelijkheid van het platteland verbeterd.

In het zoeken naar meer synergie in het rijksvastgoedbeleid – een belangrijk punt uit het Progamma Andere Overheid – werk ik samen met de minister van Financiën aan een fusie van de Dienst Landelijk Gebied met Domeinen. De nieuwe organisatie zal een shared servicecentrum worden voor Rijks- en medeoverheden (met name provincies) op het gebied van aankoop, privaatrechtelijk beheer, verkoop van onroerende zaken en gebiedsontwikkeling. Het voornemen is om de nieuwe vastgoeddienst onder mijn verantwoording te brengen. Bij het Ministerie van VROM wordt het gemeenschappelijk ontwikkelingsbedrijf (GOB) opgericht.

2.1.1.3 Ecologische duurzaamheid

Ecologische duurzaamheid kan alleen worden verwezenlijkt als wij waarden, die leiden tot normen voor wat we moreel wel en niet aanvaardbaar vinden, durven benoemen, vasthouden en verdedigen en daarnaast een appèl doen op partijen die belangen hebben, een ideaal nastreven of invloed hebben. Milieu, natuur en platteland zijn voor LNV wat dat betreft de kernwoorden.

De natuur vormt een baken in het streven naar ecologische duurzaamheid. De realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) in 2018 moet de hoofddoelstellingen van mijn natuurbeleid, het versterken van de biodiversiteit en het vergroten van de kwaliteit van de leefomgeving, bewerkstelligen. In 2006 zal ruim 3800 ha nieuwe grond worden verworven en zal ruim 6300 ha worden ingericht. Om de maatschappelijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid voor de natuur te vergroten zal, zoals ook in het Hoofdlijnenakkoord aangekondigd, de EHS minder worden gerealiseerd door middel van grondaankopen voor de terreinbeherende organisaties en meer door middel van natuurbeheer door agrariërs en andere particuliere grondeigenaren. Inmiddels zijn met de provincies duidelijke afspraken over de uitvoering hiervan. Hierover is de Kamer reeds geïnformeerd. (TK 2004–2005, 29 800 XIV, nr. 97). In 2007 zal ik deze omslag van verwerving naar meer beheer evalueren.

Met aankoop en inrichting zijn we er nog niet. De EHS vereist goed beheer. Om een duurzame EHS te garanderen, zal de overheid het beheer niet alleen kunnen uitvoeren. Daarom wordt een groot beroep gedaan op particulier en agrarisch natuurbeheer. Het instrumentarium dat ik daarvoor heb is het Programma Beheer/Groene Diensten. Het voldoen aan recreatieve behoeften en het openstellen van natuur door particulieren is een belangrijke nevendoelstelling bij het beheer.

2006 zal wat uitvoering van natuurbeleid betreft ook in het teken staan van de inwerkingtreding van de Natuurbeschermingswet 1998. Over de planning op hoofdlijnen heb ik de Kamer eerder geïnformeerd (TK 2004–2005, 29 800 XIV, nr. 94). Van groot belang vind ik dat de inwerkingtreding soepel zal verlopen. Ik zal daar voor goede afspraken maken met de provincies ten aanzien van de taakverdeling. Tevens zal via goede communicatie de doelstellingen en reikwijdte van de wet bij alle belanghebbenden duidelijk gemaakt moeten worden.

Veel aandacht zal er komende jaar uitgaan naar de Wadden. Over dit internationaal uiterst belangrijke natuurgebied heeft het kabinet in 2004 belangrijke beslissingen genomen. Uw Kamer zal in 2006 een aangepast deel 3 van de Planologische Kernbeslissing (PKB) Waddenzee ontvangen. Het Rijk streeft ernaar de vergunningverlening voor gaswinning onder de Waddenzee in het voorjaar 2006 af te ronden, waarna de NAM begin 2007 met de activiteiten kan beginnen. Mijn ministerie zal als bevoegd gezag op grond van de Natuurbeschermingswet zorgen voor een zorgvuldige vergunningverlening.

Voor het zogenaamde Waddenfonds heeft het Kabinet voor de komende 20 jaar € 800 mln. ter beschikking gesteld. Onderdeel van dit fonds is de sanering van de kokkelvisserijsector. Na aftrek van deze kosten zal 64% van het Waddenfonds worden aangewend voor projecten voor natuurherstel en -ontwikkeling. De coördinatie van het Waddenfonds is in handen van de minister van VROM.

In 2005 hebben Nederland en Vlaanderen maatregelen afgesproken om de Westerschelde «veiliger, natuurlijker en toegankelijker» te maken. Belangrijk onderdeel hiervan is het Natuurproject Westerschelde, waarmee ik beoog het estuariene systeem robuuster & duurzamer te maken. In het natuurproject zal in Nederland minimaal 600 ha nieuwe estuariene natuur worden ontwikkeld, waarvoor 200 miljoen euro is uitgetrokken. Van dit bedrag is – voor de periode van 2005 tot 2014 – 110 miljoen euro gereserveerd binnen de FES-gelden. De voorbereidingen voor het natuurproject zijn reeds gestart, de daadwerkelijke uitvoering van het project is gepland vanaf 2007 en zal uiterlijk eind 2014 zijn afgerond.

Vanaf 2006 zal voor het soortenbeleid de leefgebiedenbenadering geïntroduceerd worden. Deze benadering wordt gekenmerkt door het samenhangend pakket van maatregelen voor een groot aantal bedreigde soorten binnen dezelfde habitats en/of regio's. De regie op het realiseren van de leefgebiedplannen komt in handen bij de provincies. De sturing vindt plaats binnen het kader van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG).

De leefgebiedennadering betekent een doorbraak in de wijze waarop soortenbescherming in Nederland gestalte krijgt. Er was reeds een belangrijke stap gezet om de passieve bescherming effectiever te maken met het in werking treden van de Flora- en faunawet 2002 en de Algemene Maatregel van Bestuur inzake vrijstellingen die in 2005 in werking trad. Nu zal de actieve bescherming eveneens een impuls krijgen door de geïntegreerde gebiedsgerichte aanpak. Door deze planmatige aanpak neemt de voorspelbaarheid van de soortenbescherming voor bedrijven en organisaties toe en kunnen de procedures voor het verlenen van vergunningen en ontheffingen eenvoudiger verlopen.

Nederland dient in 2010 overeenkomstig de EU-strategie voor biodiversiteit en de Millenium doelstellingen het verlies aan biodiversiteit tot staan te hebben gebracht. Voor circa 3% van de Nederlandse soorten (circa 1200 van de circa 36 000 soorten) moeten in dit kader speciale beschermingsmaatregelen worden getroffen. Met behulp van de Rode lijsten waarop soorten staan die volgens internationale criteria worden beschouwd als bedreigd en zeldzaam zal worden gemonitord of de genomen maatregelen het gewenste effect hebben.

Het behoud van biodiversiteit in Nederland mag niet alleen afhankelijk zijn van natuurterreinen. Wat nodig is voor het behoud van soortenrijkdom is een zekere basiskwaliteit van het landelijk gebied. Boeren, vissers, particulieren, bedrijven, natuurorganisaties en overheden zullen hiervoor goed samen moeten werken. Goede samenwerking tussen vele partijen in het landelijke gebied en de blauwe ruimte garandeert behoud voor de langere termijn, en dat is de essentie van duurzaamheid. Alleen zo kunnen nieuwe cultuurlandschappen ontstaan die groene, blauwe en rode functies combineren. In de Agenda Vitaal Platteland (TK 2003–2004, 29 576, nr. 1) is mijn visie op het platteland uitgebreid beschreven. In 2006 zal het Meerjarenprogramma 2 aan uw Kamer verzonden worden. Hierin zal ook de nieuwe Europese plattelandskaderverordening uitgewerkt zijn in nationale plannen. De Agenda Vitaal Platteland is mede opgesteld als afgeleide van de Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154).

In onze verstedelijkte samenleving is ook groen in en om de stad van groot belang. Voor de mens gaat het dan om ontspanning, gezondheid, recreatie en educatie. Ook voor de natuur zelf is groen in en om de stad van wezenlijk belang. Ruimte is schaars in Nederland en de natuur heeft bewezen dat het ook in stedelijke gebieden goed tot haar recht kan komen. Meer dan 85% van de mensen in Nederland woont in verstedelijkte gebieden. Om begrip, kennis en liefde voor de natuur te ontwikkelen is nabijheid van groen essentieel. Bovendien levert de aanwezigheid van groen een aanzienlijke bijdrage aan de leefbaarheid van steden en de gezondheid van mensen en daarmee aan een wervend woon- en werkmilieu. Dit laatste is van groot belang voor het functioneren van onze samenleving en voor onze concurrentiepositie binnen Europa. In het kader van het grote stedenbeleid zijn op 11 maart 2005 afrekenbare resultaatafspraken ten aanzien van Groen in de stad gemaakt tussen het Rijk en de G30 (GSB-prestatieconvenanten 2005–2009). Vanwege beperkte budgetten is de ontwikkeling van groen in en om steden vooral afhankelijk van een goede samenwerking tussen rode en groene belangen. De ontwikkeling van Meerstad bij Groningen is daarvan een goed voorbeeld. Na definitieve goedkeuring start in 2006 de aanleg van Meerstad, waarin LNV risicodragend participeert. Bij nieuwe stedelijke uitleg doen zich ook elders kansen voor om rood en groen integraal te ontwikkelen, zoals in de Bloemendaler Polder.

In het Rijksprogramma Groene Hart, waar ik voor het Rijk een coördinerende rol vervul, heb ik in samenwerking met de andere departementen de kaders geformuleerd. Onder regie van de drie betrokken provincies wordt in 2006 het uitvoeringsplan uit 2005 ter hand genomen. De programma-aanpak vloeit voort uit (de uitvoeringsagenda bij) de Nota Ruimte. In het kader van de Europese structuurfondsen zet ik sterk in op het creëren van mogelijkheden voor groen om de stad.

Op milieugebied is de afgelopen jaren veel voortgang geboekt. Ook in 2006 blijft mijn inzet onverminderd gericht op minder milieubelasting. Het nieuwe mestbeleid gebaseerd op gebruiksnormen, dat per 1 januari 2006 van kracht zal zijn, is een grote stap voorwaarts naar een betere verhouding tussen landbouw en milieu. En met 40% minder administratieve lasten. Ten aanzien van het mesttransport zullen pilots starten die op termijn de mogelijkheid bieden van een minder stringent regime ten aanzien van de bepaling van de afgevoerde mineralen.

Duurzaamheid is niet alleen beperkend. Juist daarom start ik een aantal pilots waarbij ik bedrijven een vrijstelling verleen voor de aankoop van 50% van de dierrechten bij uitbreiding, op voorwaarde dat alle mest wordt verwerkt en buiten de Nederlandse landbouw wordt afgezet. Hiermee wil ik een impuls geven aan mestverwerkingsinitiatieven waarmee de mestmarkt verder wordt ontlast.

Op basis van de ervaringen in de pilots kan vervolgens besloten worden of voor een aantal situaties een meer generieke uitzondering gemaakt kan worden. Ik wil de pilots zo snel mogelijk in 2006 starten.

Het nieuwe mestbeleid levert vooral ook een bijdrage aan een betere waterkwaliteit. Schoon water en genoeg water is voor natuur en landbouw van groot belang. Daarom hecht ik aan een zorgvuldige en evenwichtige implementatie van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Een gezamenlijke maatschappelijke kosten-baten-analyse biedt de mogelijkheid voor een zorgvuldige afweging. Met evenwicht doel ik op haalbare en betaalbare maatregelen, waarbij zowel voor de landbouw als voor de natuur in Nederland duurzame ontwikkeling mogelijk is. De komende jaren wordt stapsgewijs toegewerkt naar de vaststelling van maatregelen voortvloeiend uit de KRW.

Ook voor de westelijke veenweiden is de beleidsopgave verduurzaming. Er liggen problemen die moeten worden opgelost, en ambities die moeten worden ingevuld. Problemen betreffen de waterhuishouding en de kwaliteit van water, cultuurhistorie en landschap. Ambities zijn er voor het versterken van de kwaliteit van leefomgeving en vestigingsklimaat als onderdeel van de Randstad. In het voorjaar van 2006 zal het kabinet een definitieve beslissing nemen over de reservering van de FES-middelen voor de versterking van de structuur van het gebied. In 2006 zal ik samen met de provincies in enkele pilotgebieden de ambities verder invullen.

De biologische landbouw vormt een belangrijke schakel in het streven naar duurzaamheid. Mijn beleid is er ook in 2006 op gericht de productie en het marktaandeel door vraagstimulering te ondersteunen. In de Beleidsnota Biologische Landbouw 2005–2007 (TK 2004–2005 29 842, nr. 1) heb ik de Kamer hierover geïnformeerd. Het in 2005 vernieuwde Convenant Marktontwikkeling Biologische Landbouw loopt tot 2007. In dit Convenant hebben alle partijen, inclusief supermarkten, levensmiddelenfabrikanten en banken zich gecommitteerd aan stevige afspraken en doelstellingen. Dit zal moeten leiden tot hogere omzetten en zo mogelijk kleinere prijsverschillen met gangbare producten. Om daadwerkelijk de sturende werking van de prijs te onderzoeken, zal ik in 2006 een praktijkonderzoek starten. In een klein, afgeschermd gebied zullen de prijzen voor biologische producten kunstmatig laag gehouden worden. De uitkomsten van dit onderzoek zullen markt en overheid helpen bij het verder bepalen van stimulerende maatregelen.

In 2006 zal ten aanzien van gewasbescherming de nieuwe nationale wetgeving worden afgerond en geïmplementeerd. Daarmee wordt een stroomlijning van het wettelijk kader gerealiseerd en wordt de Nationale wetgeving geheel afgestemd op het vigerende EU-kader, onder meer met het oog op het realiseren van een level playing field. Ook zal in 2006 een eerste tussentijdse evaluatie van de Nota Duurzame Gewasbescherming en in dat kader tevens van het Convenant Gewasbescherming plaatsvinden, waarbij wordt ingezet op continuering daarvan.

2.1.1.4 Sociale duurzaamheid

Sociale duurzaamheid duidt op een langdurige sociaal-culturele acceptatie van ons handelen. Deze duurzaamheid is alleen te bereiken via openheid en transparantie, zowel bij de overheid als in het bedrijfsleven. Alleen op die manier ontstaat het onderling vertrouwen in de maatschappij dat nodig is, en waar het nu zo sterk aan ontbreekt. Francis Fukuyama verdedigt in zijn boek «Trust» [1] de stelling dat welzijn en concurrentievermogen van een land afhangen van één overheersend aspect van de cultuur, namelijk de mate van onderling vertrouwen tussen burgers. Dat vertrouwen komt tot uiting in het recht en in de gezagsverhoudingen in een land, maar vooral in de mate waarin burgers uit vrije wil samenwerken voor een gemeenschappelijk doel. Fukuyama benadrukt dat dit «sociale kapitaal» van een land net zo'n essentiële productiefactor is als arbeid, kapitaal en grondstoffen. Het «van zorgen voor, naar zorgen dat»-principe dat zo'n centrale rol speelt in mijn beleid, is er op gericht dat onderling vertrouwen te versterken. Door mensen om de tafel te brengen, maatschappelijke dialogen te organiseren en aan ontstane initiatieven ruimte te geven door belemmeringen weg te nemen, kan de overheid veel tot stand brengen.

Een voorbeeld van deze rol van de overheid is mijn benadering ten aanzien van de reconstructie. In essentie is het geen productiviteitsvergroting, maar een leefbaarheidsvergroting. De overheid heeft de reconstructieplannen als het ware «laten ontstaan». En zonder dat daarvoor grote institutionele veranderingen binnen de Rijksoverheid voor nodig waren. Ten aanzien van de reconstructie zal in 2006 de uitvoering echt op gang moeten komen. Over het vaststellen van concrete plannen en de prioritering daarbinnen heb ik intussen afspraken gemaakt met de betrokken provincies.

Op verschillende manieren tracht ik het onderling vertrouwen in de samenleving met mijn beleid te versterken. Een innovatieve manier van werken is de zogenaamde strategische dialoog. Geïnspireerd door positieve ervaringen in het bedrijfsleven en aansluitend bij een lange LNV-traditie is gestart met deze manier van strategie-ontwikkeling. Momenteel is een strategische dialoog gaande op het terrein van voedselkwaliteit. Na grondige verkenning van interne en externe factoren, worden gesprekken gevoerd met een breed scala van externe belanghebbenden. Dat zijn ondernemers, burgers, consumenten. Deze methode leidt tot een grondige reflectie op de eigen positie en mondt uit in een strategische positiebepaling. Belanghebbenden wordt de gelegenheid geboden input te geven en later ook betrokken te zijn bij de implementatie van deze strategische positiebepaling. Het zal de tendens van de afgelopen decennia waarbij LNV steeds meer gericht is op de consumenten in plaats van enkel de producenten versterken.

Het voedselkwaliteitsbeleid richt zich naast kwaliteit, veiligheid en gezondheid ook op waarden als dierenwelzijn, milieu, fair trade en ecologisch verantwoord. Dit beleid is er op gericht dat enerzijds producenten worden aangezet tot de productie van kwalitatief hoogwaardige producten en het in ketenverband aanpakken van voedselrisico's. Anderzijds is van belang dat consumenten worden gestimuleerd om een – vanuit kwaliteitsperspectief bezien – verantwoorde en bewuste keuze te maken bij de samenstelling van het voedselpakket. De jaarlijkse monitor van vertrouwen dat consumenten hebben in voedsel gebruik ik bij de verdere beleidsontwikkeling op dit terrein.

Dierenwelzijn is een belangrijk element in sociale duurzaamheid. We hechten steeds meer waarde aan de relatie tussen mens en dier. Die waarde bepaalt de normen die we ons bij die relatie opleggen. Het boerenbedrijf zal alleen duurzaam kunnen blijven bestaan als de wijze van opereren de toets van de maatschappelijke waarden kan doorstaan. Tijdens het EU-voorzitterschap in de tweede helft van 2004 heb ik een akkoord weten te bereiken over de transportverordening. In 2006 zal deze verordening moeten worden geïmplementeerd. Het komend jaar richt ik mij Europees op de welzijnsrichtlijn vleeskuikens en de aanpak van de castratie van biggen. Binnen Nederland wil ik de afspraken met bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties rond gezelschapsdieren afronden en implementeren. Zoals de Kamer eerder gemeld (TK 2004–2005 28 286, nr. 22) heb ik begin dit jaar het Forum Welzijn Gezelschapdieren ingesteld, bestaande uit onder andere vertegenwoordigers van de handel, de dierenbescherming en de wetenschap. Momenteel stelt het Forum een actieplan op dat zich richt op het fokken, handelen en houden van gezelschapsdieren. Daarbij zal het Forum bezien op welke wijze een (verkorte) lijst van te houden dieren in het actieplan een plaats kan krijgen. Op grond van het actieplan van het Forum, dat ik voor eind 2005 verwacht, zal ik de mogelijkheden van wettelijke verankering beoordelen.

Op het terrein van dierziektebestrijding wil ik in Europees verband ook in 2006 een voortrekkersrol blijven spelen. Een meer maatschappelijk verantwoorde dierziektebestrijding is daarbij nog steeds het uitgangspunt. Ik ben dan ook heel blij met de grote rol van vaccinatie in de nieuwe bestrijdingsrichtlijn voor Aviaire influenza. Maatschappelijk verantwoord dierziektebeleid is ook de basis voor mijn inzet in twee grote projecten die door de Europese Commissie zijn opgestart, respectievelijk de «Evaluatie van het Europese Diergezondheidsbeleid» en een «Europees technologie platform voor wereldwijde diergezondheid». Deze projecten hebben tot doel het ontwikkelen van een nieuwe visie op het Europese preventie- en bestrijdingsbeleid en het samen met het bedrijfsleven opleveren van de meest up-to-date instrumenten (vaccins en testen) voor de bestrijding van dierziekten.

Op nationaal niveau wordt het pakket beleidsdraaiboeken voor de relevante bestrijdingsplichtige dierziekten en voedselveiligheid in 2006 aangevuld met o.a. beleidsdraaiboeken op het gebied van blaasjesziekte, diervoeders en kernongevallen.

Onder sociale duurzaamheid versta ik ook het creëren van draagvlak voor het beleid. Zowel bij burgers, bedrijven als andere overheden. In dat kader valt het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) ook te plaatsen. Door de inrichting van het landelijk gebied aan de provincies over te dragen, zal meer maatwerk kunnen worden geleverd en daarmee meer draagvlak ontstaan voor de plannen. Lokale belanghebbenden waaronder gemeenten kunnen veel actiever meedenken over de inrichting van het landelijk gebied waarin ze zelf wonen of werken. Door ze mee te laten beslissen over die inrichting zal grotere steun aan en verbondenheid met de beslissingen ontstaan.

Hoewel het ILG per 2007 officieel van start zal gaan, is dit jaar en ook 2006 van groot belang voor de voorbereiding. Met de provincies worden afspraken gemaakt op basis van een Meerjaren Programma waarin de rijksdoelen en de daaraan gekoppelde budgetten worden vastgelegd. Het Rijks MJP wordt februari 2006 naar de Kamer gestuurd. Provincies werken gedurende 2005 en 2006 hun provinciale MJP's uit. Voor de twee overgangsjaren 2005–2006 zijn Uitvoeringscontracten met de provincies gesloten. De uitvoering hiervan zal dit en komend jaar nauwlettend gevolgd worden om lessen te kunnen leren ten behoeve van het ILG. In de nationale landschappen wordt deze vorm van samenwerking met de provincies al ingevuld. Sociale duurzaamheid wordt gerealiseerd door de verbinding te leggen tussen de mensen en de historie en het belang van hun omgeving. De provincies begrenzen in 2006 de nationale landschappen en stellen uitvoeringsprogramma's op.

2.1.2 Financieel kader voor 2006

2.1.2.1 Uitgaven

De begroting van de uitgaven voor 2006 is ten opzichte van de meerjarencijfers in de begroting 2005 bijgesteld met € 46 mln. Deze bijstelling bestaat uit de mutaties, zoals opgenomen in onderstaande tabel.

Toelichting

Algemeen

De mutaties 1 tot en met 9 zijn reeds in de eerste suppletore wet samenhangende met de Voorjaarsnota 2005 (TK 2004–2005, 30 105 XIV, nr. 2) aan de Kamer voorgelegd.

1 Faseren robuuste verbindingen

Door de later dan geplande totstandkoming van de robuuste verbindingen wordt een fasering aangebracht in het budget voor robuuste verbindingen. De hiermee vrijvallende middelen worden ingezet ter dekking van de hogere uitgaven van de implementatie natuurregelgeving en overtekening van de Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer (SAN).

2 Implementatie natuurregelgeving

De verhoging van het budget houdt verband met hogere uitvoeringskosten van de Flora- en Faunawet en de Natuurbeschermingswet. Deze hebben betrekking op het verlenen van vergunningen, ontheffingen en het opstellen van beheersplannen in het kader van de gewijzigde Natuurbeschermingswet alsmede op tegemoetkomingen in schade in het kader van de Flora- en Faunawet.

3 Leningconstructie EHS

Een additioneel beroep op de leningconstructie grondverwerving EHS, waartoe bij Voorjaarsnota 2004 is besloten, levert de eerstkomende jaren een besparing op. Deze wordt ingezet ter dekking van hogere uitgaven voor de implementatie natuurregelgeving en overtekening van de SAN.

4 Nota van Wijziging (Motie Verhagen) (TK 2004–2005, 29 800 XIV, nr. 13)

De maatregelen uit de motie Verhagen zijn verwerkt. Het betreft onder meer een structurele ombuiging op het verwervingsbudget van de EHS, vanwege een veronderstelde lagere prijs.

5 Overtekening SAN

De overtekening van de SAN leidt met ingang van 2006 tot hogere uitgaven.

6 PIA taakstelling

Dit betreft het LNV-deel in de rijksbrede taakstelling Professioneel inkopen en aanbesteden (PIA).

7 Loon-/prijsbijstelling

De loon- en prijsbijstelling tranche 2005 is overgeboekt naar de departementen.

8 BTW-compensatie

Dit betreft compensatie voor de verplichte BTW-afdracht met betrekking tot de keuringsassistenten bij de keuringsinstantie KDS en ten behoeve van de productie en het aanhouden van een noodvoorraad MKZ-vaccin.

9 Eindejaarsmarge

De positieve eindejaarsmarge 2004 is aan de LNV-begroting van 2005 toegevoegd en ingezet voor uitgaven in het kader van de Klassieke Varkenspest.

10 Destructie

In 2006 draagt de overheid € 16 mln. bij aan de destructiekosten van kadavers.

11 Dierlijke EU-verordeningen

Voor de implementatie en uitvoering van EU-regelgeving op het gebied van voedselveiligheid wordt met ingang van 2006 het uitgavenbudget verhoogd.

12 Intensivering infrastructuur glastuinbouw

De LNV-begroting wordt voor de periode 2007–2010 met in totaal € 21 mln. verhoogd ten behoeve van de infrastructuur glastuinbouw.

13 Subsidieregeling jonge boeren

Ten behoeve van de subsidieregeling voor investeringen door jonge boeren wordt de komende jaren € 10 mln. bijgedragen door de EU. Dit leidt tot een verhoging van de uitgaven en de ontvangsten op de LNV-begroting.

14 Transitiekosten overgang roodvleeskeuring

Aan de transitiekosten die gemoeid zijn met de overgang van de roodvleeskeuring naar de Centrale Organisatie voor de Vleessector draagt het bedrijfsleven ook bij. Tegelijkertijd vindt met de verhoging van de ontvangsten de daarmee overeenkomende verhoging van het uitgavenkader plaats.

15 Westerschelde

Tussen Nederland en Vlaanderen is afgesproken om de Westerschelde veiliger, natuurlijker en toegankelijker te maken. In Nederland zal daartoe minimaal 600 ha. natuur worden ontwikkeld. Van de gereserveerde € 110 mln. uit de FES-gelden voor de periode 2006 t/m 2014 wordt een bedrag van € 30 mln. aan de LNV-begroting toegevoegd voor de periode 2006 t/m 2010. De resterende middelen worden in een latere fase aan de begroting van LNV toegevoegd.

16 Overig

De reeks overig is een saldo van een aantal overboekingen, desalderingen en overige technische mutaties.

2.1.2.2 Ontvangsten

De begroting van de ontvangsten voor 2006 is ten opzichte van de meerjarencijfers in de begroting 2005 technisch opwaarts bijgesteld met € 82 mln.

Toelichting

Algemeen

De mutaties 1 tot en met 3 zijn reeds in de eerste suppletore wet samenhangende met de Voorjaarsnota 2005 (TK 2004–2005, 30 105 XIV, nr. 2) aan de Kamer voorgelegd.

1 EU-ontvangsten vogelpest

Dit betreft de ontvangsten van de voorgefinancierde EU-middelen voor de bestrijding van de vogelpest.

2 Ramingsbijstelling natuuroffensief

Deze ramingsbijstelling is het gevolg van ingezette middelen via het Groenfonds voor diverse projecten in het kader van nieuwe natuur.

3 Landbouwheffingen

De afgelopen jaren zijn structureel meer EU-landbouwheffingen ontvangen door hogere importvolumes van agrarische producten. Deze ontwikkeling wordt nu meerjarig doorgetrokken.

4 Subsidieregeling jonge boeren

Dit betreft de bijdrage van de EU aan de subsidieregeling voor investeringen door jonge boeren.

5 Transitiekosten overgang roodvleeskeuring

Dit betreft de te ontvangen bijdragen van het bedrijfsleven in 2006 en 2007 ten behoeve van de transitiekosten van de overgang van de roodvleeskeuring naar de Centrale Organisatie voor de Vleessector.

6 Westerschelde

Dit betreft de ontvangsten uit het Fonds Economische Structuurversterking (FES) ten behoeve van de ontwikkeling van Natuur in de Westerschelde

7 Overig

De reeks overig is een saldo van een aantal desalderingen en overige technische mutaties.

2.1.2.3 Fiscale maatregelen

Het fiscaal pakket 2006 bevat voor de LNV-beleidsterreinen de volgende van belang zijnde maatregelen. Ter versterking van de economische structuur zal in 2006 het vennootschapbelastingtarief verder worden verlaagd naar 29,6% en zal het MKB-tarief in de vennootschapsbelasting (het Vpb-opstapje) worden verlaagd naar 25,5%. Voorts zal in 2006 de kapitaalsbelasting worden afgeschaft. Het kabinet acht de inzet van alternatieve, klimaatneutrale brandstoffen zoals biobrandstoffen van belang. Omdat de benodigde wet- en regelgeving naar verwachting niet eerder dan 1 januari 2007 gereed kan zijn, wordt het bijmengen van 2% biobrandstoffen bij fossiele brandstoffen tot die tijd fiscaal gestimuleerd. Daarna ligt het in de bedoeling leveranciers van motorbrandstoffen te verplichten 2% van hun afzet in Nederland in te vullen met biobrandstoffen. Het budgettaire belang van de accijnsstimulering in 2006 wordt voorlopig geraamd op circa € 70 mln. Voorgesteld wordt om de voorwaarden die gelden voor de vrijstelling van overdrachtsbelasting bij inbreng van een onderneming te verruimen. Daarnaast wordt voorgesteld om de familiekring van gerechtigden die voor de vrijstelling van overdrachtsbelasting bij bedrijfsopvolging in aanmerking kunnen komen uit te breiden met broers en zusters. Deze maatregelen zijn onder meer van belang voor de bedrijfsopvolging. De WBSO wordt met € 25 miljoen verruimd. Voorgesteld wordt om de heffing van belasting voor grondwateronttrekkingen ten behoeve van beregening en bevloeiing geheel te laten vervallen. De administratieplicht kan dan voor deze onttrekkingen ook in zijn geheel vervallen. Omdat er initiatieven worden ontwikkeld tot meer kleinschalige elektriciteitsopwekking zal de accijnsvrijstelling voor bepaalde minerale oliën die worden gebruikt voor elektriciteitsopwekking in installaties met een vermogen tot ten minste 20 MW ook van toepassing worden op installaties met een vermogen van ten minste 1 MW.

De Natuurschoonwet 1928 wordt beperkt ingeval van gezamenlijke rangschikking van een klein perceel met een aangrenzend landgoed en van twee kleinere percelen die tot die gevallen waarin er een aantoonbare nauwe historische samenhang is tussen onroerende zaken, die moeten dateren van vóór 1940. De uitbreiding houdt in dat de mogelijkheden voor het gebruik van erfpacht als beheersinstrument worden verruimd indien de economische eigenaar de grond behoudt.

2.2 De beleidsartikelen

21 Duurzaam ondernemen

Algemene beleidsdoelstelling

Een vitaal en duurzaam agrocomplex met inbegrip van de visserij.

Omschrijving

LNV streeft naar een vitaal en duurzaam agrocomplex – met inbegrip van de visserij, waarbij:

• de nationale en internationale marktpositie van het agrocomplex wordt behouden en versterkt;

• van natuurlijke hulpbronnen een duurzaam gebruik wordt gemaakt;

• betrouwbare en hoogwaardige producten voortgebracht worden.

Deze beleidsdoelstelling richt zich op de verduurzaming van het agrocomplex in Nederland, waarbij zoveel mogelijk de Europese kaders worden gevolgd. De verduurzaming geldt niet alleen de milieuaspecten, maar ook de sociale en economische aspecten (bedrijfsontwikkeling en ondernemerschap).

Van grote invloed op het halen van deze beleidsdoelstelling zijn de ontwikkelingen die zich afspelen bij het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB), het Gemeenschappelijk Visserijbeleid (GVB) en de Doha-ronde van de WTO. Zo zal met ingang van 1 januari 2006 in het kader van het hernieuwde markt- en prijsbeleid de ontkoppelde steunregeling van kracht worden. Daarnaast wordt een nieuw plattelandskader voor 2007–2013 ontwikkeld (POP2). Dit nieuwe POP zal een uitwerking bevatten van de nieuwe Kaderverordening Platteland, die zoveel mogelijk zal aansluiten bij de nationale beleidsprioriteiten. Eveneens voor de periode 2007–2013 wordt een nieuw Europees Visserijfonds (EVF) ontwikkeld, dat inzet op verdere vergroening van het visserijbeleid.

Grafiek 2: Procentuele verdeling uitgaven 2006 over operationele doelstellingen en apparaat

Duurzaam ondernemen

Bijdrage van LNV

De krachtige positie van het agrocomplex is in de eerste plaats de verdienste, maar ook de blijvende opgave van ondernemers. LNV definieert niet precies de eindsituatie, laat staan dat het deze effectueert. LNV stelt de randvoorwaarden vast en ondersteunt de ontwikkeling van een krachtige positie van het agrocomplex, waarbij ruimte is voor duurzaam ondernemerschap en een goed klimaat voor innovatie. Daarbij zorgt LNV voor kennisontwikkeling, bevordert innovatie en samenwerking, stelt robuuste regelgeving en toezichtskaders op en geeft, daar waar nodig, gerichte (al dan niet financiële) ondersteuning.

Verantwoordelijkheid LNV

LNV is verantwoordelijk voor het bevorderen van gunstige randvoorwaarden voor de ontwikkeling van het agrofoodcomplex en het maken van robuuste wet- en regelgeving.

Succesfactoren

Het behalen van deze doelstelling hangt af van:

• het nemen van de eigen verantwoordelijkheid door de ondernemers;

• autonome ontwikkelingen op de (internationale) markten;

• internationale handelsafspraken (zoals de Doha-ronde van de WTO);

• ontwikkelingen in het Gemeenschappelijk Landbouw- en Visserijbeleid o.a. middels een nieuw Europees Visserijfonds (EVF);

• de ontwikkeling van een plattelandskader 2007–2013 welke een uitwerking zal bevatten van de nieuwe Kaderverordening Platteland;

• de appreciatie van de Nederlandse samenleving van de economische, maar ook de ecologische en sociale bijdrage van het agrocomplex.

Maatschappelijk effect

Het behalen van deze doelstelling heeft als effect dat:

• de economische positie van de ondernemingen binnen het Nederlandse agrocomplex op internationaal niveau minimaal op peil blijft;

• het milieu minder wordt belast;

• betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige producten in Nederland worden voortgebracht en verhandeld.

¹ Indicator betreft samengestelde index van emissies naar grond, oppervlakte- en drinkwater (o.a. nitraatgehalten)

² Indicator betreft een index van de perceptie van duurzaamheid (van doelgroepen en burgers); Indicator is nog in ontwikkeling.

Verwijzing

• Vitaal en Samen (LNV-beleidsprogramma 2004–2007, TK 2004–2005, 29 280, nr. 2).

• Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154)

• Groeien in Concurrentie (TK 2004–2005, 29 939, nr. 1)

Budgettaire gevolgen van beleid

¹ De gereserveerde middelen voor de intensieve veehouderij zullen vanaf 2007 vanuit beleidsartikel 27 worden overgeheveld.

Flexibiliteit van de programma-uitgaven

Budgetflexibiliteit

Toelichting op de apparaatuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

21.11 Verbeteren van ondernemerschap en ondernemersklimaat

Motivering

LNV wil het concurrentievermogen van de agrarische ondernemers versterken. Het beleid, dat zich hierop richt, wordt vormgegeven door het stimuleren van goed ondernemerschap bij de Nederlandse agrariërs en het creëren van een goed ondernemersklimaat, met een zo laag mogelijke administratieve lastendruk en waarbij ondernemers zich bewust zijn van de voorwaarden verbonden aan het Gemeenschappelijk Lanbouwbeleid (GLB). LNV richt zich verder op het faciliteren van ondernemers bij duurzame investeringen en het bieden van een gunstig perspectief bij de overname van een agrarisch bedrijf.

Instrumenten

• Kennisontwikkeling en -verspreiding (opleidingen, kennisnetwerken)

• Subsidies (Investeringsregeling Jonge Agrariërs, Kaderregeling Kennis & Advies)

• Voorlichting bijv. ten aanzien van de implementatie van het GLB (brochures, LNV-loket)

• Garantstellingen (Borgstellingsfonds, Agrarische waterverzekering)

Activiteiten

• Kennis wordt gezien als een belangrijk onderdeel van ondernemerschap. Met de middelen voor kennis onderhoudt LNV de kennisnetwerken voor agrariërs. Verder wordt de toepassing van het GLB in Nederland en de andere lidstaten geëvalueerd en onderzocht.

• Met de Kaderregeling Kennis & Advies subsidieert LNV de agrariërs die kennis inhuren met betrekking tot bedrijfsovername, GLB en bedrijfsbeëindiging.

• Voor jonge agrariërs die na de bedrijfsovername willen investeren in kwaliteitsverbetering, innovatie, dierenwelzijn, milieu en kostenverlaging biedt de Investeringsregeling Jonge Agrariërs financiële ondersteuning.

• Investeringen in de agrarische sector worden verder gestimuleerd met het Borgstellingsfonds, dat zich voor leningen garant stelt. Daarnaast geeft de overheid ook een garantstelling af om private oogstschadeverzekeringen mogelijk te maken.

• Om de administratieve lasten verder te laten afnemen zal meer gebruik worden gemaakt van ICT-faciliteiten, bijvoorbeeld door het bieden van één LNV loket.

Doelgroepen

Agrariërs; jonge agrariërs (tot 40 jaar) in het bijzonder

Verwijzing

• Brief over de implementatie van het hervormde Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (TK 2003–2004, 29 435, nr. 2)

• Brief over Subsidieregeling Jonge Agrariërs naar de Kamer (TK 2004–2005, 29 800, nr. 84))

• Jaarverslag 2004 Stichting Borgstellingsfonds voor de Landbouw

• Pakketbrief Administratieve Lasten (TK 2003–2004, 29 515, nr. 4)

Prestaties

¹ % innovators: bedrijven die een nieuw productiemiddel of product op de Nederlandse markt geïntroduceerd hebben; een streefwaarde zal geformuleerd worden nadat het LNV innovatiebeleid nader is uitgewerkt

21.12 Bevorderen van maatschappelijk geaccepteerde productievoorwaarden en dierenwelzijn

Motivering

LNV richt zich op het verminderen van de milieubelasting en het waarborgen van dierenwelzijn.

Dit komt onder meer tot uitdrukking in de volgende doelstellingen:

• het waarborgen en verbeteren van het welzijn van landbouwhuisdieren en gezelschapsdieren aansluitend op de EU normen;

• het ethisch aanvaardbaar toepassen van biotechnologie bij dieren;

• het verlagen van het gehalte aan stikstof en fosfaat in grond- en oppervlaktewater;

• het bevorderen van de teelt van en handel in gezond en kwalitatief hoogwaardig plantaardig (uitgangs)materiaal waarbij zo goed mogelijk aan de internationale fytosanitaire eisen kan worden voldaan;

• het voorkomen van problemen op het gebied van milieu, voedselveiligheid- en arbeidsbescherming als gevolg van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen;

• het benutten van biodiversiteit in het primaire productieproces;

• het coëxisteren van de 3 teeltmethoden (gangbaar, biologisch en genetisch gemodificeerd)

Instrumenten

• Wet- en regelgeving (GWWD, Nitraatrichtlijn, Meststoffenwet, Bestrijdingsmiddelenwet)

• Subsidies (zeldzame landbouwhuisdierrassen)

• Onderzoek en monitoring: welzijnsindex Dierenwelzijn, monitoren gebruiksnormen mest

• Bilaterale afspraken met niet EU-landen: fytosanitair

• Convenanten (gewasbescherming)

• Vergunningen (toelating bestrijdingsmiddelen)

• Kennisontwikkeling en -verspreiding (zoals de relatie agrarische praktijk en milieu binnen het nieuwe mestbeleid)

• Voorlichting (mediacampagnes, internet, nieuwsbrieven etc.)

• Bijdrage aan ZBO's en RWT's (Landelijke Inspectiedienst voor Dieren, KCB en CTB)

Activiteiten

Dierenwelzijn

• Belangrijkste overheidstaak voor het waarborgen van de dierenwelzijn is het stellen en handhaven van wet- en regelgeving. Dit betekent concreet het ontwikkelen en handhaven van geboden en verboden gebaseerd op de Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren (GWWD) en het opstellen van huisvestings- en verzorgingsvoorschriften. Daarnaast worden de Europese verordeningen en richtlijnen, waaronder de transportverordening, geïmplementeerd.

• Op het gebied van kennisontwikkeling wordt er onderzoek verricht naar de welzijnsverbeteringen in de landbouwsector en de praktische toepassing daarvan. Kennisoverdracht en bewustwording vindt plaats door middel van nieuwsbrieven, inzet van het LNV-loket en andere vormen van voorlichting.

• LNV geeft financiële ondersteuning aan o.a. de Landelijke Inspectiedienst voor Dieren (LID).

Nieuw mestbeleid

• Het nieuwe mestbeleid houdt onder meer in dat vanaf 1 januari 2006 gebruiksnormen worden gesteld voor de toepassing van meststoffen. Verder zal LNV bepalen op welke momenten en onder welke omstandigheden de meststoffen mogen worden uitgereden. Om de naleving van het beleid te vergroten wordt er gestreefd naar een strikte handhaving van de gebruiksnormen en -regels.

• LNV ondersteunt de kennisverspreiding over een aangepaste bedrijfsvoering en ontwikkelt kennis over de relatie tussen agrarische bedrijfsvoering en milieu met betrekking tot stikstof en fosfaat. De resultaten van het mestbeleid, die bereikt worden in de agrarische praktijk en in het milieu worden gemonitord.

Fytosanitair

• Een belangrijk onderdeel van het fytosanitaire beleid betreft het aanpassen van de Plantenziektenwet waarmee de resultaten uit de projecten Slim Fruit en Plant Keur worden geïmplementeerd. Verder worden afspraken gemaakt met het bedrijfsleven over de markttoegangsactiviteiten ten behoeve van niet EU-landen en worden richtlijnen voor het in verkeer brengen van teeltmateriaal geïmplementeerd.

• Het beleidsondersteunende onderzoek is onder meer gericht op nieuwe vormen van inspectiesystemen.

• LNV levert een financiële bijdrage aan het Kwaliteits Controle Bureau (KCB).

Gewasbescherming

• LNV levert een financiële bijdrage aan het College Toezicht Bestrijdingsmiddelen (CTB), dat binnen het kader van de Bestrijdingsmiddelenwet de voorwaarden stelt voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

• Kennis wordt ontwikkeld over geïntegreerde gewasbescherming en de toepassing wordt gestimuleerd onder meer door demoprojecten.

• LNV geeft een financiële stimulans aan de toelating kleine toepassingen, gewasbeschermingsmiddelen van natuurlijke oorsprong en duurzame manieren van produceren.

Agrobiodiversiteit

• Door middel van pilotprojecten wordt in de praktijk getest hoe biodiversiteit in het primaire productieproces kan worden benut om tot een milieuvriendelijkere bedrijfsvoering te komen. Onderliggende processen en praktijkgerichte toepassingen worden onderzocht.

• Een leergang wordt opgezet binnen het agrarisch onderwijs en voorlichting wordt gegeven aan agrariërs om bewustwording te stimuleren en om kennis te verspreiden.

Coëxistentie

• Om de coëxistentie van teelten te faciliteren streeft LNV er naar om convenantafspraken tussen de belangengroepen tot stand te laten komen.

Doelgroepen

Agrariërs, ketenpartijen (producenten, retailers), burgers (consumenten), houders en fokkers van gezelschapsdieren, transporteurs en handelaren in landbouwhuisdieren en telers.

Verwijzing

• Nota Houden van Dieren (TK 2001–2002, 28 286, nr. 3); Brief Herijking Nota Houden van Dieren (TK 2003–2004, 28 286, nr. 4); Verslag Conferentie Gezelschapsdieren (TK 2004–2005, 28 286, nr. 22)

• Beleidsbrief Mestbeleid 2006–2009 (TK 2003–2004, 28 385, nr. 26)

• Brief Derogatieverzoek (TK 2004–2005, 28 385, nr. 51)

• Brief uitkomsten project Slim fruit (TK 2004–2005, 29 800, nr. 9)

• Brief Ontwikkelingen binnen het fytosanitair beleidsveld (TK 2004–2005, 29 800, nr. 89)

• Nota duurzame gewasbescherming (TK 2003–2004, 27 858, nr. 47)

• Beleidsbrief Biodiversiteit in de Landbouw (TK 2004–2005, 26 407, nr. 22)

• Brief Convenant Coëxistentie (TK 2004–2005, 29 404, nr. 8)

Prestaties

¹ Cijfers komen voor het eerst beschikbaar in de tweede helft van 2005

² In de Beleidsbrief Mestbeleid staat beschreven dat wordt gestreefd naar een stabiel verloop van beide overschotten

21.13 Bevorderen van duurzame productiemethoden en bedrijfssystemen w.o. biologische landbouw

Motivering

LNV streeft ernaar om de in de verschillende sectoren van de land- en tuinbouw de duurzaamheid te bevorderen en te continueren.

Door de biologische landbouw te stimuleren draagt LNV bij aan het bieden van een alternatief perspectief. Met de biologische productiemethode wordt een bijdrage geleverd aan milieuverbetering en dierenwelzijnsaspecten.

LNV stimuleert de duurzaamheid in de glastuinbouwsector. Dit betreft aspecten als milieu, klimaat en ruimtelijke inrichting.

De vernieuwing van de intensieve veehouderij wordt gefaciliteerd, zodat de sector kan voldoen aan de door de maatschappij gewenste voorwaarden op het gebied van dierenwelzijn, milieu, landschap, marktgerichtheid en concurrentievermogen.

De ontwikkeling van de melkveehouderij naar een economische vitale en minder milieubelastende sector wordt gestimuleerd evenals het concurrentievermogen en de duurzaamheid van de akkerbouwsector.

Instrumenten

• Wet en regelgeving (Meststoffenwet, Besluit Glastuinbouw 2004)

• Subsidies (voortzettingssubsidie biologische landbouw, RSG, Stidug, hectaresubsidie milieu-probleemgebieden)

• Certificering voor biologische productie

• Convenants/meerjarenafspraken (GLAMI, biologische landbouw)

• Kennisontwikkeling en -verspreiding (o.a. pilotprojecten intensieve veehouderij, melkveeacademie, commissie kennis voor biologische landbouw)

• Voorlichting (demo-projecten)

• Fiscale regelingen (groenregeling biologische landbouw, groenlabel kassen)

Activiteiten

LNV stimuleert de innovatie en de duurzaamheid van de landbouwsectoren door de innovatieve initiatieven van bedrijven, consortia of maatschappelijke organisaties te subsidiëren, door kennisverspreiding te stimuleren en door het in beeld brengen van verandering en verduurzaming in de landbouw. Verder is het organiseren van ontmoeting en debat een belangrijk onderdeel van het beleid.

Biologische landbouw

• Het vervolgbeleid van LNV is vooral gericht op de vraagkant van de biologische markt. Concreet betekent dit het uitvoeren van een generieke voorlichtingscampagne, het implementeren van meerjarige opschalingsplannen met convenantpartijen, het subsidiëren van voorlichtings- en demoprojecten en het uitvoeren van prijsexperiment in de praktijk.

• LNV geeft financiële ondersteuning aan regionale projecten en organisaties (o.a. Biologica) die bijdragen aan de verdere ontwikkeling van biologische landbouw.

• Via de kennismiddelen wordt kennisontwikkeling en -verspreiding gestimuleerd. Dit gebeurt door het opzetten en onderhouden van een kennisnetwerk (commissie Kennis voor biologische landbouw, Innovatieplatform WUR), het onderzoeken van mogelijkheden om knelpunten in de productie en distributie van biologische producten weg te nemen en het voorlichten en onderwijzen van alle partijen in de biologische keten.

• LNV streeft er naar om binnen de Rijksoverheid biologische catering in te voeren.

Glastuinbouw

• Herstructurering van de glastuinbouw vormt onderdeel van het bevorderen van een perspectiefvolle en duurzame glastuinbouw. De structuur van de glastuinbouwgebieden wordt verbeterd door enerzijds afbraak van oude kassen (glasopstanden) en anderzijds investeringen in nieuwe kassen. LNV subsidieert dit met de Regeling Structuurverbetering Glastuinbouw (RSG).

• De inrichting van duurzame glastuinbouwgebieden wordt ondersteund via de Stidug regeling (Stimuleren Duurzame Glastuinbouwgebieden).

• Het energiebesparingsbeleid van LNV is er onder meer op gericht om partijen bij elkaar te brengen om de integrale milieutaakstelling te verwezenlijken (GLAMI). Dit geldt voor de gebieden gewasbescherming, mineralen, energie en ruimte en Meerjarenafspraak-e bloembollen en Meerjarenafspraak-e paddestoelen (MJA's). Daarnaast wordt verkend wat de mogelijkheden zijn op het terrein van energiebesparing, energietransitie, milieubesparing en efficiënt ruimtegebruik en innovatieonderzoek (incl. praktijknetwerken en gebruik duurzame energie). Onder de glastuinbouw-, bloembollen- en paddestoelenondernemers wordt kennisverspreiding over energiebesparende maatregelen en duurzaam energieverbruik gestimuleerd.

Intensieve veehouderij

• Om de transitie naar duurzame productiemethoden binnen de intensieve veehouderij te faciliteren wordt kennis verspreid over innovaties, worden innovatieve investeringen gesubsidieerd en wordt samenwerking via onderzoek, kennisverdieping en kennisverbreding bevorderd.

Melkveehouderij

• De beleidsopgave voor de grondgebonden landbouw richt zicht op de verbetering van de functionele en fysieke inrichting van landbouwbedrijven en de verduurzaming van de landbouwproductie.

• LNV ondersteunt de grondgebonden melkveehouderij in probleemgebieden door middel van een hectaresubsidie.

• Projecten voor een gebiedsgerichte extensivering van de melkveehouderij worden gesubsidieerd.

• LNV ondersteunt praktijkgericht onderzoek ter bevordering van innovaties en de verspreiding van deze innovaties (o.a. Melkvee Academie).

• Het herverkavelen en herinrichten van landbouwgrond ter vergroting van bedrijfsoppervlak dichtbij de stalruimte vormt een belangrijk onderdeel van de structuurverbetering (zie verder beleidsartikel 22 Agrarische Ruimte).

Akkerbouw

• Binnen de akkerbouwsector wordt gepoogd de braaklegging van de akkerbouwgrond te verminderen. Onder de akkerbouwers wordt kennis verspreid ten aanzien van de toekomstperspectieven van het bedrijf.

Doelgroepen

Agrariërs, ketenpartijen, maatschappelijke organisaties en burgers (consumenten).

Verwijzing

• Transitiebrief (december 2002)

• Beleidsnota Biologische Landbouw 2005–2007 (TK 2004–2005, 29 842, nr. 1)

• Convenant Glastuinbouw en mileu 1995–2010 (13 november 1997)

• Brief Herijking Ruimtelijk beleid Glastuinbouw (september 2005)

• Brief Toekomst van de Intensieve Veehouderij (TK 2004–2005, 28 973, nr. 13)

• Groeien in Concurrentie (TK 2004–2005, 29 939, nr.1) zie paragraaf «Inzet Koopmansgelden»

Prestaties

21.14 Bevorderen duurzame vangst en kweek van vis en schelpdieren

Motivering

Het visserijbeleid van LNV richt zich op de ontwikkeling van een duurzame vangst en kweek van vis en schelpdieren, om zodoende:

• evenwicht te bewerkstelligen tussen natuurlijke vis- en schelpdierbestanden enerzijds en de vangstcapaciteit van de visserijsector anderzijds;

• het aquatische ecosysteem te beschermen;

• de beschikbaarheid van vis en schelpdieren te bevorderen.

Zowel de overheid als het bedrijfsleven hebben hierbij een eigen verantwoordelijkheid. De overheid heeft als taak en eerste verantwoordelijkheid het scheppen en borgen van de wettelijke minimum kaders, lange termijn doelstellingen en randvoorwaarden, waarbinnen de visserijketen kan opereren. In het verlengde daarvan schept de overheid ruimte voor ondernemen door onder meer vermindering van regeldruk en administratieve lasten en door het stimuleren van zelfregulering en innovatie. De primaire verantwoordelijkheid voor de verdere uitwerking en maatschappelijke verantwoording daarvan ligt bij de visserijketen.

Het kabinet heeft besloten tot de vorming van een «Kustwacht Nieuwe Stijl» per 1 maart 2006. Deze kustwacht nieuwe stijl wordt thans nader uitgewerkt, waarbij de ministeriële verantwoordelijkheid van de betrokken ministers voor handhaving op hun gebied gehandhaafd blijft. Deze kustwacht beschikt over materieel (vaar- en vliegtuigen) en personeel, en heeft daarnaast ook trekkingsrecht op het gebruik van andere vaartuigen van Defensie en VenW. Beleid en begroting worden onder regie van VenW in de ministerraad vastgesteld, de directeur Kustwacht bij Defensie wordt operationeel verantwoordelijk. De mogelijkheid van één rijksbrede civiele rederij wordt nader onderzocht.

Instrumenten

• Wet- en Regelgeving (Verordeningen EU op het gebied van het Gemeenschappelijk Visserijbeleid, De Visserijwet 1963)

• Subsidies (subsidieregeling capaciteitsvermindering IJSselmeervisserij en innovatie aquacultuur, subsidieregeling capaciteitsvermindering zeevisserij)

• Onderzoek, kennisontwikkeling en verspreiding

Activiteiten

• Controle en handhaving van visserijregelgeving

• Het opzetten en uitvoeren van twee saneringsregelingen, een voor het IJsselmeer en een voor de kottervisserij.De benodigde middelen voor de sanering (incl. flankerende sociale maatregelen) van de kottervisserij ad € 38 mln zullen bij Voorjaarsnota 2006 worden verwerkt.

• De OVB en de Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties (NVVS) gaan samen in een op te richten privaat gefinancierd Nationaal Centrum voor Visstand en Sportvisserij (NCVS). LNV draagt bij in de begeleiding van dit proces.

• Ter bescherming van de aalstand zijn op Europees niveau beheersmaatregelen nodig. Deze zullen in 2005 door de Europese Commissie worden vastgesteld. LNV draagt bij aan een monitoringsprogramma. Hiermee dient inzicht te ontstaan in de omvang van het nationale aalbestand, zodat de maatregelen hierop kunnen worden afgestemd.

• Nederlandse visserij-activiteiten buiten EU-wateren worden begeleid met bestandsonderzoek om overbevissing te voorkomen en onderzoek naar de mogelijkheden om de vangst van kwetsbare en bedreigde soorten te voorkomen.

• LNV investeert in de ontwikkeling van de pulsvisserij, die de effecten op het ecosysteem vermindert.

• LNV levert een financiële bijdrage aan het F-project. Het F-project is een samenwerkingsproject tussen de visserijsector en de wetenschappers van het RIVO. Het doel is om wetenschappelijke informatie aan te vullen met informatie uit de praktijk.

• LNV stimuleert een innovatieklimaat in de schelpdiercultuur en de viskweek en draagt bij aan een aantal pilot-projecten.

• Duurzame ontwikkeling van de aquacultuur vergt specifieke aandacht voor welzijnsvriendelijke productie en doding van kweekvis en het gebruik van diergeneesmiddelen. LNV ondersteunt onderzoek in het kader van de Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren, de ontwikkeling van houderij- en welzijnsdossiers en de opbouw van een gegevensbestand diergeneesmiddelen.

• LNV draagt bij aan sanitaire monitoring en uniformering van nationale en communautaire regelgeving op hygiëne en veterinair gebied.

Doelgroepen

Visserijbedrijfsleven en zijn organisaties, visstandbeheercommissies.

Verwijzing

Vitaal en Samen, beleidsprogramma LNV 2004–2007 (TK 2004–2005, 29 200, nr. 2)

Nota Viskweek in Nederland als beleidskader voor innovatie in de viskweek (TK 2004–2005, 29 200, nr. 73)

Beleidsbesluit schelpdiervisserij 2005–2020 als beleidskader voor de schelpdiervisserij in de Waddenzee, Oosterschelde, Westerschelde, Voordelta en de Noordzee (TK 2004–2005, 29 675, nr. 3).

Prestaties

Evenwicht tussen bestanden en vangstcapaciteit:

• Geen overschrijding van de nationale visquota

• Vermindering van de capaciteit van de platvisvloot met 20 %

• Vermindering van de capaciteit van de IJsselmeer-visserij met ca. 50%.

Vermindering druk op aquatische ecosysteem:

Het betreft onderzoek en pilotprojecten. De wenselijkheid/zinvolheid van het formuleren van prestatie-indicatoren wordt onderzocht.

Beschikbaarheid vis- en schelpdieren:

Het verhuren van 80 000 ha. Staatsbinnenwater en 8 260 ha. mossel- en oesterpercelen in de Waddenzee, de Oosterschelde en het Grevelingenmeer.

Output-indicatoren

¹ Het betreft de quota voor 2005. Visquota worden jaarlijks in december opnieuw vastgesteld door de Europese Landbouw en Visserijraad en gemeten in tonnen

² VIRIS = Visserij Registratie Informatie Systeem

³ De capaciteit van de platvisvloot wordt gemeten in kW dagen. Het betreft de capaciteit per 31/12/2004. De capaciteit van 2005 isa als gevolg van de Europese regelgevingo p 31 december 2005 beschikbaar.

⁴ De capaciteit van de IJsselmeervisserij wordt gemeten in aaleenheden.

21.15 Bevorderen van duurzame ketens

Motivering

Het LNV-beleid richt zich op het versterken van een op eigen kracht werkend, internationaal concurrerend agrocomplex binnen het kader van maatschappelijk ondernemen (people, planet, profit). Dit komt onder meer tot uitdrukking in de volgende subdoelstellingen:

• Een zo groot mogelijke participatie en presentatie van Nederlandse bedrijven en verwerkte agrarische producten op buitenlandse markten (waarbij LNV als partner voor andere overheden en het bedrijfsleven optreedt).

• Optimaliseren informatieoverdracht in ketens en koppeling keteninformatie.

• Een innoverende en vervoersefficiënte agrologistiek, waarbij aandacht wordt geschonken aan aspecten als dierenwelzijn, concurrentiekracht, landschappelijke kwaliteit en vermindering milieubelasting.

• Verbeteren energie-efficiency in de voedings- en genotmiddelenindustrie.

Instrumenten

• Bijdragen aan (bilaterale) agro-economische samenwerkingsactiviteiten

• LNV Vertegenwoordiging Buitenland

• ICT beleidsprogramma's (Programma CLIENT, Programma Transparantie en ICT)

• Overleg Agrologistiek (platform en pilotprojecten)

• Convenant Meerjarenafspraken energie efficiency

• Kennisontwikkeling en verspreiding

Activiteiten

• Ter bevordering van de internationale presentatie en participatie wordt uitvoering gegeven aan het programma Bilaterale Economische Samenwerking. Onder dit programma vallen handelsmissies , netwerkbijeenkomsten, marktstudies, marktanalyses, seminars, onderhandelingen over vermindering van handelsbelemmeringen (op veterinair en fytosanitair terrein) en vakbeurzen.

• De ICT beleidsprogramma's zijn gericht op het optimaliseren van informatieoverdracht. Het programma CLIENT richt zich op een efficiënte inrichting van informatiestromen en controleprocessen bij binnenkomen en uitgaan van landbouwgoederen. Het programma ICT en Transparantie richt zich op het aanpassen van informatiestructuren. De keteninformatie wordt transparant en snel beschikbaar gemaakt voor de overheid, de consument en het bedrijfsleven. Zodoende wordt een bijdrage geleverd aan zowel de voedselveiligheid, ketenbrede tracking en tracing en de verbetering van de uitwisselbaarheid en kwaliteit van de informatie.

• LNV stimuleert koppelingen in de voedselketeninformatie. Dit betekent het koppelen van publieke en private informatiesystemen om o.a. voor de slacht vereiste voedselketeninformatie beschikbaar te krijgen. Dit is relevante informatie voor de goedkeuring door de VWA.

• LNV verzorgt het secretariaat voor het Platform Agrologistiek. Dit Platform ondersteunt pilots op ruimtelijk en bestuurlijk vlak bij het wegnemen van (bestuurlijke) knelpunten.

• LNV ondersteunt van het opstellen, uitvoeren en monitoren van energiebesparingplannen op zowel bedrijfs- als ketenniveau.

Doelgroepen

Agrariërs, ketenpartijen (Nederlandse productie-, verwerkings-, distributie- en handelsbedrijven van agrarische (food en non-food) producten, met name het MKB), (buitenlandse) overheden, instituties en bedrijven. maatschappelijke organisaties.

Verwijzing

• MJA2, Meerjarenafspraken Energie-efficiency 2001–2012, Senter Novem

• Visie Agrologistiek, Voortgangsrapportage Agrologistiek (TK 2004–2005, 28 141, nr 5)

• Nota internationaal ondernemen (Ministerie van EZ)

• WRR rapport «Nederland Handelsland, het perspectief van de transactiekosten».

Prestaties

¹ in uitvoering, TK wordt jaarlijks geïnformeerd over de voortgang

22 Agrarische ruimte

Algemene beleidsdoelstelling

Een toekomstgerichte, concurrerende landbouw als een economische drager in (de agrarische productieruimte van) het landelijk gebied.

Omschrijving

Het beleid is gericht op een maatschappelijk gewaardeerde landbouw met een goede marktpositie. Een vitale land- en tuinbouw is als producent van kwalitatief goede en veilige producten en als beheerder van het landelijk gebied van belangrijke economische betekenis voor Nederland. De bedrijven hebben een economisch duurzaam perspectief nodig om deze rol ook in de toekomst te kunnen blijven vervullen. Het kabinet wil de positie van de primaire landbouw daarom versterken door optimale ruimtelijke condities te scheppen en ontwikkelingsmogelijkheden te bieden binnen zekere randvoorwaarden die gesteld worden vanuit waterbeheer, milieu, natuur en landschap.

Grafiek 3: Procentuele verdeling uitgaven 2006 over operationele doelstellingen en apparaat

Agrarische ruimte

Bijdrage van LNV

LNV faciliteert via de provincies de agrarische sector bij de versterking van de ruimtelijke inrichting van de grondgebonden landbouwbedrijven. Daarnaast ondersteunt LNV de ontwikkeling van de agrarische (infra)structuur bij de niet grondgebonden landbouw.

Verantwoordelijkheid LNV

LNV is verantwoordelijk voor een bijdrage aan een economische versterking van een toekomstgerichte agrarische structuur, met het oog op de economische ontwikkeling en het beheer van het landelijk gebied.

Succesfactoren

Primair zijn de landbouwsectoren zelf verantwoordelijk voor het formuleren van de eigen inrichtingsbehoefte. De provincies hebben op gebiedsniveau de regierol. Dit betreft zowel de voordracht van initiatieven naar het rijk als de uitvoering van goedgekeurde inrichtingsprojecten.

Maatschappelijk effect

Het behalen van deze doelstelling heeft als effect een betere, competitieve landbouwstructuur, zodat een bijdrage wordt geleverd aan de versterking van de (inter)nationale marktpositie van de land- en tuinbouw en daarmee ook aan een vitaal en aantrekkelijk agrarisch cultuurlandschap.

¹ Het percentage huiskavels is een indicator voor de competitiviteit van de landbouwstructuur. Hoe hoger het percentage huiskavel s hoe beter de productiecondities.

² De omvang van het areaal is een indicator voor het Vitaal Platteland, dat gerealiseerd is met behulp van landinrichtingsprojecten.

Toelichting

Aangezien de inspanningen op grond van dit artikel mede gericht zijn op verbetering van de economische positie van landbouwbedrijven, gelden de indicatoren die vermeld staan op artikel 21 Duurzaam Ondernemen (zoals «Toegevoegde waarde in internationaal perspectief») ook voor de doelstellingen van Agrarische Ruimte.

Invulling van de in de tabel genoemde indicatoren volgt na oplevering van het MJP-2 (onderdeel van Agenda Vitaal Platteland) in feb. 2006. Dan zal een nulmeting plaats vinden en kan ook een streefwaarde worden ingevuld. In het Jaarverslag 2006 zal verantwoording worden afgelegd over de indicatoren.

Verwijzing

• Nota Agenda Vitaal Platteland (TK 2003–2004, 29 576, nr. 1).

• Nota LNV beleidsprogramma Vitaal & Samen 2004–2007 (LNV Rijksbegroting 2004)

Budgettaire gevolgen van beleid

¹ Vanuit de Koopmansgelden is een éénmalige financiële impuls van € 30 mln gegeven, waarmee de klassieke landinrichtingsprojecten versneld worden afgerond. Verder is met de Koopmansmiddelen ook de reeks voor kavelruil opgehoogd met € 20 mln.

Flexibiliteit van de programma-uitgaven

Budgetflexibiliteit

Toelichting op de apparaatsuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

22.11 Ruimte voor grondgebonden landbouw

Motivering

Een economisch vitale grondgebonden landbouw is van essentiële betekenis voor het bereiken en in stand houden van een vitaal platteland. Daarbij wordt gestreefd naar een sterke landbouwstructuur in samenhang met de andere maatschappelijke doelen van de landbouw als beheerder van het landelijk gebied. Het is daarbij van belang dat agrariërs de ruimte krijgen om de bedrijfsvoering zo in te richten, dat de grondgebonden landbouw ook in de toekomst een concurrerende rol kan blijven spelen op de wereldmarkt.

Onder grondgebonden landbouw wordt verstaan de akkerbouw, melkveehouderij, vollegrondsgroenteteelt, fruitteelt, boomteelt (excl. pot- en containerteelt) en bloembollenteelt (excl. permanente teelt op zeezandgrond). De beleidsopgave voor de grondgebonden landbouw richt zich in het algemeen op de verbetering van de functionele en fysieke inrichting van landbouwbedrijven, waarbij door een optimale bedrijfsinrichting een efficiëntere en een op duurzaamheid gerichte bedrijfsvoering mogelijk wordt gemaakt. Het accent ligt hierbij vooral op de verkavelingstructuur en de omvang van (huis)kavels.

Bij het verbeteren van de inrichting ten behoeve van de grondgebonden landbouw heeft het rijk een faciliterende rol.

Instrumenten

• Wet- en regelgeving (Landinrichtingsinstrumentarium)

• Kavelruil

Het instrument landinrichting wordt ingezet voor het integraal realiseren van diverse doelen. Het systeem brengt een werkwijze met zich mee waarbij het enkele jaren duurt voordat een project wordt afgerond, niet alleen vanwege het gefaseerd uitvoeren van de diverse inrichtingswerkzaamheden, maar ook vanwege het feit dat de verworven ruilgrond op de juiste plek beschikbaar dient te komen. Er is derhalve pas sprake van een afgeronde prestatie als het (deel) project in zijn geheel wordt opgeleverd. In de jaren voor afronding worden wel inrichtingskosten gemaakt, maar de prestaties worden pas enkele jaren na de eerste kasuitgaven afgerond.

Activiteiten

• Het rijk stelt financiële bijdragen beschikbaar voor de uitvoering van inrichtingsprojecten op voordracht van provincies (via het landinrichtingsinstrumentarium) en voor het vrijwillig tussen particulieren onderling ruilen van het eigendom van kavels ten behoeve van een optimale bedrijfsinrichting (via de regeling kavelruil). Verder worden er activiteiten uitgevoerd ten behoeve van het overgangscontract.

• In 2006 zal gewerkt worden aan de Wet Inrichting Landelijk Gebied (WILG). Daarbij zullen ook de nodige voorbereidingen getroffen worden voor het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG). Zowel kavelruil als landinrichting gaan deel uitmaken van het ILG.

Doelgroepen

Grondgebonden landbouwbedrijven en provincies

Prestaties

¹ In de jaren voor afronding worden wel inrichtingskosten gemaakt 9het onderhandenwerk), maar de prestaties worden pas enkele jaren na het realiseren van eerste kasuitgaven afgerond. Onder de prestaties in de tabel zijn de geplande afgeronde hectares weergegeven.

² Realisatie 1 jan. 2007.

³ Invulling van de indicatoren volgt na oplevering van het MJP-2 (onderdeel van Agenda Vitaal Platteland) in feb. 2006. Dan zal een nulmeting plaatsvinden en kan ook een streefwaarde worden ingevuld. In het jaarverslag 2006 zal verantwoording worden afgelegd over de indicatoren.

22.12 Ruimte voor niet grondgebonden landbouw

Motivering

Het realiseren van een goede ruimtelijke structuur voor een perspectiefvolle en duurzame ontwikkeling van de niet grondgebonden en/of kapitaalintensieve landbouw.

Voor de niet-grondgebonden en/of kapitaalintensieve landbouw (tuinbouw onder glas) wordt gestreefd naar vormen van ruimtelijke concentratie, waarbij de ontwikkeling van bedrijvigheid vooral binnen begrensde ontwikkelingsgebieden wordt gestimuleerd.

In samenwerking met de gemeenten zal daarnaast in en rond het Westland en Aalsmeer een herinrichting van de wegen en sloten plaatsvinden. Dit levert een bijdrage aan de verbetering van de agro-logistiek in deze economisch vitale glastuinbouwgebieden.

Instrumenten

• Wet- en regelgeving (Ruimtelijke ordening)

• Subsidies (Infrastructuurregeling Glastuinbouw (IRG))

Activiteiten

De Infrastructuurregeling Glastuinbouw (IRG)levert een financiële bijdrage aan de verbetering van de infrastructuur in de oude glastuinbouwgebieden Westland en Aalsmeer.

Doelgroepen

Gemeenten en glastuinbouwers

Verwijzing

Glastuinbouwbrief Herijking (september 2005)

Prestaties

¹ In 2006 zal een aantal lopende IRG-projecten worden afgerond. Deze projecten betreffen vooral grondverwerving, het verleggen en aanleggen van wegen en het uitdiepen van sloten etc. De 9 nieuwe IRG projecten worden naar verwachting in 2009 gerealiseerd en zijn met name gericht op de aanleg van nieuwe wegen.

23 Natuur

Algemene beleidsdoelstelling

• Biodiversiteit: voor alle in 1982 in Nederland voorkomende soorten en populaties zijn in 2020 duurzame condities voor hun voortbestaan gegarandeerd, zowel binnen als buiten de Ecologische Hoofdstructuur (EHS);

• Implementatie van de verplichtingen in het kader van de EU Vogelen Habitatrichtlijnen, waaronder het realiseren van de Nederlandse bijdrage aan het Natura 2000-netwerk;

• EHS: In 2018 is 728 500 hectaren Ecologische Hoofdstructuur gerealiseerd. De natuurkwaliteit is gerealiseerd volgens de natuurdoelen van de Landelijke Natuurdoelenkaart; een deel van de tweede tranche robuuste verbindingen wordt na 2018 afgerond;

• Leefomgeving: er is in 2020 sprake van een aantrekkelijke, groene leefomgeving en vestigingsklimaat.

Omschrijving

Centraal in het natuurbeleid staat het behoud van de biodiversiteit. Met de realisatie van de EHS, de Flora- en Faunawet, de Natuurbeschermingswet en het Meerjarenprogramma uitvoering soortenbeleid 2005–2010 wordt beoogd om de biodiversiteit in stand te houden.

De EHS is ruimtelijk verankerd in de Nota ruimte. De EHS is een samenhangend netwerk van kwalitatief hoogwaardige natuurgebieden en robuuste verbindingen dat in 2018 gereed moet zijn en dat onderdeel uitmaakt van het europees netwerk van natuurgebieden, Natura 2000. In 2018 zal in Nederland 728 500 ha Ecologische Hoofdstructuur aanwezig zijn met een natuurkwaliteit die overeenkomt met de natuurdoelen van de Landelijke Natuurdoelenkaart. Bij de realisatie van de EHS wordt onderscheid gemaakt in het verwerven, het inrichten en het beheren van de EHS. De doelstellingen van de EHS zijn:

• het nakomen van de internationaal afgesproken biodiversiteitsdoelstelling , inhoudende dat voor alle in 1982 in Nederland voorkomende soorten en populaties in 2020 duurzame condities voor hun voortbestaan zijn gegarandeerd en dat de bijdrage aan Natura 2000 is gerealiseerd;

• het beschermen van de landschappelijke, cultuurhistorische, archeologische en aardkundige waarden in de EHS;

• het voldoen aan recreatieve behoeften;

• het creëren van een aantrekkelijk leefklimaat en vestigingsklimaat.

Om de beoogde natuurkwaliteit te realiseren zal de komende jaren het accent sterker komen te liggen op het bereiken van de kwaliteitsdoelen. Daarbij zijn de volgende factoren van belang:

• het realiseren van de natuurkwaliteit volgens de natuurdoelen op de Landelijke Natuurdoelenkaart. De landelijke natuurdoelenkaart wordt niet op enig moment vastgesteld maar wordt als dynamisch beleidsdoel gehanteerd. Een nieuw ijkmoment voor de natuurdoelenkaart is in de loop van 2006;

• formeel aanwijzen van alle Natura 2000 gebieden, inclusief het formuleren van instandhoudings-doelstellingen voor de gebieden en het (doen) opstellen van beheersplannen waarin de benodigde beheersmaatregelen worden aangegeven;

• het realiseren van de gewenste milieu- en watercondities, zodat de verschillende natuurdoelen kunnen worden behouden of verder kunnen worden ontwikkeld;

• het planologisch beschermen van de EHS;

• het openstellen voor het publiek van natuurterreinen, tenzij bijzondere soorten of ecosystemen daardoor niet goed kunnen voortbestaan;

• duurzaam medegebruik (defensie, recreatie, bosbouw).

Verder richt het natuurbeleid zich op het realiseren en beheren van natuur buiten de EHS. Doelstelling is het behouden en versterken van de biodiversiteit in specifieke gebieden buiten de EHS. Het betreft het beheer van bestaande natuur en agrarisch natuurbeheer waaronder weidevogel- en wintergastenbeheer.

Het natuurbeleid buiten de EHS is verder gericht op de bescherming van soorten op basis van het nieuwe Meerjarenprogramma Uitvoering Soortenbeleid 2005–2010. Doelstelling van het meerjarenprogramma is om voor doelsoorten binnen en buiten de EHS tijdig duurzame bescherming te bieden. Een geïntegreerde pro-actieve aanpak met de actoren in de gebieden waar de soorten van afhankelijk zijn, is noodzakelijk. Naast deze actieve bescherming worden dier- en plantsoorten beschermd door middel van de Flora- en Faunawet en de Natuurbeschermingswet.

Daarnaast is LNV verantwoordelijk voor het internationale natuurbeleid. Doelstelling is een structurele ombuiging van het wereldwijde verlies aan biodiversiteit.

Grafiek 4: Procentuele verdeling uitgaven 2006 over operationele doelstellingen en apparaat

Realiseren natuur

Bijdrage van LNV

LNV stelt middelen en kennis beschikbaar, geeft voorlichting, voert wet- en regelgeving uit en zorgt voor de naleving van internationale verdragen en afspraken

Verantwoordelijkheid LNV

LNV draagt verantwoordelijkheid voor:

• de totstandkoming van de Ecologische Hoofdstructuur in 2018;

• het vergroten van de bijdrage van agrariërs en andere particuliere grondeigenaren aan de realisatie van de EHS;

• de implementatie van de Vogel- en Habitatrichtlijn zoals het opstellen van aanwijzingsbesluiten voor Habitatgebieden en het doen opstellen van beheerplannen;

• de uitvoering van het werkprogramma Soortenbeleid als onderdeel van het Meerjarenplan Soortenbescherming;

• het internationale natuurbeleid.

Succesfactoren

Het behalen van de doelstellingen is afhankelijk van de beschikbare middelen, de bijdragen van andere departementen, de medewerking van andere overheden, terreinbeherende organisaties, waterschappen, particuliere grondeigenaren en agrariërs en de aanwezigheid van maatschappelijk draagvlak. Daarnaast is het realiseren van de gewenste milieu- en watercondities van belang.

Maatschappelijk effect

Het behalen van de doelstellingen m.b.t. de biodiversiteit en de EHS heeft als effect:

• het behoud en het ontwikkelen van natuur en biodiversiteit;

• het behoud van genetische diversiteit voor het nageslacht;

• het behoud van natuurlijke hulpbronnen voor de toekomst;

• het voldoen aan de recreatieve behoeften;

• het creëren van een aantrekkelijk groen leef- en vestigingsklimaat.

¹ Het aantal soortgroepen zal nog worden uitgebreid, om de voornaamste soorten de juiste aandacht te geven; de streefwaarden zullen nader worden benoemd i.v.m. met de meetmethode.

De EHS op het land zal uiteindelijk in 2018 een omvang hebben van 728 500 hectare en is als volgt opgebouwd.

² De tweede tranche van de robuuste verbindingen wordt deels na 2018 gerealiseerd.

Verder bestaat de EHS uit 6 300 000 hectare Noordzee, grote wateren en rivieren.

Verwijzing

Nota Natuur voor mensen, mensen voor natuur (NvM) (Aanbiedingsbrief TK 1999–2000, 27 235, nr. 1)

Beleidsprogramma Biodiversiteit Internationaal (TK 2001–2002, 28 450, nr. 1)

Beleidsprogramma Programma Beheer

Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154)

Agenda Vitaal Platteland (TK 2003–2004, 29 576, nr. 1)

Meerjarenprogramma Uitvoering Soortenbeleid 2005–2010

Flora- en Faunawet (TK 2004–2005, 29 446, nr. 26)

Natuurbeschermingswet (TK 2004–2005, 29 800 XIV, nr. 94)

Budgettaire gevolgen van beleid

Flexibiliteit van de programma-uitgaven

Budgetflexibiliteit

Toelichting op de apparaatsuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

23.11 Verwerven Ecologische Hoofdstructuur

Motivering

Voor het realiseren van de EHS koopt LNV grond op ten behoeve van de terreinbeherende organisaties en in specifieke gevallen voor particuliere grondeigenaren.

Instrumenten

• Verwerven EHS: Voor Staatsbosbeheer door middel van rijksfinanciering van grondaankopen door de Dienst Landelijk Gebied/Bureau Beheer Landbouwgronden (DLG/BBL);

• Rente en aflossing: Voor de aankopen voor de particuliere natuurbeschermingsorganisaties (Vereniging Natuurmonumenten en De Landschappen) wordt het rijksaandeel in de grondverwerving gefinancierd door middel van jaarlijkse leningen van de Staat aan Vereniging Natuurmonumenten waarbij het Rijk de kosten van de rente en aflossing voor haar rekening neemt. Het aandeel van de provincies in de aankopen voor de particuliere natuurbeschermingsorganisaties wordt gefinancierd via provinciale regelingen.

Activiteiten

• Vanwege de geplande afronding van de EHS in 2018 worden de laatste grondaankopen in 2015 uitgevoerd. Alleen voor de tweede tranche robuuste verbindingen wordt ook na 2015 grond aangekocht.

• Om de maatschappelijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid voor de natuur te vergroten zal de komende jaren de EHS minder worden gerealiseerd door middel van grondaankopen voor de terreinbeherende organisaties en meer door middel van natuurbeheer door agrariërs en andere particuliere grondeigenaren.

• In 2010 is de voor Nederland karakteristieke natte natuur met 6500 hectare uitgebreid. Hiervan wordt 3000 hectare verworven in de Zuid-Hollandse Delta. Het resterende areaal is reeds in overheidsbezit. In 2008 worden de laatste grondaankopen uitgevoerd om in 2010 de natte natuurdoelstelling te kunnen realiseren. In de Nota Ruimte is opgenomen dat de natte natuur als onderdeel van de netto begrensde EHS in 2008 in de bestemmingsplannen opgenomen moet zijn.

Doelgroepen

Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, provinciale landschappen en particuliere grondeigenaren.

Verwijzing

Nota Natuur voor mensen, mensen voor natuur (Aanbiedingsbrief TK 1999–2000, 27 235, nr. 1)

Agenda Vitaal Platteland (TK 2003–2004, 29 576, nr. 1)

Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154)

Prestaties

23.12 Inrichten Ecologische Hoofdstructuur

Motivering

Gronden in de EHS worden ingericht om de juiste fysieke condities te verkrijgen die nodig zijn om de gewenste natuurdoelen te kunnen realiseren. Het aanwezig zijn van de juiste fysieke condities maakt vervolgens een effectief beheer mogelijk. De inrichting betreft zowel gronden die door LNV zijn verworven en worden doorgeleverd aan de terreinbeherende organisaties als gronden die in bezit zijn van particulieren.

Instrumenten

• Landinrichting

• Natuur buiten landinrichting

• Inrichtingsmaatregelen via Programma beheer

• Inrichting op grond van de Nota Nadere Uitwerking Rivierengebied (NURG) en Maaswerken via V&W.

Activiteiten

Inrichting van gronden vindt plaats wanneer de planologische functie wijzigt van de bestemming «landbouw» in de bestemming «natuur». Het inrichtingsinstrumentarium wordt afgestemd op de verschuiving van minder grondaankopen naar meer agrarisch en particulier natuurbeheer. De inrichting is mede gericht op de ter plaatse voorkomende bedreigde soorten (met name de doelsoorten in het Meerjarenprogramma Uitvoering Soortenbeleid).

• In 2010 is 6 500 hectare natte natuur in oppervlakte en kwaliteit versterkt en is duurzaam gebruik gewaarborgd. Dit omvat het versterken van natte natuur in combinatie met maatregelen die de veerkracht van watersystemen vergroten (meegroeien met water, gedeeltelijk herstel van zoet-zoutovergangen). Hiermee worden de recreatiemogelijkheden vergroot en wordt de identiteit van Nederland als waterland versterkt.

• De inrichting betreft:

– 3 000 hectare grootschalige, kenmerkende natte natuur in en langs de grote wateren van zowel de Zuid-Hollandse Delta als het IJsselmeergebied met mogelijkheden voor recreatief medegebruik;

– realisatie van beekherstel en natte oeverlanden van circa 500 hectare in de drie noordelijke provincies (herstel van reeds bestaande natuur);

– het reguliere programma Herstel en Inrichting rijkswateren van Verkeer en Waterstaat. Dit programma betreft fysieke herstel- en inrichtingsmaatregelen ter verbetering van de ecologische kwaliteit van de rijkswateren;

– Zandmaas pakket II: grootschalige kenmerkende natte natuur in de Zandmaas, waarbij waar mogelijk de natuurontwikkeling gecombineerd wordt met hoogwaterbescherming.

• Het rijk heeft voor de EHS inmiddels veel grond gekocht. Een groot deel hiervan is nog niet ingericht. In veel gevallen gaat het hierbij om zogenaamde ruilgronden die bij de verwerving reeds aan de EHS worden toegerekend. Deze ruilgronden worden in landinrichtingsprojecten ingebracht. Het systeem van landinrichting brengt echter met zich mee dat het enkele jaren duurt voordat een project wordt afgerond. Gedurende die jaren worden er wel inrichtingskosten gemaakt (het onderhanden werk). In 2005 is er in totaal 27 849 hectare onderhanden werk. Deze hectares worden natuur als het gehele project gereed is en de ruilgronden worden doorgeleverd aan een particuliere natuurbeschermingsorganisatie of Staatsbosbeheer. Dit leidt er toe dat er pas sprake is van afgeronde inrichting ten behoeve van de EHS als het landinrichtingsproject in zijn geheel wordt opgeleverd. Onder de prestaties zijn de afgeronde hectares weergegeven.

Doelgroepen

Staatsbosbeheer, Vereniging Natuurmonumenten, provinciale landschappen, particuliere grondeigenaren en Rijkswaterstaat

Verwijzing

Nota Natuur voor mensen, mensen voor natuur (Aanbiedingsbrief TK 1999–2000, 27 235, nr. 1)

Agenda Vitaal Platteland (TK 2003–2004, 29 576, nr. 1)

Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154)

Prestaties

23.13 Beheren Ecologische Hoofdstructuur

Motivering

Het in een samenhangend netwerk beheren van bestaande natuur, de aangewezen Natuurbeschermingsgebieden en 18 Nationale Parken. Een belangrijke nevendoelstelling van beheer is het voldoen aan recreatieve behoeften en de openstelling van natuur die beheerd wordt door particulieren en particuliere natuurbeschermingsorganisaties, tenzij bijzondere soorten of ecosystemen daardoor niet goed kunnen voortbestaan.

Het beheer biedt voldoende mogelijkheden en garanties voor de bescherming van de bedreigde soorten die van de beheerde gebieden afhankelijk zijn (met name de doelsoorten van het Meerjarenprogramma Uitvoering Soortenbeleid).

Instrumenten

• Wet- en regelgeving (Internationale afspraken Wetlands-conventie, Vogel- en Habitatrichtlijn; Natuurbeschermingswet, Boswet);

• Subsidies ( Programma Beheer: Subsidieregeling Natuurbeheer 2000, Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer, Regeling Organisatiekosten Samenwerkinsgsverbanden; Besluit versterking natuur- en bosbeheer bij bos- en landgoedeiegenaren (VNBBL), Regeling effectgerichte maatregelen in bossen en natuurterreinen, Subsidieregeling nationale en grensoverschrijdende parken, Besluit behoud historsiche buitenplaatsen, Regeling SN functieverandering, Subsidie aan Staatsbosbeheer)

• Natuurdoelenkaart

• Convenanten met terreinbeherende organisaties;

Activiteiten

• Het beheer omvat in 2019 453 500 hectare bestaande natuur, de aangewezen Natuurbeschermingswetgebieden en het beheer van 18 Nationale Parken. Van de bestaande natuur wordt circa tweederde gesubsidieerd door LNV, het overige gedeelte valt onder de verantwoordelijkheid van andere overheden of wordt beheerd en gefinancierd door derden.

• In 2018 worden 151 500 hectare nieuwe natuurgebieden en 27 000 hectare robuuste verbindingen beheerd.

De EHS bestaat in 2018 voor 90 000 ha uit beheersgebieden. In beheersgebieden wordt natuur gerealiseerd via agrarisch natuurbeheer met behoud van de agrarische functie. Het beheer van natte natuur betreft 6 500 hectare Zuid-Hollandse delta, IJsselmeergebied en Noord-Nederland.

• De omslag van minder verwerving naar meer agrarisch en particulier natuurbeheer in de nieuwe natuurgebieden en de robuuste verbindingen heeft geleid tot een wijziging van de taakstellingen voor agrarisch en particulier natuurbeheer. Na verwerving en inrichting komen circa 128 100 hectares nieuwe natuurgebieden en robuuste verbindingen in beheer bij Staatsbosbeheer of een particuliere natuurbeschermingsorganisatie (PNB). Het overige gedeelte wordt gerealiseerd via particulier en agrarisch natuurbeheer. De taakstelling particulier natuurbeheer is voor de nieuwe natuurgebieden verhoogd van 19 200 hectare naar 34 708 hectare en voor robuuste verbindingen is deze taakstelling 7 896 hectare. De taakstellingen voor agrarisch natuurbeheer in de nieuwe natuurgebieden en robuuste verbindingen zijn 5 170 respectievelijk 2 632 hectare.

Doelgroepen

Staatsbosbeheer, particuliere terreinbeherende organisaties, particuliere grondeigenaren, agrariërs en agrarische verenigingen, provincies, gemeenten, waterschappen, Rijkswaterstaat en Defensie.

Verwijzing

Nota Natuur voor mensen, mensen voor natuur (Aanbiedingsbrief TK 1999–2000, 27 235, nr. 1)

Prestaties

De verdeling van hectares en budgetten tussen 23.13 (beheer binnen EHS) en 23.14 (Biodiversiteit nationaal en internationaal) is gemaakt op basis van een geschatte verhouding tussen het gesubsidieerde areaal natuur binnen en buiten de EHS. Deze verhouding betreft 5/6 en 1/6 voor SN en SBB en 2/3 en 1/3 voor de Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer (SAN) voor natuur binnen respectievelijk buiten de EHS. Deze schatting is nodig omdat in de uitvoering op dit moment nog geen onderscheid gemaakt wordt tussen SAN en Subsidieregeling Natuurbeheer (SN) binnen en buiten de EHS. Particulier natuurbeheer vindt volledig binnen de EHS plaats.

Het beheer van natuur betreft het beheer van bestaande natuur, nieuwe natuur, robuuste verbindingen en natte natuur. In de uitvoering is nog geen onderscheid te maken tussen deze verschillende categorieën. Hiervoor zal een plan van aanpak worden opgesteld dat er op is gericht dit onderscheid in de begroting 2008 wel te kunnen maken.

Agrarisch natuurbeheer betreft momenteel voor het grootste gedeelte beheer in beheersgebieden, een kleiner deel betreft tijdelijk agrarisch natuurbeheer in nieuwe natuurgebieden (zgn. overgangsbeheer).

23.14 Beheer van de natuur buiten de EHS en beschermen van de internationale biodiversiteit

Motivering

Nationaal

• Beheren van de natuur buiten de EHS.

• Voldoen aan de internationale verplichting om een of meer nationaal of internationaal belangrijke ecosystemen als nationaal park aan te wijzen.

• Duurzaam bescherming bieden aan alle doelsoorten van het Meerjarenprogramma Uitvoering Soortenbeleid 2005–2010.

Internationaal

• Voldoen aan de internationale verplichtingen die tot doel hebben het verlies aan biodiversiteit in de wereld een halt toe te roepen.

• Bijdragen aan een wereldwijde aanpak van een duurzame ontwikkeling en behoud van biodiversiteit.

• Identificeren van het PAN-Europees-Ecologische Netwerk te identificeren en ontwikkelen van een indicatieve kaart.

Instrumenten

• Wet- en regelgeving (Flora- en faunawet, Boswet, Vogel- en habitatrichtlijn, Internationale verdragen en richtlijnen binnen de EU);

• Subsidies (Programma Beheer en Groene diensten, w.o. de subsidieregeling ten behove van natuurbeheer buiten de EHS, met name agrarisch natuurbeheer en de nationale parken; subsidies aan (inter) nationale projecten en inter) nationale orhanisaties en secreatiaten en het (concept) Besluit Natuur Oost Europa);

• Overeenkomsten met internationale organisaties;

• Meerjarenprogramma Uitvoering Soortenbeleid 2005–2010

Activiteiten

• Het beheer buiten de EHS heeft betrekking op bestaande natuur (door SBB en anderen) en agrarisch natuurbeheer (wintergasten, weidevogels en natuurbraak.) Van de bestaande natuur wordt circa drievierde gesubsidieerd door LNV, het overige deel valt onder de verantwoordelijkheid van andere overheden of wordt beheerd en gefinancierd door derden.

• Het soortenbeleid heeft als doelstelling om voor doelsoorten van het Meerjarenprogramma Uitvoering Soortenbeleid 2005–2010 tijdig duurzame bescherming te bieden. Het streven is om voor alle doelsoorten waarvoor dat noodzakelijk is, in 2010 een beschermingsplan in uitvoering te hebben.

• Nederland heeft zich in internationaal verband verplicht om grootschalige gebieden die één of meer nationaal of internationaal belangrijke ecosystemen vertegenwoordigen, als Nationaal Park aan te wijzen. Het beleid is gericht op de instelling van 18 nationale parken. Het Rijk stimuleert de samenwerking van overheden, beheerders en grondeigenaren binnen de parken en investeert in de educatieve functie van de parken.

• Centraal in het internationaal natuurbeleid staat het doel om het verlies aan biodiversiteit in de wereld in 2010 een halt toe te roepen. De doelstelling van het internationale natuurbeleid wordt gerealiseerd door:

– het nakomen door Nederland van internationale verplichtingen;

– het actief bijdragen van Nederland in internationaal verband aan de wereldwijde aanpak van een duurzame ontwikkeling en behoud van de biodiversiteit. Dit vindt plaats door het versterken van beschermde gebieden, bufferzones en andere elementen van ecologische netwerken, het verduurzamen van het gebruik van biodiversiteit, met speciale aandacht voor agrobiodiversiteit en het verminderen van negatieve effecten van Nederlands handelen op de biodiversiteit in het buitenland.

• Het Pan-Europees Ecologische Netwerk (PEEN) dient in 2006 in alle landen van Europa te zijn geïdentificeerd en een indicatieve kaart van het PEEN te zijn ontwikkeld. In 2008 dienen alle kerngebieden van het PEEN voldoende te zijn beschermd.

Doelgroepen

Staatsbosbeheer, particuliere terreinbeherende organisaties, particuliere grondeigenaren, agrariërs en agrarische verenigingen, provincies, gemeenten, waterschappen, Rijkswaterstaat en Defensie.

Verwijzing

Beleidsprogramma Biodiversiteit Internationaal (TK 2001–2002, 28 450, nr. 1)

Prestaties

Voor een toelichting wordt verwezen naar de toelichting bij de prestatiegegevens van doelstelling 23.13

24 Landschap en Recreatie

Algemene beleidsdoelstelling

Behoud en ontwikkeling van een waardevol en kwalitatief aantrekkelijk landschap, dat toegankelijk is voor recreanten.

Omschrijving

De beleidsdoelstelling van het rijksbeleid is de versterking van de vier kernkwaliteiten van het landschap:

• verhoging van de natuurlijke kwaliteit: bodem, water, reliëf, aardkunde, flora en fauna;

• versterking van de culturele kwaliteit: cultuurhistorie, culturele vernieuwing, en architectonische vormgeving;

• verbetering van de gebruikskwaliteit: (recreatieve) toegankelijkheid, bereikbaarheid en meervoudig ruimtegebruik, aanwezigheid van toeristisch-recreatieve voorzieningen;

• versterking van de belevingskwaliteit: ruimtelijke afwisseling, informatiewaarde, contrast met de stedelijke omgeving, groen karakter, rust, ruimte, stilte en donkerte.

Dit beleidsartikel omvat twee thema's uit de Agenda Vitaal Platteland: landschap en recreatie.

• Landschap. Het landschap heeft belangrijke waarden voor de mensen van nu en straks. Daarom is het zaak om de identiteit, diversiteit en belevingswaarde van het landschap en van de cultuurhistorische en ecologische waarden van bijzondere landschappen te behouden en te versterken. De waardevolle en zeldzame delen van het cultuurlandschap, de Nationale Landschappen, zijn onderdeel van de nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur. Het rijksbeleid en beleidsinstrumenten zijn hierop in belangrijke mate geconcentreerd.

• Recreatie. Veel Nederlanders willen zich in hun vrije tijd ontspannen. Het aanbod, de kwaliteit en de diversiteit van recreatiegebieden zijn echter kleiner dan de vraag ernaar. De beleidsopgave is om meer recreatiegebieden te realiseren. Het huidige accent in het beleid ligt op het realiseren van grootschalige recreatiegebieden in de stedelijke omgeving en op landelijke routestructuren. Daarnaast wordt de toegankelijkheid van het platteland verbeterd voor recreatie van stedelingen en de burgers op het platteland zelf.

Grafiek 5: Procentuele verdeling uitgaven 2006 over operationele doelstellingen en apparaat

Landschap en recreatie

Bijdrage van LNV

LNV bevordert de betrokkenheid van de burgers bij «hun» landschap en schept condities voor het behoud, beheer, ontwikkeling en toegankelijkheid van het landschap. LNV investeert hierbij in een aantal nationale beleidsprioriteiten en faciliteert en stimuleert andere overheden, maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven bij de verhoging van de landschappelijke kwaliteit en de verbetering van de toegankelijkheid van het landelijk gebied.

Verantwoordelijkheid LNV

LNV is verantwoordelijk voor:

• Vier nationale beleidsprioriteiten: nationale landschappen, recreatie in en om de stad, routenetwerken en beheer recreatie voorzieningen. De Minister van VROM is verantwoordelijk voor de ruimtelijke aspecten van de uitvoering van het nationale landschapsbeleid.

• Faciliteren en stimuleren van activiteiten gericht op het generieke landschapsbeleid, de genoemde beleidsdoelstellingen en van overige zaken, zoals projectfinanciering, landschapsplanning en versterking recreatiesector o.a. door het leveren van kennis en deskundigheid.

Succesfactoren

Behalen van deze beleidsdoelstelling hangt vooral af van de samenwerking tussen nationale, regionale en lokale overheden.

Maatschappelijk effect

Het behalen van deze beleidsdoelstelling heeft als effecten:

• Behoud van de landschappelijk kwaliteiten van de nationale landschappen.

• verbeterde kernkwaliteiten (natuurwaarde, culturele waarde, gebruikerswaarde en belevingswaarde) van nationale en overige landschappen.

• Toegankelijke recreatiegebieden op zowel het platteland als in en om de stad.

• Toegenomen gebruikerswaarde van recreatiegebieden

* Dan zal een nulmeting plaatsvinden en kunnen ook streefwaarden worden ingevuld. In het jaarverslag 2006 zal verantwoording worden afgelegd over de indicatoren.

Verwijzing

Agenda Vitaal Platteland (TK 2004–2005, 29 576, nr. 1);

Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154);

Nota Belvedere (TK 1998–1999, 26 663, nr. 2).

Budgettaire gevolgen van beleid

Flexibiliteit van de programma-uitgaven

Budgetflexibiliteit

Toelichting op de apparaatsuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

24.11 Nationale Landschappen

Motivering

Behouden, beheren en versterken van de unieke landschappelijke, cultuurhistorische en natuurlijke kwaliteiten van 20 Nationale Landschappen.

Instrumenten

• Subsidies aan provincies/derden t.b.v. investeringsprojecten (Uitvoeringscontracten 2005/2006, SGB, Landinrichting, Subsidieregeling Belvedère); aan agrariërs en terreinbeherende organisaties t.b.v. landschapsbeheer (Programma beheer, Groene Diensten, Landschapsbeheer Nederland en SBB); aan Landschapsbeheer Nederland t.b.v. Meetnet Kleine Landschapselementen

• Onderzoek

• Voorlichting

Activiteiten

• De Nationale Landschappen zullen door de provincies exact worden begrensd op basis van door het rijk aangegeven globale gebiedsaanduiding in de Nota Ruimte. Zij behoeven een planologische bescherming conform de voorwaarden gesteld hierover in de Nota Ruimte. Met de provincies zullen nadere afspraken worden gemaakt over het ambitieniveau per Nationaal Landschap. Dit vormt de basis van de prestatieafspraken over Nationale Landschappen in het ILG.

• Het rijk concentreert zijn verantwoordelijkheid en middelen voor het landschapsbeheer en investeringen in landschap in de Nationale Landschappen. Dat betekent dat LNV binnen het thema landschap alleen in Nationale Landschappen de aanleg en beheer van landschapselementen en recreatieve voorzieningen cofinanciert. Er zullen dus geen nieuwe verplichtingen worden aangegaan op de beleidscategorieën:

– Verwerving en inrichting overig bos en landschap in landinrichting;

– Toegankelijkheid buiten Nationale Landschappen.

De aangegane verplichtingen worden uitgefinancierd.

• Het rijk heeft een specifieke verantwoordelijkheid voor het behoud en de ontwikkeling van de cultuurhistorie in de Nationale Landschappen. De betreffende uitgangspunten en randvoorwaarden zijn neergelegd in het Uitvoeringscontract 2005/2006 tussen rijk en provincies.

• Ook buiten de Nationale Landschappen zet het rijk zich in om het Belvédère doel «behoud door ontwikkeling» te realiseren. Dit gebeurt onder andere door de subsidieregeling Belvédère en door het activiteitenprogramma van het projectbureau Belvédère. In 2005 zal het actieprogramma ruimte en cultuur van start gaan, waarin activiteiten van het Belvédère beleid gestroomlijnd wordt met activiteiten van het architectuurbeleid.

Doelgroepen

Bestuurders en inwoners van Nationale Landschappen en burgers (recreanten, toeristen c.q. natuurliefhebbers).

Verwijzing

Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154);

Agenda Vitaal Platteland (TK 2003–2004, 29 576, nr. 1).

Prestaties

24.12 Landschap algemeen

Motivering

De kwaliteit van andere dan nationale landschappen behouden en versterken.

Instrumenten

• Wet- en regelgeving; (land)inrichtingsinstrumentarium)

• Projectfinanciering (Programmering Groeneveld; Financiering Rijksarchitect en activiteitenprogramma; World Exchange Countryside; projectfinanciering Architectuurinstellingen; ontwerpateliers);

• Landschapsplanning (Regeling Landschapsontwikkelingsplannen, Programmering debatten, tentoonstellingen e.d. in Kasteel Groeneveld).

Activiteiten

Het rijk heeft, naast haar specifieke verantwoordelijkheid voor de Nationale Landschappen, tevens een generieke verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het landschap. Provincies en gemeenten worden gevraagd om bij de inrichting en het beheer condities te scheppen zodat ontwikkelingen gepaard gaan met behoud en toename van landschappelijke kwaliteit. De volgende activiteiten zijn voorzien voor 2006:

• Opstellen kwaliteitsagenda, aansturen kennisontwikkeling, voorlichting en ondersteunen projecten van architectuurinstellingen

• Aansturing kennisontwikkeling via onderzoeksprogramma Landschap.

• Voorlichting & Communicatie

• Ontwikkelen van Kasteel Groeneveld als «Futurecenter»

• Aansturen uitvoering & evaluatie Landschapsontwikkelingsplannen

Doelgroepen

Provincies en gemeenten

Architectuurinstellingen (4) en landschappelijke organisaties (IVN, Vrienden van het Platteland, Stichting Natuur & Milieu, NIROV)

Verwijzing

Nota Ruimte (TK 2004–2005, 29 435, nr. 154);

Actieprogramma Ruimte & Cultuur (TK 2004–2005, 30 081 nr. 1);

Agenda Vitaal Platteland (TK 2003–2004, 29 576, nr. 1).

Prestaties

24.13 Recreatie in en om de stad

Motivering

Verkrijgen van meer dagrecreatiegebieden in en om de grote steden, ter opheffing van bestaande tekorten en ter voorkoming van toekomstige tekorten

Instrumenten

• Wet- en regelgeving ((Land)inrichtingsinstrumentarium, Kaderwet subsidies LNV (projectbijdrage); Subsidies (Subsidieregeling Gebiedsgericht Beleid, SGB);

• Grondverwerving

• Grote Steden Beleid 2005–2009 ISV-2

Activiteiten

De volgende activiteiten zijn voorzien voor 2006:

• Afsluiten uitvoeringscontracten Rijk met individuele provincies (om de stad)

• Tot stand brengen uitvoeringsafspraken prestatieconvenant (in de stad/G30)

• Innovatieprogramma Stedelijke Vernieuwing (IPSV)

• Bufferzoneconvenant (LNV-VROM)

• Tot stand brengen verstedelijkingsafspraken 2010

• Vormgeven Rood met Groen constructies

Doelgroepen

Recreatiegroen in de stad; burgers van de grote steden (G30)

Recreatiegroen om de stad; burgers (recreanten) in de stedelijke omgeving

Verwijzing

Agenda Vitaal Platteland, (TK 2003–2004, 29 576, nr. 1).

Nota samenwerking aan de krachtige stad (TK 2003–2004, 21 062, nr. 116)

Prestatieconvenanten (TK 2004–2005, 30 128, nr. 1)

Prestaties

24.14 Recreatie algemeen

Motivering

Toegankelijk platteland en een hoogwaardig voorzieningsniveau in recreatiegebieden

Instrumenten

• Wet- en regelgeving; (Land)inrichtingsinstrumentarium)

• Subsidies (Bijdrage aan Staatsbosbeheer t.b.v. recreatie, Bijdrage aan Rijksrecreatieschappen Grevelingen en Midden-delfland), Regeling Kwaliteitsimpuls Groene Hart; Regeling Versterking Recreatie (RVR).

Activiteiten

• Realiseren landelijke routenetwerken

• Stimuleren toegankelijkheid platteland

• Deelnemen aan en programmeren via landelijk platform Groene Hart

• Beheren recreatiegebieden (SBB, recreatieschappen)

• Versterken kennis en deskundigheid recreatiesector

Doelgroepen

Burgers (recreanten)

Verwijzing

Agenda Vitaal Platteland (TK 2003–2004, 29 576, nr. 1).

Prestaties

25 Voedselkwaliteit en Diergezondheid

Algemene beleidsdoelstelling

Er is sprake van kwalitatief hoogwaardig voedselaanbod en consumptiepatroon en een hoog gezondheidsniveau van de Nederlandse veestapel.

Omschrijving

Deze doelstelling richt zich zowel op de productie als consumptie van voedsel. Dierhouders, producenten en consumenten hebben hierin een eigen verantwoordelijkheid. Dierhouders en producenten van voedsel zijn primair verantwoordelijk voor het waarborgen van de diergezondheid en voedselveiligheid. Consumenten hebben een eigen verantwoordelijkheid om op een zorgvuldige en veilige manier met voedsel om te gaan. LNV heeft als taak om – veelal in internationaal en Europees verband – eisen en voorwaarden te stellen waarbinnen partijen hun verantwoordelijkheid kunnen invullen en LNV controleert op transparante en consequente wijze. Het doel van het beleid op het gebied van voedselkwaliteit en diergezondheid is dat het gezondheidsniveau van de Nederlandse veestapel hoog blijft en dat er sprake is van een kwalitatief hoogwaardig voedselaanbod en consumptiepatroon. Zo worden de gezondheidseffecten van voedselrisico's beheerst, en blijft het vertrouwen in voedsel behouden.

Grafiek 6: Procentuele verdeling uitgaven 2006 over operationele doelstellingen en apparaat

Voedselkwaliteit en diergezondheid

Bijdrage van LNV

In internationaal en Europees verband worden normen gesteld aan de voedselkwaliteit en diergezondheid. LNV draagt namens Nederland bij aan het totstandkomen van deze normen. Binnen de internationale kaders:

• stelt LNV eisen en voorwaarden waarbinnen de voedselproductie kan plaatsvinden en controleert op transparante en consequente wijze

• stelt LNV eisen en voorwaarden aan de preventie, early warning en effectieve bestrijding van dierziekten

• zorgt LNV dat de consument in staat wordt gesteld om een geïnformeerde keuze te kunnen maken ten aanzien van voedselkwaliteit

Verantwoordelijkheid LNV

LNV is op de beleidsterreinen voedselkwaliteit en diergezondheid verantwoordelijk voor het bieden van de (wettelijke) kaders waarbinnen producenten en consumenten elk hun verantwoordelijkheid kunnen invullen. LNV is ook verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van wettelijke kaders.

Op het gebied van voedselveiligheid deelt LNV de verantwoordelijkheid met VWS. LNV is verantwoordelijk voor de vleeskeuring en voor de goedkeuring van de hygiënecodes voor bedrijven in de primaire productie.

Op het gebied van diergezondheid is LNV in geval van een uitbraak van een besmettelijke dierziekte verantwoordelijk voor een zo snel en effectief mogelijke bestrijding van de ziekte.

Succesfactoren

Het behalen van deze doelstelling hangt af van:

• De naleving van het normenkader ten aanzien van voedselveiligheid, kwaliteit, handel en diergezondheid

• Bewustzijn en bereidheid van de consumenten, producenten en retail tot een verantwoorde productie, behandeling en bereiding van voedsel

• De mogelijkheid om aangifteplichtige dierziekten buiten Nederland te houden.

Maatschappelijk effect

Het behalen van deze doelstelling heeft als beoogde maatschappelijke effecten dat:

• Vertrouwen van consumenten, EU en handelspartners in in Nederland geproduceerd voedsel wordt behouden

• Gezondheidseffecten als gevolg van voedselrisico's worden beheerst

• Dieren gezond zijn en blijven en de kosten van uitbraken van dierziekten worden beperkt

De VWA meet jaarlijks het vertrouwen van consumenten in voedsel. Dit wordt uitgedrukt in een waarde op de schaal 1-5.

Omdat een zo klein mogelijk aantal (0) uitbraken van aangifteplichtige ziekten een permanent geldende doelstelling is, is voor deze streefwaarde geen einddatum opgenomen in de kolom «Planning». Dat zich desondanks besmettingen voordoen is onvermijdelijk; zo was er bijvoorbeeld in 2004 sprake van 17 bedrijven waarop scrapie werd geconstateerd en 6 gevallen van Psittacose. De aantallen betreffen bedrijven die onderzocht zijn naar aanleiding van een klinische verdenking en positief bevonden dieren uit de reguliere monitoringsprogramma's (bijv. BSE en TSE).

De omvang van de kosten en gevolgschade bij een uitbraak van een dierziekte wordt per uitbraak geëvalueerd. Daarom zijn hiervoor geen jaarlijkse raming en streefwaarde opgenomen.

Verwijzing

Nota voedselveiligheid (TK 2004–2005, 26 991, nr. 115 en 119)

Budgettaire gevolgen van beleid

Flexibiliteit van de programma-uitgaven

Budgetflexibiliteit

Toelichting budgetflexibiliteit

Het relatief grote percentage beleidsmatig gereserveerde programma-uitgaven op operationele doelstelling 25.11 wordt voor het overgrote deel gevormd door het budget dat gereserveerd is voor de overheidsbijdrage destructie (€16 mln).

Toelichting op de apparaatuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

25.11 Bevorderen van kwalitatief hoogwaardig voedselaanbod en consumptiepatroon

Motivering

Het voedselkwaliteitsbeleid richt zich op het brede spectrum aan waarden dat verbonden is met de productie en consumptie van voedsel. De overheid wil niet alleen een hoog voedselveiligheidsniveau handhaven, maar ook bevorderen dat andere kwaliteitsaspecten worden geïntegreerd in de voedselkolom. Producenten worden aangezet tot de productie van kwalitatief hoogwaardige producten. Consumenten worden gestimuleerd om, op basis van een adequate informatievoorziening, een bewuste en – vanuit kwaliteitsperspectief bezien – verantwoorde keuze te maken bij de samenstelling van het voedselpakket. Daarbij wil de overheid de consument ook bewust maken van het belang van een zorgvuldige voedselbehandeling en -bereiding.

Instrumenten

• Wet- en regelgeving (Europese Wet- en regelgeving op het gebied van voedsel- en diervoederveiligheid en diergeneesmiddelen, Destructiewet, Kaderwet Diervoeders, Diergeneesmiddelenwet, Landbouwwet, Wet uitvoering Diergeneeskunde, hygiënecodes op het gebied van traceerbaarheid en HACCP)

• Subsidies (overheidsbijdrage op destructie, subsidies aan VCN en Consumentenbond)

• Bijdragen aan RWT's (bijdrage aan COKZ)

• Overleg/coördinatie/diplomatie (internationale samenwerking, interdepartementaal overleg crisismanagement en terrorismebestrijding)

• Inspecties/controle (controle en handhaving van wet- en regelgeving door AID en VWA, keuring dierlijke (bij)producten)

• Voorlichting en communicatie (Strategische dialoog voedselkwaliteit, Consumentenplatform, voorlichting over biotechnologie en I&R)

• Onderzoek en monitoring (onderzoek zoönosen en TSE's, pilots alternatieve verwerking slachtafvallen en toezicht op controle)

Activiteiten

• Opstellen, implementeren en uitvoeren van – meest Europese regelgeving voor de veiligheid van diervoeders en levensmiddelen van plantaardige en dierlijke oorsprong in relatie tot o.a. zoönosen en TSE's, hygiëne, contaminanten dierlijke bijproducten, genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders, veterinaire buitengrenscontroles.

• Borging kwaliteit en veiligheid door opsporing, controle en handhaving, inclusief de Beleidsagenda hormonen en de Kaderwet Diervoeders

• Toezicht op controle: onderzoek naar mogelijkheden voor de ontwikkeling van toezicht op controle in de diervoedersector; pilotprojecten

• Integratie Vleeskeuring in productieketen

• Early warning, monitoring en bewaking, koppeling voedselketeninformatie, preventie en hygiënemaatregelen

• Verkenning mogelijkheden openbaarmaking controlegegevens (kijkje in de keten)

• Themabijeenkomsten Consumentenplatform

• Versterking internationale samenwerking door: capacitybuilding, technische assistentie, ondersteuning exportcertificering

• Crisismanagement en -organisatie, inclusief oefeningen en beleidsstrategie chemisch, biologisch, radiologisch en nucleair (CBRN) terrorisme.

Doelgroepen

Agrariërs, ketenpartijen, certificerende organisaties en burgers (consumenten)

Verwijzing

Nota «Veilig voedsel voor iedereen; een gezamenlijke verantwoordelijkheid' (TK 2004–2005, 26 991, nr. 115) Brief over de verantwoordelijkheidsverdeling tussen VWS en LNV voor voedselveiligheid (TK 2004–2005, 26 991, nr. 119)

Brief over evaluatie van de destructieregelgeving ten aanzien van bepalingen die marktwerking in de weg kunnen staan (TK 2004–2005, 27 495, nr. 27)

Jaarverslag van de Voedsel en Waren Autoriteit over het jaar 2003 (LNV0 400 665, d.d. 1 november 2004)

Prestaties

* verschilt per sector

** omdat het instrument «toezicht op controle» zich nog in de fase van pilotprojecten bevindt, is het momenteel niet mogelijk om streefwaarden vast te stellen na 2006.

25.12 Handhaven diergezondheidsniveau

Motivering

Het diergezondheidsbeleid is gericht op het voorkomen van uitbraken van aangifteplichtige dierziekten. Indien zich desondanks toch een uitbraak voordoet, zijn de inspanningen van LNV erop gericht dat de gevolgen van een uitbraak van dierziekte beperkt blijven. In dat geval staan centraal het behoud van de gezondheid van de dierpopulatie en de bescherming van de volksgezondheid tegen risico's die verband houden met dierziekten. Daarbij wordt rekening gehouden met de intrinsieke waarde van het dier en worden verstoringen van de (inter)nationale handel zo veel mogelijk voorkomen.

Instrumenten

• Wet- en regelgeving (Europese wet- en regelgeving op het gebied van diergezondheid en dierziektebestrijding, Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren)

• Overleg/coördinatie/diplomatie (beïnvloeding van het Europese dierziektebeleid, beleidsdraaiboeken dierziektecrises, productie en beheer van vaccinvoorraden)

• Inspecties/controle (controle en handhaving van wet- en regelgeving door AID en VWA)

• Voorlichting en communicatie (voorlichting over I&R en preventieve diergezondheid)

• Onderzoek en monitoring (programma's ter bewaking en monitoring van dierziekten (bijdrage aan DGF), onderzoek naar vaccins tegen besmettelijke dierziekten)

Activiteiten

• Nederlandse inzet voor aanpassing Europees non-vaccinatiebeleid

• Preventieve diergezondheid: integratie I&RVL, voorlichting en communicatie over bestrijding en preventie, project informatieen toezichtsnetwerk

• Handhaving veterinaire veiligheid: bewakingsprogramma's brucellose, leukose, brucella, KVP, MKZ, AI, etc.

• Crisisorganisatie en -management dierziektebestrijding, vaccinontwikkeling, -productie en -beheer, oefeningen, beleidsdraaiboeken

• I&R schapen en geiten; implementatie van en voorlichting over nieuwe EU regelgeving, nieuwbouw centrale database

Doelgroepen

Alle beroepsmatige en particuliere dierhouders, agrariërs, ketenpartijen, certificerende organisaties en burgers (consumenten).

Verwijzing

Begroting Diergezondheidsfonds 2006

Brief over wijziging «Convenant financiering bestrijding besmettelijke dierziekten LNV-PVV-PPE-PZ» (TK 2004–2005, 29 800 F, nr. 6)

Brief over preventiebeleid dierziekten schapensector, elektronische identificatie schapen- en geitensector en scrapie-aanpak (TK 2004–2005, 29 683 en 29 800 XIV, nr. 3)

Prestaties

26 Kennis en Innovatie

Algemene beleidsdoelstelling

Hoogwaardige kennis voor het agrofoodcomplex en de groene ruimte en optimale benutting van deze kennis.

Omschrijving

Kennis en innovatie zijn belangrijk voor de ondersteuning van het LNV-beleid en de LNV-sectoren. Veranderingen in concurrentiepositie en maatschappelijke randvoorwaarden binnen alle LNV-sectoren vragen om regelmatige herijking van kennisnetwerken, kennisvoorzieningen en instrumenten.

LNV opteert voor een integraal kennis- en innovatiebeleid waarbij regionaal en (inter)nationaal wordt samengewerkt. De grotere rol van de EU komt specifiek voor kennisbeleid tot uitdrukking in onder andere de Lissabonafspraken. In het verlengde hiervan zijn er nationale initiatieven ten aanzien van kennis, innovatie en onderwijs. De beschikbare kennis moet sneller ontsloten en benut worden o.a. door meer samenwerking van universiteiten, onderzoeksinstellingen en bedrijven. Voor het (beroeps)onderwijs is een belangrijke rol weggelegd, niet alleen voor de opleiding van toekomstige beroepsbeoefenaren, maar ook als partij bij regionale kenniscirculatie en innovatie. Leerlingen en docenten komen immers meer dan voorheen in contact met de beroepspraktijk en onderzoek via onder andere stages, leerbedrijven en kenniskringen.

Grafiek 7: Procentuele verdeling uitgaven 2006 over operationele doelstellingen en apparaat

Kennis en innovatie

Bijdrage van LNV

LNV wil vooroplopen met het groene kennissysteem en pro-actief inspelen op nieuwe wensen vanuit LNV-sectoren en het LNV-beleid. Ontwikkeling, verspreiding en toepassing van kennis en onderwijs moeten aansluiten op datgene wat voor innovaties nodig is en waar ondernemers behoefte aan hebben. LNV zal de huidige infrastructuur, die sterk kennisgedreven is, ombuigen naar een meer innovatiegedreven structuur. Het groene beroepsonderwijs moet meer benut worden voor kenniscirculatie ter ondersteuning van LNV-beleid. Vernieuwing en samenwerking van het initiële onderwijs zijn daarvoor een noodzakelijke voorwaarde. LNV maakt hierover meerjarenafspraken (2005–2010) met de gezamenlijke groene kennisinstellingen in het verlengde van soortgelijke afspraken samen met OCW per geleding. Naast kenniscirculatie en onderwijsvernieuwing gaat het ook om herijking van de ondersteuningsstructuur. Er is met de instellingen een toegesneden overleg- en uitvoeringsstructuur ingericht. Het geheel wordt aangeduid met de werktitel «Groene kenniscoöperatie».

Samengevat zorgt LNV dat:

• het kennisstelsel worden gewaarborgd en vernieuwd;

• de samenhang tussen instellingen wordt verbeterd en bestendigd;

• de ontwikkeling en benutting van kennis in het agrofoodcomplex en de groene ruimte wordt bevorderd in lijn met de beleidsdoelstellingen van LNV.

Verantwoordelijkheid LNV

LNV is verantwoordelijk voor het doen voortbrengen en benutten van hoogwaardige kennis voor de agrofoodsector en de groene ruimte overeenkomstig maatschappelijke beleidsvragen terzake.

Succesfactoren

Samenwerking met bedrijven en tussen andere overheden (op nationaal en internationaal niveau), onderwijs- en onderzoeksinstellingen.

Maatschappelijk effect

Behalen van deze doelstelling heeft als effect dat:

• kennis in het agrofoodcomplex en de groene ruimte bijdraagt aan duurzaam ondernemen, veilig voedsel, natuur en vitaal platteland;

• er voldoende gekwalificeerde beroepsbeoefenaren zijn voor het agrofoodcomplex en de groene ruimte;

• er een internationaal hoogwaardig kenniscentrum is voor agrofoodcomplex en groene ruimte.

Prestaties

¹ De onderzoeksinstellingen van DLO worden afzonderlijk één maal per vier jaar gevisiteerd door een (internationaal) panel van deskundigen. De onderzoeksscholen van Wageningen Universiteit, waarbinnen alle onderzoek is georganiseerd, worden eenmaal per 6 jaar beoordeeld door de KNAW op thematische organisatie van onderzoek en de kwaliteit van opleiding van jonge onderzoekers. Opleidingen van universiteiten en hogescholen worden binnen een cyclus van 6 jaar gevisiteerd door een visiterende en beoordelende instantie die wordt erkend door de NVAO volgens de systematiek van de NVAO.

² Voor deze indicator wordt gestreefd naar verbreding van de gemeten benutting naar maatschappelijke benutting

Verwijzing

Beleidsbrief Groen onderwijs 2010 (TK 2001–2002, 27 417, nr. 5)

Plan van Aanpak Harmonisatie Groen Onderwijs (TK 2003–2004, 27 417, nr. 7)

Budgettaire gevolgen van beleid

Flexibiliteit van de programma-uitgaven

Budgetflexibiliteit

Toelichting op de apparaatsuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

26.11 Waarborgen van het kennisstelsel

Motivering

Een kwalitatief hoogwaardig en doelmatig functionerend innovatief stelsel van groen onderzoek en onderwijs garanderen.

LNV hecht aan een solide kennisbasis op het terrein van voedsel en groen. LNV financiert structureel een belangrijk deel van de onderzoeksinfrastructuur voor voedsel en groen via de Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO) als onderdeel van Wageningen UR. OCW neemt andere delen van de kennisinfrastructuur die voor het LNV-beleidsterrein relevant zijn (o.a. overige universiteiten, TNO) voor haar rekening. LNV oefent op de invulling van de kennisbasis invloed uit door op hoofdlijnen gewenste accenten aan te geven.

Het onderwijs (VMBO, MBO, HAO en Wageningen Universiteit), onder beleidsmatige verantwoordelijkheid van LNV, is een uiting van de sterke historische banden in de LNV-sectoren tussen onderwijs, onderzoek, voorlichting en bedrijfsleven. LNV volgt het generieke onderwijsbeleid van OCW rekening houdend met de specifieke situatie van het groene onderwijs. Gelijke ontwikkelingsmogelijkheden voor groen en overig onderwijs zijn cruciaal. Daarom geven LNV en OCW gezamenlijk prioriteit aan de aanpak van knelpunten in de wet- en regelgeving in het kader van het project harmonisatie groen onderwijs (in uitwerking op de beleidsbrief Groen onderwijs 2010, maart 2002).

Instrumenten

Onderzoek

• Subsidies (Regeling subsidie Stichting DLO voor subsidie van Kennisbasisonderzoek.)

Onderwijs

• Wet- en regelgeving (Wet op het Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek (WHW) op basis waarvan het hoger en wetenschappelijk onderwijs en onderzoek worden bekostigd, alsmede het hierop gebaseerde Bekostigingsbesluit,

• Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) op basis waarvan AOC's (VBO en MBO) worden bekostigd,

• Wet op het Voortgezet Onderwijs (WVO) op basis waarvan categoriale scholen VBO, mavo's, scholengemeenschappen, en afdelingen praktijkonderwijs worden bekostigd,

• Wet op het Onderwijs Toezicht op basis waarvan het toezicht wordt uitgevoerd.

• Afspraken met betrekking tot (gelijke) bekostiging van onderwijs LNV t.o.v. OCW. Het betreft overeenkomstige behandeling bij mutaties in onderwijsvraag en als gevolg van beleidsintensiveringen of ombuigingen.

• Subsidies (Afrika Studie Centrum en Akademie Hoogleraren KNAW)

• Maatregelen ter verbetering van verantwoording, toezicht en controle.

• Kaders van KNAW en NVAO voor visitatie en beoordeling.

Activiteiten

• Het borgen van een groene onderzoeksinfrastructuur.

• Bekostiging, toezicht en monitoring van de infrastructuur van het initieel groen onderwijs.

Doelgroepen

Onderzoek- en onderwijsinstellingen, bedrijven, onderwijsvolgenden en maatschappelijke organisaties.

Verwijzing

• Beleidsbrief Groen onderwijs 2010, maart 2002 (TK 27 417, nr. 5).

Prestaties

¹ De wet op het onderwijstoezicht bepaalt dat de onderwijsinspectie de kwaliteitszorg bij de instellingen periodiek beoordeelt. Weergegeven is het percentage van de instellingen dat aan de norm voldoet.

² De gemiddelde verblijfsduur van ingeschreven deelnemers waarin het einddiploma wordt behaald moet volgens de norm minder dan 15 % boven het landelijk gemiddelde liggen. Het percentage geeft het aantal instellingen aan waar dit het geval is.

26.12 Benutten van de samenhang tussen instellingen

Motivering

Kennis en faciliteiten delen tussen groene kennisinstellingen, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, LNV en overige departementen.

LNV wil samen met de instellingen investeren in een functionele, efficiënte en samenhangende ondersteuningsstructuur. Deze structuur is gericht op het delen van faciliteiten en kennis tussen (groene) kennisinstellingen, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en LNV zowel bij structurele activiteiten (zie 26.11) als bij vernieuwingen (zie 26.13 en 26.14).

LNV zorgt dat de ondersteuningsstructuur, die deels specifiek groen is en deels onderdeel uitmaakt van de algemene infrastructuur (onderwijsbeleid OCW/innovatiebeleid EZ), zich kan ontwikkelen. De ontwikkelingen moeten aansluiten bij de veranderingen in de LNV-sectoren en bij algemene en «groene» onderwijsveranderingen. De doelstellingen en activiteiten voor vernieuwing van de initiële groene opleidingen (zie 26.13) en kenniscirculatie voor het LNV-beleid (zie 26.14) zijn daarbij richtinggevend. ICT moet daarbij zijn werking hebben binnen de verschillende ondersteunende activiteiten en ook in de vorm van een hoogwaardige sectorale informatie- en ICT-infrastructuur voor publieke kennis. Via Groen Kennisnet, een Virtueel Kennisplatform, stimulatie van leerbedrijven en professionalisering van kennisbeleid worden de samenwerkingsprojecten van onderwijs, onderzoek, praktijk en LNV ondersteund. Bij de herijking van de ondersteuningsstructuur worden ook voorzieningen binnen Wageningen Universiteit en Research (o.a. bibliotheek, ICT, rekencentrum, faciliteiten voor internationale samenwerking, onderwijskundig onderzoek) betrokken.

Instrumenten

• Subsidie (aan het Innovatienetwerk groene ruimte en agrocluster).

• Wet- en regelgeving (Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) op basis waarvan IPC's en Aequor worden bekostigd).

• Groene Kennis Coöperatie

Activiteiten

• Het ontwikkelen van innovaties door het bij elkaar brengen van kennis uit praktijk- en onderzoekswereld (Innovatienetwerk).

• Stimuleren van praktijksituaties met specifieke en dure apparatuur en faciliteiten (IPC's).

• In overleg met het bedrijfsleven zorgen voor selectie/begeleiding van leerbedrijven en exameneisen voor MBO (kwalificatiestructuur) (Aequor).

• Benutten van gemeenschappelijke (ICT) voorzieningen (Groen Kennisnet). Ontwikkelen van leermiddelen (Ontwikkelcentrum).

• Het verzorgen van onderwijskundige begeleiding (LPC's). Kwaliteisverbetering examens (KCE). Ontwikkeling examens en toetsing (CITO).

• Dienstverlening vernieuwing groen onderwijs (WU Vakgroep ECS).

Doelgroepen

Onderzoek- en onderwijsinstellingen, bedrijven, onderwijsvolgenden en maatschappelijke organisaties.

Verwijzing

• Plan van Aanpak Harmonisatie Groen Onderwijs (TK 2003–2004, 27 417 nr. 7).

Prestaties

¹ Er wordt gestreefd naar een toename van het aantal geaccrediteerde leerbedrijven. Door selectie als gevolg van hogere eisen die gesteld worden aan leerbedrijven zal het aantal op korte termijn iets dalen.

26.13 Vernieuwen van kennisstelsel

Motivering

Onderzoek en onderwijs in de groene onderzoek- en onderwijsinstellingen vernieuwen, in lijn met algemeen rijksbeleid van de overheid ter zake, maar rekening houdend met de specifieke situatie van het groene onderwijs en onderzoek.

Voor het onderzoek worden – in lijn met het kabinetsbeleid – de strategische speerpuntprogramma's bij onderzoekinstellingen en samenwerkingsverbanden gefinancierd. Voorbeelden zijn projecten in het kader van het Besluit subsidies investeringen kennisinfrastructuur (BSIK) waaronder Transitie Duurzame Landbouw. De vernieuwing bij dit project voor duurzame systeeminnovatie heeft betrekking op het inbedden van alle relevante partijen in een kennisketen om zodoende een duurzame, pluriforme en meerwaardige landbouw te bereiken. Andere voorbeelden zijn de ontwikkelingen in het kader van Flowers & Food als sleutelgebied van het Innovatieplatform én ontwikkelingen in het kader van de voor Innovatie beschikbare FES-middelen. LNV zet hierbij steeds in op een zo effectief mogelijke benutting van de beschikbare middelen voor de LNV-terreinen.

Voor de onderwijsvernieuwing zijn Vitaal & Samen en het OCW-beleid richtinggevend c.q. kaderstellend.

Het curriculum van de groene opleidingen zal steeds meer de vorm krijgen van een competentiegerichte leeromgeving met doorlopende leerlijnen. Deze richt zich op de individuele wensen en mogelijkheden van de leerling/student en op leren in een praktische context. Onderwijsinstellingen kunnen zich op deze wijze ontwikkelen tot kenniscentra met een schakelfunctie tussen enerzijds (praktijk)onderzoek en LNV en anderzijds bedrijfsleven en maatschappij als geheel.

Instrumenten

Onderzoek

• Subsidie aan Transforum (Transitie duurzame landbouw).

Onderwijs

• aan AOC's voor praktijkleren binnen AOC's (School als Kenniscentrum) en via AOC's (vraagsturing),

• aan groene onderwijsinstellingen voor onderwijskundige innovatieprojecten groen onderwijs,

• aan groene onderwijsinstellingen voor OCW-conforme vernieuwingsprojecten.

Activiteiten

Onderzoek

• Stimuleren van samenwerkingsverbanden en strategische speerpuntprogramma's bij onderzoeksinstellingen gericht op verbeteren kennisinfrasructuur (Transforum).

Onderwijs

• Stimuleren van leren in/uit de praktijk.

• Stimuleren van innovatieprojecten specifiek voor het groen onderwijs op gebieden: competentiegericht toetsen en examineren, leren op maat, leren in/uit de praktijk, de nieuwe onderwijsgevende, burgerschap, ondernemerschap.

• OCW-conform invoeren van een nieuwe diplomastructuur en nieuwe leertrajecten, instellen lectoren en kenniskringen binnen het hoger onderwijs.

Doelgroepen

Onderzoek- en onderwijsinstellinge, bedrijven, onderwijsvolgenden en maatschappelijke organisaties.

Verwijzing

• Beleidsbrief Groen Onderwijs 2010 (TK 2001–2002, 27 417, nr. 5).

Prestaties

¹ Het groene onderwijs wordt betrokken bij het onderzoek van de onderwijsinspectie naar de doorstroming in de beroepskolom

² Daarnaast stroomt ca. 46 % door naar het niet groen MBO

³ Daarnaast stroomt ca. 5 % door naar het niet groen HBO

26.14 Ondersteunen LNV-beleid met kennis

Motivering

LNV verstrekt onderzoeksopdrachten aan publieke en private instellingen. Opdrachten komen tot stand door het formuleren van kennisvragen uit het beleidsproces. Dit gebeurt bijna altijd in interactie met de vragende partijen en op basis van beleidsambities, verkenningen en maatschappelijke signalen. De onderzoekopdrachten worden langs twee lijnen uitgezet. Er wordt gewerkt met programmering van DLO-activiteiten op basis van de regeling subsidie Stichting DLO. Om de scope van het beleidsondersteunende onderzoek te verbreden en daar kennis te halen die voor LNV relevant is worden daarnaast opdrachten aanbesteed in een open kennismarkt.

Wettelijke onderzoekstaken zijn gebaseerd op wettelijke verplichtingen en internationale verdragen. Het betreft onderzoek naar o.m. diergezondheid, voedselveiligheid, visserij, natuur en milieu, genetische bronnen en economische informatievoorziening. LNV stelt deze taken veilig door structurele financiering van faciliteiten en de uitvoering van dit onderzoek. Deze taken worden met de financiering vastgelegd in uitvoeringsovereenkomsten.

LNV ziet een belangrijke rol voor het onderwijs weggelegd in de beantwoording van beleidsgerelateerde kennisvragen, met name in regionale netwerken met het midden- en kleinbedrijf. LNV wil het onderwijs meer benutten als schakel tussen enerzijds (praktijk)onderzoek en LNV en anderzijds de regionale ontwikkelingen (bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, e.d.). LNV stimuleert genoemde regionale ontwikkelingen via de eerder bij 26.13 aangeduide regeling Innovatie Groen Onderwijs.

Betrokkenen moeten de juiste maatregelen kunnen treffen om aan doelstellingen van LNV-beleid te voldoen. Voor het communiceren met diverse doelgroepen worden voorlichtingsopdrachten verstrekt die aansluiten bij de LNV-hoofdthema's duurzaam ondernemen, veilig voedsel, levende natuur, vitaal platteland.

Instrumenten

• Subsidies, (Regeling subsidie Stichting DLO voor subsidie van onderzoeksprogrammering en wettelijke onderzoekstaken),

• aan instellingen voor onderzoeksprojecten,

• aan groene onderwijsinstellingen voor regionale groene innovatieprojecten,

• voor voorlichtingsprojecten).

Activiteiten

• Verstrekken van onderzoeksopdrachten.

• Doen uitvoeren van uitvoeringsovereenkomsten wettelijke onderzoekstaken.

• Via regionale kenniscirculatieprojecten, in samenwerking met bedrijfsleven en onderzoek, bevorderen van kennisdoorstroming, kennisbenutting en professionaliseren van het groen onderwijs als kenniscentrum.

• Verstrekken van voorlichtingsopdrachten.

Doelgroepen

Onderzoek- en onderwijsinstellingen, bedrijven en maatschappelijke organisaties

Prestaties

27 Reconstructie

Algemene beleidsdoelstelling

Een vitaal platteland in de concentratiegebieden intensieve veehouderij met name in Zuid en Oost Nederland.

Omschrijving

Het rijk geeft de komende jaren prioriteit aan de reconstructie van de zandgebieden in Zuid- en Oost-Nederland (Overijssel, Gelderland, Utrecht, Noord-Brabant en Limburg). Het doel van deze reconstructie is het bevorderen van een goede ruimtelijke structuur, in het bijzonder met betrekking tot landbouw, natuur, bos en landschap, recreatie, water, milieu en infrastructuur, alsmede het verbeteren van een goed woon-, werk- en leefklimaat en van de economische structuur.

Het rijk wil verder ruimte bieden voor de aanpak van knelpunten buiten de reconstructiegebieden in Zuid- en Oost-Nederland.

Grafiek 8: Procentuele verdeling uitgaven 2006 over operationele doelstellingen en apparaat

Reconstructie

Bijdrage van LNV

LNV faciliteert de provincies bij het tot stand komen van gebiedsgericht (integraal) beleid waarin de sectorale rijksdoelen gerealiseerd worden.

Verantwoordelijkheid LNV

LNV is verantwoordelijk voor het wettelijk kader, middelen voor de rijksdoelen en coördinatie van rijksinzet.

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling hangt af van het bestuurlijke draagvlak, het formuleren van integraal werken als rijksdoel

Maatschappelijk effect

De beleidseffecten worden nader bepaald bij de evaluatie van de Reconstructiewet in 2006.

Verwijzing

Agenda Vitaal Platteland (TK 2003–2004, 29 576, nr. 1)

Voortgangsrapportages Reconstructie (TK 2004–2005, 29 200, nr. 76; TK 2004–2005, 29 200, nr. 14 en TK 2004–2005, 29 200, nr. 85)

Budgettaire gevolgen van beleid

Flexibiliteit van de programma-uitgaven

Budgetflexibiliteit

Toelichting op de apparaatsuitgaven

Toelichting op de ontvangsten

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

27.11 Uitvoeren reconstructie

Motivering

Twaalf vitale plattelandsgebieden in Zuid en Oost Nederland. Er is sprake van een gestapelde problematiek. Zonder integrale aanpak geen duurzame ontwikkeling van landelijk gebied.

Het rijk hecht veel waarde aan de reconstructie van de zandgebieden en heeft daarom extra middelen uitgetrokken voor de realisatie ervan. De reconstructie zandgebieden is als zodanig geen rijksdoel, maar een gebiedscategorie waarbinnen diverse doelen worden gerealiseerd. De rijksdoelstellingen van de reconstructie voor de zandgebieden liggen op het terrein van:

a. Flankerende maatregelen voor de EHS;

b. Duurzame landbouw;

c. Duurzaam waterbeheer;

d. Overige maatregelen.

Instrumenten

• Wet- en regelgeving (Reconstructiewet)

• Subsidies (Subsidieregeling Gebiedsgericht Beleid (SGB), (land)inrichting, Verplaatsing Intensieve Veehouderij)

Activiteiten

• Afsluiten Uitvoeringscontracten met de vijf reconstructieprovincies

• Monitoren en evalueren uitvoering

• Implementatie EU beleid zoals Kaderrichtlijn Water

Doelgroepen

Bedrijven en burgers (bewoners en recreanten (via de provincies)).

Prestaties

Afbakening & invulling van de indicatoren volgt na de oplevering van het MJP-2 (onderdeel van Agenda Vitaal Platteland) in februari 2006.

2.3 De niet-beleidsartikelen

28 Nominaal en onvoorzien

Dit niet-beleidsartikel bevat de posten prijsbijstelling, loonbijstelling en onvoorzien.

Budgettaire gevolgen

28.11 Prijsbijstelling

Op dit onderdeel worden de uit de aanvullende post prijsbijstelling ontvangen bedragen geboekt tot toerekening plaatsvindt aan prijsgevoelige begrotingsartikelen. Deze toerekening van de prijsbijstelling 2005 heeft inmiddels plaatsgevonden.

28.13 Onvoorzien

Onder artikel 28.13 «Onvoorzien» is de PIA inkooptaakstelling opgenomen waarmee de LNV-begroting is verlaagd. Deze is nog niet verdeeld over de artikelen.

29 Algemeen

Op dit artikel worden de uitgaven, zowel apparaat als programma, toegelicht die niet vallen onder de beleidsartikelen. Dit betreft de apparaatsuitgaven van een aantal algemene onderdelen van het kerndepartement, internationale contributies en de uitvoering van EU maatregelen door onder meer de productschappen.

Grafiek 9: Procentuele verdeling uitgaven 2006 over operationele doelstellingen en apparaat

Algemeen

Budgettaire gevolgen

29.11 Internationale contributies

LNV voldoet jaarlijks aan de contributieverplichtingen uit hoofde van het Nederlands lidmaatschap van internationale organisaties die zich bewegen op het beleidsterrein van LNV. De contributie aan de FAO (Food and Agricultural Organisation) van de Verenigde Naties is veruit de grootste en behelst ca. 80 procent van het budget voor internationale contributies. De FAO-contributie wordt toegerekend aan de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS). Dit is het cluster van buitenlanduitgaven en -ontvangsten op de rijksbegroting.

29.12 Uitvoering van EU-maatregelen

Op dit artikel worden uitgaven geraamd die samenhangen met de uitvoering van het markt- en prijsbeleid van de Europese Unie. Concreet gaat het hier om de interventiekosten, de medebewindskosten, de uitgaven uit hoofde van de apurementprocedure en de kosten van schikkingen die samenhangen met de uitvoering van de Regeling Superheffing. Onder «interventiekosten» worden de kosten van in-, op- en uitslag verstaan van de marktordeningproducten zuivel, rundvlees en granen.

De medebewindskosten betreffen de vergoedingen voor taken die door de productschappen in medebewind worden verricht. Deze taken omvatten de uitvoering van maatregelen in het kader van het markt- en prijsbeleid van de Europese Unie en hebben in hoofdzaak betrekking op het opleggen van heffingen, het verlenen van exportrestituties, alsmede de administratie hiervan.

Toelichting op de apparaatsuitgaven

Personeel algemene leiding en stafdirecties betreffen de personele uitgaven van de algemene leiding en de stafdirecties Bureau Bestuursraad, Personeel en Organisatie, Financieel Economische Zaken, Informatiemanagement en Facilitaire Zaken, de Auditdienst en de directie Voorlichting.

Personeel overige directies betreffen de personele uitgaven voor de directies Juridische Zaken, Internationale Zaken (inclusief de vertegenwoordiging buitenland) Regionale Zaken en de projectdirecties.

Op dit artikel worden tevens de algemene concernbrede materiële uitgaven geraamd, zoals huisvestings- en automatiseringsuitgaven, die niet zijn toe te rekenen aan de beleidsartikelen.

Voorts wordt geraamd de bijdrage voor opsporingsactiviteiten van de AID. Voor deze activiteiten is vooraf niet aan te geven ten laste van welk beleidsartikel een opsporingsonderzoek plaats vindt. In het jaarverslag zal deze toedeling naar beleidsartikelen voor de opsporingsactiviteiten wel plaatsvinden.

Toelichting op de ontvangsten

De ontvangsten hebben met name betrekking op de landbouwheffingen. In de bijlage Europese geldstromen worden de ontvangsten uit hoofde van de landbouwheffingen nader toegelicht. Daarnaast worden op dit artikel ontvangsten geraamd voor de uitvoering van EU-landbouwmaatregelen. Tot slot is sprake van diverse overige ontvangsten, met name apparaatsontvangsten.

3 BEDRIJFSVOERING

Houtskoolschets

Najaar 2002 is binnen LNV de houtskoolschets uitgebracht. Dit was de start van een verandertraject waarmee LNV slank, maar slagvaardig de agenda voor de toekomst tegemoet kon treden. De afloop van het ingeslagen traject met grote operationele, organisatorische en personele gevolgen voor het ministerie is voorzien in 2006. Uit de tussenstand die in 2005 is opgemaakt blijkt dat de taakstellingen direct voortvloeiend uit de regeerakkoorden van de Kabinetten Balkenende I en II, zijn gehaald. Ook voor de verdergaande maatregelen, waarin de houtskoolschets voorzag, ligt LNV op koers. De herinrichting van de organisatie nadert voltooiing, waaronder grote fusies om te komen tot de Dienst Regelingen en de Voedsel en Warenautoriteit, met navenante vorming tot baten-lastendiensten. Daarnaast zijn de ICT-uitvoeringstaken gebundeld in de Dienst ICT-Uitvoering (DICTU).

Verantwoording over de bedrijfsvoering

Als vervolg op het interdepartementaal beleidsonderzoek Regeldruk en controletoren en in lijn met het Kabinetsstandpunt ter zake, wordt de verantwoording over de bedrijfsvoering anders ingericht. In de bedrijfsvoeringsparagraaf van het jaarverslag 2006 worden voor het inzicht en oordeelsvorming van de Staten-Generaal relevante tekortkomingen vermeld. Dit betreffen in ieder geval tekortkomingen op het terrein van het financieel beheer, rechtmatigheid van de uitgaven en de totstandkoming van de beleidsinformatie.

Baten-lastensysteem

Bij LNV vindt in nauwe samenwerking met Financiën de rijkspilot «Baten-Lasten voor het kerndepartement» plaats. Het doel hiervan is het verwerven van inzicht met betrekking tot de meerwaarde van het baten-lastenstelsel voor de rijksoverheid. Een van de kernvragen daarbij is of de bedrijfsvoering van het kerndepartement doelmatiger wordt door het hanteren van dit administratief systeem en de bijbehorende uitgangspunten. Het eerste baten-lasten product van deze pilot zal een baten-lasten verantwoording over het jaar 2007 zijn, overigens naast de reguliere kas-verplichtingen verantwoording. Daarnaast zal er in deze pilot bij LNV een uitgesproken aandacht bestaan voor het hanteren van kosten-baten analyses bij beleidsnota's.

Vorming van één betaalorgaan

Voor de uitvoering van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) is besloten tot de vorming van één betaalorgaan. De Dienst Regelingen (DR) zal deze taak gaan invullen. Daartoe neemt DR taken in verband met het uitvoeren van betalingen, thans uitgevoerd door de productschappen HPA, PT, PVE en PZ over. De taken in verband met het betalingsgereed maken van de aanvragen blijven bij de productschappen als gedelegeerde organen.

Doelstelling van deze operatie is om op termijn synergievoordelen te behalen en aan te sluiten bij de wens van de Europese Commissie om het aantal betaalorganen per lidstaat te verminderen.

Voor de geplande realisatie per 16 oktober 2006 is een projectorganisatie ingericht. De datum van 16 oktober is gekozen omdat deze aansluit bij het begin van het Europees boekjaar.

P-Direkt

Het kabinet heeft besloten om de personeelsregistratie en de salarisadministratie te bundelen in de shared service organisatie P-Direkt. De voorbereidingen op de komst van P-Direkt zijn binnen LNV in volle gang, onder meer door de invoering van Emplaza en de digitalisering van de personeelsdossiers. Nadat de definitieve organisatie van P-Direkt vast staat wordt gestart met de uitvoering van het plan van aanpak en het daarbij horende reorganisatie- en veranderingsproces. Veel van de gedefinieerde projecten starten in het najaar 2005 en zullen tot eind 2006 doorlopen.

Interdepartementaal HR Ontwikkel- en Expertisecentrum (OC/EC)

Doel van het interdepartementaal HR Ontwikkel- en Expertisecentrum (OC/EC) is efficiency- en kwaliteitsverbetering van de HR-functie binnen het Rijk door het gezamenlijk met alle departementen ontwikkelen van HR-instrumenten en het bundelen van de op de verschillende departementen aanwezige expertise. LNV participeert in de opbouwfase die loopt tot 1 januari 2007, waarna het OC/EC van start kan gaan. De participatie bestaat uit een financiële en personele bijdrage aan het opbouwtraject. Voor LNV zal de SG als formele opdrachtgever richting OC/EC fungeren. Het formele besluit tot oprichting van het OC/EC, alsmede besluiten over deelname aan de verschillende taakgebieden, worden in het kader van medezeggenschapsprocedure voor advies voorgelegd aan de departementale ondernemingsraad.

Programma elektronische dienstverlening (EDV)

Het programma elektronische dienstverlening (EDV) beoogt de elektronische dienstverlening aan de doelgroepen van LNV gestructureerd en versneld uit te bouwen. De ambitie hierbij is om iedere nieuwe of vernieuwde regelgeving volledig elektronisch ondersteund aan te bieden. Dit geeft tevens invulling aan een aantal acties uit het Programma Andere Overheid.

Programma Andere Overheid

LNV heeft in het kader van het Programma Andere Overheid een departementale takenanalyse uitgevoerd. De uitkomsten van deze takenanalyse zijn in lijn met het bestaande beleid. De Kamer wordt over deze takenanalyse en de uitwerking hiervan separaat geïnformeerd.

4 DIENSTEN DIE EEN BATEN-LASTENSTELSEL VOEREN

Algemene Inspectiedienst (AID)

Profiel

De Algemene Inspectiedienst (AID) is de controle- en opsporingsdienst van LNV. Kerntaak van de dienst is handhaving van de wet- en regelgeving op de beleidsterreinen van LNV. Onder handhaving wordt «het geheel van activiteiten gericht op de bevordering van naleving van wet- en regelgeving» verstaan. In het kader van de uitvoering van deze taak beschikken de ambtenaren AID over toezichthoudende en opsporingsbevoegdheden. Deze bevoegdheden worden in onderlinge samenhang ingezet. Opsporing vindt plaats onder verantwoordelijkheid van het Openbaar Ministerie.

Begroting van baten en lasten voor het jaar 2006

Toelichting

Baten

Opbrengst moederdepartement

Van het moederdepartement wordt jaarlijks een opdracht ontvangen, zoals afgesproken in het aansturingprotocol AID. De opbrengst van de AID wordt gevormd door te leveren diensten in aantallen productieve uren te vermenigvuldigen met de vastgestelde prijs en de parameter voor de kwaliteit. Voor de omzet van de AID is uitgegaan van de bedragen zoals opgenomen in de meerjarenbegroting LNV.

Uit de volgende tabel valt af te lezen hoe de totale omzet van de AID over de vijf producten is verdeeld. In verband met EU regelgeving (Cross Compliance) wordt verwacht dat er de komende jaren een verschuiving zal optreden van controle naar verificatie. Bij de overige productgroepen wordt geen ingrijpende verschuiving verwacht.

Opbrengst derden

De opbrengsten derden hebben voornamelijk betrekking op gebruik van dienstauto's door medewerkers, subsidies voor investeringen in handhavingsinstrumentarium door de Europese Cie en dienstverlening aan andere handhavingorganisaties.

Rentebaten

De rentebaten worden verkregen uit het positieve saldo op de rekening courant en het plaatsen van termijndeposito's. Er is gerekend met de rentetarieven voor deposito's welke, afhankelijk van de looptijd, variëren van 1,86 tot 1,89%.

Lasten

Personele kosten

De personele kosten hebben betrekking op de salariskosten van zowel vast als tijdelijk personeel.

Voor 2006 is uitgegaan van een gemiddelde personele formatie van 775 fte. De gemiddelde personele bezetting zal zich ontwikkelen naar gelang de omvang van de opdracht die de komende jaren door de opdrachtgevers bij de AID wordt neergelegd. De meerjarenbegroting laat een dalende trend zien, welke vanaf het jaar 2008 resulteert in een personele bezetting van circa 715 fte.

Materiële kosten

De materiële kosten bestaan uit beleidsondersteunende specifieke kosten (1,4 mln. euro), de directe kosten voor de operationele uitvoering (6,3 mln. euro) en indirecte kosten (5,1 mln. euro).

Specifieke kosten hebben betrekking op (veelal) constante kosten die een specifieke en eenduidige relatie hebben met één product. Een voorbeeld hiervan zijn de kosten die het gevolg zijn van externe ondersteuning bij visserijcontroles. Directe materiële kosten hebben een direct, ondersteunend verband met de uitvoering van een bepaalde controle- of opsporingsactiviteit. Hieronder vallen bijvoorbeeld de kosten van dienstauto's, telefonie en dergelijke. Indirecte materiële kosten hebben slechts een indirecte relatie met de uitvoering van de primaire processen. Hiertoe behoren derhalve ook alle materiële kosten van de overhead.

Rentelasten

De rentelasten vloeien voort uit de financiering van de investeringen van de AID via de leen- en depositofaciliteit van het Ministerie van Financiën. In het overzicht van baten en lasten is uitgegaan van een rentepercentage van 3,2 %.

Afschrijvingskosten

De afschrijvingskosten hebben betrekking op de materiële en immateriële vaste activa. In de balans wordt hierin onderscheid gemaakt. De materiële zijn tastbaar, de immateriële hebben met name betrekking op software en het bedrijfsinformatiesysteem SPIN. De afschrijvingskosten volgen uit de geraamde boekwaarde van de activa per 1 januari van elk jaar en uit het investeringsprogramma van de AID. Het investeringsprogramma is afgestemd op een continuering van de bedrijfsvoering en heeft met name betrekking op vervangingsinvesteringen voor de operationele uitvoering. Er worden op dit moment geen bijzondere uitbreidingsinvesteringen voorzien. De afschrijvingen vinden lineair plaats. De afschrijvingstermijn van de activa varieert afhankelijk van het type activa van 3 tot 10 jaar. Hierbij worden de richtlijnen van het departement van Financiën gevolgd.

Saldo van baten en lasten

Er wordt op dit moment jaarlijks een beperkt positief saldo van baten en lasten voorzien. Dit zal leiden tot de opbouw van een gering Eigen Vermogen.

Kasstroomoverzicht 2006

Toelichting

Bij de investeringen wordt onderscheid gemaakt in vervangings- en uitbreidingsinvesteringen. Voor 2006 worden investeringen voorzien met een totale omvang van € 4,5 mln. De vervangingsinvesteringen hebben hoofdzakelijk betrekking op de vervanging van materiële vaste activa (€ 3,2 mln.). Voorts is voor uitbreidingsinvesteringen in 2006 een bedrag begroot ter hoogte van € 1,1 mln. Deze zijn met name het gevolg van de doorloop van kwaliteitsverhogende automatiseringsprojecten welke in 2005 van start zijn gegaan.

Gepoogd wordt om de jaarlijkse investeringen op termijn in de pas te laten lopen met de jaarlijkse afschrijvingen.

Dienst Landelijk Gebied (DLG)

Profiel

De Dienst Landelijk Gebied is een uitvoerende dienst van LNV die in opdracht van het rijk, provincies en andere overheden beleid voor het inrichten van groene gebieden voor Natuur, Recreatie, Milieu en Landbouw, vertaalt naar uitvoering in concrete projecten. DLG verwerft hiervoor gronden, richt die gronden opnieuw in en draagt gebieden vervolgens over aan gebiedsbeherende instanties en agrariërs. Daarnaast worden geldstromen bij elkaar gebracht. DLG zoekt naar samenwerking en oplossingen die passen bij de (bestuurlijke) wensen en de eigenschappen van het gebied. Als EU-betaalorgaan is DLG verantwoordelijk voor het uitbetalen van een breed scala aan POP-regelingen.

De producten van DLG ten behoeve van LNV en provincies zijn gericht op uitvoeren van beleid dat is vastgelegd in de LNV-begroting in de artikelen 21 Duurzaam ondernemen, 22 Agrarische ruimte, 23 Natuur en 24 Landschap en recreatie.

DLG werkt DLG ook in opdracht van o.a. de ministeries van V&W en VROM en in opdracht van andere overheden.

Het werkgebied van DLG is zeer divers. DLG werkt aan ruim 150 gebiedsgerichte projecten in het landelijk gebied. Waar voorheen projecten een lange looptijd hadden, zijn de landinrichtingsprojecten tegenwoordig opgeknipt in termijnen met kortere doorlooptijden. Daarbij worden steeds vaker nieuwe media als internet en GIS-visualisaties ingezet.

DLG stimuleert en begeleidt grondeigenaren zoveel mogelijk om gronden vrijwillig te ruilen. Eén derde van de groenprojecten van DLG ligt binnen een straal van 10 km van de grote steden. DLG helpt steden (zoals Rotterdam en Breda) met ontwikkelingsgericht werken, PPS-constructies en anticiperend aankopen, de groenprojecten in de stadsranden te realiseren. DLG koopt daarnaast grond aan voor de realisatie van de EHS.

De invoering van het ILG betekent onder meer dat de provinciale besturen een nog belangrijkere rol krijgen in de opdrachtverstrekking aan DLG. De aansturing, werkprocessen en wijze van verantwoording van DLG veranderen hierdoor substantieel.

Begroting van baten en lasten voor het jaar 2006