A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het Fonds economische structuurversterking (Fes) voor het jaar 2008 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2008. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2008.

Met de vaststelling van dit wetsartikel wordt de in de begrotingsstaat opgenomen begroting van de uitgaven en de ontvangsten voor het jaar 2008 vastgesteld. De in die begroting opgenomen begrotingsartikelen worden door middel van een algemene toelichting en een toelichting per begrotingsartikel toegelicht in de onderdelen B en C van deze memorie van toelichting.

Wetsartikel 2

In het Coalitieakkoord is afgesproken dat het Fes een vaste voeding krijgt die niet meer fluctueert als gevolg van mutaties in de gasbaten. Daarom wordt in dit artikel bepaald dat – vooruitlopend op een wijziging van de Wet Fonds economische structuurversterking, Stb. 1996, 51 en 51 (Feswet) – in het jaar 2008 de gasbatenvoeding van het fonds wordt gevormd door de niet-belastingontvangsten van de staat uit aardgasbaten voor het bedrag dat daarvoor in de begrotingsstaat is opgenomen. Het in de begrotingsstaat opgenomen bedrag komt overeen met de totale uitgaven in de begroting 2008 met daarop in mindering gebracht de ontvangsten uit artikel 22 (rentebaten). De voeding uit aardgasbaten wordt derhalve niet meer berekend als een percentage van de gasbaten.

Wetsartikel 3

In het Coalitieakkoord is afgesproken dat in 2011 minimaal € 500 mln van de investeringen die in het Coalitieakkoord zijn opgenomen Fes-waardig moet zijn. Het betreft o.a. investeringen op het gebied van infrastructuur, kennis en het regionaal economische beleid. Het kabinet zal een voorstel doen om deze investeringsgebieden in de Fes-wet op te nemen. Om te voorkomen dat de voorziene uitgaven in het Fes in 2008 vanwege de tijd die gemoeid is met het wetgevingsproces, geen wettelijke basis hebben, wordt voor dit begrotingsjaar met de Fes-begroting 2008 afgeweken van de Fes-wet. Hierdoor wordt het mogelijk de in het Coalitieakkoord voorziene investeringen in verduurzaming van de energiehuishouding, ruimtelijke investeringen (waaronder bodemsanering, stedelijke hoofdstructuur en ecologische hoofdstructuur en de projecten die genoemd worden in de brief van de Minister van VROM aan de Tweede Kamer d.d. 2 juli 2007 (TK Vergaderjaar 2006–2007, 29 435, nr. 192)) en investeringen in waterbeheer uit het Fes te financieren.

B. ALGEMENE TOELICHTING BIJ DE BEGROTING

1. Inleiding

Bij wet van 21 december 1995 is het Fonds economische structuurversterking (Fes) ingesteld (Wet Fonds economische structuurversterking, Stb. 1996, 51 en 52). Het fonds is een begrotingsfonds conform de Comptabiliteitswet 2001 en heeft als doel het financieren van investeringsprojecten van nationaal belang waarmee beoogd wordt de economische structuur te versterken. Hiertoe worden vanuit het fonds bijdragen toegekend aan andere begrotingshoofdstukken ter financiering van dergelijke projecten. Het Fes is dus een verdeelfonds, de feitelijke projectuitgaven worden onderbouwd, geraamd en verantwoord op de andere begrotingshoofdstukken.

Wijziging van de Fes-systematiek

Dit kabinet hecht waarde aan investeringen in de economische structuur. Daarom is in het Coalitieakkoord afgesproken dat in 2011 minimaal € 500 mln van de intensiveringen die in het Coalitieakkoord zijn opgenomen Fes-waardig moet zijn. Het betreft o.a. investeringen op het gebied van infrastructuur, kennis en het regionaal economische beleid.

In het Coalitieakkoord is tevens afgesproken dat er een nieuwe voedingssystematiek wordt geformuleerd met meer stabiliteit (vaste voeding) en goede criteria gericht op investeringen die de economische structuur versterken.

Op deze wijze is de voeding van het Fes niet meer afhankelijk van de veranderlijke olieprijs. In voorgaande jaren heeft de sterk fluctuerende olieprijs geleid tot een korte aanloop naar de besluitvorming over Fes-uitgaven. De vaste voeding leidt ertoe dat mee- en tegenvallers in de aardgasbaten niet direct leiden tot aanpassing van de voeding van het Fes. Dit voorkomt bij hoge meevallers het risico op een te korte aanloop naar de besluitvorming en bij tegenvallers het risico van bezuinigingen op lopende projecten. Dit sluit aan bij het advies dat de Studiegroep Begrotingsruimte in 2006 uitbracht over het Fes.

De vaste voeding van het Fes vindt plaats met ingang van de begroting 2008. De gasbatenvoeding van het fonds voor deze kabinetsperiode wordt vastgesteld op het bedrag dat daarvoor in de begrotingsstaat van artikel 21 Ontvangsten uit aardgasbaten is opgenomen.

Het kabinet zal een voorstel doen om hiervoor de Fes-wet te wijzigen. Om te voorkomen dat de voorziene uitgaven en voeding van het Fes in het jaar 2008 vanwege de tijd die gemoeid is met het wetgevingsproces, geen wettelijke basis hebben, wordt voor dit begrotingsjaar op die punten van de Fes-wet afgeweken in de Fes-begroting 2008.

In het Coalitieakkoord is eveneens afgesproken dat in deze kabinetsperiode een nieuwe, toekomstbestendige voedingssystematiek voor het Fes wordt ontwikkeld. Het kabinet zal in de komende maanden bezien of en zo ja, hoe zo’n nieuwe voedingssystematiek bij de wijziging van de Fes-wet wordt betrokken.

Bij Voorjaarsnota 2006 is een beperking van de voeding van het Fes in 2007 en 2008 met € 1 mld per jaar verwerkt. Dit ten behoeve van de voorfinanciering van lastenverlichting. Deze beperking van de voeding met € 1 mld voor het jaar 2007 is in het Belastingplan 2007 geregeld.

De beperking van de voeding van het Fes met € 1 mld in het jaar 2008 is in het kader van de overstap naar een vaste voeding van het Fes niet meer relevant. Door de nieuwe systematiek wordt de voeding van het Fes afgestemd op de begrote uitgaven. Dat geldt eveneens voor het amendement aangenomen ten behoeve van de terugbetaling van de € 1 mld in het jaar 2009, vermeerderd met rente (amendement van het lid De Nerèe tot Babberich van oktober 2006, Kamerstukken II 2006–2007, 30 804, nr. 11) geregeld in artikel 5a punt 4 van de Wet Fonds economische structuurversterking.

2. Uitgaven

In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van alle uitgaven die reeds uit het Fes zijn gefinancierd of waarvoor middelen zijn geraamd binnen het Fes. In paragraaf 2.1 (Besluitvorming) wordt kort ingegaan op alle besluitvorming die heeft plaatsgevonden over Fesuitgaven. In paragraaf 2.2 (Toezeggingen) en in de bijlage bij deze begroting wordt ingegaan op alle formele toezeggingen die tot nu toe door de Fesbeheerders zijn gedaan voor een bijdrage uit het Fes aan een departementale begroting, aansluitend bij de besluitvorming.

De aan de Tweede Kamer toegezegde Monitoringsrapportage waarin de stand van zaken van alle lopende FES-projecten wordt weergegeven, zal worden opgenomen in het Jaarverslag 2007.

2.1 Besluitvorming

2.1.1 Besluitvorming tot 2007

Voor de Investeringsimpuls 1994 is binnen het Fes in totaal € 3 117 mln geraamd en gerealiseerd. Daarvan heeft € 2 777 mln betrekking op verkeer en vervoer, € 227 mln op bodemsanering en € 113 mln op kennisinfrastructuur. Aan deze impuls is later het investeringsplan voor het Maritiem Research Instituut Nederland (MARIN) toegevoegd, dat ook geheel is afgerond (€ 45 mln).

Voor de Betuweroute en de Hogesnelheidslijn is binnen het Fes op artikel 11 Verkeer en vervoer in totaal € 4 525 mln geraamd en gerealiseerd. Daarnaast is als onderdeel van de reeks Bereikbaarheid/voorfinanciering, Investeringsimpuls 1998, € 1 784 mln aan voorfinanciering en gemaximeerde prijsbijstelling geraamd voor de Betuweroute en de Hogesnelheidslijn.

Het project Samen Werken Aan Bereikbaarheid (SWAB) is ultimo 2000 geheel afgerond. Hieraan is € 549 mln bijgedragen uit het Fes.

Voor de extra impuls voor de ruimtelijk-economische structuur uit 1998 is in totaal € 899 mln geraamd in het Fes ten behoeve van een aantal verkeer- en vervoerprojecten. Daarvan is tot en met 2006 € 894 mln gerealiseerd.

Voor de Investeringsimpuls 1998 is in totaal € 6 363 mln binnen het Fes gereserveerd voor de periode tot en met 2012 (daarnaast is op het artikel 11 Verkeer en vervoer als onderdeel van de reeks Bereikbaarheid/voorfinanciering € 1 784 mln aan voorfinanciering geraamd voor de Betuweroute en de Hogesnelheidslijn). Daarvan is tot en met 2006 in totaal € 3 544 mln gerealiseerd.

Voor de Hubertustunnel is vanuit het Fes € 11,4 mln beschikbaar gesteld en gerealiseerd. Het gaat hierbij om gemaakte kosten voor de Industriële Tunnelbouw-Methode (ITM), die uiteindelijk niet is toegepast bij de ondertunneling van het Hubertusduin.

Voor de Investeringsimpuls 2001 is binnen het Fes in totaal € 5 634 mln gereserveerd voor investeringen in de clusters Bereikbaarheid, Natuur, Milieu en vitaliteit steden en Kennis voor de periode tot en met 2012. Hiervan is tot en met 2006 € 3 940 mln gerealiseerd.

Via de zogenaamde Fes-brug werden in de jaren 2000 tot en met 2006 Fes-waardige projecten in het Infrastructuurfonds die voorheen werden gefinancierd uit de reguliere Rijksbegroting, gefinancierd uit het Fes. Hierdoor viel ruimte vrij op de reguliere Rijksbegroting. Het gaat in totaal om € 1 540 mln geraamd en gerealiseerd in de periode 2000 tot en met 2006.

Voor het project Kenniswijk is € 33,7 mln beschikbaar gesteld binnen het Fes. Hiervan is tot en met 2006 € 26,9 mln gerealiseerd.

In het kader van het Fileplan Zichtbaar, Slim en Meetbaar (ZSM) is in de jaren 2004 tot en met 2006 € 492 mln aan extra middelen uitgetrokken voor mobiliteit en bereikbaarheid. De middelen zijn volledig gerealiseerd in de bovengenoemde periode.

Voor het Besluit subsidies investeringen kennisinfrastructuur (Bsik) is binnen het Fes in totaal € 813 mln gereserveerd voor de periode tot en met 2012. Daarvan is tot en met 2006 € 295 mln gerealiseerd.

Voor de Investeringsimpuls 2005 is binnen het Fes in totaal € 2 085 mln gereserveerd voor de periode tot en met 2012. Daarvan is tot en met 2006 € 462 mln gerealiseerd.

Daarnaast is er in 2005 besloten bepaalde investeringen voor duurzame energie (bijvoorbeeld windmolens op zee) te financieren uit het Fes (MEP). Het gaat om een bedrag van in totaal ca. € 1 miljard aan investeringen. Hiervan is tot en met 2006 € 3 mln gerealiseerd.

Voor de Investeringsimpuls 2006 is binnen het Fes in totaal € 1 613 mln gereserveerd voor de periode tot en met 2012 (€ 1 903 mln voor de gehele impuls). Hiervan is tot en met 2006 € 6 mln gerealiseerd.

2.1.2 Coalitieakkoord

Een deel van de uitgavenenveloppen uit het Coalitieakkoord ter waarde van in totaal € 1 835 mln in de periode 2008–2012 wordt verdeeld via het Fes. Voor dit deel is de Fes-procedure van toepassing. Voor een voortvarende uitvoering van het beleidsprogramma vindt een toetsing van de daarin beschreven programma’s op programmaniveau plaats.

In tabel 1 is een overzicht opgenomen van de investeringen uit het Coalitieakkoord die via het Fes worden gefinancierd. Het gaat daarbij om investeringen op het gebied van onder andere innovatie, infrastructuur, energie en water- en luchtkwaliteit.

Tabel 1. Investeringen uit enveloppen Coalitieakkoord via het Fes.

2.2 Toezeggingen

De fondsbeheerders kunnen ten laste van het fonds toezeggingen doen voor bijdragen aan begrotingshoofdstukken. In de hiertoe opgestelde toezeggingsbrieven is aangegeven onder welke voorwaarden de bijdrage beschikbaar wordt gesteld en hoe de verantwoording dient te geschieden. Tot nu toe zijn op deze wijze voor een totaalbedrag van ongeveer € 26,4 mrd toezeggingen geformaliseerd. In Bijlage I bij deze begroting vindt u de afzonderlijke toezeggingen.

3. Ontvangsten

De voeding van het fonds in het jaar 2007 bestaat uit 40,9% van de niet-belastingmiddelen uit aardgasbaten. Het voedingspercentage 2007 is wettelijk vastgesteld in het Belastingplan 2007. Met ingang van 2008 kent het Fes conform de afspraken in het Coalitieakkoord een vaste voeding uit gasbaten, die derhalve niet meer fluctueert als gevolg van de hoogte van de gasbaten. Voor de begroting 2008 wordt deze vaste voeding bij begrotingswet vastgesteld. Een wijziging van de Fes-wet zelf wordt door het kabinet voorbereid.

Daarnaast bestaat de voeding van het fonds uit de opbrengsten uit hoofde van de structureel bespaarde rentelasten die het gevolg zijn van het in mindering brengen op de staatsschuld van common area baten en vervreemdingen van staatsdeelnemingen. Op de structureel bespaarde rentelasten bij vervreemdingen van staatsdeelnemingen wordt de daarmee samenhangende structurele derving van dividendontvangsten in mindering gebracht. Daarnaast wordt het Fes gevoed uit een annuïteit op basis van de opbrengsten van geveilde rechten met een looptijd gelijk aan de looptijd van de geveilde rechten.

Voor de meerjarige raming van ontvangsten uit hoofde van rentebesparingen zijn technische aannames gehanteerd. Uitgegaan is van behoedzame veronderstellingen ten aanzien van verkoop staatsdeelnemingen, veilingen en rente (rekening houdend met eventuele dividendderving). Voor de raming van de aardgasbaten voor 2007 is $ 69,3 als olieprijs en $ 1,34 per € als dollarkoers gehanteerd (zie ook artikel 21 Ontvangsten uit aardgasbaten).

4. Totaaloverzicht van het fonds

De totale geraamde fondsuitgaven in enig jaar mogen niet hoger zijn dan de totale voor dat jaar geraamde ontvangsten, minus 10% van de voor dat jaar geraamde ontvangsten uit de aardgasbaten (de zogenaamde buffer), plus het cumulatief eindsaldo van het jaar ervoor. Dit is het zogenaamde kasplafond. In onderstaande tabel worden de in deze ontwerpbegroting opgenomen uitgaven geconfronteerd met het kasplafond.

C. TOELICHTING PER BEGROTINGSARTIKEL

1. UITGAVEN

Bijdragen van het fonds aan andere begrotingen

Artikel 11. Bijdragen aan andere begrotingen in het kader van verkeer en vervoer

Op dit artikel worden de volgende bijdragen ten behoeve van het onderdeel verkeer en vervoer geraamd:

• De bijdragen aan projecten van het Infrastructuurfonds uit de investeringsimpuls 1998, de extra impuls 1998, de investeringsimpuls 2001, de investeringsimpuls 2005 en de investeringsimpuls 2006 voorzover deze voldoende zijn uitgewerkt.

• De uitgaven voor de gestegen kosten van de geluidsisolatie rond Schiphol (GIS) zijn op dit artikel opgenomen (totaal € 169 mln). Het betreft hier uitgaven in de jaren 2002 tot en met 2004. Terugbetaling van de voorfinanciering uit het infrastructuurfonds wordt gedekt door een verlenging van de bestaande heffingen in het kader van het Heffingenbesluit Geluidhinder Burgerluchtvaart (Stb. 82(284)) met ingang van 2008.

• De bijdrage aan het Infrastructuurfonds ten behoeve van het versneld aanpakken van zwakke schakels in de Nederlandse kust en dijkversterking (amendement van het lid Snijder-Hazelhoff).

• De bijdrage aan het Infrastructuurfonds ten behoeve van het project Mainport Rotterdam (PMR) voor de onderdelen Landaanwinning, BTW buitencontouren en Natuurcompensatie.

Vanwege het ontbreken van een direct verband tussen de inkomende Fes-middelen en de uitgaande projectuitgaven bij een aantal projecten binnen het Infrastructuurfonds zijn er tussen de Fes-beheerder en het Ministerie van Verkeer en Waterstaat afwijkende afspraken in verband met de verantwoording van deze middelen gemaakt. Deze afspraken betreffen de bereikbaarheidsprojecten voor de Investeringsimpuls 1994, SWT/TIB, de Investeringsimpuls 1998, de Extra impuls 1998, de Investeringsimpuls 2001, de Fes-brug, de voorfinanciering GIS en het programma «Enveloppe mobiliteit» (de projecten uit de investeringsimpuls 1994 en SWT/TIB zijn inmiddels afgerond; de Fes-brug en het programma «Enveloppe mobiliteit» worden geraamd binnen het Fes tot en met het jaar 2006).

Op basis van deze afspraken wordt jaarlijks aangetoond dat de totale Fes-waardige uitgaven binnen het Infrastructuurfonds (verminderd met de direct aan te wijzen Fes-projecten) groter dan of gelijk zijn aan de Fes-bijdrage aan de desbetreffende categorie in het Infrastructuurfonds (bereikbaarheid/«Enveloppe mobiliteit» en overig).

Voor de Fes-brug dient aangetoond te worden dat het resterende bedrag groter dan of gelijk is aan de Fes-brug.

Toelichting op de mutatie:

• Voorfinanciering GIS – de mutatie betreft de terugbetaling aan het Fes van € 35 mln in het kader van de Voorfinanciering GIS in 2012.

• Fileplan ZSM en Fes-brug – mede naar aanleiding van het advies van de Studiegroep Begrotingsruimte heeft het kabinet besloten de Fes-brug af te schaffen. Enerzijds omdat dit ongewenste weglek van middelen voor economische structuurversterking betreft die niet meer past bij een vaste voeding van het fonds, anderzijds omdat het veelal structurele financiering betreft waarvoor het Fes niet bedoeld is. Vanwege het laatste punt, de structurele financiering, is eveneens de reeks Fileplan ZSM als Fes-bijdrage afgeschaft. Deze middelen vloeien nu rechtstreeks naar het Infrastructuurfonds. Het betreft beide budgettair neutrale verschuivingen.

• PMR – de mutatie betreft de overboeking van middelen van artikel 15 Projecten in voorbereiding naar artikel 11 Verkeer en vervoer (en naar de begroting van het Infrastructuurfonds) ten behoeve van het project Mainport Rotterdam (PMR) voor de onderdelen Landaanwinning, BTW buitencontouren en Natuurcompensatie.

• Zuidas – Met deze mutatie wordt de raming ten behoeve van het project Zuidas van het Infrastructuurfonds in overeenstemming gebracht met de uitgavenplanning van het project.

• Programma filevermindering – de mutatie betreft de doorwerking naar het jaar 2008 van de bij Slotwet 2006 verwerkte kasvertraging op dit project.

• Versnelling infrastructuur – de mutatie is onderdeel van de opschoning van het Fes van voorfinancieringsconstructies.

Artikel 12 Bijdragen aan andere begrotingen in het kader van milieu en duurzaamheid

Op dit artikel worden de bijdragen geraamd voor de projecten in het kader van milieu en duurzaamheid voorzover deze voldoende zijn uitgewerkt.

Toelichting op de mutatie:

De mutatie betreft voornamelijk de overboeking van middelen van artikel 15 Projecten in voorbereiding naar artikel 12 Milieu en duurzaamheid (en naar de VROM-begroting) voor diverse projecten uit de enveloppen Luchtkwaliteit en Luchtkwaliteit lokale maatregelen van het Ministerie van VROM. Daarnaast betreft de mutatie het overboeken van middelen ten behoeve van de projecten Europese aanbestedingsregeling CO₂ opslag, Groningen pijpleiding en Bodemsanering van het Ministerie van VROM en de MEP van het Ministerie van EZ.

Artikel 13 Bijdragen aan andere begrotingen in het kader van kennis en innovatie

Op dit artikel worden de bijdragen geraamd voor de projecten in het kader van kennis en innovatie voorzover deze voldoende zijn uitgewerkt.

In Bijlage II bij deze begroting vindt u een uitgebreide specificatie van artikel 13 Kennis en innovatie.

Toelichting op de mutatie:

• VVE en Transitie samenwerking TU’s – de mutatie betreft de doorwerking in het jaar 2008 respectievelijk in het jaar 2011 van de bij Slotwet 2006 verwerkte kasvertraging van deze projecten.

• Impuls veterinaire aviaire influenza – de mutatie is onderdeel van de opschoning van het Fes van voorfinancieringsconstructies.

• NICIS – als gevolg van de herschikking van taken tussen de Minister van BZK en de Minister voor Wonen, Wijken en Integratie (WWI) waartoe het kabinet heeft besloten, is de verantwoordelijkheid voor het Grotestedenbeleid overgegaan naar de Minister voor WWI. De mutatie betreft het overboeken van de NICIS middelen (€ 15 mln) van artikel 13 Kennis en innovatie (en van de begroting van het Ministerie van BZK) naar artikel 15 Projecten in voorbereiding van het Fes. Deze middelen zijn binnen het Fes gereserveerd voor het project NICIS van de Minister voor WWI.

• Beroepsonderwijs in bedrijf – de mutatie betreft het overboeken van € 5 mln, beschikbaar gesteld voor Beroepsonderwijs en bedrijf, van de begroting van het Ministerie van EZ naar de begroting van het Ministerie van OCW. Het project wordt door het Ministerie van OCW uitgevoerd.

• Daarnaast betreft de mutatie de overboeking van middelen van artikel 15 Projecten in voorbereiding naar artikel 13 Kennis en innovatie (en naar de desbetreffende departementale begroting) voor onder andere de projecten Technocentra, Grootschalige research faciliteiten en Beelden voor de Toekomst van het Ministerie van OCW, het project Topinstituut Farma en Respiratoir Syncytieel Virus (RSV) van het Ministerie van VWS en diverse projecten uit de enveloppe Maatschappelijke sectoren en ICT.

• Verder is de mutatie het gevolg van gewijzigde inzichten in het kasverloop van diverse projecten, waardoor de middelen anders over de jaren verdeeld worden. Het gaat hierbij om met name de volgende projecten: Centre for Translational Molecular Medicine en WCFS+ van het Ministerie van EZ, Phytophthora van het Ministerie van LNV en Rendement&excellentie van het ministerie van OCW.

• Kenis voor klimaat – voor het project Kennis voor Klimaat wordt in de jaren 2008 t/m 2012 € 50 mln beschikbaar gesteld, waarvan € 15 mln uit pijler 2 (Een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie) en € 35 mln uit pijler 3 (Duurzame leefomgeving) van het Coalitieakkoord. Dit programma van het Ministerie van VROM is positief beoordeeld door het CPB en de Commissie van Wijzen (CvW) en beoogt Nederland «klimaatbestendig» te maken en opgedane kennis te exporteren.

• Biomedical materials – het programma Biomedical Materials van het ministerie van EZ (€ 45 mln beschikbaar gesteld in de periode 2008–2012 uit pijler 2 van het Coalitieakkoord) is eveneens positief beoordeeld door het CPB en de CvW en creëert maatschappelijke waarde door verbetering van de behandelmogelijkheden in de gezondheidszorg.

• Genomics – voor het project Genomics van het Ministerie van OCW wordt in de periode 2008 t/m 2012 in totaal € 164 mln beschikbaar gesteld uit pijler 2 van het Coalitieakkoord. De totale bijdrage voor dit project is € 245 mln in de periode 2008 t/m 2014 (de € 81 mln in de jaren 2013 en 2014 is gereserveerd binnen het Fes). Het project richt zich op onderzoek naar de samenstelling van erfelijk materiaal en biedt hiermee kansen voor de verbetering van de kwaliteit van leven en voor versterking van de economische structuur. Het – n.a.v. aangedragen verbeterpunten van CvW en CPB – aangepaste voorstel is positief beoordeeld door de CvW.

Artikel 14 Bijdragen aan andere begrotingen in het kader van ruimtelijke ordening

Op dit artikel worden de bijdragen geraamd in het kader van ruimtelijke ordening voor zover deze voldoende zijn uitgewerkt.

Toelichting op de mutatie:

De mutatie betreft de overboeking van middelen van artikel 15 Projecten in voorbereiding naar artikel 14 Ruimtelijke ordening (en naar de desbetreffende departementale begroting) in het kader van de Vitaliteit Steden/Sleutelprojecten en de BIRK&Saneringsregeling van het Ministerie van VROM en het BIRK-project W4 Leiderdorp van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat.

Artikel 15 Projecten in voorbereiding

Op dit artikel worden alle middelen geraamd die binnen het Fes worden gereserveerd voor projecten die in voorbereiding zijn. Zodra de projecten voldoende zijn uitgewerkt, worden de middelen overgeheveld naar de desbetreffende artikelen van de Fes-begroting en de departementale begrotingen.

Onderdeel hiervan zijn de middelen (max. € 3,65 mln per voorstel) uit de Investeringsimpuls 2005, die oorspronkelijk beschikbaar waren gesteld voor het uitwerken van een kwalitatief goed voorstel voor de Fes-meevaller 2006 voor de volgende zes voorstellen : Digitaal klantendossier (SZW), ITER (OCW), NICIS (BZK), RSV-vaccin (VWS), Delta-instituut (V&W) en SENSATION, voorheen PASSIE (Defensie). Op verzoek van de voor deze voorstellen verantwoordelijke departementen en in lijn met het CEKI-advies d.d. 13 juni 2007, wordt deze bestemmingsmogelijkheid zodanig herzien dat ook de met deze voorstellen gemoeide initiële kosten (bijvoorbeeld pilot-activiteiten, investeringen in de research-infrastructuur) uit dit bedrag gefinancierd kunnen worden onder de voorwaarde dat de subsidiabele periode beperkt blijft tot de periode 2 december 2005 (het oorspronkelijke MR-besluit) tot en met 31 december 2007.

In Bijlage III bij deze begroting vindt u een uitgebreide specificatie van artikel 15 Projecten in voorbereiding.

Toelichting op de mutaties:

• De mutatie betreft op de eerste plaats de overboeking van middelen van artikel 15 Projecten in voorbereiding naar de desbetreffende uitgaven artikelen (respectievelijk de desbetreffende departementale begroting) voor diverse projecten uit de enveloppen Luchtkwaliteit en Luchtkwaliteit lokale maatregelen (Ministerie van VROM) en Maatschappelijke sectoren en ICT (diverse departementen). Daarnaast betreft de mutatie de projecten in het kader van de BIRK&Saneringsregeling en de projecten Europese aanbestedingsregeling CO₂ opslag en Groningen pijpleiding van het Ministerie van VROM, Technocentra van het Ministerie van OCW, het project Topinstituut Farma van het Ministerie van VWS, de MEP van het Ministerie van EZ en het BIRK-project W4 Leiderdorp en PMR van het Ministerie van VenW.

• Waddenfonds – mede naar aanleiding van het advies van de Studiegroep Begrotingsruimte heeft het kabinet besloten de Fes-brug af te schaffen. Omdat de binnen het Fes gereserveerde middelen voor het Waddenfonds via de Fes-brug naar het Waddenfonds overgeboekt worden, wordt deze reservering ook afgeschaft. Deze middelen vloeien nu via de Aanvullende post van het Rijk naar het Waddenfonds. Het betreft een budgettair neutrale verschuiving.

• MEP – De mutatie betreft het doorschuiven van middelen naar latere jaren en het overboeken van middelen van artikel 15 Projecten in voorbereiding naar artikel 12 Milieu en duurzaamheid (en naar de begroting van het ministerie van EZ).

• Voor de jaren 2012–2020 zijn binnen het Fes middelen gereserveerd die bestemd zijn voor de Noordvleugel, de Nota Mobiliteit en de Nota Ruimte. Daarnaast zijn middelen gereserveerd voor Kennis, innovatie en onderzoek en voor ruimtelijk economische investeringen. Deze projecten/enveloppes zullen nader uitgewerkt worden alvorens middelen aan de departementale begrotingen worden toegevoegd.

De mutatie betreft het verwerken van de reservering voor 2012.

• De reserveringen voor enveloppen, die nog niet verdeeld zijn en/of waarover nog geen besluitvorming heeft plaats gevonden en voor projecten die nog niet voldoende zijn uitgewerkt en nog niet overgeboekt kunnen worden naar de desbetreffende departementale begroting, worden geraamd op artikel 15 Projecten in voorbereiding en krijgen jaarlijks prijscompensatie binnen het Fes (voorzover hierover geen afwijkende afspraken gemaakt zijn).

De mutatie betreft het verdelen van de prijscompensatie tranche 2007 voor de bovengenoemde categorieën.

Daarnaast wordt de resterende reservering voor prijscompensatie t/m 2012, die gereserveerd was binnen het Fes, overgeboekt naar de aanvullende post. De prijscompensatie Fes wordt met ingang van het jaar 2008 geraamd op de aanvullende post en jaarlijks verdeeld over de desbetreffende projecten/enveloppen via het Fes. De vaste Fes-voeding wordt hier jaarlijks voor opgehoogd.

• NICIS – De mutatie betreft het overboeken van de NICIS middelen (€ 15 mln) van artikel 13 Kennis en innovatie (en van de begroting van het Ministerie van BZK) naar artikel 15 Projecten in voorbereiding van het Fes. Deze middelen zijn binnen het Fes gereserveerd voor het project NICIS van de Minister voor WWI (zie ook toelichting artikel 13).

• De overige mutaties betreffen de bijdragen geraamd voor de hieronder genoemde enveloppen/projecten uit het Coalitieakkoord:

Enveloppe Innovatie, kennis en onderzoek

Nader te verdelen via Fes-procedure

Departementen kunnen projectvoorstellen indienen, waarbij voorrang wordt gegeven aan projecten voor duurzame energie (VROM). Na toetsing door het CPB en de CvW worden de beste projecten geselecteerd.

Enveloppe Infra en (vaar)wegen

Investeren in wegen

Er worden middelen gereserveerd voor kleinschalige maatregelen (quick wins), aanpak van knooppunten, een pilot Dynamisch Verkeersmanagement rond Amsterdam en vergroting van de verkeersveiligheid.

Investeren in vaarwegen

Er komen maatregelen om de infrastructuur van vaarwegen op korte termijn beter te benutten en het bedieningsniveau voor sluizen/bruggen te verbeteren. Verder wordt ingezet op het verbeteren van de bereikbaarheid van binnenhavens.

Luchtkwaliteit (ook in enveloppe Regionaal Economisch Beleid)

Er worden middelen aangewend voor verbetering van de luchtkwaliteit om infra en wegen aan te kunnen leggen. Verder maken lokale maatregelen het mogelijk om grote lokale projecten doorgang te laten vinden, wat bijdraagt aan de regionale economie.

Enveloppe Regionaal Economisch Beleid

Herstructurering bedrijventerreinen

Voor de herstructurering van bedrijventerreinen en het tegengaan van verrommeling van het landschap worden middelen beschikbaar gesteld.

Sterke regio’s

Regionale knelpunten van nationaal belang zullen door het rijk financieel worden ondersteund. De toegang van grootstedelijke regio’s wordt verbeterd door effectieve en kleinschalige maatregelen te nemen (o.a. afstemming reisinformatie en verbetering aansluitingen hoofdwegennet en onderliggend wegennet).

Enveloppe Openbaar Vervoer

Impuls spoorambitie

Voor het realiseren van de ambitie van 5% groei per jaar van het openbaar vervoer worden direct uitvoerbare maatregelen genomen als perronverlenging en seinverdichting op drukke routes.

Enveloppe Energie

Pakket project Schoner en Zuiniger: innovatie

Een deel van de middelen voor het project Schoner en zuiniger zal via het Fes aangewend worden voor innovatie. Voor de honorering van projectvoorstellen wordt een aparte procedure vormgegeven.

Enveloppe Water en Kust

Waterbeheer: KRW/WB21, nutriëntenpilots

De middelen zullen ondermeer worden ingezet voor te ontwikkelen kosteneffectieve maatregelen voor waterkwaliteit en -kwantiteit in relatie tot de Kaderrichtlijn Water (KRW) en WB21. Hierbij zullen ook de door V&W, VROM en LNV genoemde nutriëntenpilots worden betrokken.

Enveloppe Natuur, EHS en vitaal platteland

Luchtkwaliteit

Investeringen in luchtwassers in stallen zullen via het Fes gestimuleerd worden: luchtwassers verminderen de uitstoot van zowel fijnstof als van ammoniak, wat de natuurcondities verbetert.

2. ONTVANGSTEN

Ontvangsten van het fonds

Artikel 21 Ontvangsten uit aardgasbaten

Op dit artikel zijn de voor het fonds bestemde ontvangsten uit aardgas geraamd. De aardgasbaten raming in het jaar 2007 betreft 40,9% van de niet-belastingontvangsten uit aardgas, zoals geraamd op de begroting van Economische Zaken in het jaar 2007. Vanaf 2008 is conform de afspraken in het Coalitieakkoord sprake van een vaste Fes-voeding waarbij de voeding uit gasbaten bij begrotingswet wordt vastgesteld.

Toelichting op de mutatie

• Aanpassing raming 2007 – de bepalende factoren voor de geraamde aardgasbaten zijn de aardgasprijs, die gerelateerd is aan de prijs van olie in dollars, de veranderde euro/dollar koers en het volume van de verkopen.

De raming voor 2007 is naar beneden bijgesteld vanwege de olieprijs die lager uitviel dan geraamd en vanwege de lagere productie als gevolg van de warme winter en het warme voorjaar.

Uitgegaan is van de volgende veronderstellingen:

• Voor het jaar 2008 en later is sprake van een vaste Fes-voeding uit gasbaten. De mutatie betreft de aanpassing van de raming die daaruit voortvloeit en die nodig is om de voorziene Fes-uitgaven te dekken.

Artikel 22 Voeding uit incidentele baten

Met ingang van 1999 worden eenmalige opbrengsten in de vermogenssfeer ten gunste van de staatsschuld gebracht en komen de daardoor structureel bespaarde rentelasten (gecorrigeerd voor eventuele dividendderving) ten gunste van het Fes.

Voor zover de voeding betrekking heeft op opbrengsten van veilingen van rechten, wordt met ingang van 2002 op dit artikel de voeding van het Fes geraamd op basis van annuïteiten. Voor een nadere toelichting hierop wordt verwezen naar de algemene toelichting bij deze begroting.

Toelichting op de mutatie

De mutatie wordt veroorzaakt door twee factoren:

• Ten eerste heeft Het College van Beroep van het Bedrijfsleven geoordeeld dat radiostations het «éénmalige bedrag», dat naast het financiële instrument onderdeel was van de vergelijkende toets van 2003, definitief verschuldigd zijn aan de staat. Er is reeds voor € 21 mln terugbetaald. Nog enkele terugbetalingen zullen volgen. Het Fes wordt met een annuïteit over bovenstaand bedrag gevoed.

• Ten tweede is in 2003 ten onrechte een vergunning voor het gebruik van frequenties voor landelijke commerciële radio voor Nederlandstalige muziek (kavel A9) uitgegeven aan RTL FM. Als gevolg van deze onjuiste vergunningverlening heeft RTL FM schade geleden. Met RTL FM is overeenstemming bereikt over een minnelijke schikking ter vergoeding van de schade. Deze kosten worden in mindering gebracht op het Fes.

Per saldo leiden deze twee mutaties tot een extra voeding van het Fes van in totaal ca. € 11 mln.

Saldi

Artikel 31 Voordelig eindsaldo/beginsaldo

Voordelig eindsaldo

Op dit artikel wordt het voordelig eindsaldo geraamd. Het voordelig eindsaldo is gelijk aan het positieve verschil in enig jaar tussen de ontvangsten inclusief batig beginsaldo en de uitgaven inclusief nadelig beginsaldo.

Vanwege de vaste voeding die aansluit bij de uitgaven zoals opgenomen in deze begroting voor 2008 en latere jaren, is het voordelig eindsaldo constant in deze jaren. Omdat dit boekhoudkundige saldo in beginsel is belegd met uitgaven in de jaren na deze kabinetsperiode, is het niet beschikbaar om extra uitgaven uit te financieren. Bij de wijziging van de Fes-wet die door het kabinet wordt voorbereid, zal ook worden bezien of en zo ja, hoe daarin een nieuwe toekomstbestendige voedingssystematiek wordt meegenomen. In het kader van zo’n toekomstbestendige voedingssystematiek zal ook de functie van het voordeling saldo worden bezien.

Toelichting op de mutatie

De nieuwe mutatie is per saldo het gevolg van de mutaties in de bijdragen aan de begrotingshoofdstukken en bij de ontvangsten. Een neerwaartse mutatie in de bijdragen leidt tot een opwaartse mutatie bij het voordelig eindsaldo. Een opwaartse mutatie bij de ontvangsten (inclusief het voordelig beginsaldo) heeft hetzelfde effect. De nieuwe mutatie is als volgt opgebouwd (de raming in 2012 vloeit voort uit de extrapolatie van de uitgaven en ontvangsten):

De technische correctie van het voordelig eindsaldo is nodig vanwege cumulatie van afrondingsverschillen.

Voordelig beginsaldo

Op dit artikel wordt het voordelig eindsaldo van het voorafgaande jaar geraamd, welk saldo op grond van het eerste lid van artikel 4 van de Wet Fes ten gunste van de begroting van het fonds in enig jaar komt (zie ook de toelichting bij uitgavenartikel 31 Voordelig eindsaldo). Het voordelig eindsaldo van jaar t is het voordelig beginsaldo van jaar t+1.

Toelichting op de mutatie

De nieuwe mutatie sluit aan op de mutatie in het voordelig eindsaldo van het voorafgaande jaar en is bij dat artikelonderdeel nader toegelicht.

BIJLAGE I

BIJLAGE II

BIJLAGE III

BIJLAGE IV

Overzicht Moties en toezeggingen Fes-begroting

1. Moties

2. Toezeggingen