1 Uitgaven en niet-belastingontvangsten

Uitvoering

Voorjaarsnota
1e suppletoire
September suppletoire

Nota, d10301e213, 2012

Ministerie van Financiën

Tabel 1.1 laat zien hoe op basis van de totale netto uitgaven op de Rijksbegroting op kasbasis gekomen wordt tot de netto uitgaven van de centrale overheid op EMU-basis (conform tabel 2.1 in hoofdstuk 2). De uitgaven op de Rijksbegroting zijn gebaseerd op de totale uitgaven per departement zoals weergegeven in tabel 1.2. Daarvan worden de niet-belastingontvangsten in mindering gebracht zoals die zijn opgenomen in tabel 1.3. Het resultaat zijn de netto Rijksuitgaven op kasbasis. Naast begrotingsgefinancierde uitgaven zijn er premiegefinancierde uitgaven. Deze uitgaven van de sociale fondsen worden toegevoegd om tot de netto uitgaven van de centrale overheid te komen, terwijl de rijksbijdragen en rentebaten van de sociale fondsen in mindering worden gebracht, aangezien dit onderlinge betalingen tussen Rijk en sociale fondsen zijn. De laatste stap is om van uitgaven op kasbasis te komen tot uitgaven op EMU-basis door te corrigeren voor kas-transverschillen en financiële transacties. De Rijksbegroting wordt namelijk op kasbasis opgesteld, terwijl het EMU-saldo – volgens Europese methodiek – wordt berekend op transactiebasis.1 Daarnaast tellen financiële transacties, zoals leningen en aan- en verkoop van staatsbezit, niet mee in het EMU-saldo.

Tabel 1.1 Van netto uitgaven Rijksbegroting (kas) naar netto uitgaven centrale overheid (EMU-basis) (in miljoenen euro)
	2011	2012	2013	2014	2015	bron
Totale uitgaven Rijksbegroting	188 879	183 816	189 420	197 702	200 484	zie tabel 1.2
Niet-belastingontvangsten Rijksbegroting	34 834	31 733	26 297	27 712	27 316	zie tabel 1.3
Netto Rijksuitgaven op kasbasis	154 044	152 083	163 123	169 990	173 168
Bij: Uitgaven sociale fondsen	109 896	113 351	118 616	124 949	130 544	zie tabel 3.4
Af: Rijksbijdragen en rentebaten sociale fondsen	16 775	18 513	19 489	20 469	21 231	zie tabel 3.4
Af: Ktv’s en financiële transacties netto uitgaven	4 850	1 585	8 816	10 663	12 564	zie tabel 1.4
Netto uitgaven centrale overheid EMU-basis	242 315	245 335	253 433	263 807	269 918	zie H2 tabel 2.1

Tabel 1.2 Uitgaven begrotingen (in miljoenen euro)
		2011	2012	2013	2014	2015
1	De Koning	40	40	40	39	39
2A	Staten-Generaal	144	142	134	132	131
2B	Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten	123	111	107	106	104
3	Algemene Zaken	69	60	61	60	61
4	Koninkrijksrelaties	446	428	278	257	257
5	Buitenlandse Zaken	10 844	11 724	11 927	12 549	12 961
6	Veiligheid en Justitie	11 549	11 408	11 223	10 996	10 852
7	Binnenlandse Zaken	5 294	4 809	4 859	4 400	4 327
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	34 131	33 694	34 043	33 942	33 570
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	18 649	15 637	20 036	25 311	27 299
9B	Financiën	9 987	10 773	9 968	9 658	9 516
10	Defensie	8 379	7 866	7 730	7 780	7 702
12	Infrastructuur & Milieu	11 234	10 806	10 485	10 561	9 421
13	Economische Zaken, Landbouw & Innovatie	6 080	5 373	5 091	4 722	4 566
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	30 806	31 066	31 398	31 679	32 167
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	18 383	17 565	16 969	17 221	16 922
50	Gemeentefonds	18 573	18 334	18 298	18 193	17 800
51	Provinciefonds	1 218	1 117	1 131	1 117	958
55	Infrastructuurfonds	8 250	7 987	8 113	8 432	7 374
58	Diergezondheidsfonds	22	10	10	10	10
59	BTW-compensatiefonds	3 026	0	0	0	0
63	Waddenfonds	82	0	0	0	0
64	BES-fonds	25	25	25	25	25
AP	Aanvullende posten	– 920	2 218	5 048	8 387	11 141
90	Consolidatie1	– 7 555	– 7 376	– 7 552	– 7 875	– 6 719
HGIS	Internationale Samenwerking2	(5 487)	(5 181)	(5 004)	(5 378)	(5 650)
Totaal		188 879	183 816	189 420	197 702	200 484

Dit betreft de toerekening van de uitgaven van het Infrastructuurfonds aan de begroting van Infrastructuur & Milieu.

In deze tabel zijn de uitgaven voor Internationale Samenwerking toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale uitgaven voor Internationale Samenwerking zijn tussen haakjes vermeld en lopen niet mee in de totaaltelling.

Tabel 1.3 Niet-belastingontvangsten (in miljoenen euro)
		2011	2012	2013	2014	2015
1	De Koning	1	0	0	0	0
2A	Staten-Generaal	3	3	3	3	3
2B	Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten	6	5	5	5	5
3	Algemene Zaken	6	7	7	7	7
4	Koninkrijksrelaties	64	33	33	32	32
5	Buitenlandse Zaken	737	741	757	772	784
6	Veiligheid en Justitie	1 600	1 351	1 560	1 556	1 520
7	Binnenlandse Zaken	974	666	665	1 611	2 124
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	1 211	1 198	1 267	1 345	1 416
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	2 089	2 185	1 975	4 219	3 465
9B	Financiën	12 294	9 698	4 944	4 667	4 644
10	Defensie	500	341	323	337	297
12	Infrastructuur & Milieu	67	57	759	759	738
13	Economische Zaken, Landbouw & Innovatie	12 525	12 933	11 664	10 141	9 841
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	2 276	1 848	1 708	1 635	1 656
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	132	46	50	43	106
55	Infrastructuurfonds	7 895	7 987	8 113	8 432	7 374
58	Diergezondheidsfonds	9	10	10	10	10
63	Waddenfonds	1	0	0	0	0
AP	Aanvullende posten	0	3	6	10	14
90	Consolidatie1	– 7 555	– 7 376	– 7 552	– 7 875	– 6 719
HGIS	Internationale Samenwerking2	(150)	(142)	(150)	(144)	(133)
	Totaal	34 834	31 733	26 297	27 712	27 316

Dit betreft de toerekening van de niet-belastingontvangsten van het Infrastructuurfonds aan de begroting van Infrastructuur & Milieu.

In deze tabel zijn de niet-belastingontvangsten voor Internationale Samenwerking toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale niet-belastingontvangsten voor Internationale Samenwerking zijn tussen haakjes vermeld en lopen niet mee in de totaaltelling.

Tabel 1.4 Kas-transverschillen en financiële transacties (in miljoenen euro)
	2011	2012	2013	2014	2015
Ktv aardgas	– 650	350	– 600	– 250	50
Kasbeheer	– 1 421	– 1 563	– 1 153	– 2 676	– 1 186
Verkoop staatsbezit	– 5 455	– 4 500	0	0	0
Studieleningen	– 373	– 414	– 456	– 500	– 544
Ktv’s en financiële transacties niet-belastingontvangsten	– 7 899	– 6 127	– 2 209	– 3 426	– 1 680

Overige ktv’s	– 411	520	3	– 34	– 52
Kasbeheer	– 8 045	– 4 519	– 7 431	– 11 303	– 12 250
Aankoop staatsbezit	– 300	– 300	0	0	0
Europees Stabilisatie Mechanisme (ESM)	0	0	– 915	– 915	– 915
Lening Griekenland	– 2 191	– 1 091	– 175	42	318
Lening VUT-fonds	210	– 100	– 380	200	720
Studieleningen	– 1 802	– 1 841	– 1 845	– 1 814	– 1 805
Overig	– 211	– 381	– 283	– 266	– 259
Ktv’s en financiële transacties uitgaven	– 12 749	– 7 712	– 11 025	– 14 089	– 14 244

Ktv’s en financiële transacties netto uitgaven	4 850	1 585	8 816	10 663	12 564

Ktv belastingen	346	583	781	705	483

Totaal ktv’s en financiële transacties	5 196	2 169	9 597	11 368	13 046

Tabel 1.5 geeft een overzicht van de netto uitgaven van de centrale overheid (conform de budgettaire kerngegevens in hoofdstuk 2). Per uitgavenkader wordt vervolgens in de tabellen 1.6 tot en met 1.8 een overzicht gegeven van de betreffende uitgaven onder het kader, opgebouwd op basis van de departementale begrotingen. De overige netto uitgaven worden toegelicht in tabel 1.9.

Tabel 1.5 Netto uitgaven centrale overheid (in miljoenen euro)
	2011	2012	2013	2014	2015
Rijksbegroting in enge zin	114 894	116 257	118 808	122 809	123 615	zie tabel 1.6
Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt	69 679	69 675	71 822	74 135	76 439	zie tabel 1.7
Budgettair Kader Zorg	61 157	63 546	66 961	70 659	73 986	zie tabel 1.8
Netto uitgaven onder de kaders	245 729	249 478	257 591	267 603	274 040
Overige netto uitgaven	– 3 415	– 4 143	– 4 158	– 3 796	– 4 122	zie tabel 1.9
Totale netto uitgaven centrale overheid	242 315	245 335	253 433	263 807	269 918	zie tabel 1.1

Tabel 1.6 Netto uitgaven Rijksbegroting in enge zin (in miljoenen euro)
		2011	2012	2013	2014	2015
1	De Koning	39	40	40	39	39
2A	Staten-Generaal	141	139	131	129	128
2B	Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten	117	106	102	101	99
3	Algemene Zaken	63	54	54	53	54
4	Koninkrijksrelaties	187	146	89	85	84
5	Buitenlandse Zaken	10 107	10 983	11 169	11 777	12 177
6	Veiligheid en Justitie	9 949	10 057	9 662	9 440	9 332
7	Binnenlandse Zaken	4 528	4 043	3 813	3 748	3 682
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	31 510	31 072	31 458	31 425	31 106
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	9 847	10 444	11 870	12 856	13 545
9B	Financiën	1 431	1 913	1 670	1 982	2 077
10	Defensie	7 782	7 417	7 301	7 339	7 306
12	Infrastructuur & Milieu	11 208	10 792	10 471	10 547	9 400
13	Economische Zaken, Landbouw & Innovatie	5 581	4 965	4 699	4 414	4 264
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	274	256	246	228	214
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	4 327	3 911	3 805	3 697	3 484
50	Gemeentefonds	17 117	16 893	16 856	16 751	16 358
51	Provinciefonds	1 218	1 117	1 131	1 117	958
55	Infrastructuurfonds	355	0	0	0	0
58	Diergezondheidsfonds	0	0	0	0	0
60	Accres Gemeentefonds	0	0	144	549	641
61	Accres Provinciefonds	0	0	12	45	52
64	BES-fonds	25	25	25	25	25
80	Prijsbijstelling	0	592	1 252	1 956	2 585
81	Arbeidsvoorwaarden	0	1 286	2 724	4 179	5 555
84	Indexering WSF	0	4	17	29	40
86	Aanvullende post Algemeen	– 912	5	67	299	409
	HGIS1	(5 338)	(5 039)	(4 855)	(5 234)	(5 516)
	Netto uitgaven kader RBG-eng	114 894	116 257	118 808	122 809	123 615

In deze tabel zijn de netto uitgaven voor Internationale Samenwerking toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale netto uitgaven voor Internationale Samenwerking zijn tussen haakjes vermeld en lopen niet mee in de totaaltelling.

Tabel 1.7 Netto uitgaven Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt (in miljoenen euro)
		2011	2012	2013	2014	2015
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	19 856	19 220	18 922	18 534	18 512
AP	Aanvullende posten	– 7	267	639	996	1 382
	Netto begrotingsgefinancierde uitgaven	19 849	19 488	19 561	19 530	19 894

40	Sociale Verzekeringen	49 829	50 187	52 261	54 604	56 545
	Netto premiegefinancierde uitgaven	49 829	50 187	52 261	54 604	56 545

	Netto uitgaven kader SZA	69 679	69 675	71 822	74 135	76 439

Tabel 1.8 Netto uitgaven Budgettair Kader Zorg (in miljoenen euro)
		2011	2012	2013	2014	2015
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	1 727	1 773	1 657	1 675	1 731
50	Gemeentefonds (WMO)	1 456	1 442	1 442	1 442	1 442
AP	Aanvullende posten	0	56	111	173	238
	Netto begrotingsgefinancierde uitgaven	3 183	3 270	3 209	3 290	3 411

41	Premiegefinancierde uitgaven Zorg	57 974	60 276	63 752	67 369	70 576
	Netto premiegefinancierde uitgaven	57 974	60 276	63 752	67 369	70 576

	Netto uitgaven kader Zorg	61 157	63 546	66 961	70 659	73 986

Tabel 1.9 Overige netto uitgaven (in miljoenen euro)
	2011	2012	2013	2014	2015
Gasbaten	– 11 600	– 12 100	– 10 800	– 9 250	– 8 850
Zorgtoeslag	4 626	4 150	3 591	3 728	3 281
BTW-compensatiefonds	3 026	3 124	3 078	3 078	3 078
Landbouw- en overige bestemmingsheffingen	– 437	– 439	– 441	– 441	– 413
Klimaatverandering en luchtkwaliteit (ETS)	0	0	– 700	– 700	– 700
Doorstroming huurmarkt	0	0	0	– 760	– 760
SDE+	0	0	– 100	– 200	– 300
Werkgeversbijdrage kinderopvang	– 721	– 1 046	– 1 088	– 1 101	– 1 115
Bemiddelingskosten zorgverzekeraars	2 092	2 888	2 522	2 578	2 635
Netto opbrengsten interventies financiële sector	– 678	– 835	– 820	– 936	– 865
Ktv’s Rijk	239	172	603	216	– 102
Overige posten	38	– 57	– 3	– 8	– 10
Totaal overige netto uitgaven	– 3 415	– 4 143	– 4 158	– 3 796	– 4 122

In de tabellen 1.10 tot en met 1.13 worden de actuele uitgaven onder de kaders getoetst aan de hoogte van de uitgavenkaders. De tabellen tonen per deelkader eerst de bepaling van het reële kader door de raming ten tijde van het regeerakkoord te defleren met de raming voor de prijsontwikkeling van de Nationale Bestedingen (NB-deflator). Vervolgens wordt weergegeven hoe de actuele raming van de uitgaven zich verhoudt tot het uitgavenkader in lopende prijzen.

Het uitgavenkader in lopende prijzen is te bepalen door het reële uitgavenkader te corrigeren voor de actuele raming van de deflator. Daarnaast wordt gecorrigeerd voor de overboekingen tussen de Rijksbegroting in enge zin enerzijds, en de sectoren Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt (SZA) en het Budgettair Kader Zorg anderzijds. Ook worden de kaders aangepast voor statistische correcties. De actuele ramingen van de uitgaven zijn afkomstig uit de tabellen 1.6 tot en met 1.8. Indien de actuele uitgaven hoger zijn dan het uitgavenkader, wordt gesproken van een overschrijding; vice versa van een onderschrijding van het uitgavenkader.

Tabel 1.10 Kadertoets Rijksbegroting in enge zin (in miljoenen euro)
	2011	2012	2013	2014	2015
1. Raming uitgaven bij regeerakkoord 2010	117 924	118 297	119 913	123 007	123 467
2. pNB ten tijde van MLT 2011–2015	1,0188	1,0413	1,0644	1,0867	1,1091
3. Reëel kader	115 746	113 610	112 658	113 188	111 322
4. NB-deflator	1,0182	1,0385	1,0616	1,0839	1,1062
5. Overboekingen	– 103	– 28	– 5	– 38	– 56
6. Statistische correcties	– 1 051	– 1 210	– 728	– 294	231
7. Uitgavenkader RBG-eng in lopende prijzen	116 702	116 746	118 862	122 349	123 314
8. Actuele ramingen uitgaven	114 894	116 257	118 808	122 809	123 615
9. Over/onderschrijding kader RBG-eng (9=8–7)	– 1 808	– 488	– 54	461	301

Tabel 1.11 Kadertoets Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt (in miljoenen euro)
	2011	2012	2013	2014	2015
1. Raming uitgaven bij regeerakkoord 2010	69 326	70 064	72 276	74 820	77 100
2. pNB ten tijde van MLT 2011–2015	1,0188	1,0413	1,0644	1,0867	1,1091
3. Reëel kader	68 045	67 287	67 904	68 848	69 517
4. NB-deflator	1,0182	1,0385	1,0616	1,0839	1,1062
5. Overboekingen	– 46	– 69	– 57	– 27	– 18
6. Statistische correcties	0	– 118	– 153	– 208	– 205
7. Uitgavenkader SZA in lopende prijzen	69 239	69 691	71 875	74 387	76 673
8. Actuele ramingen uitgaven	69 679	69 675	71 822	74 135	76 439
wv. begrotingsgefinancierd	19 849	19 488	19 561	19 530	19 894
wv. premiegefinancierd	49 829	50 187	52 261	54 604	56 545
9. Over/onderschrijding kader SZA (9=8–7)	440	– 16	– 53	– 252	– 234

Tabel 1.12 Kadertoets Budgettair Kader Zorg (in miljoenen euro)
	2011	2012	2013	2014	2015
1. Raming uitgaven bij regeerakkoord 2010	59 666	63 067	66 993	71 018	74 190
2. pNB ten tijde van MLT 2011–2015	1,0188	1,0413	1,0644	1,0867	1,1091
3. Reëel kader	58 564	60 568	62 940	65 349	66 893
4. NB-deflator	1,0182	1,0385	1,0616	1,0839	1,1062
5. Overboekingen	149	97	62	65	74
6. Statistische correcties	0	0	0	0	0
7. Uitgavenkader BKZ in lopende prijzen	59 780	62 997	66 878	70 895	74 068
8. Actuele ramingen uitgaven	61 157	63 546	66 961	70 659	73 986
wv. begrotingsgefinancierd	3 183	3 270	3 209	3 290	3 411
wv. premiegefinancierd	57 974	60 276	63 752	67 369	70 576
9. Over/onderschrijding kader BKZ (9=8–7)	1 377	549	84	– 237	– 81

Tabel 1.13 Kadertoets totale uitgavenkader (in miljoenen euro)
	2011	2012	2013	2014	2015
1. Reëel kader	242 356	241 465	243 502	247 385	247 732
2. NB-deflator	1,0182	1,0385	1,0616	1,0839	1,1062
3. Overboekingen	0	0	0	0	0
4. Statistische correcties	– 1 051	– 1 328	– 881	– 502	25
5. Uitgavenkader in lopende prijzen	245 721	249 434	257 615	267 631	274 055
6. Actuele ramingen uitgaven	245 729	249 478	257 591	267 603	274 040
7. Over/onderschrijding totaalkader (7=6–5)	8	45	– 24	– 28	– 15

In het regeerakkoord zijn de nieuwe begrotingsregels vastgesteld. Hierin is de rentemeevallerformule opgenomen: «De rentelasten vallen onder het uitgavenkader. Om te voorkomen dat meevallende rentelasten leiden tot extra bestedingen in plaats van aflossing van de staatsschuld, wordt het uitgavenkader gedurende de kabinetsperiode gecorrigeerd (verlaagd) voor zover de rentelasten lager zijn dan de oorspronkelijk (aan het begin van de kabinetsperiode) geraamde rente-uitgaven.»

Bij startnota is de hoogte van de rentebox vastgesteld; dit dient als toetssteen voor de rentemeevallerformule. In tabel 1.14 wordt deze hoogte weergegeven op de derde regel, rentekader na doorrekening regeerakkoord. Eventuele mutaties in de toerekenbare rentelasten van de financiële interventies worden gecorrigeerd op de hoogte van de rentebox. Hetzelfde geldt voor statistische correcties. Analoog aan de kadertoetsing bij de uitgaven, worden ook bij de rente-uitgaven de actuele uitgaven getoetst aan de rentebox.

Tabel 1.14 Rentebox (in miljoenen euro)
	2011	2012	2013	2014	2015
1. Raming rentelasten na doorrekenen regeerakkoord	10 895	11 721	12 744	13 504	13 659
2. Toerekenbare rentelasten als gevolg van financiële interventies	– 1 499	– 1 029	– 1 150	– 1 189	– 1 399
3. Rentekader na doorrekenen regeerakkoord	9 396	10 692	11 594	12 315	12 260
4. Mutatie toerekenbare rentelasten financiële interventies	167	– 226	– 146	– 130	72
5. Statistische correcties	– 52	– 46	– 38	– 33	– 28
6. Rentebox na correcties	9 511	10 420	11 410	12 152	12 304
7. Actuele raming relevante rentelasten rentebox	8 515	9 189	10 574	11 537	12 218
8. Over/onderschrijding (8=7–6)	– 996	– 1 231	– 836	– 615	– 86

Tabel 1.15 geeft een overzicht van aardgasbaten. De aardgasbaten worden met name beïnvloed door de productie van aardgas, de hoogte van de olieprijs en de euro/dollarkoers. De olieprijs is van belang, omdat de prijs van aardgas is gerelateerd aan de prijs van olie in dollars. De tabel laat zien dat de aardgasbaten niet alleen op kasbasis, maar ook op transactiebasis worden geregistreerd. Dit wordt gedaan omdat het EMU-saldo – volgens Europese methodiek – wordt berekend op transactiebasis, terwijl de rijksbegroting op kasbasis wordt opgesteld.

Tabel 1.15 Aardgasbaten (in miljoenen euro)
	2011	2012	2013	2014	2015
Olieprijs (in dollars)	110,00	106,00	78,20	79,70	81,00
Euro/dollarkoers (in dollars)	1,42	1,43	1,30	1,33	1,35
Productie (x miljard kubieke meter)	76,00	72,00	71,00	68,00	64,00

Niet-belastingontvangsten	11 600	12 100	10 800	9 250	8 850
Vennootschapsbelasting	1 700	1 800	1 550	1 300	1 150
Totaal kas	13 300	13 900	12 350	10 550	10 000

Niet-belastingontvangsten	650	– 350	600	250	– 50
Vennootschapsbelasting	– 100	– 250	50	50	50
Totaal Kas-transverschil (ktv)	550	– 600	650	300	0

Niet-belastingontvangsten	10 950	12 450	10 200	9 000	8 900
Vennootschapsbelasting	1 800	2 050	1 500	1 250	1 100
Totaal trans	12 750	14 500	11 700	10 250	10 000