Een bijdrage leveren aan een financieel gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling. 

De minister van Financiën speelt in Nederland op dit gebied een regisserende rol en maakt daarbij gebruik van een aantal instrumenten. Ten behoeve van de bevordering van de economische- en begrotingscoördinatie tussen EU-lidstaten en de financiële stabiliteit in de EU, neemt de minister actief deel aan internationale overleggen (onder andere de Ecofinraad en de Eurogroep). Verder neemt de minister van Financiën besluiten over het Nederlandse standpunt met betrekking tot toetreding van landen tot het Europees wisselkoersmechanisme (ERM II) en de eurozone.

De minister houdt als aandeelhouder toezicht op de verschillende Internationale Financiële Instellingen met als doel om o.a. financiële soliditeit en goed bestuur te waarborgen. Hierbij bewaakt de minister ook de financiële belangen van de Nederlandse overheid en de Nederlandse burger en ziet de minister toe op de effectiviteit van de internationale financiële architectuur.

Daarnaast levert de minister een bijdrage aan de internationale beleidsdiscussies en beleidsresponses bij internationale fora zoals de Ecofinraad, de Eurogroep, de G20, verschillende Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling-werkgroepen en commissies en discussies bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF), de Wereldbank en andere Internationale Financiële Instellingen (IFI’s).

Meetbare gegevens

De onderstaande tabel geeft een aantal kengetallen van internationale financiële fondsen en instellingen waarin Nederland deelneemt. Per fonds of instelling is de financiële binding met Nederland weergeven, zoals de omvang van de garantie en het gestorte kapitaal. Hierbij bestaat een onderscheid tussen garanties die afgegeven zijn op instellingen (zoals het geval voor de garanties op de IFI's) en garanties op bepaalde activiteiten (zoals European Investment Bank (EIB)-Afrikaanse, Caribische en Pacifische landen (ACP) en Overseas Countries and Territories (OCT) en het Europees Garantiefonds)26. Verder wordt door middel van verschillende kengetallen (onder andere verstrekte bedragen en de maximale uitleencapaciteit) de financiële slagkracht van het fonds of de instelling gepresenteerd.

Europese Commissie

2025 wordt het eerste jaar van de nieuwe Europese Commissie, met mogelijk nieuwe voorstellen op het gebied van financieel-economische thema’s die van belang zijn voor Nederland. Zo presenteert de Commissie naar verwachting het voorstel voor het volgende Meerjarig Financieel Kader (MFK) voor de periode na 2027 en mogelijk een voorstel voor een nieuw Eigenmiddelenbesluit. Daarnaast is 2025 het eerste jaar waarin lidstaten uitvoering geven aan hun vierjarig budgettair-structureel plan voor de middellange termijn onder de herziene Europese begrotingsregels. Lidstaten zullen in april voor het eerst hun jaarlijkse voortgangsrapport indienen. In dit rapport rapporteren zij over het realisatie van het vastgelegde uitgavenpad, investeringen en hervormingen in het budgettair-structureel plan voor de middellange termijn.

Internationale Financiële Instellingen

IMF-garanties

In december 2023 heeft het IMF een akkoord bereikt over de 16e quotaherziening van het IMF, waarbij permanente quotamiddelen omhooggaan en tijdelijke leningen worden verlaagd (de New Arrangements to Borrow (NAB) wordt verlaagd en de Bilateral Borrowing Agreements (BBA) wordt afgeschaft), zodat de totale leningencapaciteit van het IMF gelijk blijft. De Nederlandse uitstaande garantie aan de DNB voor het IMF wordt hierdoor verlaagd met € 2,1 mld. Dit is reeds voorgelegd aan uw Kamer27en verwerkt middels de Eerste Suppletoire Begroting 2024 (wijziging samenhangende met de Voorjaarsnota), onder voorbehoud dat voldoende landen voor de deadline van 15 november 2024 toestemming verlenen voor de implementatie. Indien de deadline niet wordt gehaald, dan worden de aanpassingen pas op een later moment (mogelijk 2025) effectief. In dat geval wordt de mutatie op de Staatsgarantie aan DNB doorgeschoven naar de begroting van 2025 of later en worden de Nederlandse deelname aan de BBA (op dit moment tot eind 2024) en mogelijk ook de NAB (op dit moment tot eind 2025) verlengd.

Tijdens de voorjaarsvergadering van het IMF is, onder voorbehoud van parlementaire goedkeuring, aangekondigd SDR 1,7 mld. (€ 2,1 mld.) door te lenen aan de Resilience and Sustainability Trust (RST). De RST verschaft financiering aan kwetsbare landen om hun weerbaarheid tegen klimaatverandering en pandemieën te vergroten. De voorgenomen verhoging wordt aan de Kamer voorgelegd middels de suppletoire begroting september 2024. DNB ontvangt rente van het IMF over de ingezette SDR’s.

Oekraïne

Sinds februari 2024 verdedigt Oekraïne zichzelf tegen de grootschalige Russische agressie. Hierdoor kampt het land met hoge noden, o.a. op militair, economisch en humanitair terrein. Nederland draagt haar ‘fair share’ bij aan de steun aan Oekraïne. De middelen die zijn gereserveerd voor herstel en wederopbouw worden voor een groot deel via internationale financiële instellingen (IFI’s) zoals de Wereldbank, Europese Investeringsbank (EIB) en European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) verstrekt. Deze instellingen hebben sinds het begin van de oorlog de werkzaamheden in Oekraïne flink uitgebreid, en ze zijn over de hele breedte van de Oekraïense economie en maatschappij actief. Zo wordt bijv. ondersteuning geboden bij de implementatie van hervormingen en versterking van absorptiecapaciteit. Daarnaast financieren deze instellingen kritieke herstelwerkzaamheden, om zo o.a. de Oekraïense bevolking te voorzien van energie, gezondheidszorg en huisvesting. Daarmee zijn de IFI’s een onmisbaar onderdeel van de internationale coalitie die Oekraïne steunt. In de Voorjaarsnota 2024 is € 400 mln. additioneel beschikbaar gesteld voor niet-militaire steun in 2024 (€ 148 mln.) en 2025 (€ 252 mln.). Deze middelen zullen worden ingezet om de meest prangende noden van Oekraïne te adresseren, waarbij gekeken wordt naar de meest effectieve en efficiënte kanalen. 

Wereldbank

Tijdens de voorjaarsvergadering van de Wereldbankgroep heeft voormalig minister Van Weyenberg, onder voorbehoud van parlementaire goedkeuring, de aankoop van hybride kapitaal ter waarde van € 68 mln. aangekondigd. De aankoop van hybride kapitaal is reeds voorgelegd aan uw Kamer28 en verwerkt in de eerste suppletoire begroting van 2024. De IBRD – het grootste onderdeel van de Wereldbankgroep – gebruikt dit geld voor investeringen in mondiale uitdagingen als klimaatverandering, pandemische paraatheid en fragiliteit. Nederland zal hybride kapitaal nog in 2024 aankopen, waarbij de IBRD in 2025 zal beginnen met het uitlenen van gelden die door aandeelhouders zijn verstrekt.

Periodieke rapportage crisismaatregelen COVID-19 pandemie IFI's en Europese instellingen

De periodieke rapportage richt zich op de evaluatie van de crisismaatregelen die genomen zijn door de internationale financiële instellingen en op Europees niveau in reactie op de coronapandemie en heeft als doel om inzicht te krijgen in de doeltreffendheid van deze maatregelen. Het onderzoek heeft het karakter van een syntheseonderzoek en zal aan de hand van beschikbare evaluaties en onderzoeken naar de genomen crisismaatregelen van de internationale financiële instellingen en Europese instellingen worden uitgevoerd. Zie voor een toelichting op de evaluatie ook de Kamerbrief ‘Plan van aanpak strategische evaluatie van het beleid op begrotingsartikel 4.’29De uitkomsten van de evaluatie worden in 2025 aan de Kamer aangeboden.

Budgetflexibiliteit

In 2025 bedraagt het totaal aan juridisch verplichte uitgaven 99,6% van het totaal aan uitgaven. Het bestaat voornamelijk uit uitgaven op garanties en bijdragen aan internationale organisaties. Daarnaast is 0,4% beleidsmatig gereserveerd, het betreft hier voornamelijk technische assistentie aan kiesgroeplanden waarvoor nog geen verplichting is aangegaan.

Verplichtingen

Garantieverplichtingen

In 2010 is besloten tot de oprichting van een permanent noodmechanisme, het European Stability Mechanism (ESM). Dit noodmechanisme verstrekt steun aan Eurozonelanden in nood onder strikte voorwaarden. In 2025 staat Nederland voor maximaal € 36,7 mld. garant voor het ESM.

Overige verplichtingen

Wereldbank

Nederland draagt via algemene bijdragen aan de Wereldbank bij aan ontwikkelingssamenwerking. De verplichting en uitgave opgenomen in 2025 betreft de bijdrage aan de International Development Association (IDA), het onderdeel van de Wereldbankgroep dat concessionele leningen – en in beperkte mate schenkingen – verstrekt aan de armste landen in de wereld. Elke drie jaar worden de middelen voor dit onderdeel van de Wereldbank aangevuld door donoren.

Kapitaalinleg ESM

In de begroting is voor 2025 een reservering opgenomen voor de actualisatie van de kapitaalinleg bij het ESM. Bij de toetreding van Kroatië tot het ESM is afgesproken dat de ESM-bijdragesleutel voor alle leden bijgewerkt zou worden, ofwel ter gelegenheid van de volgende toetreding tot het ESM, ofwel uiterlijk op 1 januari 2026. De ECB heeft op 1 januari 2024 de kapitaalsleutel geactualiseerd. Hieruit volgt dat Nederland een groter aandeel in de Europese economie en bevolking had dan voorheen. Omdat toetreding tot het ESM van een nieuwe lidstaat niet uit te sluiten is voor 2026, is de aanvullende kapitaalinleg opgenomen in de begroting van 2025.

Uitgaven

Garanties

De EIB heeft in 2020 het pan-Europees garantiefonds (EGF) opgericht om de negatieve economische gevolgen van de coronacrisis te beperken. De investeringen onder het garantiefonds zullen een hoog risicoprofiel hebben. Nederland acht het daarom waarschijnlijk dat de garantie ingeroepen zal worden.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Wereldbank

Zie: Verplichtingen - Wereldbank.

Kapitaalinleg ESM

Zie: Verplichtingen - Kapitaalinleg ESM.

Bijdrage EU voor rente Oekraïne

In december 2022 is in de Ecofin besloten om de rente op de door de EU aan Oekraïne geleende middelen in 2023 (€ 18 mld.) door de EU-lidstaten te compenseren. De rentebijdrage voor Nederland zal tussen 2024 t/m 2027 circa € 41 mln. per jaar bedragen. De hoogte van de bijdrage per lidstaat wordt bepaald door het bni-aandeel (bruto nationaal inkomen) van de lidstaat aan de EU-begroting. De hoogte van de bijdrage per lidstaat wordt jaarlijks geüpdatet.

Opdrachten

Voor de komende jaren zijn middelen gereserveerd voor technische assistentie aan landen in de Nederlandse IMF/ Wereldbank/ EBRD-kiesgroepen. De technische assistentie is er vooral op gericht om deze kiesgroeplanden te ondersteunen in hun financieel-economische beleid. Daarbij wordt gebruik gemaakt van Nederlandse expertise.

Ontvangsten

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Er wordt een structurele reeks verwacht aan ontvangsten van IFI’s. Het gaat hierbij om terugbetalingen van de EIB en renteontvangsten uit hybride kapitaal van de Wereldbank.

Leningen

Aflossing en renteontvangsten lening Griekenland

In totaal heeft Nederland voor € 3,2 mld. aan bilaterale leningen verstrekt aan Griekenland, waarover Griekenland per kwartaal rente betaalt. Deze rente is de 3-maands Euribor plus een opslag van 50 basispunten. Vanaf 2020 is Griekenland deze bilaterale leningen gaan aflossen. In december 2023 heeft Griekenland een vervroegde aflossing gedaan voor 2024 en 2025.

Aflossing en renteontvangsten lening Oekraïne

Nederland heeft in 2022 een bilaterale lening van € 200 mln. aan Oekraïne verstrekt via een speciale kredietlijn van het IMF. Oekraïne zal na een respijtperiode van 4,5 jaar in 2027 starten met aflossen en betalen van rente.