A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL
Wetsartikelen 1 en 2 (uitgaven/verplichtingen en ontvangsten)
De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2007 wijzigingen aan te brengen in:
a. de departementale begrotingsstaat van het Ministerie van Economische Zaken;
b. de begrotingsstaat inzake de baten-lastendiensten van dit ministerie.
De in de begrotingsstaten opgenomen begrotingsartikelen worden in de onderdelen C en D van deze memorie van toelichting toegelicht.
B. ALGEMENE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL
De belangrijkste wijzigingen op de oorspronkelijk geautoriseerde begroting 2007 zijn al bij de eerste en tweede suppletore begroting toegelicht. Na de tweede suppletore begroting blijkt het nodig bij diverse artikelen nadere aanpassingen aan te brengen. Als gevolg daarvan wordt het totaal van de EZ-uitgavenbegroting 2007 bij derde – en laatste – suppletore begroting met € 211,1 mln verlaagd. Ten aanzien van de ontvangstenbegroting 2007 vindt bij derde – en laatste -suppletore begroting een verhoging plaats ter grootte van € 0,061 mln.
De verlaging van de uitgavenbegroting is als volgt samengesteld (bedragen x € 1 mln):
| Ramingen in budgettaire nota’s: | |||
| Stand Miljoenennota 2007 | 2 349,7 | ||
| Bij: | Voorjaarsnota 2007 | 66,7 | |
| Af: | Miljoenennota 2008 (Vermoed. uitk. 2007) | – 54,2 | |
| Af: | Najaarsnota 2007 | – 7,2 | |
| Af: | Slotwet | – 211,1 | |
| Totaal geraamd | 2 143,9 | ||
| Opgenomen in begrotingen: | |||
| Vastgestelde begroting 2007 | 2 349,7 | ||
| Bij: | eerste suppletore begroting 2007 | ||
| (naar aanleiding van de Voorjaarsnota 2007) | 66,7 | ||
| Af: | tweede suppletore begroting 2007 | ||
| (naar aanleiding van de Najaarsnota 2007) | – 61,4 | ||
| Opgenomen t/m tweede suppletore begroting 2007 | 2 355,0 | ||
| Slotwetmutatie (verlaging) | – 211,1 | ||
| Gerealiseerde uitgaven in 2007 | 2 143,9 | ||
De verlaging van de ontvangstenbegroting is als volgt samengesteld (bedragen x € 1 mln):
| Ramingen in budgettaire nota’s: | |||
| Stand Miljoenennota 2007 | 7 432,7 | ||
| Af: | Voorjaarsnota 2007 | – 1 551,1 | |
| Af: | Miljoenennota 2008 (Vermoed. uitk. 2007) | – 92,8 | |
| Bij: | Najaarsnota 2007 | 222,1 | |
| Bij: | Slotwet | 0,1 | |
| Totaal geraamd | 6 011,0 | ||
| Opgenomen in begrotingen: | |||
| Vastgestelde begroting 2007 | 7 432,7 | ||
| Af: | eerste suppletore begroting 2007 | ||
| (naar aanleiding van de Voorjaarsnota 2007) | – 1 551,1 | ||
| Bij: | tweede suppletore begroting 2007 | ||
| (naar aanleiding van de Najaarsnota 2007) | 129,3 | ||
| Opgenomen t/m tweede suppletore begroting 2007 | 6 010,9 | ||
| Slotwetmutatie (verhoging) | 0,1 | ||
| Gerealiseerde ontvangsten in 2007 | 6 011,0 | ||
Toelichting bij de begrotingsartikelen
1 GOED FUNCTIONERENDE ECONOMIE EN MARKTEN IN NEDERLAND EN EUROPA
Artikel 1: Goed functionerende economie en markten in Nederland en Europa
Opbouw verplichtingen-, uitgaven- en ontvangstenramingen vanaf de stand vastgestelde begroting (in € 1000)
| Verplichtingen | Uitgaven | Ontvangsten | |
|---|---|---|---|
| Stand vastgestelde begroting 2007 | 79 160 | 75 911 | 59 719 |
| Mutatie 1e suppl. begroting 2007 | 565 | 3 517 | – 7 565 |
| Mutatie 2e suppl. begroting 2007 | 325 | 2 851 | – 24 335 |
| Mutatie slotwet 2007 | – 3 419 | – 3 008 | – 1 791 |
| Stand slotwet 2007 (= realisatie 2007) | 76 631 | 79 271 | 26 028 |
Artikel 2: Een sterk innovatievermogen
Opbouw verplichtingen-,uitgaven- en ontvangstenramingen vanaf de stand vastgestelde begroting (in € 1000)
| Verplichtingen | Uitgaven | Ontvangsten | |
|---|---|---|---|
| Stand vastgestelde begroting 2007 | 570 568 | 647 618 | 215 657 |
| Mutatie 1e suppl. begroting 2007 | 94 080 | – 5 366 | 14 042 |
| Mutatie 2e suppl. begroting 2007 | – 26 120 | – 66 156 | – 23 199 |
| Mutatie slotwet 2007 | – 124 905 | – 71 380 | – 65 251 |
| Specificatie mutatie slotwet: | |||
| Bijdrage DGOI aan Agentschappen | 9 959 | 4 276 | |
| Innovatie vouchers | 1 070 | – 12 675 | |
| IPC’s | – 12 458 | – 10 776 | |
| Seed regeling | – 7 833 | – 5 379 | |
| Subsidieregeling kennisexploitatie | – 4 937 | – 728 | |
| Bijdrage aan TNO | – 29 027 | – 539 | |
| Innovatieve onderzoeksprogramma’s | – 6 407 | 1 688 | |
| EZ-projecten BSIK | – 23 780 | ||
| Innovatieprogramma’s algemeen | – 5 326 | ||
| TTI Water | – 14 621 | – 4 121 | |
| WCFS+ | – 10 633 | – 2 279 | |
| Food and Nutrition Delta | – 603 | – 3 138 | |
| Point One | – 5 197 | 3 864 | |
| Scheidingstechnologie | – 5 606 | 1 178 | |
| Creative Challenge Call | – 4 696 | – 1 462 | |
| Internationale Ruimtevaart | – 5 298 | – 609 | |
| Smartmix | – 17 692 | – 13 145 | |
| Innovatieve Samenwerkingsprojecten | 4 371 | 10 465 | |
| Kredietregeling IS | – 2 813 | – 3 850 | |
| Ontvangsten TOP | – 6 602 | ||
| Ontvangsten uit het Fes | – 61 793 | ||
| Overig | – 7 158 | – 10 370 | 3 144 |
| Stand slotwet 2007 (= realisatie 2007) | 513 623 | 504 716 | 141 249 |
Bijdrage DGOI aan Agentschappen
Een deel van de opdracht aan SenterNovem kon in 2006 nog niet worden verstrekt omdat nog onvoldoende duidelijk was hoe de uitvoering van de programma’s vorm zou krijgen. De niet gebruikte verplichtingenruimte is doorgeschoven naar 2007. Daarnaast was aanvankelijk een deel van de uitvoeringskosten geraamd bij de beleidsmiddelen, omdat nog niet duidelijk was hoeveel geld exact nodig was voor de uitvoering van verschillende instrumenten.
In 2007 is € 1,1 mln meer aan vouchers verplicht dan geraamd, omdat verwacht wordt dat uiteindelijk minder vouchers daadwerkelijk zullen worden verzilverd dan uitgegeven. De lagere kasuitgaven (€ 12,6 mln) worden veroorzaakt doordat de verstrekte vouchers langzamer worden verzilverd dan verwacht.
De lagere uitgaven zijn veroorzaakt doordat minder IPC’s zijn aangevraagd dan verwacht. Dit komt doordat de sector er veelal voor kiest om eerst een zogenaamde pre-IPC aanvraag te doen, om een extra kwaliteitsslag te maken alvorens een IPC-aanvraag in te dienen. Voor een pre-IPC worden lagere subsidiebedragen toegekend dan voor een IPC.
De lagere realisatie bij de Seed-regeling is het gevolg van de hoge kwaliteitseisen die gesteld worden aan de projectvoorstellen. Er is voldoende vraag naar het instrument, maar de ingediende voorstellen voldoen veelal niet aan de eisen en worden derhalve afgewezen of voor verbetering teruggestuurd.
Subsidieregeling Kennisexploitatie
De onderuitputting wordt veroorzaakt doordat de SKE-call voor de creatieve industrie pas eind 2007 plaatsvond, waardoor committering niet meer in 2007 kon plaatsvinden.
De financieringsbrief van het Rijk aan TNO kon pas in februari 2008 aan de Ministerraad worden voorgelegd, zodat committering niet meer in 2007 kon plaatsvinden. De verplichtingenruimte wordt daarom doorgeschoven naar 2008.
Innovatieve onderzoeksprogramma’s.
Naar aanleiding van een actualisering van de jaarwerkplannen van de IOP’s is de verdeling van de benodigde middelen over de jaren aangepast. Ook is een tender van € 3,2 mln, die was gepland voor 2007, pas begin 2008 opengesteld.
De betalingen op de BSIK-projecten verlopen minder snel dan geraamd. De middelen blijven beschikbaar binnen het Fes voor latere jaren.
De lagere uitgaven worden grotendeels veroorzaakt doordat geraamde kosten van SenterNovem tbv de uitvoering van de innovatieprogramma’s zijn verantwoord op het onderdeel bijdrage aan agentschappen, waar sprake is van hogere uitgaven.
Vanuit het Fes is op 23 november 2006 voor het TTI Watertechnologie een bedrag van € 17,5 mln ter beschikking gesteld. Dit bedrag is in 2007 volledig aan de EZ-begroting toegevoegd maar zal gespreid over vier jaar gecommitteerd worden. De middelen schuiven via het Fes door naar latere jaren.
De start van het TopInstituut Food and Nutrition (TIFN, voorheen WCFS+) is vertraagd doordat de Fes-besluitvorming langer heeft geduurd dan verwacht. Het hiermee samenhangende budget ad € 33 mln is in 2007 volledig op de EZ-begroting geplaatst. Inmiddels is besloten dat committering over meerdere jaren zal plaatsvinden op basis van jaarwerkplannen. De middelen schuiven via het Fes door naar latere jaren.
De betalingen op het innovatieprogramma Food en Nutrition verlopen langzamer dan geraamd.
De toekenning van de voor Point One geraamde middelen verloopt in een iets langzamer ritme dan geraamd, doordat één van de geplande projecten niet is doorgegaan.
Het tempo waarin de Fes-middelen voor scheidingstechnologie aan de EZ-begroting zijn toegevoegd blijkt te snel. Bij Voorjaarsnota 2008 zullen de middelen opnieuw over de komende jaren worden verdeeld.
De call voor kleine projecten is in 2007 afgerond. De uitvraag voor grote projecten heeft eind 2007 wel plaatsgevonden, maar kon in 2007 niet meer worden gecommitteerd. De beschikbare middelen worden naar 2008 doorgeschoven.
De gezamenlijke toezegging van OCW en EZ voor het programma Dutchmars zal in plaats van 2007 pas in 2008 worden gerealiseerd
De lagere realisatie heeft betrekking op de aanloopmiddelen Smart Mix die zijn aangewend voor het Holst Centrum.
Innovatieve samenwerkingsprojecten
In 2007 is besloten om een deel van de middelen voor innovatieprogramma’s te committeren via de Eureka-regeling, die afzonderlijk geadministreerd wordt op dit onderdeel.
In 2007 is minder gebruik gemaakt van de inzet van kredieten dan aanvankelijk geraamd.
De terugontvangsten uit de regeling Technische Ontwikkelings Projecten zijn moeilijk te voorspellen. In 2007 is uiteindelijk € 6,6 mln minder ontvangen dan geraamd.
Uit het FES is circa € 62 mln minder benodigd dan oorspronkelijk geraamd. Met name de BSIK-middelen en de recentelijk toegevoegde middelen voor de Innovatieprogramma’s worden minder snel uitgegeven dan geraamd. De middelen blijven via het Fes beschikbaar voor deze programma’s in latere jaren.
3 EEN CONCURREREND ONDERNEMINGSKLIMAAT
Artikel 3: Een concurrerend ondernemingsklimaat
Opbouw verplichtingen-,uitgaven- en ontvangstenramingen vanaf de stand vastgestelde begroting (in € 1000)
| Verplichtingen | Uitgaven | Ontvangsten | |
|---|---|---|---|
| Stand vastgestelde begroting 2007 | 1 798 103 | 272 912 | 49 395 |
| Mutatie 1e suppl. begroting 2007 | 220 487 | – 16 656 | 3 000 |
| Mutatie 2e suppl. begroting 2007 | – 923 504 | 14 723 | – 10 212 |
| Mutatie slotwet 2007 | – 255 898 | – 34 287 | – 5 790 |
| Specificatie mutatie slotwet: | |||
| Vernieuwings programma’s | – 1 014 | – 8 034 | |
| Centraal deel IPR | 6 258 | – 2 891 | |
| Cofinanciering EZ in EFRO-programma’s | – 9 967 | – 10 911 | |
| Niet fyieke Stadseconomie | – 3 130 | 728 | |
| Borgstellingen MKB | – 100 937 | – 2 395 | |
| Groeifinancieringfaciliteit | – 108 545 | ||
| Beroepsonderwijs in bedrijf | – 17 575 | – 5 630 | |
| Onderwijs & Ondernemerschap | – 17 000 | – 5 000 | |
| Provisie kredieten | 3 588 | ||
| Terugbetaling verliesdeclaraties | 4 805 | ||
| Groeifinancieringfaciliteit | – 5 296 | ||
| Ontvangsten uit het Fes | – 11 101 | ||
| Overig | – 3 988 | – 155 | 2 214 |
| Stand slotwet 2007 (= realisatie 2007) | 839 188 | 236 692 | 36 393 |
De betalingen op enkele gebiedsgerichte economische projecten verlopen langzamer dan aanvankelijk gedacht.
De ophoging van verplichtingenruimte is mogelijk vanwege het niet tot betaling komen van een deel daarvan.
Cofinanciering EZ in EFRO-programma’s
De programma’s voor de periode 2007–2013 van de vier regio’s die voor EFRO-financiering in aanmerking komen, zijn vanwege het sterk gewijzigde juridische karakter van de regeling later gereed dan verwacht. Hierdoor kon slechts een klein deel van het beschikbare bedrag in 2007 gecommitteerd worden en verschuift de rest naar 2008.
De lagere realisatie betreft niet benutte middelen van de reservering voor bijzondere kansen en knelpunten in het kader van GSBIII, omdat deze zich nog niet hebben voorgedaan.
De hogere verplichtingenrealisatie houdt verband met de verhoging van het budget voor de BBMKB in 2007. Deze verhoging heeft in delen plaatsgevonden: bij Voorjaarsnota met ruim € 200 mln en bij Miljoenennota met ruim € 100 mln. Doordat de tweede verhoging vrij laat in het jaar beschikbaar is gekomen is het budget niet volledig benut. Daarnaast zijn de declareerde schades € 2,4 mln lager dan geraamd.
De benutting van de groeifaciliteit is in 2007 lager uitgevallen omdat het de financiers tijd kost om de regeling binnen hun organisatie te implementeren. In 2007 zijn echter desondanks 15 garanties afgegeven op MKB financieringen voor in totaal ruim € 10 mln.
Beroepsonderwijs in bedrijf (BiB)
De voor de BIB beschikbare Fes-middelen zijn in 2007 in één keer aan de EZ-begroting toegevoegd. In 2007 is een tender van € 12 mln gepubliceerd, waarvan ruim de helft is gecommitteerd. De resterende Fes-middelen worden doorgeschoven naar 2008.
Eind december heeft de Adviescommissie haar advies uitgebracht over de projecten die bij de eerste tender zijn ingediend. Committering van deze projecten kon echter niet meer in 2007 plaatsvinden.
De ontvangsten uit hoofde van provisie voor kredieten BBMKB is hoger dan aanvankelijk geraamd als gevolg van de ophoging van het garantieplafond met € 330 mln.
Terugbetaling verliesdeclaraties
Op de in het verleden uitbetaalde verliesdeclaraties is € 4,8 mln meer terug ontvangen dan geraamd met name doordat het Europees Investeringsfonds in 2007 circa € 4,5 mln heeft betaald aan Nederland voor schades uit 2006 en 2007 op BBMKB kredieten waar het EIF garant voor staat.
De provisie-ontvangsten uit hoofde van de groeifaciliteit zijn bijna € 5,3 mln lager dan geraamd doordat in 2007 nog vrijwel geen borgstellingen zijn verstrekt op projecten.
Uit het Fes is circa € 11 mln minder benodigd dan oorspronkelijk geraamd. Het betreft vooral de middelen voor Beroepsonderwijs in Bedrijf en Onderwijs en Ondernemerschap waarvan de uitgaven minder snel verlopen dan bij de toekenning van de Fes-middelen was geraamd.
4 DOELMATIGE EN DUURZAME ENERGIEHUISHOUDING
Artikel 4: Doelmatige en duurzame energiehuishouding
Opbouw verplichtingen-,uitgaven- en ontvangstenramingen vanaf de stand vastgestelde begroting (in € 1000)
| Verplichtingen | Uitgaven | Ontvangsten | |
|---|---|---|---|
| Stand vastgestelde begroting 2007 | 1 129 604 | 920 742 | 7 097 249 |
| Mutatie 1e suppl. begroting 2007 | 10 272 | 1 382 | – 1 563 238 |
| Mutatie 2e suppl. begroting 2007 | 86 014 | – 51 400 | 155 387 |
| Mutatie slotwet 2007 | – 53 346 | – 64 744 | 59 341 |
| Specificatie mutatie slotwet: | |||
| Bijdrage aan agentschappen | 5 222 | – 33 | |
| Uitvoeringskosten SenterNovem | – 5 386 | 142 | |
| EZ-projecten BSIK | – 6 017 | ||
| Duurzame energie | – 1 936 | – 3 366 | |
| Programma E-efficiency | – 1 750 | – 3 390 | |
| CO2-reductieplan | 259 | – 9 356 | |
| Lange termijn onderzoek | – 13 619 | – 10 016 | |
| Transitiemanagement/Borssele enveloppe | 3 165 | – 5 925 | |
| Bijdrage aan ECN | 2 511 | 6 516 | |
| Bijdrage MEP | – 38 690 | – 38 421 | |
| Overgangsregeling | – 12 791 | 314 | |
| Doorsluis COVA-heffing | 11 205 | 11 205 | 11 205 |
| Aardgasbaten | 272 195 | ||
| Afdracht Fes | – 111 728 | ||
| Ontvangsten uit het Fes | – 49 387 | ||
| Diverse ontvangsten DGET | – 63 977 | ||
| overig | – 1 536 | – 6 398 | 1 031 |
| Stand slotwet 2007 (= realisatie 2007) | 1 172 544 | 805 980 | 5 748 739 |
Bijdrage aan agentschappen, Programma energie-efficiency en Programma duurzame energie
De geraamde middelen op de post Bijdrage aan agentschappen bleken niet voldoende om de uitvoeringskosten te dekken. Derhalve is de hogere realisatie op het budget Bijdrage aan Agentschappen gecompenseerd met lagere uitgaven op het budget voor de beleidsonderdelen Programma energie-efficiency en Programma duurzame energie.
Er is vertraging opgelopen bij de uitvoering van het programma MJA’s (Meerjarenafspraken).
De betalingen op de BSIK-projecten verlopen minder snel dan geraamd. De middelen blijven beschikbaar binnen het Fes voor latere jaren.
De lagere kasuitgaven zijn het gevolg van lagere declaraties van derden.
De lagere realisatie wordt deels veroorzaakt door het niet meer in 2007 toezeggen van aangevraagde subsidies in het kader van EOS. Deze zullen in 2008 worden toegezegd. Daarnaast verloopt de uitbetaling op eerder aangegane verplichtingen trager dan aanvankelijk gedacht.
Transitiemanagement/Borssele enveloppe
Op het geheel van Transitiemanagement en Borssele enveloppe is de realisatie hoger uitgevallen. De uitfinanciering op aangegane verplichtingen verloopt echter trager dan geraamd.
Om te voorkomen dat ECN beslag legt op een onevenredig en onvoorspelbaar deel van de ruimte voor EOS-tenders is ECN uitgesloten voor een deel van die tenders. Ter compensatie wordt er jaarlijks als aanvulling op het reguliere werkprogramma van ECN een aantal EOS voorstellen van ECN toegekend buiten de EOS tenders om. De hogere realisatie wordt veroorzaakt doordat deze aanvulling in 2007 ook deels betrekking had op het jaar 2008.
Door uitvoerder EnerQ is een lager bedrag aan voorschotten uit hoofde van de Milieukwaliteit ElektriciteitsProductie (MEP-)regeling uitgekeerd aan subsidieontvangers. Derhalve is de rijksbijdrage voor de MEP lager uitgevallen.
In 2007 is voor de overgangsregeling € 317 mln aan beschikkingen afgegeven, het restant wordt in 2008 verplicht.
De COVA-heffing dient ter financiering van de kosten voor het aanhouden van noodvoorraden aardolie. De ontvangst is het product van het heffingsplichtige volume en het tarief per eenheid. Door een hogere invoer van aardolie is het volume waarover de heffing wordt geheven zijn de ontvangsten hoger dan geraamd.
De daadwerkelijk gerealiseerde aardgasbaten zijn hoger uitgevallen dan geraamd. Dit komt voornamelijk doordat het gerealiseerde productievolume hoger was dan waar van werd uitgegaan ten tijde van het opstellen van de najaarsnota. Ook de gerealiseerde verkoopprijs, die onder andere afhangt van de olieprijs, viel iets hoger uit.
Als gevolg van het bijstellen van de aardgasbaten voor 2007 is ook de afdracht aan het Fes bijgesteld.
De bijdrage voor de MEP van € 36 mln uit het Fes is vanwege een gewijzigde liquiditeitsbehoefte in 2007 niet opgevraagd. Het restant wordt grotendeels veroorzaakt doordat voor de duurzaamheidsenveloppe tbv de UKR € 7,5 mln niet is opgevraagd.
De onderhandelingen over de terugontvangsten van in het verleden gesloten stadsverwarmings overeenkomsten met NUON en de gemeente Purmerend hebben in 2007 niet geleid tot ontvangsten. Naar verwachting zal met deze partijen in 2008 een akkoord worden bereikt over de terug te ontvangen bedragen. Ook de terugontvangsten in verband met de in het verleden door NOVEM BV verstrekte bedragen ten behoeve van energiebesparingsprojecten zijn in 2007 nog niet gerealiseerd.
5 INTERNATIONALE ECONOMISCHE BETREKKINGEN
Artikel 5: Internationale economische betrekkingen
Opbouw verplichtingen-,uitgaven- en ontvangstenramingen vanaf de stand vastgestelde begroting (in € 1000)
| Verplichtingen | Uitgaven | Ontvangsten | |
|---|---|---|---|
| Stand vastgestelde begroting 2007 | 135 293 | 131 037 | 1 815 |
| Mutatie 1e suppl. begroting 2007 | 5 084 | 1 375 | |
| Mutatie 2e suppl. begroting 2007 | 10 784 | 11 198 | 8 155 |
| Mutatie slotwet 2007 | – 7 900 | – 13 761 | 6 381 |
| Specificatie mutatie slotwet: | |||
| Export bevordering Herverzekering | 5 608 | 2 853 | |
| Bijdrage DGBEB aan EVD | 4 590 | 787 | |
| Wereldexpo | – 6 972 | – 6 934 | |
| CBIN-netwerk | – 334 | – 2 973 | |
| PSOM | 16 004 | 10 813 | |
| Programmatisch Pakket | – 22 655 | – 14 203 | |
| Ontvangsten uit garanties | 4 696 | ||
| Overig | 2 509 | – 715 | 1 685 |
| Stand slotwet 2007 (= realisatie 2007) | 143 261 | 129 849 | 16 351 |
Exportbevordering herverzekering/Ontvangsten uit garanties
In het kader van de instrumenten Garantiefaciliteit Midden- en Oost Europa en Garantiefaciliteit Opkomende Markten (SENO/GOM) is een storting van € 7,6 mln in de interne begrotingsreserve voor deze regelingen gedaan en is voor € 3,2 mln aan schades uitbetaald. Deze uitgaven worden gedekt uit de opbrengsten aan premies en provenuen. De begrotingsbelasting moet uiteindelijk per saldo nul zijn. Om dit feitelijk te effectueren vinden jaarlijks bij slotwet de daarvoor benodigde mutaties plaats.
De Netherlands Foreign Investment Agency (in 2007 nog CBIN) is per 1 januari 2008 geen onderdeel meer van het DGBEB, maar ondergebracht bij de EVD. DGBEB gaat voor de werkzaamheden van dit onderdeel derhalve niet meer lopende het jaar zelf verplichtingen aan, maar geeft een opdracht aan de EVD. Om die opdracht voorafgaand aan het uitvoeringsjaar te kunnen verplichten was ten opzichte van de tweede suppletore begroting € 4,59 mln meer verplichtingen budget nodig.
Bij eerste suppletore begroting is het verplichtingenbudget voor de post Wereldexpo 2010 met € 7 mln verhoogd ten behoeve van de wereldtentoonstelling in 2010 te Shanghai. Daar zal een Nederlands paviljoen worden ingericht. Op dit budget zijn in 2007 geen verplichtingen aangegaan of betalingen gedaan. Het budget blijft in latere jaren voor dit doel beschikbaar.
De in het verleden aangegane verplichtingen in verband met het CBIN-netwerk komen trager tot uitbetaling dan aanvankelijk gedacht.
De gecombineerde realisaties voor PSOM/Programmatisch Pakket zijn met € 6 mln bij de ramingen in de tweede suppletore begroting achtergebleven. Dat is grotendeels te herleiden tot het programmatisch werken in 2gthere. Deze werkwijze bevindt zich in de opstartfase, waardoor het bedrag aan aangegane verplichtingen nog bij de ramingen achterblijft.
8 ECONOMISCHE ANALYSES EN PROGNOSES
Artikel 8: Economische analyses en prognoses
Opbouw verplichtingen-,uitgaven- en ontvangstenramingen vanaf de stand vastgestelde begroting (in € 1000)
| Verplichtingen | Uitgaven | Ontvangsten | |
|---|---|---|---|
| Stand vastgestelde begroting 2007 | 11 170 | 11 170 | 43 |
| Mutatie 1e suppl. begroting 2007 | 55 | 55 | |
| Mutatie 2e suppl. begroting 2007 | 2 277 | 2 277 | 1 937 |
| Mutatie slotwet 2007 | – 313 | – 313 | – 104 |
| Stand slotwet 2007 (= realisatie 2007) | 13 189 | 13 189 | 1 876 |
9 VOORZIEN IN MAATSCHAPPELIJKE BEHOEFTE AAN STATISTIEKEN
Artikel 9: Voorzien in maatschappelijke behoefte aan statistieken
Opbouw verplichtingen-,uitgaven- en ontvangstenramingen vanaf de stand vastgestelde begroting (in € 1000)
| Verplichtingen | Uitgaven | Ontvangsten | |
|---|---|---|---|
| Stand vastgestelde begroting 2007 | 170 816 | 170 816 | |
| Mutatie 1e suppl. begroting 2007 | 500 | 500 | |
| Mutatie 2e suppl. begroting 2007 | 5 271 | 5 271 | |
| Stand slotwet 2007 (= realisatie 2007) | 176 587 | 176 587 |
10 ELEKTRONISCHE COMMUNICATIE EN POST
Artikel 10: Elektronische communicatie en post
Opbouw verplichtingen-,uitgaven- en ontvangstenramingen vanaf de stand vastgestelde begroting (in € 1000)
| Verplichtingen | Uitgaven | Ontvangsten | |
|---|---|---|---|
| Stand vastgestelde begroting 2007 | 59 179 | 69 999 | 2 463 |
| Mutatie 1e suppl. begroting 2007 | 19 365 | 21 137 | 3 803 |
| Mutatie 2e suppl. begroting 2007 | 4 652 | 2 286 | 21 226 |
| Mutatie slotwet 2007 | – 4 120 | – 7 488 | 8 279 |
| Specificatie mutatie slotwet: | |||
| Bijdrage aan internationale organisaties | – 354 | – 3 595 | |
| Demonstraties/pilot Kenniswijk | – 4 281 | ||
| NAP | 1 178 | 5 183 | |
| Beleidsvoorbereiding en evaluatie | – 2 599 | – 2 157 | |
| Overige ontvangsten | 8 078 | ||
| Overig | – 2 345 | – 2 639 | 201 |
| Stand slotwet 2007 (= realisatie 2007) | 79 076 | 85 934 | 35 771 |
Bijdrage aan internationale organisaties
De committering aan ITU vindt eens in de vier jaar plaats. Om deze committering mogelijk te maken wordt eens in de vier jaar verplichtingenruimte naar voren gehaald. De kasuitgaven vinden echter gespreid over vier jaar plaats en niet geheel in 2007.
Demonstraties/pilot Kenniswijk
De aangegane verplichtingen op de dienstensubsidieregeling van het project Kenniswijk komen trager tot uitbetaling dan verwacht. De middelen blijven beschikbaar binnen het Fes voor latere jaren.
In tegenstelling tot voorgaande jaren is in 2007 door de departementen in het kader van PRIMA meer gedeclareerd dan was voorzien.
Beleidsvoorbereiding en evaluaties
In 2007 zijn minder evaluaties uitgevoerd dan gepland. Daarnaast heeft een aantal projecten vertraging opgelopen.
Door de rechter is bepaald dat het éénmalig bod dat is betaald voor de nieuwe verdeling van de frequenties niet terecht was. In 2006 heeft EZ de betreffende middelen dan ook terugbetaald aan de radiozenders. EZ is echter in hoger beroep gegaan en heeft dat gewonnen. Aan de hand van deze uitspraak hebben de radiozenders dit bedrag in 2007 weer terug moeten betalen aan EZ.
Opbouw verplichtingen-,uitgaven- en ontvangstenramingen vanaf de stand vastgestelde begroting (in € 1000)
| Verplichtingen | Uitgaven | Ontvangsten | |
|---|---|---|---|
| Stand vastgestelde begroting 2007 | 101 118 | 102 141 | 4 770 |
| Mutatie 1e suppl. begroting 2007 | 5 565 | 7 990 | – 1 110 |
| Mutatie 2e suppl. begroting 2007 | 14 626 | 13 426 | 327 |
| Mutatie slotwet 2007 | – 14 073 | – 13 688 | 559 |
| Specificatie mutatie slotwet: | |||
| ICT | – 2 583 | – 523 | |
| Inhuur Auditdienst | 2 040 | 870 | |
| Materieel kernministerie | – 7 427 | – 6 686 | |
| Overig | – 6 105 | – 7 347 | 559 |
| Stand slotwet 2007 (= realisatie 2007) | 107 236 | 109 869 | 4 546 |
De lagere realisatie in 2007 wordt met name veroorzaakt door enkele ICT-investeringsprojecten die later gestart zijn dan aanvankelijk gedacht.
De Auditdienst is verantwoordelijk voor de uitvoering van de controles op het Nationaal Actieplan EFRO. De problematiek blijkt echter complexer dan initieel was voorzien en er is druk op de tijdsplanning gelegd door de Europese Commissie. Hierdoor is extra tijdelijke inhuur van capaciteit noodzakelijk gebleken.
In 2007 zijn de renovatieplannen voor het hoofdgebouw op de Bezuidenhoutseweg 30 stopgezet vanwege het in 2007 genomen besluit tot gezamenlijke huisvesting van EZ en LNV in 2011 op Bezuidenhoutseweg 73. Hierdoor zijn de uitgaven voor renovatie en tijdelijke herhuisvesting lager dan begroot. Daarnaast zijn de huurkosten van andere panden lager uitgevallen dan was voorzien en kon er kantoorruimte verhuurd worden ten gunste van het materiële budget.
Artikel 22: Nominaal en onvoorzien
Opbouw verplichtingen-,uitgaven- en ontvangstenramingen vanaf de stand vastgestelde begroting (in € 1000)
| Verplichtingen | Uitgaven | Ontvangsten | |
|---|---|---|---|
| Stand vastgestelde begroting 2007 | – 16 490 | – 56 490 | |
| Mutatie 1e suppl. begroting 2007 | 18 920 | 52 740 | |
| Mutatie 2e suppl. begroting 2007 | – 2 030 | 4 150 | |
| Mutatie slotwet 2007 | – 400 | – 400 | |
| Stand slotwet 2007 (= realisatie 2007) |
23 AFWIKKELING OUDE VERPLICHTINGEN
Artikel 23: Afwikkeling oude verplichtingen
Opbouw verplichtingen-,uitgaven- en ontvangstenramingen vanaf de stand vastgestelde begroting (in € 1000)
| Verplichtingen | Uitgaven | Ontvangsten | |
|---|---|---|---|
| Stand vastgestelde begroting 2007 | 3 848 | 3 873 | 1 583 |
| Mutatie 2e suppl. begroting 2007 | – 25 | ||
| Mutatie slotwet 2007 | – 1 999 | – 1 999 | – 1 561 |
| Stand slotwet 2007 (= realisatie 2007) | 1 849 | 1 849 | 22 |
D. OVERZICHTEN VAN BATEN EN LASTEN EN KASSTROOMOVERZICHTEN VAN DE BATEN-LASTENDIENSTEN
Baten-lastendienst SenterNovem Slotwet Exploitatieoverzicht: Opbouw vanaf stand ontwerpbegroting naar de stand van slotwet/rekening Bedragen in € 1 000
| (1) | (2) | (3) | (4)=(1)+(2)+(3) | (5) | (6)=(5)–(4) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Omschrijving | Oorspronkelijk vastgestelde begroting | Mutatie 1e suppletore begroting | Mutatie 2e suppletore begroting | Totaal geraamd | Realisatie | Slotwetmutaties |
| Baten | ||||||
| Opbrengst moederdepartement | 55 040 | 0 | 0 | 55 040 | 61 610 | 6 570 |
| Opbrengst VROM | 38 090 | 38 090 | 43 463 | 5 373 | ||
| Opbrengst overige departementen | 7 460 | 0 | 0 | 7 460 | 10 752 | 3 292 |
| Opbrengst derden | 4 970 | 0 | 0 | 4 970 | 5 488 | 518 |
| Rentebaten | 0 | 0 | 0 | 0 | 255 | 255 |
| Bijzondere baten | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| Totaal baten | 105 560 | 0 | 0 | 105 560 | 121 568 | 16 008 |
| Lasten | ||||||
| Apparaatskosten | ||||||
| * personele kosten | 87 890 | 0 | 0 | 87 890 | 100 211 | 12 321 |
| * materiële kosten | 15 560 | 0 | 0 | 15 560 | 15 565 | 5 |
| Rentelasten | 20 | 0 | 0 | 20 | – 20 | |
| Afschrijvingskosten | ||||||
| * materieel | 2 150 | 0 | 0 | 2 150 | 2 411 | 261 |
| * immaterieel | 240 | 0 | 0 | 240 | 465 | 225 |
| Vrijval egalisatierekening | – 550 | – 550 | – 554 | – 4 | ||
| Overige lasten | ||||||
| * dotaties voorzieningen | 100 | 0 | 0 | 100 | 544 | 444 |
| * bijzondere lasten | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| Totaal lasten | 105 410 | 0 | 0 | 105 410 | 118 642 | 13 232 |
| Saldo van baten en lasten | 150 | 0 | 0 | 150 | 2 926 | 2 776 |
Baten-lastendienst SenterNovem Slotwet Kasstroomoverzicht per 31 december 2007 Bedragen in € 1 000
| (1) | (2) | (3) | (4)=(1)+(2)+(3) | (5) | (6)=(1)+(2)+(3)+(5) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Omschrijving | Oorspronkelijk vastgestelde begroting | Mutatie 1e suppletore begroting | Mutatie 2e suppletore begroting | Stand 1e/2e suppletore begroting | Mutatie slotwet | Stand slotwet |
| 1. Rekening-courant RHB 1 januari 2007 | 2 628 | 0 | 0 | 2 628 | 393 | 3 021 |
| 2. Totaal operationele kasstroom | 3 653 | 0 | 0 | 3 653 | 4 698 | 8 350 |
| Totaal investeringen (-/-) | – 5 600 | 0 | 0 | – 5 600 | 3 765 | – 1 835 |
| Totaal boekwaarde desinvesteringen (+) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 3. Totaal investeringskasstroom | – 5 600 | 0 | 0 | – 5 600 | 3 765 | – 1 835 |
| Eenmalige uitkering aan moederdepartement (-/-) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Eenmalige storting door moederdepartement (+) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Aflossing op leningen (-/-) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Beroep op leenfaciliteit (+) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 4. Totaal financieringskasstroom | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 5. Rekening-courant RHB 31 december 2007 (= 1+2+3+4) (maximale roodstand 0,5 miljoen euro) | 681 | 0 | 0 | 681 | 8 856 | 9 536 |
Baten-lastendienst EVD Slotwet Exploitatieoverzicht: Opbouw vanaf stand ontwerpbegroting naar de stand van slotwet/rekening Bedragen in € 1 000
| (1) | (2) | (3) | (4)=(1)+(2)+(3) | (5) | (6)=(5)–(4) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Omschrijving | Oorspronkelijk vastgestelde begroting | Mutatie 1e suppletore begroting | Mutatie 2e suppletore begroting | Totaal geraamd | Realisatie | Slotwetmutaties |
| Baten | ||||||
| Opbrengst moederdepartement | 27 507 | 0 | 0 | 27 507 | 33 236 | 5 729 |
| Opbrengst overige departementen | 10 639 | 0 | 0 | 10 639 | 18 051 | 7 412 |
| Opbrengst derden | 604 | 0 | 0 | 604 | 506 | – 98 |
| Rentebaten | 75 | 0 | 0 | 75 | 320 | 245 |
| Bijzondere baten | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Totaal baten | 38 825 | 0 | 0 | 38 825 | 52 113 | 13 288 |
| Lasten | ||||||
| Apparaatskosten | ||||||
| * personele kosten | 18 640 | 0 | 0 | 18 640 | 23 416 | 4 776 |
| * materiële kosten | 19 119 | 0 | 0 | 19 119 | 27 230 | 8 111 |
| Rentelasten | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Afschrijvingskosten | ||||||
| * materieel | 775 | 0 | 0 | 775 | 843 | 68 |
| * immaterieel | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Overige lasten | ||||||
| * dotaties voorzieningen | 215 | 0 | 0 | 215 | 577 | 362 |
| * bijzondere lasten | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Totaal lasten | 38 749 | 0 | 0 | 38 749 | 52 066 | 13 317 |
| Saldo van baten en lasten | 76 | 0 | 0 | 76 | 47 | – 29 |
Baten-lastendienst EVD Slotwet Kasstroomoverzicht per 31 december 2007 Bedragen in € 1 000
| (1) | (2) | (3) | (4)=(1)+(2)+(3) | (5) | (6)=(1)+(2)+(3)+(5) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Omschrijving | Oorspronkelijk vastgestelde begroting | Mutatie 1e suppletore begroting | Mutatie 2e suppletore begroting | Stand 1e/2e suppletore begroting | Mutatie slotwet | Stand slotwet |
| 1. Rekening-courant RHB 1 januari 2007 | 7 503 | 0 | 0 | 7 503 | 844 | 8 347 |
| 2. Totaal operationele kasstroom | 265 | 0 | 0 | 265 | 1 106 | 1 371 |
| Totaal investeringen (-/-) | – 400 | 0 | 0 | – 400 | – 64 | – 464 |
| Totaal boekwaarde desinvesteringen (+) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 3. Totaal investeringskasstroom | – 400 | 0 | 0 | – 400 | – 64 | – 464 |
| Eenmalige uitkering aan moederdepartement (-/-) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Eenmalige storting door moederdepartement (+) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Aflossing op leningen (-/-) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Beroep op leenfaciliteit (+) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 4. Totaal financieringskasstroom | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 5. Rekening-courant RHB 31 december 2007 (= 1+2+3+4) (maximale roodstand 0,5 miljoen euro) | 7 368 | 0 | 0 | 7 368 | 1 886 | 9 254 |
Baten-lastendienst Octrooicentrum Nederland Slotwet Exploitatieoverzicht: Opbouw vanaf stand ontwerpbegroting naar de stand van slotwet/rekening Bedragen in € 1 000
| (1) | (2) | (3) | (4)=(1)+(2)+(3) | (5) | (6)=(5)–(4) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Omschrijving | Oorspronkelijk vastgestelde begroting | Mutatie 1e suppletore begroting | Mutatie 2e suppletore begroting | Totaal geraamd | Realisatie | Slotwetmutaties |
| Baten | ||||||
| Opbrengst moederdepartement | 14 898 | 0 | 0 | 14 898 | 13 369 | – 1 529 |
| Opbrengst overige departementen | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Opbrengst derden | 250 | 0 | 0 | 250 | 273 | 23 |
| Rentebaten | 60 | 0 | 0 | 60 | 280 | 220 |
| Bijzondere baten | 0 | 0 | 0 | 0 | 104 | 104 |
| Totaal baten | 15 208 | 0 | 0 | 15 208 | 14 026 | – 1 182 |
| Lasten | ||||||
| Apparaatskosten | ||||||
| * personele kosten | 7 600 | 0 | 0 | 7 600 | 7 511 | – 89 |
| * materiële kosten | 6 227 | 0 | 0 | 6 227 | 4 824 | – 1 403 |
| Rentelasten | 42 | 0 | 0 | 42 | 0 | – 42 |
| Afschrijvingskosten | ||||||
| * materieel | 829 | 0 | 0 | 829 | 231 | – 598 |
| * immaterieel | 0 | 0 | 0 | 0 | 122 | 122 |
| Overige lasten | ||||||
| * dotaties voorzieningen | 250 | 0 | 0 | 250 | – 4 | – 254 |
| * bijzondere lasten | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Totaal lasten | 14 948 | 0 | 0 | 14 948 | 12 684 | – 2 264 |
| Saldo van baten en lasten | 260 | 0 | 0 | 260 | 1 342 | 1 082 |
Baten-lastendienst Octrooicentrum Nederland Slotwet Kasstroomoverzicht per 31 december 2007 Bedragen in € 1 000
| (1) | (2) | (3) | (4)=(1)+(2)+(3) | (5) | (6)=(1)+(2)+(3)+(5) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Omschrijving | Oorspronkelijk vastgestelde begroting | Mutatie 1e suppletore begroting | Mutatie 2e suppletore begroting | Stand 1e/2e suppletore begroting | Mutatie slotwet | Stand slotwet |
| 1. Rekening-courant RHB 1 januari 2007 | 6 830 | 0 | 0 | 6 830 | – 1 010 | 5 820 |
| 2. Totaal operationele kasstroom | 124 | 0 | 0 | 124 | 968 | 1 092 |
| Totaal investeringen (-/-) | – 1 200 | 0 | 0 | – 1 200 | 1 060 | – 140 |
| Totaal boekwaarde desinvesteringen (+) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 3. Totaal investeringskasstroom | – 1 200 | 0 | 0 | – 1 200 | 1 060 | – 140 |
| Eenmalige uitkering aan moederdepartement (-/-) | 0 | 0 | 0 | 0 | – 711 | – 711 |
| Eenmalige storting door moederdepartement (+) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Aflossing op leningen (-/-) | – 267 | 0 | 0 | – 267 | 267 | 0 |
| Beroep op leenfaciliteit (+) | 1 200 | 0 | 0 | 1 200 | – 1 200 | 0 |
| 4. Totaal financieringskasstroom | 933 | 0 | 0 | 933 | – 1 644 | – 711 |
| 5. Rekening-courant RHB 31 december 2007 (= 1+2+3+4) (maximale roodstand 0,5 miljoen euro) | 6 687 | 0 | 0 | 6 687 | – 626 | 6 061 |
Baten-lastendienst Agentschap Telecom Slotwet Exploitatieoverzicht: Opbouw vanaf stand ontwerpbegroting naar de stand van slotwet/rekening Bedragen in € 1 000
| (1) | (2) | (3) | (4)=(1)+(2)+(3) | (5) | (6)=(5)–(4) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Omschrijving | Oorspronkelijk vastgestelde begroting | Mutatie 1e suppletore begroting | Mutatie 2e suppletore begroting | Totaal geraamd | Realisatie | Slotwetmutaties |
| Baten | ||||||
| Opbrengst moederdepartement | 5 871 | 0 | 0 | 5 871 | 6 091 | 220 |
| Opbrengst overige departementen | 98 | 0 | 0 | 98 | 91 | – 7 |
| Opbrengst derden | 20 975 | 0 | 0 | 20 975 | 22 141 | 1 166 |
| Rentebaten | 60 | 0 | 0 | 60 | 609 | 549 |
| Bijzondere baten | 100 | 0 | 0 | 100 | 540 | 440 |
| Totaal baten | 27 104 | 0 | 0 | 27 104 | 29 472 | 2 368 |
| Lasten | ||||||
| Apparaatskosten | ||||||
| * personele kosten | 16 980 | 0 | 0 | 16 980 | 18 482 | 1 502 |
| * materiële kosten | 8 111 | 0 | 0 | 8 111 | 9 085 | 974 |
| Rentelasten | 130 | 0 | 0 | 130 | 114 | – 16 |
| Afschrijvingskosten | ||||||
| * materieel | 2 275 | 0 | 0 | 2 275 | 2 405 | 130 |
| * immaterieel | 275 | 0 | 0 | 275 | 114 | – 161 |
| Overige lasten | ||||||
| * dotaties voorzieningen | 805 | 0 | 0 | 805 | 934 | 129 |
| * bijzondere lasten | 70 | 0 | 0 | 70 | 0 | – 70 |
| Totaal lasten | 28 646 | 0 | 0 | 28 646 | 31 134 | 2 488 |
| Saldo van baten en lasten | – 1 542 | 0 | 0 | – 1 542 | – 1 662 | – 120 |
Baten-lastendienst Agentschap Telecom Slotwet Kasstroomoverzicht per 31 december 2007 Bedragen in € 1 000
| (1) | (2) | (3) | (4)=(1)+(2)+(3) | (5) | (6)=(1)+(2)+(3)+(5) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Omschrijving | Oorspronkelijk vastgestelde begroting | Mutatie 1e suppletore begroting | Mutatie 2e suppletore begroting | Stand 1e/2e suppletore begroting | Mutatie slotwet | Stand slotwet |
| 1. Rekening-courant RHB 1 januari 2007 | 3 877 | 0 | 0 | 3 877 | 7 457 | 11 334 |
| 2. Totaal operationele kasstroom | 1 058 | 0 | 0 | 1 058 | – 610 | 448 |
| Totaal investeringen (-/-) | – 2 805 | 0 | 0 | – 2 805 | 1 086 | – 1 719 |
| Totaal boekwaarde desinvesteringen (+) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 3. Totaal investeringskasstroom | – 2 805 | 0 | 0 | – 2 805 | 1 086 | – 1 719 |
| Eenmalige uitkering aan moederdepartement (-/-) | 0 | 0 | 0 | 0 | – 138 | – 138 |
| Eenmalige storting door moederdepartement (+) | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Aflossing op leningen (-/-) | – 739 | 0 | 0 | – 739 | – 424 | – 1 163 |
| Beroep op leenfaciliteit (+) | 1 480 | 0 | 0 | 1 480 | – 1 480 | 0 |
| 4. Totaal financieringskasstroom | 741 | 0 | 0 | 741 | – 2 042 | – 1 301 |
| 5. Rekening-courant RHB 31 december 2007 (= 1+2+3+4) (maximale roodstand 0,5 miljoen euro) | 2 871 | 0 | 0 | 2 871 | 5 891 | 8 762 |