Base description which applies to whole site

3.4 Artikel 4: Lucht materieel

Het doel van dit artikel is inzicht bieden in het investeren in en instandhouden van het lucht materieel. De verwerving wordt nader uitgesplitst in de voorbereidings-, onderzoeks- en realisatiefase. De instandhouding is gerelateerd aan de beleidsdoelen en -instrumenten zoals beschreven in beleidsartikel 4 (Koninklijke Luchtmacht) van de Begroting Hoofdstuk X.

Artikel 4 Lucht materieel (bedragen x € 1.000)
 

2021

2022

2023

2024

2025

2026

2027

Verplichtingen

1.679.328

2.827.271

1.425.148

1.551.569

2.169.837

1.929.416

1.706.665

        

Uitgaven

1.422.777

1.330.829

1.553.149

1.843.406

1.876.780

1.813.914

1.806.328

% juridisch verplicht

  

58,7%

    

% bestuurlijk gebonden

       

% beleidsmatig gereserveerd

  

41,3%

    

% nog niet ingevuld/vrij te besteden

       
        

Verwerving

       

Opdrachten

1.119.950

1.612.658

1.760.123

2.081.167

2.397.726

1.984.999

1.757.104

Verwerving: voorbereidingsfase

0

33.043

174.070

464.721

875.000

980.335

848.310

Verwerving: onderzoeksfase

0

0

0

0

0

0

0

Verwerving: realisatie

1.119.950

1.579.615

1.586.053

1.616.446

1.522.726

1.004.664

908.794

Instandhouding

       

Opdrachten

302.827

237.969

316.596

339.192

377.243

396.694

389.664

Instandhouding materieel

302.827

237.969

316.596

339.192

377.243

396.694

389.664

Over-/ onderprogrammering

0

‒ 519.798

‒ 523.570

‒ 576.953

‒ 898.189

‒ 567.779

‒ 340.440

        

Ontvangsten

7.104

0

100

400

600

600

600

Overige ontvangsten materieel

7.104

0

100

400

600

600

600

Artikel 4 Lucht materieel (bedragen x € 1.000)
 

2028

2029

2030

2031

2032

2033

2034

2035

2036

2037

Verplichtingen

1.577.642

1.729.786

1.400.666

977.405

841.414

877.833

910.591

1.179.220

1.161.045

1.920.991

           

Uitgaven

1.842.921

1.782.654

1.492.508

1.087.170

1.005.701

1.238.479

1.059.891

1.363.886

1.285.485

2.309.625

waarvan juridisch verplicht

          
           

Verwerving

          

Opdrachten

1.419.301

1.426.569

1.045.864

644.507

481.200

517.719

550.608

773.661

801.347

1.576.572

Verwerving: voorbereidingsfase

758.069

817.482

701.802

330.762

164.481

181.162

239.626

455.482

422.319

1.006.274

Verwerving: onderzoeksfase

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Verwerving: realisatie

661.232

609.087

344.062

313.745

316.719

336.557

310.982

318.179

379.028

570.298

Instandhouding

          

Opdrachten

381.586

381.632

380.747

379.542

379.976

379.876

379.676

379.576

379.460

364.181

Instandhouding materieel

381.586

381.632

380.747

379.542

379.976

379.876

379.676

379.576

379.460

364.181

Over-/ onderprogrammering

42.034

‒ 25.547

65.897

63.121

144.525

340.884

129.607

210.649

104.678

368.872

           

Ontvangsten

600

700

800

800

900

900

1.000

1.000

1.000

1.000

Overige ontvangsten materieel

600

700

800

800

900

900

1.000

1.000

1.000

1.000

Het aandeel juridisch verplicht heeft betrekking op uitgaven voor levering van goederen en/of diensten waarvoor Defensie een overeenkomst is aangegaan. Voor 2023 gaat het naar verwachting om 58,7% van het uitgaven budget. De geraamde verplichtingen op artikel 4 betreffen zowel verplichtingen voor de verwerving als voor de instandhouding van lucht materieel. De raming van de verplichtingen is (deels) gebaseerd op het geplande moment dat voor een verwervingsproject een contract getekend wordt. Het moment waarop een contract daadwerkelijk wordt getekend, als eindfase van de verwerving, is afhankelijk van diverse factoren. Definitieve politieke besluitvorming over de reikwijdte en fasering van een project, samenwerking met derden en onderhandelingen met leveranciers, kunnen leiden tot een ander moment van het aangaan van de verplichting dan op dit moment is voorzien. Daarnaast is er ook een kasschuif verwerkt op dit artikel.

Verwerving lucht materieel

De geraamde uitgaven betreffen de uitgaven voor de verwerving van wapensystemen die in de lucht worden ingezet, zoals de jachtvliegtuigen (F-16 en F-35), helikopters (Apache, Chinook, Cougar en NH-90) en tank- en transportvliegtuigen.

Nieuw aan te kopen materieel (door middel van het verwervingsproject) leidt mogelijk tot hogere of lagere instandhoudingsuitgaven; hiermee wordt rekening gehouden in de raming van de investering. Op het moment dat het nieuw verworven aan het betreffende defensieonderdeelwordt overgedragen, worden ook de hogere of lagere instandhoudingsuitgaven verrekend.

In onderstaande tabel wordt de planning weergegeven van de lucht materieelprojecten die zich in de voorbereidingsfase bevinden. Voor deze projecten wordt de behoeftestelling uitgewerkt. Ook de planning van de A-brieven van DMP-plichtige projecten is - indien van toepassing - in de tabel opgenomen.

Tabel 20 Projecten in voorbereidingsfase (in miljoenen euro)

Projecten in voorbereiding

Projectbudget

2022

2023

2024

2025

2026

2027

Vervanging Medium Utility Helicopter (Cougar)

1.000-2.500

 

A-Brief

    

Vervanging NH-90

1.000-2.500

      

AH-64 Block upgrade

100-250

      

Chinook Block upgrade

100-250

      

Vervanging outsized luchttransportcapaciteit

100-250

      

Midlife Update AH-64

250-1.000

      

Midlife Update Chinook

250-1.000

      

Midlife Update tactisch luchttransport

250-1.000

      

Verbetering Lucht-Lucht bewapening jachtvliegtuigen

250-1.000

      

Vervanging MALE-AUV

250-1.000

      

CEMA capaciteit CLSK (In country reprogramming)

100-250

 

A-Brief

    

Inrichten SOF Air R/W capaciteit

250-1.000

 

A-Brief

    

Bewapening MQ-9

100-250

 

A-Brief

    

Operational Training Infrastructure

250-1.000

 

A-Brief

    

Anti-A2AD capaciteit F-35

250-1.000

 

A-Brief

    

Deep strike capaciteit Air

250-1.000

 

A-Brief

    

Ten opzichte van de begroting 2022 zijn alle projecten in de bovenstaande tabel nieuw opgenomen in de voorbereidingsfase.

Tabel 21 Toelichting projecten in voorbereidingsfase

Projecten in voorbereiding

Toelichting

Vervanging Medium Utility Helicopter (Cougar)

Dit betreft de vervanging van de Cougar helikopter. De Cougar wordt vóór 2030 vervangen door een Medium Utility Helikopter (MUH), deze helikopter zal SOF gaan ondersteunen en tevens overige utility helikopter taken kunnen uitvoeren in zowel het land als in het maritieme domein.

Vervanging NH-90

Dit betreft de vervanging van de NH-90 helikopter door een maritieme rotary wing gevechtscapaciteit.

AH-64 Block upgrade

Kort cyclische investeringen om bij gewijzigde protocollen en systemen interoperabel te blijven met internationale bondgenoten en in zelfbeschermingsmiddelen vanwege de continue evoluerende dreiging. Tevens om de helikopter zo veel als mogelijk gelijk te houden aan de configuratie van de andere NH-90 (NFH) gebruikers om hoge exploitatiekosten en certificeringsproblematiek te voorkomen.

Chinook Block upgrade

Kort cyclische investeringen om bij gewijzigde protocollen en systemen interoperabel te blijven met internationale bondgenoten en in zelfbeschermingsmiddelen vanwege de continue evoluerende dreiging. Tevens om de helikopter zo veel als mogelijk gelijk te houden aan de configuratie van de US Army om hoge exploitatiekosten en certificeringsproblematiek te voorkomen.

Vervanging outsized luchttransportcapaciteit

Kort cyclische investeringen om bij gewijzigde protocollen en systemen interoperabel te blijven met internationale bondgenoten en in zelfbeschermingsmiddelen vanwege de continue evoluerende dreiging. Tevens om de helikopter zo veel als mogelijk gelijk te houden aan de configuratie van de US Army om hoge exploitatiekosten en certificeringsproblematiek te voorkomen.

Midlife Update AH-64

Hiermee wordt de behoefte ingevuld voor gegarandeerde militaire strategische transportcapaciteit, door inhuur, lease, samenwerking en/of eigen aanschaf.

Midlife Update Chinook

Een eenmalige MidLife Update is benodigd 15 jaar na de aanschaf/vervanging om de End Life Of Type (ELOT) te waarborgen en operationeel relevant te blijven.

Midlife Update tactisch luchttransport

Een eenmalige MidLife Update is benodigd 15 jaar na de aanschaf/vervanging om de End Life Of Type (ELOT) te waarborgen en operationeel relevant te blijven.

Verbetering Lucht-Lucht bewapening jachtvliegtuigen

De huidige Lucht-Lucht bewapening voor middellange en lange afstand bereikt End Life Of Type (ELOT) en wordt vervangen door wapens die ook op de F-35 passen.

Vervanging MALE-AUV

Dit betreft de vervanging van de MQ-9 na ELOT (End Life of Type).

CEMA capaciteit CLSK (In country reprogramming)

Dit betreft het implementeren van een CEMA-capaciteit voor Mission Data File (MDF) ontwikkeling, programmering en analyse zodat CLSK meer zelfstandig de wapensystemen kan programmeren en daardoor meer effectief inzetten.

Inrichten SOF Air R/W capaciteit

Met dit project wordt de Medium Utility Helikopter eenheid omgevormd tot een SOF AIR Rotary Wing eenheid.

Bewapening MQ-9

Het vergroten van de snelheid en flexibiliteit van handelen van de krijgsmacht. Zo bieden tijdkritische inlichtingen verkregen uit onbewapende missies handelingsperspectief. Met een bewapend platform kan hier adequaat op gereageerd worden. Tegelijkertijd levert dit een krachtige capaciteit op het gebied van het beschermen van eigen of coalitietroepen.

Operational Training Infrastructure

Het (operationele) personeel van Defensie traint zoals het vecht (Train as you fight ) in een realistische, (inter)nationale omgeving die voor een groot deel door simulatie wordt aangevuld. Hierdoor wordt ons personeel optimaal getraind op toekomstige, informatiegestuurde multidomein-inzet, verbetert de voorbereiding op mogelijke inzet en vergroot de kans op het slagen daarvan.

Anti-A2AD capaciteit F-35

Area denial weapon or anti-access/area denial (A2/AD) wapensysteem is een verdedigingsmiddel of strategie die wordt gebruikt om te voorkomen dat een tegenstander een gebied van land, zee of lucht bezet of doorkruist. Deze capaciteit zal worden toegevoegd aan de F-35.

Deep strike capaciteit Air

Hiermee rust Defensie de F-35's uit met munitie die door middel van een aandrijving en zelfbeschermingscapaciteiten in staat is om lange afstanden af te leggen, vijandelijke verdediging te omzeilen en een variëteit aan doelen uit te schakelen.

Midlife Update NH-90

Het doel is om samen met de andere Europese NH-90 NATO Frigate Helicopter (NFH)-gebruikers in het internationale samenwerkingsverband zeker te stellen dat het wapensysteem tot de geplande End Life of Type (ELOT) (2040-2045) operationeel relevant en inzetbaar blijft en interoperabiliteit met andere eenheden gegarandeerd is.

  

In onderstaande tabel wordt het projectbudget en de planning van Kamerbrieven weergegeven van de verwervingsprojecten voor lucht materieel die zich in de onderzoeksfase bevinden. In deze fase wordt onderzocht hoe invulling gegeven kan worden aan de behoefte.

Tabel 22 Projecten in onderzoeksfase (in miljoenen euro)

Projecten in onderzoek

Projectbudget

2022

2023

2024

2025

2026

2027

Vervanging initiële vliegeropleidingscapaciteit

100-250

B-Brief

     

Vervanging tactische luchttransport capaciteit

1.000 ‒ 2.500

 

D-Brief

    

MLU NH-90

100-250

 

D-Brief

    

Ten opzichte van de begroting 2022 is de Midlife Update van de NH-90 nieuw in de onderzoeksfase.

Tabel 23 Toelichting projecten in onderzoeksfase

Projecten in onderzoek

Toelichting

Vervanging initiële vliegeropleidingscapaciteit

Dit betreft de vervanging van de PC-7 opleidingsvliegtuigen in verband met het geplande einde van de levensduur in 2026.

Vervanging tactische luchttransport capaciteit

Dit betreft de vervanging van de C-130 transportvliegtuigen. Einde levensduur stond in verband met een MLU gepland in 2030. Nu de MLU vervalt, wordt de C-130 eerder vervangen.

MLU NH-90

Het doel is om samen met de andere Europese NH-90 NATO Frigate Helicopter (NFH)-gebruikers in het internationale samenwerkingsverband zeker te stellen dat het wapensysteem tot de geplande End Life of Type (ELOT) (2040-2045) operationeel relevant en inzetbaar blijft en interoperabiliteit met andere eenheden gegarandeerd is.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de projecten voor lucht materieel die zich in de realisatiefase bevinden. Dit betekent dat de opdracht voor verwerving aan de uitvoeringsorganisaties is gegeven. In onderstaande tabel wordt ook weergegeven wat het projectbudget van deze projecten is en hoe dit projectbudget over de jaren verdeeld is (tenzij commercieel vertrouwelijk).

Tabel 24 Projecten in realisatiefase (in miljoenen euro)

Projecten in realisatie

Projectbudget

t/m 2021

2022

2023

2024

2025

2026

2027 e.v.

AH-64D block II upgrade

122,1

81,5

11

13,3

14,6

1,7

F-35: Verwerving middellange tot lange afstandraket

138,5

12,1

18,8

6

0,9

53,7

27,7

19,3

Verwerving Medium Altitude Long Endurance Unmanned Aerial Vehicle (MALE UAV)

250-1.000

  

Commercieel vertrouwelijk

    

Verwerving strategisch luchttransport en AAR (Multi Role Tanker Transport (MRTT))

250-1.000

  

Commercieel vertrouwelijk

    

Apache Remanufacture

1012,8

77,4

199,9

261,9

242,4

142,6

88,6

Chinook Vervanging en Modernisering

1045,4

753,8

159,3

69,4

62,8

NH-90

1233,7

1086,3

26,5

43,1

44,7

33,1

Verwerving F-35

6961,3

3562,9

604,5

631

610,7

547

280,8

724,3

Bouw en inrichting F135 motorenonderhoudsfaciliteit (F-35)

104,8

79,6

13,5

6,6

5,2

Er zijn wijzigingen ten opzichte van de begroting 2022 opgetreden bij de volgende projecten:

  • Het project AH-64D block II upgrade heeft een herfasering van de budgetreeks naar 2024 en 2025 plaatsgevonden, omdat de bij dit project betrokken FMS-case een langer dan verwacht betaalschema heeft. Het project loopt geen operationele vertraging op.

  • Een delta-exploitatiereeks is budget dat bedoeld is om een duurdere instandhouding van nieuwe wapensystemen te betalen. De delta-exploitatiereeks bij de projecten Verwerving Medium Altitude Long Endurance Unmanned Aerial Vehicle (MALE UAV), Apache Remanufacture, Verwerving F-35 is bijgesteld door toewijzing prijsbijstelling en in lijn brengen met daadwerkelijke verwachte uitgaven voor instandhouding.

  • De projecten MALE UAV en Verwerving F-35 zijn uitgebreid als gevolg van extra toegekende middelen die door behandeling van de Incidentele Suppletoire Begroting al aan het project kunnen worden toegekend.

  • Voor de MALE UAV geldt dat met deze nieuwe behoefte het projectbudget en tijdplanning is aangepast, de financiële reeks is hierdoor teruggeplaatst als commercieel vertrouwelijk.

Tabel 25 Toelichting projecten in realisatiefase

Projecten in realisatie

Toelichting

AH-64D block II upgrade

De huidige versie van de Nederlandse Apache, de block I-versie, heeft de grenzen van haar operationele capaciteiten bereikt. De enige andere gebruiker van deze versie van de Apache, de Amerikaanse landmacht, is in hoog tempo zijn toestellen aan het moderniseren. Door de block II upgrade houdt Nederland operationele en logistieke aansluiting met de Verenigde Staten.

F-35: Verwerving middellange tot lange afstandraket

Het project betreft de behoefte aan een lucht middellange- tot lange afstandsraket voor de F-35. Voor het jachtvliegtuig is een middellange tot lange afstandsraket een onmisbare capaciteit voor het scheppen en behouden van het luchtoverwicht en zelfverdediging.

Verwerving Medium Altitude Long Endurance Unmanned Aerial Vehicle (MALE UAV)

Dit betreft de verwerving en introductie van twee MALE UAV-systemen, bestaande uit in totaal acht MALE UAV-toestellen met sensoren en grondstations van waaruit de toestellen worden bediend.

Verwerving strategisch luchttransport en AAR (Multi Role Tanker Transport (MRTT))

Doel van dit internationale project onder de vlag van het Europees Defensie Agentschap is de gezamenlijke verwerving van Air-to-Air refueling- en lucht-transportcapaciteit (Multi Role Tanker Transport vliegtuigen) (MRTT). Het gaat hierbij om een reductie van de tekortkoming van een belangrijke strategische capaciteit in Europa. Naast het gebruik voor Air-to-Air refueling en luchttransport wordt inzet van de vliegtuigen voorzien voor humanitaire noodhulp en (medische) evacuaties.

Apache Remanufacture

De inzet van de AH-64D (Apache) wordt gaandeweg bemoeilijkt door technische en operationele factoren. De US Army, de belangrijkste gebruiker, biedt een Remanufacture programma aan waarmee de helikopter gemoderniseerd wordt naar de nieuwe E-standaard. Door deel te nemen aan het Remanufacture programma beschikt Defensie vanaf begin 2025 over een operationeel relevante, kosteneffectieve en toekomstbestendige Apachevloot en loopt daarmee gelijk op met de laatste standaard van de US Army, de AH-64E.

Chinook Vervanging en Modernisering

Dit betreft de verwerving van veertien nieuwe CH-47F MYII CAAS Chinook helikopters voor de vervanging van de elf oudere CH-47D toestellen en de uitbreiding van de vloot, alsmede de standaardisatie van de Chinookvloot door de modernisering van de huidige zes CH-47F(NL).

NH-90

Dit project betreft het verwerven van twaalf helikopters voor diverse maritieme taken en acht helikopters in een transportconfiguratie, die geschikt zijn gemaakt voor tactische transporttaken vanaf het land en vanaf schepen. Defensie neemt daarom deel aan het helikopterproject NH-90, een internationaal programma met België, Duitsland, Frankrijk en Italië. Helikopters zijn inmiddels geleverd. Er vinden nog werkzaamheden plaats om de reeks geleverde producten op de afgesproken configuratie te brengen.

Verwerving F-35

Het project Verwerving F-35 heeft tot doel te voorzien in de aanschaf en invoering van de F-35 ter vervanging van het F-16 gevechtsvliegtuig. Defensie wil over 52 F-35 toestellen beschikken. Defensie wenst in 2024 de status van Full Operational Capability (FOC) te bereiken.

Bouw en inrichten F135 motorenonderhoudsfaciliteit (F-35)

Het project bouw en inrichten F135 motorenonderhoudsfaciliteit (F-35) heeft tot doel het tijdig bouwen en inrichten van een nieuwe F-35 motorenonderhoudsfaciliteit op locatie Logistiek Centrum Woensdrecht (LCW).

De geraamde uitgaven voor instandhouding van Luchtmaterieel betreffen de instandhoudingsuitgaven van het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK). In de instandhoudingsfase wordt het wapensysteem door CLSK in gebruik genomen en instand gehouden tot en met het einde van de levensduur van het wapensysteem. Naast de (vliegende) hoofdwapensystemen is het CLSK ook integraal verantwoordelijk voor gebruik en instandhouding van alle overige wapensystemen en missie ondersteunende systemen Land- en Grondgebonden.Het betreft onder andere de instandhoudingsuitgaven voor de F-35, de gevechts- en transporthelikopters. Een overzicht van de instandhoudingsuitgaven per wapensysteem is opgenomen in bijlage 3.

In de eerste jaren is het investeringsprogramma groter dan het daadwerkelijke budget; er is sprake van overprogrammering. Vanaf 2027 telt het totaal van het investeringsprogramma op tot een lager bedrag dan het daadwerkelijke budget; er is sprake van onderprogrammering. Omdat de ervaring van eerdere jaren leert dat het risico op vertragingen groot is, onder andere als gevolg van onvoorziene externe factoren, worden in de eerste jaren meer projecten gepland dan totaal aan budget beschikbaar is in een jaar.

Door met deze overprogrammering te werken wordt zoveel als mogelijk getracht te voorkomen dat vertragingen bij individuele projecten leiden tot onderrealisatie van het beschikbare budget. Op dit moment wordt een overprogrammering van maximaal 30 procent gehanteerd. Over de gehele looptijd sluit het fonds op nul, doordat de overprogrammering in eerdere jaren wordt gecompenseerd door onderprogrammering in latere jaren.

De over-/onderprogrammering wordt in de budgettaire tabel apart inzichtelijk gemaakt. Omdat niet meer uitgegeven mag worden dan aan budget (de uitgaven in de budgettaire tabel) is geautoriseerd, vindt op de over-/onderprogrammering geen realisatie plaats.

Figuur 8 Lucht materieel (in miljoenen euro)

Licence