Inhoudsopgave blz.

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE WETSARTIKELEN 2

Wetsartikel 1 (uitgaven/verplichtingen en ontvangsten) 2

B. BEGROTINGSTOELICHTING 3

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE WETSARTIKELEN

Wetsartikel 1 (uitgaven/verplichtingen en ontvangsten)

De begrotingen dien onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk jaar afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begroting van het infrastructuurfonds voor het jaar 2008 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2008. Een toelichting op de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2008.

Met de vaststelling van deze wetsartikelen wordt de in de begrotingsstaat opgenomen begroting van verplichtingen, uitgaven en ontvangsten voor het jaar 2008 vastgesteld. De in die begroting opgenomen productartikelen worden in onderdeel van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. Begrotingstoelichting).

B. BEGROTINGSTOELICHTING

Inhoud blz.

1. INLEIDING EN LEESWIJZER

Inleiding

Naast de beleidsbegroting van VenW, hoofdstuk XII van de rijksbegroting, kent VenW ook een Infrastructuurfonds. Door een apart fonds voor infrastructuur kan beter invulling worden gegeven aan de doelstellingen zoals genoemd in de wet op het Infrastructuurfonds, te weten het bevorderen van een integrale afweging van prioriteiten en het bevorderen van continuïteit van middelen voor infrastructuur.

Zo mag het fonds jaarlijkse saldi («meer of minder uitgegeven in enig jaar») overhevelen – in tegenstelling tot de begroting van VenW: XII – waardoor (kasmatige) vertragingen en versnellingen van projecten niet meteen leiden tot budgettaire knelpunten.

Het Infrastructuurfonds wordt voor het grootste deel gevoed door een bijdrage uit de begroting van VenW (artikel 39.01) en verder uit bijdragen vanuit het Fonds Economische Structuurversterking (FES). Deze bijdragen worden ondermeer ontvangen voor de investeringsimpuls in het kader van het regeerakkoord 1998, de Betuweroute, de HSL-Zuid, het Bereikbaarheidsoffensief Randstad (BOR), prijsbeleid en Zuidas. Tenslotte wordt voor een aantal projecten de uitgaven doorberekend aan derden, zoals andere departementen, lagere overheden, buitenlandse overheidsinstanties en de Europese Unie.

Leeswijzer

De fondsbegroting begint met de Infrastructuuragenda. Hierin zijn de uitvoeringsprioriteiten beschreven, waarbij zo veel mogelijk de samenhang met de beleidsdoelstellingen in de begroting van VenW is aangegeven (XII).

Dit jaar is nadrukkelijk gekeken naar het wegnemen van de verschillende vormen van overlap, met name tussen de beleidsagenda van begrotingshoofdstuk XII en de uitvoeringsagenda van het Infrastructuurfonds.

Dit heeft er toe geleid dat VenW de uitvoeringsagenda aanzienlijk in omvang heeft kunnen terugbrengen en deze zich nu beperkt tot de Infrafonds brede onderwerpen die hier feitelijk aan de orde zijn.

Vervolgens worden de productartikelen behandeld. De projectoverzichten zijn direct achter de producten opgenomen. Mutaties in de projectsfeer worden in deze begroting toegelicht als deze financieel groter zijn dan 10% van het projectbudget of in absolute zin meer bedragen dan € 10 mln. of meer dan een jaar afwijken van de eerder afgesproken oplevering1. Doordat de Tracéwet is herzien is de mijlpaal «procedures rond» komen te vervallen in de projectoverzichten.

De begroting kent verder een verdiepingshoofdstuk, waarin de overzichten met de opbouw van de beschikbare bedragen zijn opgenomen. Mits politiek relevant is er een ondergrens van € 2 mln. gehanteerd voor het toelichten van begrotingsmutaties.

Het verkeersmanagement en beheer en onderhoud van het hoofdwatersystemen (artikel 11), het hoofdwegennet (artikel 12) en de hoofdvaarwegen (artikel 15) wordt door Rijkswaterstaat gedaan op basis van prestatieafspraken met de beleidsdiensten. Deze prestatieafspraken geven aan op welk kwaliteitsniveau het beheer en onderhoud zich moet bevinden. De bekostiging van de prestatieafspraken vindt in principe plaats op basis van een tarief (P) per eenheid areaal (Q). In de begroting 2008 is het genoemde tarief mede gebaseerd op het beschikbare begrotingsbedrag.

Bij de artikelen 11, 12 en 15 is naar aanleiding van de kabinetsreactie op het IBO Beheer en Onderhoud een uitsplitsing opgenomen van de middelen over de kosten van het Beheer en Onderhoud. Daarnaast is bij artikel 12 nader inzicht verstrekt in de afwegingen en beleidskeuzes die op het gebied van Verkeersmanagement en Beheer en Onderhoud hoofdwegen zijn gemaakt.

In het coalitieakkoord zijn middelen vrijgemaakt voor diverse infrastructurele maatregelen. Deze middelen zijn nog gereserveerd binnen het FES of op aanvullende posten van Financiën. Deze bedragen zijn derhalve nog niet toegevoegd aan de begroting van het infrastructuurfonds. Wel is kwalitatief bij de artikelen en kwantitatief (extracomptabel) bij de verschillende financiële tabellen aangeven om welke bedragen en projecten het gaat.

Tussen het ministerie van Financiën en het ministerie van Verkeer en Waterstaat is de afspraak gemaakt om het beroep van Rijkswaterstaat op de leenfaciliteit bij het ministerie van Financiën niet meer onder het uitgavenkader van Verkeer en Waterstaat te laten vallen. Als gevolg van deze afspraak heeft een technische verwerking plaatsgevonden. Daarnaast is vanaf 2012 de rente op de initiële lening van Rijkswaterstaat in de agentschapbijdragen verwerkt. Voor de jaren 2007 tot en met 2011 was dit reeds in de begroting 2007 verwerkt.

Tenslotte geldt dat de begroting van het Infrastructuurfonds ook digitaal beschikbaar is op www.rijksbegroting.nl. Om de toegankelijkheid verder te vergroten zijn in de digitale versie waar nuttig en mogelijk hyperlinks aangebracht naar achterliggende documenten.

2. INFRASTRUCTUURAGENDA

1. Inleiding

Infrastructuur is een belangrijk middel dat het ministerie van Verkeer en Waterstaat (VenW) inzet om de beleidsdoelstellingen te realiseren. VenW financiert in dat kader niet alleen rijksinfrastructuur, maar geeft ook financiële bijdragen aan grote regionale/lokale infrastructuurprojecten.

De Infrastructuuragenda bevat een kort en bondige weergave van de uitvoeringsprioriteiten van het ministerie van VenW op het gebied van infrastructuur. Het betreft veelal zichtbare producten die voortvloeien uit de prioriteiten in de beleidsagenda. Met de Infrastructuuragenda wordt inzicht geboden in de wijze waarop VenW inhoudelijk op programmaniveau met infrastructuur wil omgaan. Het gaat hierbij om de algemene kaders op basis waarvan het programma met infrastructuurprojecten wordt vormgegeven. Daarnaast wordt in deze agenda op projectniveau aandacht besteed aan te realiseren mijlpalen in het lopende infrastructuurprogramma. Het accent ligt hierbij op het uitvoeringsjaar 2008. Zo wordt inzichtelijk gemaakt welke projecten in 2008 worden opgeleverd en bij welke projecten in 2008 een begin wordt gemaakt met de uitvoering. Voor een nadere toelichting op deze en alle overige infrastructuurprojecten, wordt verwezen naar het MIRT (Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport) Projectenboek 2008.

2. Algemene kaders

2.1. Infrastructuur als instrument

Bij de rijksinfrastructuur wordt een onderscheid gemaakt tussen transportinfrastructuur (hoofdwegennet, spoorwegen en hoofdvaarwegennet) en hoofdwatersystemen. Dit onderscheid sluit aan op de indeling van het Infrastructuurfonds, waarbij ervoor gekozen is om de in de Nota Mobiliteit benoemde sectoren (hoofdwegennet, spoorwegen, hoofdwatersystemen en hoofdvaarwegen) afzonderlijk zichtbaar te maken. Bij transportinfrastructuur wordt ernaar gestreefd om de bereikbaarheid te verbeteren binnen (wettelijke) kaders van verkeersveiligheid en kwaliteit van de leefomgeving. Voor hoofdwatersystemen (waterbeheren- en waterkeringsprojecten) staat allereerst het hebben en houden van een veilig en bewoonbaar land centraal. Daarnaast wordt gestreefd naar het instandhouden en versterken van gezonde en veerkrachtige watersystemen, waarmee een duurzaam gebruik wordt gegarandeerd.

Drie elementen komen terug in de manier waarop VenW met de rijksinfrastructuur omgaat:

1. de bestaande infrastructuur wordt beheerd en onderhouden om een vastgestelde basiskwaliteit voor die infrastructuur in stand te kunnen houden;

2. om het gebruik van de beschikbare capaciteit van de bestaande infrastructuur te optimaliseren worden vervolgens maatregelen getroffen om de benutting van de capaciteit van hoofdwegen, spoorwegen en vaarwegen te verbeteren;

3. tenslotte wordt, indien voorgaande maatregelen ontoereikend zijn, de bestaande capaciteit uitgebreid door nieuwe infrastructuur aan te leggen. Het gaat hierbij zowel om uitbreidingen binnen de bestaande netwerken (bijvoorbeeld door verbreding van wegen) als om uitbreidingen van de netwerken zelf (in de vorm van volledig nieuwe tracés).

2.2 Netwerkaanpak

Een nauwere samenwerking tussen regio en rijk, gerichte aandacht voor bereikbaarheid van deur tot deur en daarmee beter op elkaar aangesloten en functionerende netwerken zijn de kern van de netwerkaanpak. Hierover wordt onder meer tweemaal per jaar overleg gevoerd met de regionale bestuurders. In het voorjaarsoverleg staat de voortgang van de projecten centraal en in het najaar richt de aandacht zich in hoofdzaak op nieuwe projecten en beleidsaccenten. Over de uitkomsten van het voorjaarsoverleg 2007 is op 25 juni een brief naar de Kamer gestuurd (TK, 29 644, nr. 77).

Een belangrijk onderdeel van de netwerkaanpak is de per regio op te stellen Samenwerkingsagenda. Er worden afspraken, acties en projecten opgenomen, zoals die voortvloeien uit de in 2006 uitgebrachte netwerkanalyses. Het gaat dan bijvoorbeeld over kleinschalige maatregelen, waarmee op korte termijn een groot effect kan worden behaald bij de verhoging van de samenhang en kwaliteit van de infrastructuurnetwerken (zogenaamde quick wins).

Naast de samenwerkingsagenda’s worden landelijke markt- en capaciteitsanalyses (LMCA’s) uitgevoerd1, waarbij wordt gekeken naar de netwerken van weg, spoor, vaarwegen en regionaal OV. De analyses hebben als doel om een beter zicht te krijgen op waar precies de problemen zitten (vanuit de van-deur-tot-deur-gedachte) en welke kansrijke verbeteringen mogelijk zijn. De Nota Mobiliteit is de basis van waaruit de netwerkaanpak is opgesteld. Bij de LMCA’s wordt ook naar relevante beleidsontwikkelingen gekeken zoals prijsbeleid en verbetering van ketenmobiliteit.

Door onder meer gebruik te maken van betere regionale inzichten en de meest recente cijfers over de toekomstige groei, kunnen de beelden en onderliggende feiten en cijfers van de Nota Mobiliteit worden verdiept.

Eind 2007 wordt een beleidsbrief over de netwerkaanpak verstuurd naar de Tweede Kamer. Deze brief zal de voorgenomen beleidsmatige conclusies en besluiten bevatten, geformuleerd op basis van de uitkomsten van de landelijke analyses, de regionale samenwerkingsagenda’s en de bestuurlijke gesprekken in het najaar 2007 daarover. Het voornemen is daarmee een heldere en concrete beleidsagenda voor deze kabinetsperiode neer te leggen. De concrete invulling van de extra middelen uit het Coalitieakkoord is eveneens onderdeel van de beleidsbrief.

2.3 Coalitieakkoord en MIRT

Het kabinet heeft via verschillende enveloppen (Infrastructuur en Vaarwegen, Openbaar Vervoer en Water en kust) uit het Coalitieakkoord middelen gereserveerd op het terrein van transportinfrastructuur en water.

A. Transportinfrastructuur

Voor transportinfrastructuur gaat het voor wat betreft het spoor om middelen voor maatregelen (zoals perronverlengingen, seinverdichtingen, transfercapaciteit middelgrote stations) om de in het Coalitieakkoord geambieerde groei van het vervoer per spoor (ambitie 5% per jaar) in de periode 2007–2011 te faciliteren. Voor de uitvoering van deze maatregelen heeft het kabinet een bedrag van € 200 miljoen gereserveerd in het FES in de periode 2008–2012. Tevens worden hieruit kleine infrastructurele aanpassingen voor een toekomstvaste invulling van de spoorcorridor Delft (ad € 20 mln) gefinancierd. Op basis van een uit te werken actieplan (met onder andere NS en ProRail) kan een definitief besluit worden genomen over het pakket en de daarvoor benodigde middelen.

Voor wat betreft de (vaar)wegen gaat het ten eerste om middelen voor vooral kleinschalige maatregelen, waarmee op korte termijn een groot effect kan worden behaald bij de verhoging van de samenhang en kwaliteit van de infrastructuurnetwerken. Het gaat voor de periode 2008–2012 om:

• Quick Wins wegen (inclusief aanpak knooppunten);

• Quick wins vaarwegen;

• ketenversterking (incl. Quick Wins OV) (hiervan is € 25 miljoen reeds toegevoegd aan de begroting Hoofdstuk XII, artikel 34; Middelen voor latere tranches zijn gereserveerd op de aanvullende post).

Ook worden middelen beschikbaar gesteld voor een betere benutting van de capaciteit van het wegennet en het vaarwegennet. Op het gebied van wegen wordt een Pilot Dynamisch Verkeersmanagement (DVM) rond Amsterdam gestart om het concept sturend Verkeersmanagement op de ring uit te werken en te toetsen. Voor benutting van de vaarwegen wordt – mede gelet op de uitkomsten van de LMCA vaarwegen – middelen gereserveerd voor dynamisch verkeersmanagement.

Tot slot stelt het kabinet middelen beschikbaar voor een pakket Duurzaam Veilig. Dit pakket bestaat uit projecten, die inspelen op de wisselwerking tussen infrastructuur, voertuig en gedrag. Totaal heeft het kabinet voor de genoemde maatregelen op (vaar)wegen in de periode 2008–2012 € 325 miljoen gereserveerd in het FES. Naar verwachting is voor een deel van de projecten voor eind 2007 meer duidelijkheid over de exacte invulling en daaraan gekoppelde financiering.

Mede gekoppeld aan de LMCA-spoor en -wegen, worden de mogelijkheden bezien van hoogfrequent spoor. Tevens is dit Kabinet voornemens een tweede tranche spoorse doorsnijding te starten als de evaluatie van de inschrijvings- en toedelingsprocedure van de eerste tranche (positieve) resultaten laat zien. De structurele doorwerking van de enveloppe Openbaar Vervoer uit het Coalitieakkoord wordt daarbij betrokken.

B. Water

Uit de resultaten van de in 2006 afgeronde wettelijke (tweede) toetsing van de primaire waterkeringen blijkt dat een deel van de primaire waterkeringen niet meer voldoet aan de wettelijke norm. Het huidige kabinet heeft in het kader van het Coalitieakkoord en het Beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» vanaf 2009 aanvullende middelen gereserveerd om het programma uit te voeren op basis van de 1e en de 2e toetsing (waaronder de aanpak van de Afsluitdijk). In de begrotingsperiode betreft dit € 250 miljoen; bovenop de reeds in de begroting 2007 beschikbaar gestelde € 420 miljoen.

Het kabinet heeft voor de periode 2008–2012 in totaal € 240 miljoen gereserveerd voor het uitvoeren van innovatieve maatregelen in het kader van de Kaderrichtlijn Water en WB21 en voor KRW-maatregelen voor de Rijkswateren. Daarnaast heeft het kabinet middelen gereserveerd voor het programma Kennis voor Klimaat (VROM).

¹ Het ministerie van EZ werkt een procedurevoorstel ten behoeve van besluitvorming over deze middelen voor maatschappelijke innovatieprogramma’s. De middelen staan geoormerkt op de aanvullende post (AP) van het Rijk.

² Middelen worden eerst na toetsing aan de FES-criteria aan de VenW-begroting toegevoegd.

³ De bedragen voor 2008, inclusief de meerjarige doorwerkingen, zijn overgeboekt naar de begroting van Verkeer en Waterstaat. De resterende bedragen zijn voor 2009 en verder blijven conform de afspraak uit het Coalitieakkoord per departement gereserveerd op de aanvullende post van het Rijk. Deze bedragen worden jaarlijks bij Voorjaarsnota per tranche beschikbaar gesteld.

⁴ Dit pakket is nader verdeeld tusesn VenW, VROM, EZ en LNV aan de hand van het werkprogramma schoon en zuinig.

⁵ Deze reeks is gereserveerd op de aanvullende post van het Rijk en worden jaarlijks bij Voorjaarsnota per tranche beschikbaar gesteld.

MIRT

Het kabinet ziet in de realisatie van het MIRT kansen om de samenwerking tussen rijkspartijen onderling en tussen het rijk en de decentrale overheden verder te verbeteren en de besluitvorming over (rijks)infrastructuur en ruimtelijke ontwikkelingen beter op elkaar af te stemmen. Op basis van een integrale en gebiedsgerichte visie op (onderdelen binnen) het ruimtelijk fysieke domein, wil het kabinet investeringen plegen, die op elkaar zijn afgestemd, inhoudelijk met elkaar samenhangen en uiteindelijk tot meerwaarde leiden. Het waarmaken van deze kansen en extra ambitie vraagt echter tijd. Daarom kiest het kabinet voor een stapsgewijze aanpak rond het MIRT. Als eerste aanzet is een MIRT Projectenboek uitgebracht. Hierin zijn voor het eerst de relevante ruimtelijk fysieke investeringsprojecten van de ministeries van Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM), Verkeer en Waterstaat (VenW), Economische Zaken (EZ) en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) samengebracht en gezamenlijk gepresenteerd.

Verwerking bestuursakkoord Rijk-Provincies

In het bestuursakkoord van het Rijk met de Provincies is overeengekomen dat de Provincies in 2008 een bijdrage leveren van in totaal € 130 mln. voor medefinanciering van rijksinfrastructuurprojecten uit het MIRT. Het gaat hierbij om bijdragen van de Provincies Friesland (A7 Rondweg Sneek, Rw31 Zurich Harlingen), Groningen (A7 Zuidelijke Ringweg), Overijssel (A35 Zwolle–Almelo, traverse Nijverdal), Gelderland (A2 Everdingen–Deil–Zaltbommel–Empel), Noord-Brabant (A2 Tangenten Eindhoven), Limburg (A73/A74 Venlo Maasbracht), Zeeland (N57 Veersedam–Middelburg/N61), Noord-Holland (N201 Aalsmeer–Uithoorn), Utrecht (A2 Holendrecht–Oudenrijn) en Zuid-Holland (PMR).

2.4 PPS

Voor de projecten Extra Spuicapaciteit Afsluitdijk, A2 Maasbracht–Geleen, A2 Maastricht, A50 Ewijk–Valburg–Grijsoord, A12 Utrecht–Maarbergen en A4 Steenbergen is met behulp van een Public Private Comparator (PPC) bekeken of van een DBFM contract financiële meerwaarde is te verwachten ten opzichte van een DB contract. Met inachtneming van de uitkomsten van de PPC’s is voor deze projecten een integrale afweging gemaakt. Voor de motivering hiervan wordt verwezen naar de toelichting per project in MIRT-projectenboek.

3. Programma’s en projecten

3.1 Beheer en onderhoud

Op 19 februari 2007 is de kabinetsreactie op het Interdepartementale Beleidsonderzoek (IBO) Beleid en Onderhoud Infrastructuur naar de Tweede Kamer gezonden (TK, 29 644, nr. 57). Hierin is aangegeven dat Verkeer en Waterstaat zich in grote lijnen in de bevindingen van de IBO kan vinden en is begonnen met de uitvoering van de aanbevelingen, zoals voorgesteld in de brief van 19 februari 2007.

Onder meer als uitvloeisel van het IBO Beleid en Onderhoud is in de begroting 2008 een indicator toegevoegd aan de in voorgaande jaren gehanteerde indicator verhardingen, namelijk een indicator die de conditie van bruggen en viaducten in het rijkswegennet weergeeft. In lijn met de uitkomsten van het IBO Beleid en Onderhoud wordt zo meer inzicht geboden in de prestaties op het gebied van beheer en onderhoud.

Reeds eerder is geconstateerd dat besluiten die in de aanlegfase genomen worden, gevolgen hebben voor het beheer en onderhoud. VenW wil daarom in een vroeg stadium, namelijk reeds in de verkenningen- en planstudiefase (als veel keuzes nog gemaakt moeten worden), aangeven wat de consequenties voor het beheer en onderhoud zijn.

In lijn met de Plannen van Aanpak en de later gemaakte afspraken met de Kamer en de sector wordt de komende jaren verder uitvoering geven aan het inlopen van het achterstallig onderhoud en het uitvoeren van de benodigde vervangingen bij spoor, wegen en waterwegen. Daarnaast wordt uitvoering gegeven aan de tweede fase Herstelplan Spoor om zo de doelstellingen in 2010/2012 te kunnen realiseren en daarmee een basis te leggen voor de doelstellingen in de periode Nota Mobiliteit. Hierover is door ProRail een nadere uitwerking opgesteld, die is afgestemd met de sector en met VenW.

De Kamer wordt via de reguliere begrotingsmomenten geïnformeerd over de resterende periode 2007–2010 van de uitvoering van de Plannen van Aanpak.

In de Midterm Review beheer en onderhoud (bijstuk bij begroting Infrastructuurfonds 2007) is gemeld dat het achterstallig onderhoud op hoofdvaarwegen tot 2020 blijft bestaan. Nog in 2007 worden de mogelijkheden om het achterstallig onderhoud te versnellen onderzocht.

In 2008 wil VenW onder meer de volgende maatregelen/werkzaamheden uit de Plannen van Aanpak Beheer en Onderhoud uitvoeren/in uitvoering nemen:

Voor een nadere toelichting op de stand van zaken Beheer en Onderhoud wordt verwezen naar de toelichting op de productartikelen en naar het MIRT Projectenboek 2008.

3.2 Aanleg en benutting

Hieronder wordt ingegaan op de mijlpalen die VenW in 2008 verwacht te realiseren op de diverse projecten binnen de in de Infrastructuurfonds onderkende sectoren.

Hoofdwatersystemen

In 2008 wil VenW de volgende mijlpalen realiseren:

Hoofdwegennet

In 2008 wil VenW de volgende mijlpalen realiseren:

Spoorwegen

In 2008 wil VenW de volgende mijlpaal realiseren:

Regionale/lokale infrastructuur (> € 112,5/€ 225 miljoen)

Voor de grote regionale/lokale infrastructuurprojecten (> € 112,5/€ 225 miljoen) ligt de verantwoordelijkheid voor voorbereiding, aanleg, beheer en onderhoud en exploitatie bij de betreffende regionale/lokale overheid. VenW levert een bijdrage in de aanlegkosten van het project.

In 2008 verwacht VenW dat de volgende mijlpalen zullen worden gerealiseerd:

Hoofdvaarwegennet

In 2008 wil VenW de volgende mijlpalen realiseren:

Voor een nadere toelichting over de stand van zaken voor het lopende programma wordt verwezen naar de toelichting op de productartikelen en naar het MIRT Projectenboek 2008.

3.3 Randvoorwaarden

Bij de infrastructurele investeringen door VenW worden de (wettelijke) randvoorwaarden van milieu (met name geluid en lucht) en natuur en landschap (inpassing en ontsnippering) in acht genomen. Daarbij wordt zoveel mogelijk getracht kosteneffectieve en innovatieve maatregelen in te zetten.

Innovatieprogramma lucht

Het Innovatieprogramma Luchtkwaliteit (IPL) werkt in opdracht van de ministeries van VenW en VROM aan innovatieve oplossingen die bijdragen aan verbetering van de luchtkwaliteit op en rond snelwegen. De focus ligt op snelwegen bij dichtbevolkte gebieden (zogeheten «hot spots»). Daar zal bronbeleid pas op termijn toereikend zijn om de luchtkwaliteit wat betreft stikstofdioxide en fijn stof aan de normen te laten voldoen.

Met het beschikbare onderzoeksbudget identificeert, selecteert, stimuleert en beproeft het IPL kansrijke ideeën voor oplossingen. Het IPL werkt daarvoor samen met kennis- en onderzoeksinstellingen, andere departementen, provincies, gemeenten en marktpartijen.

Het IPL heeft op dit moment zes pilots in uitvoering:

• Katalytische afbraak NO_x langs snelwegen;

• Optimalisatie geluidsschermen voor een betere luchtkwaliteit;

• Invloed vegetatie langs snelwegen op luchtkwaliteit;

• Effect reinigen snelweg op fijn stof concentratie;

• Snelwegen overkappen en lucht behandelen;

• Dynamisch verkeersmanagement op basis van het luchtbericht.

In 2007 zijn maatregelen beproefd, heeft kennisoverdracht plaatsgevonden over de resultaten van de pilots en over de mogelijkheden voor implementatie in de praktijk. Een aantal activiteiten loopt door tot in 2008. Er is ook ruimte om in 2008 nieuwe pilots uit te voeren. Daarnaast heeft IPL een database aangelegd met tal van (inter)nationale ideeën en projecten op het gebied van Luchtkwaliteit. Zo mogelijk wordt het IPL eind 2008 afgerond. De focus komt in de periode 2008–2011 te liggen op toepassing en doorontwikkeling van de nieuwe luchtkwaliteitsmaatregelen, zoals ontwikkeld in het IPL.

Innovatieprogramma geluid

Het Innovatieprogramma geluid (IPG) loopt tot en met 2007. Het programma is gericht op invoering van nieuwe maatregelen en methoden voor de aanpak van geluidhinder langs rijkswegen en spoorwegen. Deze nieuwe oplossingen vormen een aantrekkelijk alternatief voor geluidschermen, die steeds talrijker en hoger worden. Bovendien zijn ze goedkoper en in visuele zin minder belastend voor de omgeving. Zo blijft uitvoering van het geluidbeleid betaalbaar en uitvoerbaar en zo komen de doelstellingen van het geluidbeleid beter binnen bereik.

Het IPG heeft geleid tot de beschikbaarheid van nieuwe maatregelen zoals het stille wegdek, tweelaags zoab, schermtoppen, middenbermschermen, modulaire geluidschermen, raildempers en het zogenaamde akoestisch slijpen (waarmee de rails zodanig geslepen worden dat het geluid wordt beperkt). Veel van deze maatregelen worden inmiddels toegepast buiten het IPG en leiden daar tot kostenreductie en een betere maatschappelijk acceptatie. Internationaal wordt er ingezet op het aanscherpen van geluidemissie-eisen van banden en voertuigen en het aanscherpen van testmethodes. Voor spoor wordt internationaal ( in samenwerking met de Zwitserse overheid) een pilot met nieuwe typen remblokken uitgevoerd. Eind 2007 stopt het IPG. Er vindt dan een zorgvuldige afbouw van het programma en overdracht aan de staande organisaties plaats. De aandacht is in de periode 2008–2011 vooral gericht op toepassing en doorontwikkeling van de nieuwe geluidmaatregelen. In de periode na 2011 zullen de nieuwe geluidmaatregelen op grote schaal ingezet moeten worden om in lijn met het rijksbeleid de knelpunten op het gebied van geluid langs rijkswegen en spoorwegen effectief aan te pakken.

Meerjarenprogramma Ontsnippering

In 2008 zal VenW enkele ontsnipperingsmaatregelen opleveren. Dit zijn vooral maatregelen gericht op de kleine fauna; onder andere een kleine faunatunnel onder de A1 bij Stroe, aanpassingen bij de A18/N18: de brug langs de Bielheimerbeek bij Doetichem en bij Eibergen, onder de A2 bij Wessem, in A58 enkele faunapassages bij Kerkeindse Heide en bij Prinsenbos. Daarnaast zijn veel grotere werken in voorbereiding die in 2008 gestart zullen worden en in de jaren daarna gereed zullen komen. In 2008 komen ook de eerste maatregelen bij het spoor gereed; onder ander bij de Tjonger en Kuikhorne in Friesland, bij Doorn in Utrecht en bij IJzerenbosch in Limburg.

4. Grote projecten

4.1 Afdekking risico’s grote spoorprojecten

De omvang van de reservering wordt bepaald door de waardering van de onderliggende risico’s bij de Betuweroute en de HSL-Zuid, gerelateerd aan de kans dat deze risico’s optreden.

In de 20e Voortgangsrapportage HSL is gemeld dat de uit de risicoreservering aangevraagde vierde en vijfde tranche van respectievelijk € 40 miljoen en € 35 miljoen worden toegevoegd aan het projectbudget. Deze toevoegingen hebben met name betrekking op de instandhouding van de projectorganisatie en de dekking van raakvlakrisico’s. Deze raakvlakrisico’s hebben betrekking op onder andere de volgende maatregelen:

• dynamische belasting geluidsschermen;

• bovenbouw horizontale verplaatsing Rijpwetering;

• voorkomen beïnvloeding omliggende elektrische systemen;

• detectie/alarmsysteem zijwind brug Hollandsch Diep.

Verder wordt de uit de risicoreservering aangevraagde zesde tranche van € 31,1 mln. voor het contract meerwerk ERTMS en de kosten van de organisatie RWS HSL-Zuid alsmede de zevende tranche van € 9,3 mln. voor de meerkosten van contract ERTMS in deze begroting verwerkt. De Kamer is hierover geïnformeerd met mijn brieven van respectievelijk 23 januari 2007 (Kamerstukken II, 22 026, nr. 260) en 15 mei 2007 (Kamerstukken II, 22 026, nr. 265). De bedragen zullen worden toegevoegd aan het projectbudget van de HSL-Zuid.

Begroting op hoofdlijnen

De onderstaande tabellen geven de belangrijkste wijzingen in de uitgaven en inkomsten aan ten opzichte van de eerste suppletore begroting 2007 (mutaties > € 15 mln).

Een volledig overzicht van de mutaties is terug te vinden in het Verdiepingshoofdstuk.

Ad 1. Dit betreft de loon- en prijsbijstelling 2007.

Ad 2. In de Nota Mobiliteit (NoMo) is voor locatiespecifieke knelpunten op het terrein van luchtkwaliteit € 300 mln. gereserveerd. Door middel van deze overboeking vanuit artikel IF 13 Spoorwegen komt de volledige € 300 mln. op artikel IF 12 Hoofdwegen beschikbaar voor wegenknelpunten.

Ad 3. De op artikel IF 12 Hoofdwegen gereserveerde € 66 mln voor quick-wins uit de netwerkanalyses wordt overgeheveld naar artikel IF 14.02 Regionale mobiliteitsfondsen en komt op deze wijze beschikbaar voor regionale overheden.

Ad 4. Dit betreft de verhoging van de kosten van projecten als gevolg van het opnemen van activiteiten die worden uitgevoerd in opdracht van decentrale overheden. Hier staan hogere ontvangsten tegenover.

Ad 5. Voor de toelichting bij deze mutaties wordt verwezen naar het gestelde bij artikel IF 19.10 FES.

Ad 6. Dit betreft een overboeking vanuit de «afdekking risico’s spoorprogramma’s» op artikel IF 13 Spoorwegen naar artikel IF 17 voor de in 2006 en 2007 door de TK geaccordeerde toevoeging aan het HSL-Zuid budget (4e, 5e, 6e en 7e tranche).

Ad 7. Enerzijds leidt het uitstel van de besluitvorming over investeringen in de Schelderadarketen (SRK) tot een aanpassing van de uitgaven- en ontvangstenraming. Dit omdat er plannen in voorbereiding zijn voor de aanleg van een windmolenpark voor de Zeeuwse kust. Er bestaat namelijk de mogelijkheid tot synergie tussen de aanleg van een windmolenpark en investeringen in de SRK. In de loop van 2007 zal hierover verdere besluitvorming plaatsvinden. Anderzijds zijn er extra bijdragen van de gemeente Den Bosch in de meerkosten van de as-verlegging en van de Provincie Noord-Brabant, de betrokken gemeenten en het waterschap conform de bestuursovereenkomst. Ook wordt een EU-subsidie in het kader van de TEN (Trans Europees Netwerken) verkregen.

Ad 8. VenW heeft het voornemen de verantwoordelijkheid voor de exploitatie (inclusief Beheer en Onderhoud) en vervanging van drie veerverbindingen over het Noordzeekanaal volledig over te dragen aan de gemeente Amsterdam. Hiervoor is een afkoopsom overeengekomen van € 220 mln. Dit voornemen is een uitvloeisel van langdurig onderhandelen en sluit aan bij de uitgangspunten in het Coalitieakkoord (verantwoordelijkheden waar mogelijk decentraal beleggen). Als gevolg van vrijvallende beheers- en onderhoudskosten en exploitatiebijdragen, leidt deze overdracht in 2007 tot een tekort op artikel 12 van ca. € 190 mln. Indien rekening wordt gehouden met de structurele vrijval van deze kosten en de bijdragen uit wegen en Regionaal/lokaal, is de afkoop budgettair neutraal.

Ad 9. Dit betreft de invulling van de huisvestingstaakstelling conform het Coalitieakkoord.

Ad 10. Dit betreft een correctieboeking van artikel 13 Spoorwegen met artikel 18 Overige uitgaven en ontvangsten voor de juiste verwerking van de extra aflossing in 2006 in het kader van schuldreductie ProRail.

Ad 11. Tussen het ministerie van Financiën en VenW is de afspraak gemaakt om het beroep van RWS op de leenfaciliteit bij het ministerie van Financiën niet meer onder het uitgavenkader van VenW te laten vallen. Bij Voorjaarsnota 2007 is dit voorlopig budgettair verwerkt door het geld op artikel XII/40 Nominaal en onvoorzien te parkeren. In de begroting 2008 wordt dit bedrag nu toegedeeld aan de afzonderlijke artikelen.

3. AFKORTINGENLIJST

4. PRODUCTARTIKELEN

11 Hoofdwatersystemen

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Op dit artikel worden de producten op het gebied van hoofdwatersystemen verantwoord. Dit betreft de onderdelen watermanagement, beheer en onderhoud, aanleg en verkenning en planstudie. Het watersysteem omvat het geheel van oppervlaktewater, waterbodems, oevers, etc.

Het artikel hoofdwatersystemen op het infrastructuurfonds is gerelateerd aan het beleidsartikel 31 (integraal waterbeleid) op de VenW begroting (XII). De doelstelling van dit beleidsartikel is het op orde krijgen en houden van een duurzaam watersysteem tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten.

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

Watermanagement en Beheer en Onderhoud

De voor watermanagement en beheer en onderhoud opgenomen bedragen zijn volledig beleidsmatig verplicht. Deze bedragen zijn nodig om de prestatieafspraken te realiseren die hierover in de Service Level Agreement zijn opgenomen.

Aanleg

Het artikelonderdeel Waterbeheren is nagenoeg geheel juridisch verplicht. Het artikelonderdeel Waterkeren is bijna voor de helft juridisch verplicht en ook bestuurlijk gebonden. Tot de laatste categorie behoort met name het Hoogwaterbeschermingsprogramma.

Verkenningen en Planstudies

De verkenningen en planstudies zijn grotendeels bestuurlijk gebonden. Het betreft projecten waarvoor de Tweede Kamer FES-middelen heeft toegekend (Compartimenteringsonderzoek en innovatie Haaglanden) en internationale verplichtingen zijn aangegaan (ProSes 2010).

11.01 Watermanagement

Motivering

Met Watermanagement streeft VenW naar

• het optimaal reguleren van de hoeveelheid water in het hoofdwatersysteem

• een duurzaam watersysteem, dat voorziet in de beschikbaarheid van voldoende water van goede kwaliteit voor de gebruiker.

Producten

Basispakket Watermanagement

Binnen het basispakket watermanagement worden de volgende activiteiten uitgevoerd:

• peilbeheer en bediening van objecten;

• monitoring en informatieverstrekking;

• crisisbeheersing en -preventie.

De operationele doelstellingen voor het waterkwantiteitsbeheer van de rijkswateren zijn:

• Het op orde brengen en houden van de samenhang tussen het regionaal – en het hoofdwatersysteem in 2015. Hiermee wordt de problematiek van zowel wateroverlast als watertekort bestreden.

• Het kunnen beschikken over voldoende water in de rijkswateren, zodat tegemoed kan worden gekomen aan de behoeften die voortvloeien uit de diverse gebruiksfuncties. Om dit te realiseren worden peilbesluiten nageleefd, worden de wateraccoorden geactualiseerd en uiteraard nageleefd. Het waterpeil is zoveel als mogelijk afgestemd op de gebruiksfuncties.

Daarnaast wordt zorggedragen voor een adequate informatievoorziening over de reguliere waterkwantiteit en waterkwaliteit. Dit houdt de vergaring en beschikbaarstelling in van interne – en externe informatievoorziening over het watersysteem. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om berichtgeving over hoog- en laagwater, naderende stormen, verontreinigingen en ijsvorming. Hiermee is binnen Rijkswaterstaat een calamiteitenorganisatie belast.

Meetbare gegevens bij Watermanagement

11.02 Beheer en onderhoud

Motivering

Het zodanig in conditie houden van het hoofdwatersysteem dat de primaire functie van zowel het waterkeren als het waterbeheren vervuld kan worden.

Producten

Basispakket Beheer en Onderhoud waterkeren

Het basispakket Beheer en Onderhoud waterkeren bevat:

1. Kustlijnhandhaving (conform de basiskustlijn zandige kust niveau 1990);

2. beheer en onderhoud rijkswaterkeringen en stormvloedkeringen (conform de Wet op de waterkering).

ad 1. Handhaven kustlijn

Het handhaven van de kustlijn wordt gerealiseerd door het suppleren van zand op het strand of in de vooroever (onder water). Het Nederlandse kustsysteem kent een continu verlies aan zand dat jaarlijks gecompenseerd moet worden. Vanaf 2001 wordt er ook zand gesuppleerd om de zandverliezen op dieper water te compenseren. Daarmee wordt de zandhoeveelheid in het kustfundament op peil gehouden en wordt het effect van de zeespiegelstijging tenietgedaan. De zeespiegelstijging heeft tot gevolg dat de hoeveelheid te suppleren zand in de tijd gezien toeneemt.

Ook zijn er lokale activiteiten zoals bestortingen, onderhoud van dammen en strandhoofden, eveneens met het doel om structurele kusterosie te bestrijden.

ad 2. Rijkswaterkeringen en stormvloedkeringen

• Rijkswaterkeringen

Rijkswaterstaat beheert en onderhoudt ongeveer 480 km primaire waterkeringen. Primaire waterkeringen zijn waterkeringen die onder de Wet op de waterkering vallen omdat ze bescherming bieden tegen het buitenwater. Het gaat met name om enkele zeedijken op de Waddeneilanden, de Afsluitdijk, de Houtribdijk, de dijk van Marken en dammen in Zeeland. Naast deze primaire waterkeringen beheert en onderhoudt Rijkswaterstaat ook een aantal niet-primaire waterkeringen. Deze vallen niet onder de Wet op de waterkering omdat ze geen bescherming hoeven te bieden tegen het buitenwater. Ze bieden bescherming tegen het binnenwater. Derhalve moeten ook deze waterkeringen voldoen aan een bepaald veiligheidsniveau.

• Stormvloedkeringen

Om ons land tegen de zee te beveiligen is een aantal stormvloedkeringen aangelegd, die bij hoogwater gesloten kunnen worden. Ook de stormvloedkeringen zijn primaire waterkeringen (welke vallen onder de Wet op de waterkering). Het Rijk heeft vier stormvloedkeringen in beheer: de Stormvloedkering Oosterschelde, de Stormvloedkering Nieuwe Waterweg (de Maeslantkering), de Hartelkering en de Stormvloedkering Hollandsche IJssel. Het onderhoud aan de keringen betreft voornamelijk het conserveren van de schuiven, het onderhoud aan werktuigbouwkundige en elektronische onderdelen en het onderhoud aan het besturingssysteem. Naast deze onderhoudsactiviteiten vindt de bediening van deze objecten plaats en worden er periodiek inspecties uitgevoerd.

Basispakket Beheer en Onderhoud integraal waterbeheren

Onder dit programma vallen alle activiteiten die noodzakelijk zijn om het hoofdwatersysteem in een conditie te houden die noodzakelijk is voor het vervullen van de primaire functie integraal waterbeheer. Hierbij valt te denken aan beheer en onderhoud van:

• rijkswateren ten behoeve van maatgevend hoogwater (MHW);

• stuwende en spuiende kunstwerken;

• rijkswateren ten behoeve van waterkwaliteit;

• oevers en bodems;

• vergunningverlening en handhaving.

Bovendien valt onder het basispakket de voorbereiding van respectievelijk WB21, de implementatie van de Kader Richtlijn Water (KRW) en de activiteiten in het kader van Natura 2000. Zowel de KRW als Natura 2000 streven naar het beschermen van gezonde watersystemen die een duurzaam gebruik mogelijk maken. Bij de implementatie van deze wet- en regelgeving zullen onder het basispakket alleen de onderdelen vallen die in de beheersplannen worden opgenomen.

• Kustwacht

Per 1 januari 2007 is de Kustwacht Nieuwe Stijl van start gegaan. De Kustwacht Nederland is een organisatie met eigen taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden. De directeur Kustwacht heeft onvoorwaardelijke zeggenschap over vier schepen die (vrijwel) full time kustwachttaken uitvoeren. Daarnaast heeft hij trekkingsrechten voor een aantal dagen per jaar op schepen van Rijkswaterstaat en schepen en helikopters van het ministerie van Defensie. De vliegtuigen van Verkeer en Waterstaat zijn medio 2007 overgedragen aan Defensie. De opdrachtformulering van de Kustwacht wordt voorbereid door de Raad voor de Kustwacht. De directeur Kustwacht maakt jaarlijks een Activiteitenplan en Begroting (APB) en legt dit voor aan de Raad voor de Kustwacht. De Ministerraad stelt vervolgens het APB formeel vast. In 2009 wordt het functioneren van de Kustwacht Nieuwe Stijl geëvalueerd. Alle schepen zijn per 1 januari 2008 in beheer bij de Rijksrederij.

• Groot Variabel onderhoud

Het betreft beheer en onderhoudsactiviteiten die per project groter zijn dan € 30 mln. (vervangingen, mid-life onderhoud etc.). Hieronder vallen de projecten die voortvloeien uit het Plan van Aanpak achterstallig onderhoud 2003, dat is bijgevoegd bij de begroting 2004. De voortgang van de uitvoering van dit plan van aanpak is beschreven in de Mid Term Review, die bij de begroting 2007 als bijlage werd bijgevoegd. Tot en met 2010 wordt conform plan van aanpak verder gewerkt aan een programma van groot variabel onderhoudactiviteiten.

Meetbare gegevens bij Beheer en Onderhoud

In de kabinetsreactie op het IBO Beleid en Onderhoud is toegezegd om extracomptabele informatie te verstrekken over de wijze waarop de middelen voor beheer en onderhoud worden aangewend. Hieronder is een verdeling gegeven van de beheer- en onderhoudskosten over dijken, dammen en duinen, over stormvloedkeringen, over kustlijnzorg en over water (t.b.v. waterkwaliteit en -kwantiteit). Deze percentages zijn gebaseerd op een meerjarig gemiddelde: van jaar tot jaar kan het actueel uitgegeven percentage fluctueren.

Verdeling kosten basispakket Beheer en Onderhoud Hoofdwatersystemen

• Waterkeren

* Dit betreft eerste schatting en is nog in voorbereiding. Besluitvorming vindt plaats door de bewindslieden in het najaar voorafgaand aan het uitvoeringsjaar

Totale hoeveelheid zandsuppleties RWS periode 1991 t/m 2006

Omvang areaal:

Prestatie-indicatoren

• Waterbeheren

Omvang areaal:

Prestatie-indicatoren:

• Groot variabel onderhoud

Het betreft beheer en onderhoudsactiviteiten die per project groter zijn dan € 30 mln. (vervangingen, mid-life onderhoud etc.). Hieronder vallen ook de projecten die voortvloeien uit het Plan van Aanpak achterstallig onderhoud 2003, welke is bijgevoegd bij de begroting 2004. In het kader van dit plan is een aantal projecten gedefinieerd.

11.03 Aanleg

Motivering

Om een bijdrage te leveren aan het voldoen aan de wettelijke normen van de primaire waterkeringen en een bijdrage te leveren aan het beheer van de rijkswateren.

Producten

Realisatie Waterkeren

Op dit artikelonderdeel worden diverse projecten uitgevoerd. Deze projecten hebben betrekking op:

1. rivierverruiming niet zijnde ruimte voor de rivier;

2. dijkversterking en herstel en onderzoek steenbekleding;

3. overige onderzoeken en kleine projecten;

4. resterende werkzaamheden Deltaplan Grote Rivieren;

5. hoogwaterbeschermingsprogramma (inclusief Zwakke Schakels Kust).

De projecten worden nader toegelicht in het MIRT-projectenboek 2008.

ad. 1. Rivierverruiming

Langs de Maas, de Rijn, de Waal en de Lek worden rivierverruimingsprojecten uitgevoerd om een grotere waterafvoer te kunnen opvangen. Andere projecten die in het kader van de rivierverruiming worden uitgevoerd betreffen de zogeheten NURG (Nadere Uitwerking Rivieren Gebied) projecten. De NURG-projecten beogen ook de ontwikkeling van natuur. De realisatie laatstgenoemde projecten moet uiterlijk 2015 afgerond zijn. Voorbeelden van projecten die worden uitgevoerd om deze doelstelling te realiseren zijn de projecten Hemelrijkse Waard, Batenburg en het Lexkesveer. Naast deze kleinschalige projecten wordt een grootschalige rivierverruiming voorbereid in het project Ruimte voor de Rivier en in het project Maaswerken. (zie artikel 16 IF).

ad. 2. Dijkversterking en herstel en onderzoek steenbekleding

Verbetering van dijken bestaat uit verhoging en/of versterking van de dijk of uit vervanging van de bestaande steenbekleding. Het programma herstel en onderzoek steenbekleding Westerschelde en Oosterschelde loopt in 2008 door. Het herstel van de steenbekledingen in Zeeland wordt in 2015 opgeleverd. In totaal zal dan langs de Wester- en Oosterschelde dan 321 kilometer steenbekleding zijn vervangen.

ad. 3. Overige onderzoeken en kleine projecten

• Veiligheid Nederland in Kaart-2 (VNK-2). Met dit studieproject worden de kansen op en de gevolgen van overstromingen van dijkringen en een aantal kades langs de Maas in Nederland in kaart gebracht volgens een nieuwe methode (TK 2005–2006, 27 625, nr. 60).

• Sterkte en belasting waterkeringen, waarbij onder andere het inzicht in de golfvoortplanting in de Waddenzee en langs de Noordzeekust wordt verbeterd.

• Hydraulische randvoorwaarden. De Wet op de waterkering stelt (o.a.) dat VenW verantwoordelijk is voor het periodiek uitbrengen van hydraulische randvoorwaarden en andere instrumenten die door waterkeringbeheerders worden gebruikt bij de vijfjaarlijkse toetsing van de veiligheid van de primaire waterkeringen en die worden gebruikt bij het ontwerp van die waterkeringen.

• In het kader van het innovatieprogramma Deltatechnologie waarvoor dit kabinet extra middelen heeft vrijgemaakt, werken overheden, kennisinstituten en bedrijfsleven consortia samen aan een zestal grootschalige praktijkproeven.

ad. 4. Resterende werkzaamheden Deltaplan Grote Rivieren

De werken langs de grote rivieren met als doel om bij een afvoer bij Lobith van 15 000 m³/sec voldoende veiligheid te bieden, zijn grotendeels voltooid. In het kader van bescherming tegen hoge buitenwaterstanden zijn langs de kust en in het benedenrivierengebied nog enkele werken in uitvoering. Afrondend wordt nog een aantal subsidies verstrekt. Bijvoorbeeld voor de keringen in Harlingen waarmee in 2008 zal worden gestart.

ad. 5. Hoogwaterbeschermingsprogramma

Er worden subsidies verstrekt aan Waterschappen in het kader van het hoogwaterbeschermingsprogramma. Onder dit programma vallen de verbetermaatregelen die voortkomen uit de vijfjaarlijkse toetsingen conform de Wet op de waterkering (zie ook resultaat 1e toetsing Kamerstuk 2002–2003, 18 106, nr. 124).

De resultaten van de tweede toetsing zijn eind september 2006 aan de Tweede Kamer gestuurd. Deze toetsing heeft aangetoond dat versterkingsmaatregelen nodig zijn om Nederland te beschermen tegen overstromingen. Dit betreft noodzakelijk maatregelen aan de primaire waterkeringen en kunstwerken in de Randstad, het Markermeer, de Hollandse en Zeeuwse Delta en de Waddenzee. Het vorige kabinet heeft een programma opgesteld om voortvarend de meest urgente maatregelen tot en met 2011 uit te kunnen voeren. Daarvoor is in de begroting 2007€ 420 mln. beschikbaar gesteld. Het huidige kabinet heeft in het kader van het Coalitieakkoord en het Beleidsprogramma «Samen werken, samen leven» vanaf 2009 aanvullende middelen gereserveerd om het programma op basis van de 1e en de 2e toetsing (waaronder de aanpak van de Afsluitdijk) uit te voeren. In de begrotingsperiode betreft dit€ 250 mln.

In de begroting 2008 is het project Zwakke Schakels Kust in het hoogwaterbeschermingsprogramma opgenomen.

Uitvoering van de Zwakke Schakels zal plaatsvinden van 2007 t/m 2020. In totaal is voor het programma Zwakke Schakels kust een bedrag van € 745 mln. gereserveerd.

Bij de begrotingsbehandeling in december 2005 is toegezegd om het budget voor de versterking van de zwakke schakels beschikbaar te stellen op het moment dat de provincie een uitvoeringsgereed plan heeft én de provincie kan aangeven dat zij de financiering voor de ruimtelijke kwaliteit heeft geregeld. De provincies wensen voortvarend van start te gaan.

De belangrijke mutaties in de realisatietabel waterkeren zijn:

• Aan het project Harlingen, ressorterend onder Deltaplan Grote Rivieren, is ca € 17 mln. toegevoegd vanuit het onderzoekproject Hydraulische Randvoorwaarden (ca € 8 mln.) en de overige steenbekleding Steenzetting (€ 9 mln.). De opleveringstermijn is a.g.v. de toevoeging van het project Harlingen verschoven naar 2010.

• Budgetbijstelling van € 4,5 mln. voor de afronding van het project Oosterbeek (€ 3,2 mln.) en participatie NURG (1,3 mln.). Deze middelen zijn ingezet voor het project natuurcompensatie Perkpolder op het realisatie-programma Waterbeheren.

• Overheveling van het project Zwakke Schakels Kust van artikel 11.05.02 Planstudie Waterkeren naar het Hoogwaterbeschermingsprogramma (ad. € 745 mln.).

• Budgetbijstelling van ca. € 3,5 mln. voor kleine projecten die zijn afgerond en zijn ingezet voor met name het project Natuurcompensatie Perkpolder op het realisatie-programma Waterbeheren.

• Voor het project VNK-2 is € 6 mln. toegevoegd vanuit het onderzoekproject Hydraulische Randvoorwaarden. Voor VNK 2 heeft een ramingbijstelling plaatsgevonden a.g.v. onder andere een hoger prijsniveau in de markt, de schaarste van de benodigde specialisten, de complexiteit en het vernieuwende karakter van het project.

Realisatieprogramma Waterbeheren

Onder waterbeheren vallen de volgende projecten:

1. projecten Herstel en Inrichting watersystemen. Per 2006 is hier het gehele herstel en inrichting-programma opgenomen;

2. Verruiming vaargeul Westerschelde incl. Natuurcompensatie Perkpolder

3. saneren van waterbodems incl. SUBBIED (Subsidieregeling Baggeren bebouwd gebied), GVB (landelijke proef grootschalige verwerking baggerspecie) en SVB (stimulering verwerking baggerspecie);

4. tijdelijke regeling eenmalige uitkering bestrijding regionale wateroverlast verantwoord.

ad. 1. projecten Herstel en Inrichting watersystemen

Het programma Herstel & Inrichting (H&I) is gericht op het ecologisch herstel van de Rijkswateren en bestaat voornamelijk uit verbetering van de hydramorfologie van de watersystemen (ontwikkeling van door water gevormde structuren in waterlopen en de hiermee samenhangende omgevingen). De prioriteit ligt bij de realisatie van de doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) en met name bij de doelstellingen voor beschermde gebieden. Zolang deze doelstellingen niet zijn vastgesteld wordt gewerkt aan de volgende maatregelen:

• het creëren van langsverbindingen (dit zijn verbinding-en in de stroomrichting van het watersysteem);

• het beschermen en creëren van natuurlijke land-waterovergangen en dwarsverbindingen;

• het creëren van natuurlijke stromingspatronen;

• het herstellen van natuurlijke peildynamiek (meren, zoetwatergetijde).

• het herstellen/creëren van zoet-zoutovergangen

ad. 2. Verruiming vaargeul Westerschelde

De verruiming van de vaargeul (zowel op Vlaams als Nederlands grondgebied) wordt georganiseerd en gefinancierd door Vlaanderen. Nederland financiert maximaal € 30 mln. op Nederlands grondgebied voor wrakkenberging, kabels- en leidingbescherming en vaargeulwandverdediging. De reservering hiervoor is vanuit het planstudiebudget overgeheveld naar het realisatieprogramma. Voorbereiding voor de uitvoering vindt plaats in 2007.

Daarnaast wordt in verband met EU-verplichtingen natuurcompensatie uitgevoerd bij Perkpolder op basis van de vorige (2e) verdieping van de Westerschelde.

ad. 3. Saneren van waterbodems

Hiervoor worden projecten uitgevoerd die te maken hebben met waterbodemsaneringen en met het bergen en verwerken van vervuilde baggerspecie (o.a. depot Hollandsch Diep, projecten uit het saneringsprogramma rijkswateren en diverse subsidieregelingen (SUBBIED en SVB).

In 2008 wordt het saneringsprogramma herijkt.

ad.4. Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW)

Op 2 juli 2003 is het Nationaal Bestuursakkoord Water ondertekend door het Rijk, Provincies, Gemeenten en Waterschappen met als doel samen de waterproblematiek in Nederland aan te pakken. In dit kader heeft het kabinet heeft een eenmalige impuls van € 100 mln. beschikbaar gesteld om een snelle start van de uitvoering van maatregelen tegen wateroverlast te bevorderen.

Deze «Tijdelijke regeling eenmalige uitkering bestrijding regionale wateroverlast» die hiertoe met de NBW-partijen is opgesteld is met ingang van 1 april 2004 opengesteld (Staatscourant 27 februari 2004 nr. 40/pag. 21). Op 1 juli 2004 is het volledige budget vastgelegd in beschikkingen aan 67 gemeenten en waterschappen. In de gehonoreerde aanvragen zijn 307 projecten opgenomen. De 307 projecten zijn naar verwachting in 2010 gerealiseerd. De nadruk in de projecten ligt op het vasthouden en bergen van overtollig water.

Reserveringen Coalitieakkoord

• Innovatie/synergie KRW/WB21

Water als drager van ruimtelijke ontwikkeling vraagt bij uitstek om een ander manier van investeren: hoogwaardig, duurzaam en doelmatig door innovatie en synergie met andere beleidsdoelen. Door waterdoelen op effectieve en efficiënte wijze te koppelen aan de doelstellingen voor natuur, landschap en stedelijke herstructurering kunnen de totale maatschappelijke kosten worden verlaagd en de baten worden verhoogd. Daarom heeft het kabinet extra middelen binnen het FES gereserveerd voor een (stimulering)programma gericht op synergie en innovatie bij de KRW en WB21. De inzet op synergie is gericht op een tijdige en effectieve opstart van de benodigde fysieke ingrepen in het landelijk en stedelijk gebied. Hierdoor worden de doelstellingen tijdig bereikt en worden de totale maatschappelijke kosten substantieel verlaagd. De inzet op innovatie beoogd een doorbraak in de vorm van systeemvernieuwing om te komen tot betere en betaalbare oplossingen voor de realisering van de wettelijk vast te leggen doelen van de KRW en de opgave om het Nederlandse waterbeheer klimaatbestendig te maken (aanpak wateroverlast). Met deze impuls worden publieke en private partijen gestimuleerd om snel met nieuwe praktijkgerichte uitvoerbare oplossingen te komen die zowel voor de korte als langere termijn een hoog rendement opleveren. De daarbij te ontwikkelen kennis en ervaring kan ook worden geëxporteerd.

• KRW-maatregelen in rijkswateren

Dit betreft maatregelen gericht op sanering van waterbodems, het herstel van zoet-zout verbindingen en de verbeterde inrichting van de rijkswateren.

Totaal is in de periode 2000 tot en met 2012 voor innovatie/synergie KRW/WB21 en de KRW-maatregelen € 240 mln. binnen het FES gereserveerd.

De belangrijke mutaties in de realisatietabel waterbeheren zijn:

• Voor het project Natuurcompensatie Perkpolder is bij 1e suppletore wet vanuit artikel 12, Vaarwegen € 8 mln. toegevoegd. Daarnaast komt de aanvullende financiering van € 8 mln. vanuit de kleine projecten waterkeren (ca € 3,5 mln.), het project Oosterbeek (€ 3,2 mln.) en participatie NURG (€ 1,3 mln.).

• Het project verruiming vaargeul Westerschelde (€ 30 mln.) is vanuit de planstudietabel toegevoegd aan het realisatieprogramma.

• Het projectbudget IIVR wordt met € 3,5 mln. opgehoogd onder gelijktijdige ophoging van de ontvangsten voor IIVR.

• Aanpassing in de verwachte openstelling van Haringvliet de Kier; de aanleg van de zoetwatervoorziening neemt meer tijd in beslag waardoor de oplevering met één tot twee jaar wordt uitgesteld.

• Aanpassing opleveringsdatum voor Inrichting IJsselmonding. Een deel van de werkzaamheden voor het deelproject Roggebotsveld worden door Staatsbosbeheer uitgevoerd en deze staan gepland voor de periode 2007–2010.

• Aanpassing opleveringsdatum voor Natte Natuurprojecten IJsselmeergebied. De verschuiving van 2007 naar 2011 heeft te maken met het feit dat er 3 nieuwe projecten in realisatie gaan (Kamperhoek, Houtribdijk en Edam Volendam).

Projectoverzicht behorende bij 11.03.01: Realisatieprogramma Waterkeren

Projectoverzicht behorende bij 11.03.02: Realisatieprogramma Waterbeheren

11.05 Verkenningen en planstudies

Motivering

Om een probleem of een initiatief met een maatschappelijke meerwaarde op het gebied van Waterbeheer te verkennen en om daarna, indien nodig, uit alternatieven de beste oplossing voor het probleem te zoeken en voor te bereiden voor de uitvoering.

Producten

Programma Hoofdwatersystemen

Op dit artikelonderdeel worden diverse projecten uitgevoerd. Deze projecten hebben betrekking op:

1. Herinrichting Waals Nederlandse Grensmaas;

2. Doorlaatmiddel Brouwersdam;

3. Rampenbeheersingsstrategie Overstromingen Rijn en Maas;

4. Natuurontwikkelingsschets Eems;

5. Sluitregime Oosterscheldekering;

6. Zwakke Schakels Kust

7. Extra spuicapaciteit Afsluitdijk

8. Natuurlijk Peilbeheer Veerse Meer;

9. Ontwikkelingsschets 2010 Schelde-estuarium (ProSes);

10. Volkerak-Zoommeer;

11. Innovatie Haaglanden.

De verkenningen en planstudies zijn ook opgenomen in het MIRT-projectenboek.

Verkenningen

ad. 1. Herinrichting Waals Nederlandse Grensmaas

In het watersysteem Bovenmaas, dat gezamenlijk met België (Wallonië) wordt beheerd, spelen problemen met betrekking tot inrichting, welke betrekking hebben op waterbeheersing en ecologie. In de verkenning zal een aantal oplossingsrichtingen worden bezien, gericht op ecologisch herstel, waarbij de doelstellingen van de KRW (m.n. de hydromorfologische kant van de aquatische natuurdoelen) leidend zijn.

ad. 2. Doorlaatmiddel Brouwersdam

Met de wens voor introductie van getij en vergroting van de doorlaat in de Brouwersdam wordt aangesloten op de 4e Nota Waterhuishouding en de door de provincie opgestelde visie «Delta in Zicht». Centraal staan herstel van estuariene dynamiek en verbetering van de verbindingen tussen watersystemen. De verkenning onderzoekt de mogelijkheid van de herintroductie van getij en welke varianten het meest haalbaar zijn. Met de introductie van getij wordt een verbetering van waterkwaliteit en versterking van natuurwaarden beoogd. Daarnaast moet duidelijk worden in hoeverre een combinatie van deze doorlaat met andere functionaliteiten, zoals een scheepvaartverbinding of een energiecentrale, realiseerbaar is.

ad. 3. Rampenbeheersingsstrategie Overstromingen Rijn en Maas (Noodoverloopgebieden)

Het systeem van de Nederlandse waterkeringen is berekend op gebeurtenissen die zich voordoen met een waarschijnlijkheid van 1/250 tot 1/10 000 per jaar. De natuur is echter onvoorspelbaar en een extreme gebeurtenis blijft mogelijk. Het Kabinetstandpunt Rampenbeheersing Overstromingen (TK 2006–2007, 27 625, nr. 77) presenteert een strategie voor de beheersing van dergelijke gebeurtenissen die bestaat uit fysieke/ruimtelijke maatregelen en organisatorische maatregelen.

• Voor de laatste geldt als doelstelling om de voorbereiding eind 2008 op orde te hebben. Hiervoor is een verbeterprogramma onder regie van een bestuurlijke taskforce in uitvoering, met een omvang van € 15 mln. (€ 10 mln. V&W).

• Het standpunt markeert de fysieke/ruimtelijke maatregelen als kansrijk, maar maakt nog geen keuze voor investeringen. Specifiek voor de optie compartimenteren is vanuit het FES verder € 2 mln. beschikbaar gesteld voor een nadere verkenning; oplevering is voorzien eind 2008. Mogelijke besluiten hierover worden genomen in de te verschijnen nota waterveiligheid (eind 2008).

De Tweede Kamer heeft in juni 2007 met deze lijn ingestemd.

ad. 4. Natuurontwikkelingsschets Eems

De verwachting is dat de druk van economisch gerichte activiteiten op de morfologie van het Eems-estuarium, zoals scheepvaart, verdiepingen en schelpenwinning, in de toekomst verder zal toenemen. Dit zal waarschijnlijk met negatieve effecten op de natuur gepaard gaan. In het natuurontwikkelingsplan wordt een pakket van concrete, locatiespecifieke herstel en inrichtingsmaatregelen beschreven die bijdragen aan de doelen voor de Kaderrichtlijn Water.

ad. 5. Sluitregime Oosterscheldekering

Een verkenning naar het effect van het sluitregime van de Oosterscheldekering is in 2006 opgestart. Directe aanleiding is het mogelijk tekort aan hoogte van de dijken achter de kering. Aanpassing van het sluitregime zou een alternatief kunnen zijn voor dijkverbetering.

Wijzigingen verkenningentabel:

– Verkenning gefaseerde kustuitbreiding Delflandse kust is afgerond. De Tweede Kamer is geïnformeerd over de afrondende rapportage (TK 2006–2007, 30 817, nr. 3).

De samenvattende conclusie is dat een kustuitbreiding tussen Hoek van Holland en Scheveningen samen met andere gebieden in de Zuidvleugel de tekorten aan recreatieruimte kan helpen terugdringen. De provincie zal de resultaten als bouwsteen gebruiken bij de verdere ontwikkeling van de Delflandse kust. De provincie heeft een stuurgroep haalbaarheid kustontwikkeling opgericht waar het rijk aan deelneemt. Onderdeel van het verkennen van de haalbaarheid van de kustontwikkeling is de (mogelijke) uitvoering van een pilot met de zandmotor.

– Het studierapport voor Integrale Verkenning Maas (IVM) is afgerond. De uitkomst hiervan is dat vooralsnog geen aanvullende planstudies of investeringsbeslissingen voor ingrepen langs de Maas nodig zijn. In het kabinetsstandpunt rampenbeheersing overstroming (Kamerstuk 2006–2007, 27 625, nr. 77) is de Tweede Kamer hierover geïnformeerd.

Planstudieprogramma waterkeren

ad. 6. Zwakke Schakels Kust

De bescherming tegen overstromingen vanuit de zee is geregeld in de Wet op de waterkering, waarin normen zijn opgenomen waaraan de zeeweringen moeten voldoen. Echter, naar aanleiding van signalen over een sterkere golfbelasting op de kust, is in 2003 door de waterschappen nogmaals gekeken naar de sterkte van de zeeweringen. De inzichten hebben geleid tot tijdelijke maatregelen zoals diverse zandsuppleties. Daarnaast is er gesignaleerd dat er op 10 locaties langs de kust zogenoemde zwakke schakels zijn, waarvoor binnen een periode van 20 jaar versterking van de zeewering nodig is. Op 8 van deze 10 locaties ligt tevens een opgave tot verbetering van de ruimtelijke kwaliteit, de zogenaamde prioritaire zwakke schakels. De uitvoering is gestart in 2007.

ad. 7. Extra Spuicapaciteit Afsluitdijk

In verband met de uitbreiding van de spuicapaciteit wordt een planstudie uitgevoerd. Met deze planstudie wordt de MER gemaakt op basis waarvan het dijkversterkingsplan conform de Wet op de waterkering wordt opgesteld. Nader onderzoek is vereist voor zowel de MER als ook ter voorbereiding van de realisatie. Verwacht wordt dat in 2009 het projectbesluit kan worden genomen. De start van de realisatie is voorzien in 2010. Daarnaast wordt toekomstige verdere versterking van de afsluitdijk bezien in het kader van de integrale gebiedsverkenning IJsselmeergebied.

De belangrijke mutaties in de planstudietabel waterkeren zijn:

• De overheveling van het project Zwakke Schakels Kust van artikel 11.05.02 Planstudie Waterkeren naar het Hoogwaterbeschermingsprogramma (ad. € 745 mln.).

• De overheveling van € 9 mln. uit «Overige Steenzetting» naar het project Harlingen (Deltaplan Grote Rivieren).

• Vertraging van het projectbesluit en de start van de realisatie van Extra spuicapaciteit Afsluitdijk, omdat er is geconstateerd dat het eerder inschakelen van de markt voor uitvoering en vervlechten met de ruimtelijke besluitvormingsprocedure, niet te realiseren is. De opleveringsdatum blijft 2013.

Planstudieprogramma waterbeheren

ad. 8. Natuurlijk Peilbeheer Veerse Meer

Het huidige tegennatuurlijke peilbeheer in het Veerse Meer brengt delen van het watersysteem uit evenwicht. Het peilbeheer is vrijwel volledig afgestemd op de afwateringsfunctie voor de landbouw in de winter en de recreatieve functie in het voorjaar en de zomer. Hierdoor komt de ecologische kwaliteit nauwelijks tot ontwikkeling en worden ook de recreatieve potenties nauwelijks benut. Een natuurlijker peilbeheer geeft de natuur de kans om een situatie te ontwikkelen die meer past bij een watersysteem met (beperkt) getij. Rijkswaterstaat en de provincie Zeeland hebben een planstudie/MER uitgevoerd naar een meer natuurlijk peilbeheer. Het MER en ontwerp-peilbesluit wordt volgens planning in mei 2007 ter inzage gelegd. Het peilbesluit wordt dan na de zomer genomen. De start van de uitvoering is voorzien in 2008 (raming kosten € 12,66 mln.).

ad. 9. Ontwikkelingsschets 2010 Schelde-estuarium (ProSes)

VenW levert een bijdrage aan de projectorganisatie ProSes 2010 voor de algemene projectkosten voor de ontwikkelingsschets. Dit is overeengekomen in het verdrag over de uitvoering van de ontwikkelingsschets 2010 Schelde-estuarium op 21 december 2005 tussen Vlaanderen en Nederland.

ad. 10. Volkerak–Zoommeer

Begin jaren ’90 werd in toenemende mate in de zomer blauwalgenbloei aangetroffen. Dit wordt veroorzaakt door een combinatie van hoge nutriëntenconcentraties en de lange verblijftijd van het water. De blauwalgenbloei leidt tot veel overlast voor verschillende gebruiksfuncties (oever- en verblijfsrecreatie, wonen, natuur, landbouwwater). In de planstudie zijn twee alternatieven onderzocht: zoet doorspoelen en zout doorspoelen (Motie Van Lith, TK 2004–2005, 29 800 XII, nr. 21). De planstudie is begin 2007 afgerond. De zoute optie is kansrijk, maar kent nog een aantal onzekerheden. Een vervolgstudie wordt uitgevoerd en zal naar verwachting voor de zomer 2008 zijn afgerond. Het project zal in 2015–2017 gereedkomen.

Ad 11. Innovatie Haaglanden

Het Stadsgewest Haaglanden inclusief een aantal daarbij aangesloten gemeenten, de provincie Zuid-Holland en het Hoogheemraadschap Delfland voeren op basis van een subsidie uit het Fonds Economische Structuurversterking een kennisprogramma uit met de titel «Ruimte voor water én economische ontwikkeling in Haaglanden».

De subsidie wordt verleend ten behoeve van het ontwikkelen en het verbreden van kennis over nieuwe vormen van samenwerking, beheer en instrumenten en technische innovaties op het terrein van de wateropgave in een verstedelijkte delta door middel van het subsidiëren van kennisprojecten en het opzetten van een programmabureau dat zorgdraagt voor de uitwerking en realisatie van het programma.

De belangrijke mutaties in de planstudietabel waterbeheren zijn:

• De verlenging van de planstudie Volkerak Zoommeer € 0,4 mln., waardoor de uitvoering later start.

• De uitvoering van de verkenning doorlaatmiddel Brouwersdam € 0,5 mln.

• De overheveling van het project verruiming vaargeul Westerschelde (€ 30 mln.) vanuit de planstudietabel naar het artikelonderdeel realisatie Waterbeheren 11.03.02.

• Verwachte opleveringsdatum Volkerak Zoommeer is vertraagd. Door mogelijk extra maatregelen in de infrastructuur uit de vervolgstudie zal de MER-procedure pas in het voorjaar 2009 worden afgerond, waarna het projectbesluit kan worden genomen. Ook zal de voorbereiding voor de technische ontwerpen van deze maatregelen meer tijd vergen. Verwacht wordt dat in 2012 gestart kan worden met de uitvoering. Afhankelijk van de uit te voeren maatregelen zal het project in 2015–2017 gereedkomen.

Projectoverzicht behorende bij 11.05.01: Verkenningenprogramma hoofdwatersystemen

Projectoverzicht behorende bij 11.05.02: Planstudieprogramma waterkeren

Legenda

pb projectbesluit

uo uitvoeringsopdracht (beschikking)

Projectoverzicht behorende bij 11.05.03: Planstudieprogramma waterbeheren

Legenda

pb projectbesluit

uo uitvoeringsopdracht (beschikking)

Artikel 12 Hoofdwegennet

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Op dit artikel worden de producten op het gebied van Rijkswegen verantwoord. Dit betreft de onderdelen verkeersmanagement, beheer en onderhoud, aanleg en verkenning en planstudie. De doelstellingen van het onderliggende beleid zijn terug te vinden in de begroting 2008 van het ministerie van Verkeer en Waterstaat (XII). Het infrastructuurfondsartikel hoofdwegen is gerelateerd aan de volgende beleidsartikelen:

• artikel 32: Bereiken van een optimale veiligheid in of als gevolg van mobiliteit;

• artikel 34: Betrouwbare netwerken en voorspelbare reistijd;

• artikel 36: Bewaken, waarborgen en verbeteren van kwaliteit leefomgeving.

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

* Bij Voorjaarsnota 2007 is de Kamer geïnformeerd over het opnemen van een egalisatiereeks. Dit om voor de komende periode onderuitputting, zoals die zich de afgelopen jaren heeft voorgedaan binnen het Infrastructuurfonds, te beperken.Er wordt op programmaniveau een deel van het budget doorgeschoven om in latere begrotingsjaren weer te worden toegevoegd. Het voordeel van een dergelijke benadering is dat er geen directe relatie ligt met de afzonderlijke projecten en recht wordt gedaan aan de onvoorspelbaarheid van het optreden van vertragingen. Daarnaast biedt deze systematiek maximale druk op projecten om toch de mijlpalen volgens planning te halen.

** De reservering in het FES voor de Noordvleugel (incl. Zuidas) en de enveloppe Nota Mobiliteit (2011–202) kunnen op dit moment nog niet aan de begroting van VenW worden toegevoegd. Dit omdat formeel het vrijgeven, en daarmee de verwerking in de begroting, pas kan plaatsvinden als deze projecten voldoende zijn uitgewerkt en/of er besluitvorming over heeft plaatsgevonden.

De voor verkeersmanagement en beheer en onderhoud opgenomen bedragen zijn volledig beleidsmatig verplicht. Deze bedragen zijn nodig om de prestatieafspraken te realiseren die hierover in de Service Level Agreement zijn opgenomen.

12.01 Verkeersmanagement

Motivering

Met verkeersmanagement streeft VenW naar optimaal gebruik van en informatie over de beschikbare infrastructuur en draagt bij aan het bereiken van een voorspelbare en betrouwbare reistijd van deur tot deur.

Producten

Basispakket Verkeersmanagement

Bij het vormgeven van verkeersmanagement wordt onderscheid gemaakt in vijf maatregelcategorieën:

• verkeersgeleiding bij grote drukte;

• hulpverlening ten behoeve van doorstroming en informatievoorziening bij pech en ongevallen (incidentmanagement);

• reistijd- en route-informatie;

• maatregelen ter bevordering van gedisciplineerd en sociaal weggedrag;

• voorlichting over Rijkswegen.

Vanuit vijf regionale verkeerscentrales en een landelijke verkeerscentrale wordt een pro-actieve sturing voorgestaan. Het instrumentarium voor deze sturing van het verkeer wordt steeds verder verfijnd. Zo worden regelscenario’s geoptimaliseerd, zijn de afgelopen jaren afspraken met politie en hulpverleners geconcretiseerd en wordt steeds meer gewerkt met mobiele informatiepanelen. Hierbij wordt, in lijn met de bevindingen van de commissie-Luteijn uit 2003, gewerkt binnen bestuurlijk afgedekte samenwerkingsgebieden. De commissie Luteijn heeft de Minister van VenW geadviseerd een daadkrachtig mobiliteitsteam op te richten, dat bestaat uit wegbeheerders, openbaar vervoerbedrijven, bedrijfsleven en consumenten. Doelstelling is het gericht bestrijden van de files rondom verkeersknooppunten in een regio.

Bij de uitvoering van verkeersmanagement wordt het Rijkswegennet in samenhang met het regionale wegennet beschouwd (gebiedsgericht verkeersmanagement). In nauw overleg met de regionale overheden worden maatregelpakketten ontwikkeld die, vanuit regionaal perspectief, als het meest effectief worden gezien.

Er wordt momenteel gewerkt in een twintigtal samenwerkingsverbanden (grote en middelgrote stedelijke agglomeraties). Bij een aantal van deze samenwerkingsverbanden heeft dit reeds geleid tot maatregelpakketten. Voorbeelden hiervan zijn het KAN-gebied (Arnhem-Nijmegen), het SIRE-gebied (regio Eindhoven), de regio Haaglanden en het Stadsgewest Rotterdam.

De afgelopen jaren is geïnvesteerd in Dynamisch Verkeersmanagement (DVM). Met dynamisch verkeersmanagement wordt beoogd de bestaande infrastructuur beter te benutten. In combinatie met het actief reguleren van het verkeer heeft dit geleid tot verbeterde doorstroming van het verkeer en heeft dus een positief effect op het aantal voertuigverliesuren. De extra investeringen voor dynamische verkeersmanagementsystemen in 2007 zullen eveneens bijdragen aan een verhoging van de effectiviteit van het verkeersmanagement.

Servicepakket Verkeersmanagement

Het programma Filevermindering (Fileproof) dat voorjaar 2006 is gestart, kent een aantal maatregelen die in 2008 worden voorgezet. Het merendeel van de maatregelen is reeds in 2006 en 2007 gerealiseerd. In 2008 zal het «Groene Golf team» de verkeerslichten op gemeentelijke, provinciale en rijkswegen blijven doorlichten en verbeteren. Het «mobiele team verkeerscentrales» zal nieuwe draaiboeken maken voor afwijkende verkeerssituaties, waardoor de doorstroming bij bijvoorbeeld evenementen en ongevallen zoveel mogelijk gewaarborgd blijft.

Box: Beleidskeuzes Verkeersmanagement

Iedere Service Level Agreement (SLA) bevat onderdelen waarop nog wel en onderdelen waarop nog nauwelijks keuzes mogelijk zijn. De SLA Verkeersmanagement bevat veel elementen waar de uitvoering afhankelijk is van een te kiezen serviceniveau.

Een voorbeeld daarvan, is de afhandeling van incidenten. Om een vlotte vrijgave van de rijksweg na een incident te bevorderen, zorgen weginspecteurs van Rijkswaterstaat dat ze snel ter plaatse zijn om het incident, samen met KLPD, hulpdiensten en bergers, af te handelen. De tijdsduur tussen melding van een incident en aankomst van een weginspecteur ter plekke, is een beleidskeuze. Dat kan snel (binnen 15 minuten), gemiddeld (binnen 30 minuten) of langzaam (langer dan 30 minuten). Met name in de spits, als het verkeersaanbod de wegcapaciteit evenaart of zelfs overtreft, is de aanrijtijd cruciaal. Als de afhandeltijd van een incident in de spits met 10% toeneemt, leidt dat tot 17% meer voertuigverliesuren.

• Rekening houdend met het gebruik van de weg, heeft VenW er in de huidige SLA voor gekozen om tijdens de spits in de drukste gebieden van Nederland (Randstad, snelwe- gen rond de belangrijkste stedelijke knooppunten, etc.) in 80% van de gevallen binnen 15 minuten aanwezig te zijn. Daarbuiten moeten de weginspecteurs in 80% van degevallen binnen 30 minuten aanwezig zijn. De kosten hiervoor bedragen circa € 25 mln. per jaar. Samen met andere betrokken partijen als politie, hulpdiensten, bergers, etc. heeft VenW hiermee bereikt dat het aantal voertuigverliesuren als gevolg van incidenten gedaald is van 30% naar 20% van het totaal aantal voertuigverliesuren.

• Een alternatief om overal een aanrijtijd van 30 minuten te hanteren, zou VenW ongeveer € 1,5 mln. per jaar bespaard hebben, maar zou de weggebruiker 3 á 4% meer voertuigverliesuren hebben bezorgd.

• Een ander alternatief, namelijk op alle rijkswegen een aanrijtijd van 15 minuten in de spits, zou VenW ongeveer € 7 mln. per jaar meer hebben gekost. De hoeveelheid voertuigverliesuren die hiermee extra bespaard zou worden, is niet exact bekend. VenW heeft wel het beeld dat er hier sprake is van een afnemende meeropbrengst: in rustige gebieden veroorzaken incidenten immers minder oponthoud dan op drukke wegen en is de meerwaarde van een snelle aanrijtijd dus beperkt. Deze optie zou ertoe leiden dat veel inspecteurs weinig activiteiten kunnen uitvoeren en wachten tot er een incident plaatsvindt in een aan hen toebedeeld wegvak.

Meetbare gegevens bij Verkeersmanagement

Specificatie bedieningsareaal

Voor het jaar 2008 zal, net als dat voor beheer en onderhoud al enkele jaren gebruikelijk is, voor verkeersmanagement gebruik gemaakt worden van een indicator die een duiding geeft van de effecten van het programma. Gekozen is voor een indicator die aangeeft hoe snel Rijkswaterstaat betrouwbare reis- en route-informatie op de Dynamische Route-Informatie Panelen (DRIP’s) zet en hoe snel die informatie beschikbaar is voor serviceproviders. Er geldt de volgende prestatieafspraak:

12.02 Beheer en onderhoud

Motivering

Het Rijkswegennet (en de onmiddellijke omgeving daarvan) in een dusdanige staat houden dat het vervullen van de primaire functie gewaarborgd is (het faciliteren van vlot, veilig en comfortabel vervoer van personen en goederen onder de randvoorwaarde van een kwalitatief hoogwaardig milieu.

Producten

Het beheer en onderhoud van rijkswegen omvat maatregelen aan verhardingen, bruggen en viaducten, verkeers-voorzieningen, landschap en milieu en exploitatie.

Basispakket beheer en onderhoud

Een voorwaarde voor optimaal gebruik van het wegennet is betrouwbaarheid van de infrastructuur van wegen, bruggen, viaducten, tunnels, aquaducten, matrixborden, verkeerscentrales, verkeersvoorzieningen, het landschap en het milieu rond de Rijkswegen. Deze kan alleen worden gegarandeerd indien de infrastructuur preventief beheerd en onderhouden wordt. Dit in tegenstelling tot correctief onderhoud, waarbij de beheerder geconfronteerd wordt met functieverlies en de gebruiker ongewild voor onaangename verrassingen wordt geplaatst. Zowel het preventief als het correctief onderhoud valt onder het basispakket.

Naast het uitvoeren van beheer en onderhoud worden op dit artikel ook de voorbereidingskosten ten behoeve van beheer en onderhoud van Rijkswegen verantwoord. Dit behelst onder andere het opstellen van normen en richtlijnen, het voorbereiden van kaders waardoor de realisatie op een verantwoorde en efficiënte wijze kan plaatsvinden en het uitvoeren van audits. Door Rijkswaterstaat wordt regelmatig onderzocht hoe het beheer en onderhoud nog doelmatiger, efficiënter, veiliger of met minder hinder voor het verkeer kan worden uitgevoerd. De afgelopen jaren heeft met name het beperken van de verkeershinder bij wegwerkzaamheden in de belangstelling gestaan. Via het project «Groot Onderhoud» heeft dit geresulteerd in een verlaging van het aantal voertuigverliesuren bij een hoger aantal wegwerkzaamheden.

Overbelading zorgt voor extra slijtage aan het wegdek en aan bruggen en viaducten en leidt bovendien tot oneerlijke concurrentie. Daarom heeft VenW een achttal systemen in het wegdek ingebouwd voor de meting van de belasting door vrachtauto’s en zijn er afspraken gemaakt met het KLPD over staandehoudingen op basis van de metingen. De inspectie Verkeer en Waterstaat gebruikt de metingen voor selectie van bedrijfsbezoeken.

Servicepakket Beheer en Onderhoud

• Plan van aanpak Beheer en Onderhoud 2004–2010

In de periode 2004 tot en met 2010 loopt een impuls Beheer en Onderhoud Rijkswegen. In de Mid Term Review, die was toegevoegd aan de begroting 2007, is uiteengezet dat de uitvoering daarvan op schema ligt.

Met de impuls beheer en onderhoud worden de meest urgente onderhoudsachterstanden aangepakt. Om verkeersoverlast zo veel mogelijk tot een minimum te beperken, worden deze werkzaamheden goed afgestemd, zowel onderling als met de werkzaamheden die voortkomen uit het aanleg- en fileplan, het ZSM-programma alsmede de werkzaamheden van andere wegbeheerders.

In 2008 wordt de uitvoering van de impuls met kracht voortgezet, en naar verwachting is eind 2007 het resterende deel van het achterstallig asfaltonderhoud weggewerkt. Het resterende deel van de impuls zal in de periode 2008 tot en met 2010 ingezet worden voor de aanpak van het achterstallig onderhoud aan bruggen en viaducten. In 2007 is Rijkswaterstaat begonnen met een grondige inspectie van honderden bruggen en viaducten van voor 1975 om te bezien of er sprake is van«ouderdomsverschijnselen». Hierover is de Tweede Kamer in de zomer van 2007 nader geïnformeerd.

• Servicepakket Meer Vlot

Het servicepakket «Meer Vlot» beoogt een aantal kleinschalige verbeteringen voor het goederenvervoer te realiseren. Daarbij wordt gedacht aan zaken als uitbreiding van de parkeervoorzieningen voor vrachtauto’s en aanpassing van verkeerslichten voor de doorstroming van het vrachtverkeer.

• Servicepakket Meer Veilig

De in 2007 ingestelde impuls verkeersveiligheid voor de niet-autosnelwegen die in beheer zijn bij het Rijk, wordt in 2008 gecontinueerd. Tot en met 2010 wordt er geïnvesteerd in enerzijds het versneld realiseren van essentiële herkenbaarheidskenmerken en anderzijds in een aantal kosten-effectieve verkeersveiligheidsmaatregelen, zoals het aanbrengen van bermverharding of het ombouwen van een kruispunt tot rotonde.

Een deel van het beschikbare budget wordt aangewend voor het aanbrengen van motorfietsvriendelijke vangrails in voor motorfietsers gevaarlijke bochten.

• Servicepakket Meer Kwaliteit Leefomgeving

Binnen dit servicepakket worden bijdragen geleverd aan het meerjarenprogramma ontsnippering. Een voorbeeld van een ontsnipperingsproject is het plaatsen van een ecoduct of een dassentunnel. Hierdoor worden twee gescheiden natuurgebieden met elkaar verbonden.

De ontsnipperingswerken worden uitgevoerd in samenspraak met alle betrokkenen. Hiermee ontstaat een realistisch, uitvoerbaar ontsnipperingsprogramma dat aansluit op en is afgestemd met de ontsnipperingsmaatregelen van andere overheden.

Voor de aanleg van twee natuurbruggen over de A50 (Natuurbrug Herperduin) is € 8 mln opgenomen. De financiering komt uit het aanlegproject A50 Eindhoven-Oss (het geplande traject bij de Natuurbruggen).

Box: Beleidskeuzes Beheer en Onderhoud

Iedere SLA bevat onderdelen waarop nog wel en onderdelen waarop nog nauwelijks keuzes mogelijk zijn. Indachtig de uitkomsten van het IBO Beleid en Onderhoud maakt VenW in deze begroting meer inzichtelijk welke keuzes er ten grondslag hebben gelegen aan de SLA Beheer en Onderhoud.

De SLA Beheer en Onderhoud bevat veel elementen waar de uitvoering afhankelijk is van onder andere technische randvoorwaarden. Dit maakt het aantal beleidsknoppen zeer beperkt.

Een voorbeeld waar de uitvoering afhankelijk is van een te kiezen serviceniveau, is het strooiregime bij winterse gladheid.

• Het is staand beleid om winterse gladheid preventief te bestrijden. Dit houdt in dat wegen worden behandeld met zout voordat gladheid optreedt. In Nederland komt de wegdektemperatuur vaak ’s ochtends onder het vriespunt. Om gladheid in de ochtendspits te voorkomen, wordt dan tussen 2 en 6 uur ’s nachts gestrooid. Daarmee is de weggebruiker zeker van een goed berijdbare weg.

• Hoewel er inmiddels veel ervaring is opgedaan met de voorspelling van gladheid, is een onvermijdelijk nadeel van bovenstaande methode dat er in incidentele gevallen wordt gestrooid zonder dat dit achteraf bezien nodig was. Dit gebeurt hooguit enkele keren keer per jaar. Een alternatief strooiregime zou zijn om pas over te gaan tot strooien als 100% zeker is dat dit noodzakelijk is. Per uitgespaarde strooibeurt wordt hiermee voor alle betrokken wegen € 0,5 mln. bespaard. Het nadeel van deze methode is echter dat hiermee onvermijdelijk is dat een aantal keren te laat wordt gestrooid. Vanwege de veiligheidsrisico’s die hiermee samenhangen en het volledig vastlopen van de ochtendspits is hier niet voor gekozen.

Een ander voorbeeld waar de uitvoering afhankelijk is van een te kiezen serviceniveau, is de mate waarin verkeersoverlast bij wegwerkzaamheden beperkt wordt.

• Naarmate het verkeersaanbod toenam de afgelopen decennia, heeft Verkeer en Waterstaat steeds meer maatregelen getroffen om het verkeer tijdens de wegwerkzaamheden zo veel mogelijk doorgang te geven. Zo werden bijvoorbeeld noodvoorzieningen aangelegd om het verkeer tijdelijk in twee richtingen over één rijbaan te laten rijden en werd het werken in de nacht, in het weekend en tijdens de zomerperiode ingevoerd.

• In 2006 werd het filearm werken geïntensiveerd. Wegwerkzaamheden werden nog beter op elkaar en met werk van andere wegbeheerders afgestemd, er werd vervangend openbaar vervoer aangeboden tegen een sterk gereduceerd tarief, weggebruikers werden nog beter geïnformeerd via internet, kranten, berminformatie en tekstkarren. Dit alles had tot gevolg dat – ondanks een toename van het aantal werkzaamheden – de filezwaarte als gevolg van wegwerk daalde van 5% naar 4% van de totale filezwaarte. Hiertegenover stond een extra kostenpost voor VenW van enige tientallen miljoenen euro’s, die binnen het onderhoudsbudget gedekt moesten worden, hetgeen ten koste is gegaan van de productie. VenW is van mening dat de voordelen van deze aanpak groter zijn dan de nadelen ervan. Daarom is ervoor gekozen de aanpak uit 2006 voort te zetten in latere jaren. Ook de SLA 2008 bevat een intensief programma om filevorming bij wegwerk te voorkomen.

Meetbare gegevens bij beheer en onderhoud Rijkswegen

Aandachtig de kabinetsreactie op het IBO Beleid en Onderhoud om extracomptabele informatie te verstrekken over de wijze waarop de middelen voor beheer en onderhoud worden aangewend, is hieronder een verdeling gegeven van de gelden over verhardingen, bruggen en viaducten (kunstwerken), systemen voor dynamisch verkeersmanagement (DVM), arealen voor landschap en milieu en exploitatie, Deze percentages zijn gebaseerd op een meerjarig gemiddelde: van jaar tot jaar kan het actueel uitgegeven percentage fluctueren.

Verdeling kosten basispakket beheer en onderhoud Hoofdwegennet

• Basispakket Beheer en onderhoud

Specificatie areaal rijkswegen

* Het areaal verbindingswegen en op- en afritten laat zich moeilijk vergelijken met de opgaven in de begroting 2007. Zoals gemeld in het Jaarverslag 2006 is bij de digitalisering van het areaal de lengte van verbindingswegen en op- en afritten opnieuw gedefinieerd. Het gevolg hiervan is dat de in- en uitvoegstroken, die vroeger wel meegerekend werden als onderdeel van de verbindingsweg en op-/afrit, nu niet meer meetellen. De in- en uitvoegstroken worden nu gezien als onderdeel van de hoofdrijbaan. Hierdoor ontstaat een zuiverder beeld van het areaal.

Voor het jaar 2008 is één indicator toegevoegd aan de in voorgaande jaren gehanteerde indicator verhardingen, namelijk een indicator die de conditie van bruggen en viaducten in het rijkswegennet weergeeft. In lijn met de uitkomsten van het IBO Beleid en Onderhoud wordt met deze indicator meer inzicht geboden in de prestaties op het gebied van beheer en onderhoud. In de komende jaren wordt hard gewerkt om het achterstallig onderhoud aan bruggen en viaducten terug te dringen. Het is de bedoeling dat door het inlopen van het achterstallig onderhoud de streefwaarde in stapjes omhoog gaat. De streefwaarden kunnen wijzigen naar aanleiding van de uitkomsten van de eerder genoemde inspectie naar de kwaliteit van bruggen en viaducten van voor 1975.

Er gelden de volgende prestatieafspraken:

* Hoewel naar verwachting eind 2007 de achterstand bij verhardingen ingelopen zal zijn, bedraagt de streefwaarde voor verhardingen dan niet 100%, omdat deze waarde niet optimaal is. Optimaal beheer en onderhoud (zowel uit oogpunt van kostenefficiëntie als uit oogpunt van beperking verkeershinder) brengt met zich mee dat niet-urgente zaken soms iets uitgesteld worden en andere soms iets vervroegd om grote integrale pakketten in één keer uit te kunnen voeren.

• Servicepakket Beheer en onderhoud

De bekostiging van het servicepakket is hieronder weergegeven.

12.03 Aanleg, benutting en planstudie na tracébesluit

Motivering

Door middel van voorbereiding en uitvoering van infrastructuurprojecten wordt bereikt dat de noodzakelijke capaciteit beschikbaar is en komt om de verwachte verkeersgroei te faciliteren en een betrouwbaar netwerk te realiseren met voorspelbare reistijden. Daarbij wordt rekening gehouden met de aspecten veiligheid en leefbaarheid.

Producten

Realisatieprogramma hoofdwegennet

Benutting hoofdwegennet

• Programma Filevermindering

In 2006 is het «Programma Filevermindering» gestart om de landelijke werkzaamheden en specifieke projecten op het gebied van filebestrijding te ondersteunen. Op dit artikel worden met name projecten uit de categorieën reguliere- en incidentele files uitgevoerd.

• DVM

In 2007 heeft VenW een start gemaakt met een investerings-programma voor dynamisch verkeersmanagement ter grootte van € 50 mln. Hiermee wordt de informatie aan de weggebruiker verbeterd en kunnen verkeersstromen afhankelijk van de drukte gerichter worden gestuurd met als doel optimale benutting van de beschikbare infrastructuur. Bij dit investeringsprogramma houdt VenW ook rekening met het groot onderhoud om de hinder voor de weggebruiker te beperken.

Voorts wordt een aantal proeven met dynamische snelheden voorzien. Hierover is de Kamer op 12 juni 2007 schriftelijk geïnformeerd (brief met kenmerk DGP/WV/U.07.00992). De kosten van het onderzoek en de evaluaties zijn geraamd op € 12 mln.

Fileplan ZSM

Het programma fileplan ZSM (zichtbaar, slim en meetbaar) omvat een aantal maatregelen die de doorstroming verbeteren. Verkeersveiligheid is hierbij een belangrijke randvoorwaarde. Hieronder vallen enerzijds maatregelen ter beperking van structurele files (plus-, spits- en bufferstroken, aanpassingen in knooppunten, reguliere weguitbreidingen en toeritdoseerinstallaties) en anderzijds maatregelen ter bestrijding van incidentele files, zoals de DRIP’s (dynamische route informatie panelen), verbetering van netwerkmanagement.

• ZSM Fase I

Het programma ZSM Fase I bestaat uit 33 spoedwetprojecten in de periode 2003 t/m 2012, inclusief flankerende maatregelen die de structurele inbedding van de resultaten van de Spoedwet Wegverbreding moeten verankeren. Het gaat daarbij zowel om maatregelen die de snelle besluitvorming over infrastructuurprojecten bevorderen (uniformiteit, transparantie en eenduidigheid van de beslisdocumenten) als om verkeersmaatregelen die de daadwerkelijke doorstroming bevorderen en de ergernissen van weggebruikers beperken.

• ZSM Fase II

Met het ZSM Fase II-pakket is een vervolg op ZSM Fase I-pakket gekomen. De spoedwet wegverbreding maakt het mogelijk om op korte termijn een aantal belangrijke knelpunten aan te pakken om vervolgens met de projecten van het programma ZSM fase II die de tracéwet volgen een samenhangend pakket van maatregelen te realiseren. Bij de keuze van de projecten is de filetop 50 het uitgangspunt geweest. De capaciteit van de betreffende wegen zal hiermee toenemen en de betrouwbaarheid van het netwerk zal voor de automobilist stijgen.

• Overige realisatieprojecten

De volgende projecten zijn opengesteld en worden opgenomen onder de kleine projecten/afronding projecten:

– Rw15 Europaweg (Dintelhavenbrug, Calandbrug en 3 aansluitingen); De lagere projectkosten hebben betrekking op de vrijval van de post onvoorzien.

– Rw15 Reconstructie aansluitingen bij H-Giessendam en Sliedrecht.

Het project Rw31 Leeuwarden-Drachten is overgegaan naar Geïntegreerde contractvormen (12.04), terwijl de projecten Rw57 Veersedam–Middelburg, Rw12 Den Haag–Gouda benutting van het planstudieprogramma zijn overgegaan naar het realisatieprogramma.

Verder zijn er de volgende belangrijke mutaties in de realisatietabel:

– A7 Zuidelijke ringweg Groningen fase 1: budgetverlaging met € 11 mln;

– Rw35 Wierden–Almelo: dit project wordt in 2007 (i.p.v. 2008) opgeleverd.

– Rw35 Zwolle–Almelo: een toevoeging van € 7,4 mln (garantstelling) en een provinciale bijdrage van € 3,6 mln;

– N35 Zwolle–Almelo (Nijverdal): een toevoeging van € 15 mln aan provinciale bijdrage (voor garantstelling Rijk en extra bijdrage wegtunnel) en € 16 mln voor amendement nr. 43 Netwerkanalyses;

– A2 Rondweg Den Bosch: € 7 mln toegevoegd uit artikel 15 Hoofdvaarwegen in verband met gecombineerde werkzaamheden voor de A2 (ophoging A59) en een omlegging van de Zuid Willemsvaart (viaduct);

– Rw 57 Veersedam-Middelburg: Het projectbudget is opgehoogd met € 15 mln (7,5 provincie, 7,5 Rijk). Over het onderdeel Veere worden nadere afspraken gemaakt.

– A73 Venlo-Maasbracht: conform bestuurlijke afspraak MIT 2007 wordt de reeds verwerkte aanbestedingsmeevaller A73 van € 123 mln voor de financiering van de kostenstijging A2 Maastricht nu anders ingezet: € 100 mln naar de A2 Maasbracht–Geleen en € 23 mln toegevoegd voor nog nader te bepalen maatregelen binnen de bestuursovereenkomst aanleg A73-Zuid, A74, N280-Oost en Oosttangent Roermond;

– Maatregelenpakket Limburg: toevoeging provinciale bijdrage van € 10 mln (uitvoering motie Dijsselbloem);

– Het knooppunt Moerdijk (€ 5 mln) is nieuw opgenomen onder kleine projecten.

Coalitieakkoord

• Enveloppe Investeren in wegen

Het kabinet heeft op de korte termijn extra geld binnen het FES gereserveerd (€ 150 mln. in de priode 2008–2012) voor verbetering van de weginfrastructuur. Meer concreet gaat het om:

– De Pilot Dynamisch Verkeersmanagement (DVM) Amsterdam om het concept sturend Verkeers-management op de ring uit te werken en te toetsen.

– Quick wins en aanpak knooppunten wegen gericht op de optimale benutting van 25 knooppunten op het hoofdwegennet.

– Een pakket Duurzaam Veilig bestaande uit projecten die inspelen op de wisselwerking tussen infrastructuur, voertuig en gedrag.

Naar verwachting is voor een deel van bovenstaande projecten voor eind 2007 meer duidelijkheid over de exacte invulling en daaraan gekoppelde financiering.

Er wordt een actualisatie van de knelpunten-analyse uit de Nota Mobiliteit uitgevoerd. Die zal inzicht geven in de knelpunten en maatregelenpakketten en zal bouwstenen leveren voor nadere invulling van het wegenprogramma voor de periode 2015–2020. Deze Landelijke Markt- en Capaciteitsanalyse (LMCA) Wegen is in het najaar 2007 gereed. Bij besluitvorming over deze LMCA wordt – waar relevant – de structurele doorwerking van de envelop Infrastructuur en (vaar)wegen betrokken.

• Enveloppe Regionaal economisch beleid: Sterke regio’s

Regionale knelpunten van nationaal belang zullen door het rijk financieel worden ondersteund. De toegang van grootstedelijke regio’s wordt verbeterd door effectieve en kleinschalige maatregelen te nemen (o.a. afstemming reisinformatie en verbetering aansluitingen hoofdwegennet en onderliggend wegennet).

Op dit artikel gaat het om de A4 Schiphol/parallel werkstad A4 (UPR), Leiden Bioscience (inclusief Ontsluiting) en Bereikbaarheid Brainport Eindhoven.

Planstudieprogramma na tracébesluit

– Innovatieprogramma Geluid (IPG)/Spoedwet Wegverbreding: overboeking ad € 120 mln van IPG naar Spoedwet Wegverbreding (geluidsplannen);

– A4 Den Haag–Leiden: in het bestuurlijk MIT-overleg van oktober 2006 is besloten deze planstudie te schrappen. Het gedeelte A4 Den Haag–Leiden is onderdeel geworden van de regionale verkenning A4.

Projectoverzicht behorende bij 12.03.01: Realisatieprogramma hoofdwegennet (pp 2007)

¹ Project Trans Europese Netwerk (TEN) zoals afgegeven in Beschikking nr. 1692/96/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 juli 1996.

² Betreft invulling van het amendement Van Hijum (29 800 A, nr. 8); aanleg spitsstrook A2 St. Joost-Urmond en aanpassing aansluiting Nuth op A76; budget verhoogd met 10 M€ regionale bijdrage. De gewijzigde opleveringsdatum betreft de aanpassing aansluiting Nuth op A76. De A2 St.Joost-Urmond en aansluiting Imstenraderweg op A76 blijven voorzien voor 2009.

³ Planning is exclusief Klutsdorp (inclusief Klutsdorp is de oplevering 2008)

⁴ Oplevering in 2007 betreft alleen rijksweg 73.

⁵ Spoedwet Wegverbreding ZSM-I.

Projectoverzicht behorende bij 12.03.02 en 12.05.02: Planstudie hoofdwegennet voor en na tracébesluit

¹ Project in het kader van Bereikbaarheidsoffensief Randstad

² Project volgt geen Tracéwetprocedure.

³ Tracébesluit is gesplitst in Oudenrijn–Everdingen en Everdingen–Deil.

⁴ Betreft ingetrokken deel van het tracébesluit bij Leiden en Leiderdorp.

⁵ Exclusief het aan HSL-zuid overgedragen deel van de uitvoering van het gebundelde gedeelte van de verbreding van rw 4.

⁶ Taakstellend budget betreft gedeelte Ewijk–Valburg. Valburg–Grijsoord is ZSM II.

⁷ Spoedwet Wegverbreding.

⁸ Hierin is opgenomen rw9 Badhoevedorp-Holendrecht en rw6/9 Toltunnel.

⁹ Budget van € 476 mln voor onder andere benuttingsprojecten A1/A6/A9 CRAAG, A9 Velsen-Badhoevedorp en A7 Zaanstad-Purmerend.

¹⁰ ZSM II

¹¹ ZSM II, uit amendement Van Hijum 8 is € 50 mln beschikbaar en uit amendement Hermans € 60 mln.

¹² Openstelling 2x5 in 2010.

¹³ Taakstellend budget is inclusief een bijdrage ad € 112,5 mln aan van de regio en € 262,5 mln aan geanticipeerde inkomsten door een vorm van beprijzing. Ede–Duitse Grens; deel Ede–Grijsoord wordt tevens hieruit gefinancierd.

¹⁴ Project inclusief budget staan in relatie met doortrekking A15.

¹⁵ Financiering € 286 mln uit FES-budget Noordvleugel.

¹⁶ Op 25 juli 2007 heeft de Raad van State het tracébesluit van A4 Burgerveen–Leiden vernietigd.De gevolgen van deze uitspraak op de planning waren niet tijdig bekend om opgenomen te kunnen worden in deze begroting.

Legenda

tn trajectnota of projectnota

tb/pb tracébesluit/projectbesluit

wab wegaanpassingsbesluit

12.04 Geïntegreerde contractvormen

Motivering

Door middel van uitvoering van deze infraprojecten waarbij sprake is van Publiek-Private financiering wordt bereikt dat de noodzakelijke capaciteit beschikbaar is om, rekening houdend met de aspecten veiligheid en leefomgeving, een betrouwbaar netwerk te realiseren met voorspelbare reistijden.

Producten

Naast de overgang van de N 31 Leeuwarden–Drachten zijn er de volgende mutaties:

– Tunnels: budgetverlaging van € 22 mln wegens vaststellen van een lager aflossingstarief bij de Wijkertunnel;

– Exploitatie Westerscheldetunnel: budgetverhoging met € 9 mln vanwege de in de bestuurlijke overeenkomst vastgelegd afspraken met betrekking tot de indexering.

Projectoverzicht behorende bij 12.04 Geïntegreerde contractvormen hoofdwegennet

De verschillen bij de tunnnels en WST t.o.v. vorig MIT worden m.n. verklaard doordat nu de kolom «later» is ingevuld.

De realisatie t/m 2006 heeft betrekking op de jaren 2005 en 2006.

12.05 Verkenning en planstudie voor tracébesluit

Motivering

Om een probleem of een initiatief met een maatschappelijke meerwaarde te verkennen en daarna, indien nodig, uit alternatieven de beste oplossing voor het probleem te zoeken en voor te bereiden voor de uitvoering (planstudie voor tracébesluit).

Producten

Verkenningen

Bij dit onderdeel gaat het om de uitvoering van verkenningen op basis van het MIT-spelregelkader.

Wijziging in de verkenningentabel:

– Aansluiting A15 (Ressen)–A12 (Zevenaar): de verkenning is afgerond; de hieruit voortvloeiende planstudie (A 15 doortrekking A12) wordt opgenomen in het planstudieprogramma.

– Gebiedsgerichte verkenning Utrecht (netwerkanalyse) is afgerond. Hieruit komen de pakket-/planstudies Ring Utrecht en Driehoek Utrecht (RW1/27/28) uit voort («Draaischijf Nederland»).

– Gebiedsgerichte verkenning A1 corridor Apeldoorn–Deventer is opgestart. De resultaten worden betrokken bij de LMCA wegen en besproken in het najaarsoverleg 2007.

– Gebiedsgerichte verkenning Regio Zwolle/A28 is opgestart en wordt gezamenlijk uitgewerkt door regio en rijk en in overleg najaar 2007 besproken.

– Naar aanleiding van bestuurlijk overleg met de Noordvleugel over MIT 2007 is de verkenning A10 Noord opgestart.

– Naar aanleiding van bestuurlijk overleg 2006 is verkenning A73 Corridor Ewijk–Rijkevoort opgestart.

Planstudieprogramma vóór tracébesluit

– A10 tweede Coentunnel/Westrandweg: toevoeging van € 90 mln. lucht- en geluidsmaatregelen en afboeking van € 5 mln. omdat de aansluiting parkstad wordt meegenomen in het project A9 omlegging Badhoevedorp.

– N33 Assen–Zuidbroek: toevoeging van de regionale bijdrage van € 50 mln.;

– A2 Maasbracht–Geleen: Conform bestuurlijke afspraak blijft € 100 mln. uit aanbestedingsvoordeel A73 gereserveerd, terwijl tevens € 15 mln. beschikbaar wordt gesteld ter dekking van extra VenW-bijdrage voor Dinteloord Bergen op Zoom.

– A4 Dinteloord–Bergen op Zoom, Steenbergen: toevoeging regionale bijdrage van € 43 mln. en de hiermee corresponderende extra V&W bijdrage van € 15 mln.;

– A9 Alkmaar–Uitgeest: € 4 mln. voor uitbreiding capaciteit;

– Rw74 Venlo: het project heeft een jaar vertraging opgelopen als gevolg van een fout in de verkeersmodellen.

– Rw 61 Sluiskil: Conform bestuurlijke afspraak 2006 wordt er € 125 mln beschikbaar gesteld voor tunnel onder kanaal Gent–Terneuzen.

– Rw61 Hoek–Schoondijke: als gevolg van vertraging in het luchtonderdeel moesten verkeersprognoses worden geactualiseerd. Hierdoor wordt de oplevering met een jaar vertraagd.

– N18 Varsseveld–Enschede: toegevoegd € 16 mln. a.g.v. amendement nr 43 Netwerkanalyses.

– Rw 50 Ramspol–Ens: toevoeging € 18 mln. uit amendement 43 Netwerkanalyses.

– Rw 4 Delft–Schiedam: Er komt in het laatste kwartaal 2007 een nieuwe trajectnota/milieu effectrapportage. Op basis hiervan wordt bepaald hoe het vervolgtraject richting standpunt en tracébesluit er uit komt te zien.

Projectoverzicht behorende bij 12.05.02 Verkenning en planstudie voor tracébesluit

De planstudies voor tracébesluit zijn opgenomen onder 12.03.

Projectoverzicht behorende bij 12.05.01 Verkenningen

In het kader van de Nota Mobiliteit zijn in samenwerking met de regio netwerkanalyses uitgevoerd.

Op basis hiervan zijn een aantal regionale gebiedsgerichte verkenningen afgesproken.

Het gaat om de onderstaande verkenningen.

Er wordt een actualisatie van de knelpunten analyse uit de Nota Mobiliteit uitgevoerd. Die zal inzicht geven in de knelpunten en maatregelenpakketten en zal bouwstenen leveren voor nadere invulling van het wegenprogramma voor de periode 2015–2020. Deze Landelijke Markt- en Capaciteitsanalyse (LMCA) Wegen is in het najaar 2007 gereed en is onderwerp van de bestuurlijke overleggen in het najaar van 2007.

A. Lopende Verkenningen

B. (Mogelijk) te starten verkenningen

13 Spoorwegen

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Op dit artikel worden de producten op het gebied van Spoorwegen verantwoord.

Het productartikel Spoorwegen is gerelateerd aan de beleidsdoelstellingen en beleidsinstrumenten zoals beschreven in de begroting 2008 van Verkeer en Waterstaat (XII) bij beleidsartikelen:

• artikel 32: Bereiken van een optimale veiligheid in of als gevolg van mobiliteit;

• artikel 34: Betrouwbare netwerken en voorspelbare reistijd;

• artikel 36: Bewaken, waarborgen en verbeteren van kwaliteit leefomgeving.

Tabel budgettaire gevolgen van de uitvoering

13.01 Spoorverkeersleiding

Motivatie

VenW is verantwoordelijk voor het betrouwbaar kunnen vervoeren van grote aantallen mensen in de spits van, naar en binnen stedelijke netwerken en draagt bij aan de bereikbaarheid van alle landsdelen per spoor.

Producten

De verkeersleiding stuurt het treinverkeer en levert actuele reisinformatie. Verkeersleiding is ook verantwoordelijk voor het afhandelen van calamiteiten en het zo snel mogelijk herstellen van het treinverkeer.

Met ingang van het jaar 2008 worden de uitgaven (ca. € 110 mln per jaar) voor spoorverkeersleiding verantwoord onder 13.02, omdat in het beheerplan van ProRail deze uitgaven niet meer apart inzichtelijk zijn.

13.02 Onderhoud en vervanging

Motivatie

De Minister is verantwoordelijk voor beheer en onderhoud van de hoofdspoorweginfrastructuur. Het bestaande spoornet vertegenwoordigt een groot maatschappelijk geïnvesteerd kapitaal. Instandhouding van dit goed is de eerste prioriteit. Onderhoud en vervanging zijn noodzakelijk om de kwaliteit van het spoor te verbeteren.

Producten

Het betreft hier vervangingen, de beheer- en onderhoudskosten van de in uitvoering zijnde of gerealiseerde aanlegprojecten en de effecten van groei.

Tevens worden hier de activiteiten van ProRail verantwoord die samenhangen met spoorverkeersleiding en de activiteiten op het gebied van capaciteitsmanagement en capaciteitsstudies zoals door ProRail uitgevoerd.

Bij de vaststelling van de rijksbijdrage voor het onderhoud spoor wordt rekening gehouden met de inkomsten van de gebruiksvergoeding. De door ProRail te ontvangen gebruiksvergoeding wordt in mindering gebracht op de door het Rijk te subsidiëren uitgaven.

In het onderhoudsbudget wordt een onderscheid gemaakt tussen

• regulier onderhoud;

• grote onderhoudsprojecten;

• rentelasten;

• exploitatie Betuweroute;

• kleine infra en overige projecten

Reistijdverbetering

In het kader van de dienstregeling 2007 is discussie gevoerd over de verbetering van reistijden van, naar, binnen en tussen de landsdelen. In de brief van Verkeer en Waterstaat aan de Tweede Kamer van 18 december 2006 (TK, 29 984, nr. 82) zijn maatregelen genoemd op het gebied van alternatieve bedieningsmodellen, efficiëntere benutting van goederen-paden, plannormen en infrastructuur. Naar aanleiding van het amendement Van Hijum/Dijksma (Kamerstuk 30 800 A, nr. 18) stelt het kabinet voor de infrastructurele maatregelen € 84 mln beschikbaar voor de periode 2007–2009. Van deze gelden is € 48 mln bestemd voor infrastructurele versnellingsmaatregelen en wordt € 36 mln gereserveerd voor mogelijke maatregelen die kunnen voortvloeien uit het onderzoek naar rijden met 160 km per uur op daarvoor reeds geschikte baanvakken.

Coalitieakkoord 2008

• Groei van vervoer per spoor

Om de geambieerde groei van het vervoer per spoor in de periode 2007–2011 mogelijk te maken zijn op korte termijn extra maatregelen noodzakelijk. Samen met onder anderen NS en ProRail wordt een actieplan opgesteld met snel uitvoerbare maatregelen. Dit pakket kan naast aanpassingen in de dienstregeling en inzet van meer of andere treinen ook bestaan uit kleine infrastructurele maatregelen zoals:

– Perronverlengingen op diverse drukke routes;

– Verbetering van de transfercapaciteit voor middelgrote stations;

– Seinverdichting op drukke routes;

– Uitbreiding van opstelcapaciteit voor meer materieel;

– Kleinere aanpassingen Infrastructuur/emplacementen.

Voor de uitvoering van deze maatregelen heeft het kabinet € 200 mln in de periode 2008–2012 binnen het FES gereserveerd. Tevens worden hieruit kleine infrastructurele aanpassingen voor een toekomstvaste invulling van de spoorcorridor Delft (ad € 20 mln.) gefinancierd. Op basis van het uitgewerkte actieplan zal een definitief besluit worden genomen over de maatregelen en de daarvoor benodigde middelen. Daarbij wordt ook de structurele doorwerking van de envelop Openbaar Vervoer uit het Coalitieakkoord betrokken. Het pakket maatregelen moet ook in samenhang worden bezien met de maatregelen in het kader van invoering van hoogfrequent spoorvervoer op basis van de uitkomsten van de LMCA.

• Hoogfrequent spoorvervoer

Momenteel loopt er een landelijke markt- en capaciteitsanalyse (LMCA) voor het spoor. De uitkomst van deze LMCA is eind 2007 beschikbaar en zal inzicht geven in kansen en mogelijkheden van een kwaliteitssprong van het spoor door hogere fequentie voor de treinreiziger en het faciliteren van de groei van het goederenvervoer. Op basis van de uitkomsten kunnen door het Kabinet richtinggevende keuzes worden gemaakt. Daarbij wordt de structurele doorwerking van de envelop Openbaar Vervoer uit het Coalitieakkoord na 2012 betrokken.

• Spoorse doorsnijdingen

Dit kabinet is voornemens een tweede tranche spoorse doorsnijdingen te starten als de evaluatie van de inschrijvings- en toedelingsprocedures van de eerste tranche (positieve) resultaten laat zien. De structurele doorwerking van de enveloppe Openbaar Vervoer uit het Coalitieakkoord wordt daarbij betrokken.

Prestatiegegevens

Het beheer en onderhoud spoorwegen wordt uitgevoerd door ProRail. Sinds 1 januari 2005 is de nieuwe spoorwegwet van kracht en heeft de minister van VenW een beheerconcessie verleend aan ProRail. In 2007 is door ProRail verder gewerkt aan een bekostigingsmodel zodat per 2008 een transparante relatie tussen middelen en prestaties kan worden gelegd. Zoals aangegeven in de beheerconcessie wordt voor 2008 beslist of en op welke wijze gestuurd zal gaan worden op output. Op basis daarvan zullen in de volgende begroting en het volgende MIRT de voor beheer en onderhoud spoor opgenomen prestatiegegevens verder worden uitgebreid. De gehele structuur van de Spoorweg- en de Concessieweg zal worden geëvalueerd in 2008.

13.03 Aanleg Spoorwegen

Motivatie

Op dit hoofdproduct worden alle uitgaven begroot die noodzakelijk zijn voor:

• de uitvoering van nieuwbouwprojecten spoor.

• de voorbereiding van de uitvoering van deze projecten.

Producten

In de begroting 2007 is de BTW-overheveling vanuit (de BTW-compensatieregeling van) Financiën naar de VenW-begroting verwerkt door in de MIT-tabellen een aparte BTW-regel op te nemen. In de begroting 2008 is de BTW nu toegerekend aan de betreffende projecten. De verschillen die hierdoor op projectniveau ontstaan t.o.v. MIT2007 worden niet apart per project verklaard.

Realisatie programma aanleg personenvervoer

AK systematiek

In de begroting 2008 is rekening gehouden met de nieuwe afspraken voor het vergoeden van de kosten voor planstudies. Voor nieuwe projecten worden de kosten separaat vergoed op basis van een reële kostenopgave en niet meer gefinancierd via een opslagpercentage op de bouwkosten.

Aanbestedingsresultaten

ProRail heeft aangegeven voor € 238 mln aan aanbestedingsresultaat aanleg spoor te verwachten in de periode 2005–2012. Tot en met 2006 is hiervan € 65 mln gerealiseerd. Het restant (€ 173 mln) is technisch verwerkt op het project 2e fase Betrouwbaar Benutten.

In aanvulling op de al gerealiseerde aanbestedingsmeevallers worden in de begroting 2008 (ca. € 90 mln) de onderstaande aanbestedingsmeevallers verwerkt:

• Vleuten–Geldermalsen (€ 55,1 mln);

• Hanzelijn (€ 17,7mln);

• Nootdorpboog (€ 3,8 mln);

• Extra perron capaciteit Amsterdam Zuid (€ 2,4 mln);

• Den Haag Centraal aanpassen emplacement (€ 4,9 mln);

• Traject Oost perronverbredingen (€ 4,2 mln);

• Halte Den Haag Ypenburg (€ 0,8 mln);

• Spoorgoederenproject NW Hoek Maasvlakte (€ 1,8 mln).

Hiermee kan de technische verwerking op het project 2e fase Betrouwbaar benutten worden gecorrigeerd.

Naast de aanbestedingsmeevallers worden voor de onderstaande projecten de projectkosten verlaagd als gevolg van het vrijvallen van de post onvoorzien:

• Nootdorpboog (€ 2,3 mln);

• Den Haag Centraal aanpassen emplacement (€ 1,2 mln);

• Extra perron capaciteit Amsterdam Zuid (€ 6 mln);

• Uitgeest de Kleis (€ 0,4 mln);

• Rotterdam Zuid–Dordrecht (€ 4,3 mln).

Met de vrijval is al rekening gehouden bij de overige knelpunten op het spoor.

Onderstaande projecten zijn langer dan een jaar geleden in dienst gesteld en worden niet meer als afzonderlijke projecten opgenomen, maar onder de post nazorg:

• Woerden–Harmelen 2e fase;

• Nootdorpboog;

• Halte Arnhem Zuid;

• Halte Den Haag Ypenburg;

• Uitgeest De Kleis.

Geluid (emplacementen en innovatieve ontwikkelingen)

Verlaging van het budget wordt veroorzaakt door scopewijzigingen ad € 7 mln (uiteindelijk zijn minder maatregelen nodig dan voorzien) en de vrijval van de post onvoorzien (€ 3 mln).

Afdekking risico’s spoorprogramma

Conform de afspraak in het AO van 4 oktober 2006 is de risicoreservering verlaagd met € 75 mln (4e en 5e tranche). Het bedrag is toegevoegd aan budget van de HSL-Zuid (artikel 17.03 IF).

Verder wordt de uit de risicoreservering aangevraagde zesde tranche van € 31,1 mln voor het contract meerwerk ERTMS en de kosten van de organisatie RWS HSL-Zuid alsmede de zevende tranche van € 9,3 mln voor de meerkosten van contract ERTMS in deze begroting verwerkt. De Kamer is hierover geïnformeerd met mijn brieven van respectievelijk 23 januari 2007 (Kamerstukken II, 22 026, nr. 260) en 15 mei 2007 (Kamerstukken II, 22 026, nr. 265).

De bedragen zullen worden toegevoegd aan het projectbudget van de HSL-Zuid.

Arnhem West vrije kruising/Arnhem 4e perron

De projecten Arnhem West vrije kruising en Arnhem 4e perron zijn samengevoegd tot het project Sporen in Arnhem. Het onderdeel perrontunnel is vanwege de grote samenhang toegevoegd aan het projectbudget NSP Arnhem.

NSP Arnhem

Het onderdeel perrontunnel is overgeheveld vanuit Sporen in Arnhem en toegevoegd aan het projectbudget NSP Arnhem.

Den Haag Centraal (NSP)

Als gevolg van onderhandelingen tussen de diverse partijen in het kader van de Business Case, de uitwerking van het voorlopig ontwerp in een definitief integraal ontwerp van de OV-terminal en Stichthage én een gewijzigde bouwfasering is de indienststelling van het project met 2 jaar vertraagd. Om te komen tot een sluitende businesscase is in het Bestuurlijk Overleg besloten tot een aanvullend budget van maximaal € 4,3 mln.

Traject Oost uitvoering convenant DMB

In juni 2006 is het convenant «Overeenkomst ter uitwerking van MIT-afspraken december 2005 over Traject-Oost» afgesloten. In dit convenant is besloten tot uitvoering van drie projecten op Traject Oost. Dit betreft een plaatselijke spoorverdubbeling alsmede een ongelijkvloerse kruising in Driebergen–Zeist, de realisering van een ongelijkvloerse kruising in Maarsbergen genaamd Woudsenbergseweg Maarsbergen en het ongelijkvloers maken van een spoorwegovergang in Bunnik.

Deze eerste twee planstudies zijn grotendeels afgerond en de start van de uitvoering van deze projecten zal plaatsvinden in 2007/2008. De planstudie Bunnik is minder ver gereed, maar de realisatie ervan kan mogelijk toch in 2008 starten.

NSP Breda

NS heeft op 11 juli 2007 voor € 112,5 mln (pp 2006) een investeringsovereenkomst gesloten met VenW, VROM, ProRail en de gemeenten Arnhem, Breda, Utrecht, Den Haag en Rotterdam voor de extra commerciële voorzieningen in deze Nieuwe sleutelprojecten. Uitgaande van de planbijdrage van NS is er met betrokken gemeenten gesproken over de businesscase van elk project. VenW zal € 6 mln extra bijdragen waarvan € 4,2 mln aan NSP Breda.

OV-Terminal stationsgebied Utrecht

NS heeft op 11 juli 2007 voor € 112,5 mln (pp 2006) een investeringsovereenkomst gesloten met VenW, VROM, ProRail en de gemeenten Arnhem, Breda, Utrecht, Den Haag en Rotterdam voor de extra commerciële voorzieningen in deze Nieuwe sleutelprojecten. Uitgaande van de planbijdrage van NS is er met betrokken gemeenten gesproken over de businesscase van elk project. VenW zal € 6 mln extra bijdragen waarvan € 1,8 mln aan NSP Utrecht.

Daarnaast kwamen in de loop van 2006 verschillende signalen (van zowel de Fietsersbond als van de gemeente Utrecht), dat het fietsparkeren bij het huidige station sneller toeneemt dan verwacht.

ProRail heeft daarop nieuwe tellingen uitgevoerd. Deze tellingen bevestigden het beeld uit de signalen. Het aantal benodigde fietsplaatsen in de eindsituatie neemt toe van 17 500 tot 22 000. De kosten van deze 4500 extra fietsplaatsen worden geraamd op € 9,5 mln.

Een meer precieze raming wordt pas mogelijk als duidelijk is waar de extra fietsenstalling kan worden geplaatst. Door ruimtegebrek en nog verder noodzakelijke uitdetaillering van de voorpleinen van het station zal dit nog de nodige ontwerpslagen vergen. Omdat de extra fietsenstallingen tot de eisen van het basisstation behoren is extra budget aan dit project toegekend.

Hanzelijn

Het budget is verhoogd voor de realisering van een fietspad aan de IJsselbrug. De kamer is hier in juni 2007 schriftelijk over geïnformeerd (brief met kenmerk DGP/SPO/U.07.00461).

Realisatieprogramma aanleg goederenvervoer

Aslastenprogramma

Het aslastenprogramma wordt ook in 2008 voortgezet. Het strekt ertoe dat huidige snelheidsbeperkingen in verband met lokaal beperkte draagkracht van de spoorbaan en met name van kunstwerken in bestaande spoorwegen komen te vervallen. Dat leidt tot een grotere capaciteit van de spoorinfrastructuur, ten gunste van zowel reizigers- als goederenvervoer. In het voorjaar van 2003 is begonnen met de werkzaamheden op de trajecten Arnhem–Deventer en Amsterdam–Amersfoort–Deventer–Oldenzaal.

PAGE (plan van aanpak goederen emplacementen)

De uitvoering van het PAGE project is in 2002 van start gegaan. Voor elf locaties werden maatregelenplannen opgesteld en – indien de veiligheidsanalyses dit na een actuele inventarisatie nog steeds vergden – ook uitgevoerd. Maatregelen op het emplacement Almelo zijn in uitvoering. Van de andere emplacementen is alleen nog Sas van Gent in onderzoek, de overige zijn zonder PAGE-financiering binnen de externe veiligheidsnormen gekomen.

Sloelijn

De Sloelijn is de spoorverbinding voor goederenvervoer die het havengebied van Vlissingen-Oost (het Sloegebied) verbindt met de spoorlijn Vlissingen-Roosendaal. De bestaande Sloelijn, niet-geëlektrificeerd, voldoet niet aan de huidige milieueisen (onder andere geluid) en heeft een te beperkte capaciteit. In 1998 is een Tracéwetprocedure gestart, het tracébesluit is begin 2004 genomen. Het tracébesluit is in 2005 onherroepelijk geworden. In 2006 is ook een maatregelenpakket voor geluidsbeperkende maatregelen vastgesteld voor de Zeeuwse lijn. Het project wordt in 2008 in gebruik genomen.

Geluidspilots spoorgoederenvervoer

Door het uitvoeren van een aantal pilots bronbeleid op het gebied van geluidhinder wordt praktijkervaring opgedaan, een signaal afgegeven en een doorbraak op het gebied van bronbeleid geforceerd. De oplossing bestaat uit het vervangen van de metalen remblokken van goederenwagens door blokken van kunststof. Er worden proeven uitgevoerd met twee typen kunststofremblokken, namelijk K-blokken en LL-blokken. Met deze pilots worden zowel de geluidsreducerende effecten gemeten alsmede de LCC (Life Cycle Costs) bepaald.

Een andere vorm van bronbeleid is de prefab raildemper. De doelstelling van deze pilot is het doorontwikkelen van de geluidsmaatregel raildemper en het verder stimuleren van de toepassing ervan door de raildemper kosteneffectiever te maken.

Tenslotte zijn binnen het aanlegprogramma spoorwegen de volgende mutaties te onderkennen:

• Verbindingssporen ECT is afgewikkeld;

• Stamlijn Noordwesthoek Maasvlakte is gerealiseerd (alleen nog administratieve afhandeling).

Rente en aflossing leenfaciliteit versnelde aanleg

Door een leenfaciliteit aan de Nederlandse Spoorwegen is in de periode van 1991 tot en met 1993 een versnelde realisatie van spoorweginfrastructuur ten behoeve van personenvervoer mogelijk gemaakt. Aanvankelijk bedroeg de leenfaciliteit € 272 mln, maar uiteindelijk heeft de NS € 245 mln. voorgefinancierd. De rente- en aflossingsverplichting (€ 26 mln per jaar) kwam vanaf 1994 tot en met 2006 ten laste van de begroting van het infrastructuurfonds.

Projectoverzicht behorende bij 13.03.01: Spoorwegen personenvervoer; realisatie

¹ Inclusief de toegevoegde middelen ad € 60 mln. i.h.k.v. Strategisch Akkoord 2002.

² Het betreft de projecten: knelpunt Baarn en Hilversum Larenseweg. De resterende middelen worden gereserveerd voor kleine projecten in de Noordvleugel.

³ Ten laste van het programma is een beschikking afgegeven voor de stations Tilburg Reeshof, Almere Oostvaarders, Arnhem Zuid en Ypenburg Haaglanden en Helmond Brandevoort. Uit een analyse van ProRail is gebleken dat tot 2010 daarnaast in ieder geval de door de regio’s beoogde nieuw stations Groningen Europapark, Sassenheim Kethel in aanmerking komen voor een rijksbijdrage uit het programma, mits voldaan wodt aan de door het Rijk gestelde voorwaarden. Omstreeks 2010 zal een nadere prioritering plaatsvinden voor de periode na 2010.

⁴ Opgenomen is het programma tot en met 2010 alsmede de middelen vanuit NaNOV voor verdiepte ligging spoor bij Almelo. Eveneens is opgenomen de aanleg van een ongelijkvloerse kruising voor het spoor op de spoorlijn Gouda–Rotterdam (Moordrecht) die is gefinancierd uit het Fes.

⁵ Inclusief de halten Vathorst, def. Halte Leidsche Rijn west en Leidsche Rijn Centrum. Door de regio is voorfinanciering aangeboden.

⁶ Voorheen HSL-Oost (Utrecht-Arnhem-Duitse grens).

Projectoverzicht behorende bij 13.03.02: Spoorwegen goederenvervoer; realisatie

¹ Project gefinancierd uit milieudrukgelden.

13.04 Geïntegreerde contractvormen/PPS

Motivatie

Terugbetaling van de kapitaallasten en beheer en onderhoud met betrekking tot de voorfinanciering voor de aanleg van de bovenbouw van de HSL-Zuid.

Producten

Het kabinet heeft in januari 1999 ingestemd met het model voor privatisering van de HSL-Zuid. De publiekprivate samenwerking komt bij de onderdelen Infraprovider, vervoer en stations elk op afzonderlijke wijze tot stand. Eind 2001 zijn de contracten met de Infraprovider en de Vervoerder getekend. Vanaf augustus 2004 is de Infraprovider begonnen met het werk aan de bovenbouw. Voor de onderbouw geldt dat de HSL-zuid-onderdelen gefaseerd worden opgeleverd voor de start van de werkzaamheden van de Infraprovider. Op het zuidelijke deel was de eerste oplevering augustus 2004. De laatste oplevering in het noordelijke deel was december 2005.

De bovenbouw van het zuidelijk deel is opgeleverd in juli 2006 en het noordelijk deel in december 2006.

Projectoverzicht behorende bij 13.04.01: Geïntegreerde contactvormen spoor

13.05 Verkenningen en planstudies

Motivatie

Op dit artikelonderdeel worden uitgaven geraamd

• Voor door ProRail uit te voeren planstudies en de voor de planstudieprojecten gereserveerde middelen;

• Voor zelf uit te voeren studie.

Producten

De door ProRail uit te voeren verkenningen (ca. € 2 mln. per jaar) worden met ingang van 2008 verantwoord onder artikelonderdeel 13.02, omdat in het beheerplan deze uitgaven niet meer apart inzichtelijk zijn.

In de begroting 2007 is de BTW-overheveling vanuit (de BTW-compensatieregeling van) Financiën naar de VenW-begroting verwerkt door in de MIT-tabellen een aparte BTW-regel op te nemen. In de begroting 2008 is de BTW nu toegerekend aan de betreffende projecten. De verschillen die hierdoor op projectniveau ontstaan t.o.v. MIT2007 worden niet apart per project verklaard.

Planstudie spoor personen

Zuid as WTC/station NSP

Het project Zuid-as/WTC en station (NSP) is met 2 jaar vertraagd, omdat het tracébesluit pas in 2010 genomen zal worden en de start van de bouw pas daarna kan plaatsvinden.

Planstudie spoor goederen

Roosendaal–Antwerpen (VERA)

Conclusie van de in 2005 afgeronde eindbeeldstudie RoBel was: geen spoedige aanleg van nieuwe goederenlijn tussen Rotterdam en Antwerpen. Verwachtingen VERA zijn hierdoor in de tijd bijgesteld. Ook heeft België aangegeven op korte termijn geen behoefte te hebben aan deze lijn. De realisatie van dit project is zodoende getemporiseerd. Uit projectbudget VERA is tijdelijk € 180 mln beschikbaar gesteld voor wegen (€ 100 mln voor de A4 Dinteloord-Bergen op Zoom en € 80 mln voor de N62).

IJzeren Rijn

Spoorgoederenverbinding Antwerpen–Ruhrgebied (IJzeren Rijn). In juli 2006 hebben beide landen overeenstemming bereikt over de wijze waarop beide landen samen werken aan de voorbereiding van de structurele modernisering van het Nederlandse gedeelte van de IJzeren Rijn spoorverbinding (Tweede Kamer, kamerstuk 27 737, nr. 13).

Verkenning optimalisering goederencorridor Rotterdam–Genua

De 4 landen Nederland, Duitsland, Zwitserland en Italië hebben gezamenlijk een projectplan opgesteld om de corridor Rotterdam–Genua in 2012 zo interoperabel mogelijk en daarmee zo aantrekkelijk mogelijk voor de Europese spoorvervoerders te hebben. Voor een optimaal gebruik van de corridor is het wenselijk dat de Rotterdamse haven anno 2012 toegankelijk wordt voor verschillende soorten elektrische locomotieven met slechts 1 beveiligingssysteem aan boord en dat op het Nederlandse deel van de corridorinfrastructuur de nationale systemen dienen te worden vervangen door of gecombineerd met de Europese systemen.

Een internationale projectgroep van deskundigen van de 4 inframanagers coördineert de uitvoering aan het project. ProRail neemt deel aan de projectgroep en werkt in 2007 de planstudie uit voor de wijzingen aan de infrastructuur op het Nederlandse deel van de corridor. De optimalisatie van de grensovergang tussen Zevenaar en Emmerich gebeurt in nauwe samenwerking met Deutsche Bahn. De aanpassingen te Kijfhoek werkt ProRail uit in overleg met exploitant KeyRail. In juni 2007 heeft de internationale projectgroep namens de 4 lidstaten een subsidie aanvraag opgesteld voor bijdragen uit het TEN-T budget 2007–2013 van de Europese Commissie.

Projectoverzicht bij 13.05.01 Spoorwegen personenvervoer; planstudie

¹ Inclusief € 100 mln FES bijdrage.

Projectoverzicht bij 13.05.02 Spoorwegen goederenvervoer; planstudie