Algemeen

De uitgaven aan Sociale Zaken stijgen exclusief corona en Oekraïne met meer dan 14 miljard euro tussen 2022 en 2027. Een groot deel van deze stijging wordt veroorzaakt door de AOW. Met name door een toename van het aantal AOW-gerechtigden en de stijgende levensverwachting stijgen de AOW-uitgaven met bijna 4 miljard euro in deze periode. De uitgaven aan arbeidsongeschiktheidsverzekering WIA nemen tussen 2022 en 2027 toe met circa 2 miljard euro. Dit is onder andere het gevolg van een toename van het aantal verzekerden en een hoger instroomrisico. Daarnaast stijgen de uitgaven door de verhoging van het wettelijk minimumloon (inclusief koppeling aan uitkeringen) en de invoering van een inkomensafhankelijke kinderopvangtoeslag waarbij werkende ouders een vergoeding van 96% ontvangen.

Beleidsmatige verhoging wettelijk minimumloon

Het kabinet heeft besloten een beleidsmatige verhoging van 8,05% van het bruto minimumloon door te voeren per 1 januari 2023. Alle aan het minimumloon gekoppelde uitkeringen stijgen automatisch mee met deze verhoging. Daarnaast wordt per 1 januari 2024 een wettelijk minimumuurloon ingevoerd op basis van een 36-urige werkweek. Deze twee maatregelen leiden samen in 2027 tot 4,5 miljard euro hogere uitkeringslasten, voornamelijk in de gekoppelde uitkeringen.

AOW (Algemene Ouderdomswet)

Door de vergrijzing neemt het aantal AOW-gerechtigden de komende jaren toe. Dit leidt tot een stijging van de verwachte uitgaven aan de AOW. De toename van de uitgaven wordt de komende jaren vertraagd door de stapsgewijze verhoging van de AOW-gerechtige leeftijd. Tussen 2024 en 2027 stijgen de AOW-uitkeringslasten relatief sneller doordat de AOW-leeftijd in deze jaren constant blijft. Per saldo komen de AOW-uitgaven in 2027 circa 4 miljard euro hoger uit dan in 2022.

WIA (Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen)

De netto-uitgaven aan de arbeidsongeschiktheidsverzekering WIA stijgen in de periode 2022-2027 naar verwachting met ruim 2 miljard euro. De WIA bestaat uit de IVA (Inkomensregeling Volledig Arbeidsongeschikten) en WGA (Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsongeschikten). De stijging van de WIA-uitgaven is met name te verklaren door een toename van het aantal verzekerden en een stijgend instroomrisico. De WIA is een ingroeiende regeling, waardoor de doelgroep ieder jaar toeneemt. Daarnaast stijgt het aantal verzekerden mee met de groeiende werkzame beroepsbevolking. Door de hogere AOW-gerechtigde leeftijd hebben ouderen een hogere kans om in te stromen.

Wajong (Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jongegehandicapten)

De totale uitkeringslasten aan de Wajong stijgen over de jaren 2022-2027 met bijna 190 miljoen euro door een groeiend aantal personen in de Wajong2015. Deze groei is groter dan de krimp in het aantal personen in de oude Wajongregelingen. De gemiddelde jaaruitkering zal ook toenemen doordat de personen die instromen in de Wajong2015 een volledige Wajonguitkering ontvangen. Tegelijkertijd zal de stijging de komende jaren gedempt worden door een daling in het aantal personen met een garantiebedrag. Dit garantiebedrag is ingesteld zodat bij de vereenvoudiging van de Wajong niemand erop achteruit ging.

Overige arbeidsongeschiktheidsregelingen

De netto-uitgaven aan overige arbeidsongeschiktheid dalen in de periode 2022-2027 naar verwachting met ruim 1 miljard euro. De WAO (Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering) en WAZ (Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen Zelfstandigen) zijn aflopende regelingen. Voor beide regelingen geldt dat de omvang afneemt. Instromen kan alleen nog in de vorm van herlevingen en het aantal herlevingen daalt jaarlijks. Uitstroom komt voornamelijk door pensionering en wordt beïnvloed door veranderingen in de pensioenleeftijd.

Bijstand

Het macrobudget Participatiewetuitkeringen heeft betrekking op de bijstand, loonkostensubsidie, inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW), Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte zelfstandigen (IOAZ) en bijstand voor zelfstandige ondernemers (Bbz-levensonderhoud). De stijging van het macrobudget met 535 miljoen euro over de periode van 2022 tot 2027 is met name het gevolg van de verwachte conjuncturele ontwik­keling. De komende jaren wordt een stijging van de werkloosheid verwacht tot het evenwichtsniveau in 2027. Dit leidt tot hogere bijstandsuitgaven. Daarnaast zorgen eerdere beleidswijzigingen voor een stijging van de bijstandsuitgaven, zoals de invoering van de Participatiewet en de WW-duurver­korting.

WW (Werkeloosheidswet)

De WW-uitkeringslasten ontwikkelen zich in lijn met de verwachte volumeontwikkeling van de werkloosheid van het CPB. De komende jaren wordt een stapsgewijze groei richting evenwichtswerk­loosheid verwacht. Hierdoor komen de WW-lasten in 2027 1,4 miljard euro hoger uit dan in 2022.

Kindregelingen

Onder deze post vallen uitgaven aan kinderopvangtoeslag (KOT), kinderbijslag (AKW) en kindgebonden budget (WKB). De uitgaven aan de kindregelingen stijgen met ruim 2,7 miljard in 2027. Voorname oorzaak van de stijging van uitgaven aan kinderopvangtoeslag is de invoering per 1 januari 2025 van een inkomensonafhankelijke vergoeding van 96% voor alle werkende ouders. Hierdoor komende netto-uitgaven aan kinderopvangtoeslag in 2027 ruim 2,3 miljard euro hoger uit dan in 2022. Daarnaast stijgen de uitgaven aan kinderopvangtoeslag ook door een toename van het aantal kinderen dat naar kinderopvang gaat en door een toename van het aantal uren opvang per kind. De uitgaven aan kinderbijslag laten een stijging zien als gevolg van een verwachte toename van het aantal geboortes in de jaren 2022-2027. De uitgaven aan het kindgebonden budget stijgen in 2023, doordat in de Begroting 2023 een intensivering wordt voorgesteld van 732 miljoen. Deze intensivering wordt vervolgens in stappen teruggebracht tot 100 miljoen euro structureel per 2028.

ZW (Ziektewet)

De totale uitgaven aan de Ziektewet stijgen in de periode 2022-2027 naar verwachting met 52 miljoen euro. Dit komt onder andere door een lichte stijging van het aantal uitkeringsjaren, met name bij ziekte bij zwangerschap. Ook de verhoging van het WML met 8,05% per 2023 zorgt voor een toename van de ZW-lasten. Ten slotte stijgt de gemiddelde hoogte van de uitkering licht.

Verlofregelingen

De uitgaven aan verlofregelingen nemen in de periode 2022-2027 toe met ca. 600 miljoen euro onder andere als gevolg van de invoering van het betaald ouderschapsverlof. De Wet betaald ouder­ schapsverlof trad op 2 augustus 2022 in werking.

Uitvoeringskosten

De uitvoeringskosten volgen de ontwikkelingen in de moederwetten die de uitvoeringsorganisaties uitvoeren. Dit betekent dat stijgingen en dalingen in de volumes bij onder andere de WW, WIA en AKW doorwerken in de uitvoeringskosten van het UWV en de SVB. Over de periode van 2022-2027 nemen deze uitgaven met ruim 200 miljoen euro toe.

Diversen

Onder deze post vallen onder meer de Inkomensondersteuning AOW (IOAOW), de Maatwerkregeling Duurzame Inzetbaarheid en Eerder Uittreden (MDIEU), de Wet Inkomensvoorziening Oudere Werklozen (IOW) en de Toeslagenwet (TW). In totaal laten alle uitgaven onder deze post een daling zien van circa 1 miljard euro tussen 2024 en 2027. Dit is onder andere het gevolg van de verlaging vanaf 2023 en afschaffing per 2025 van de IOAOW en van het aflopende budget voor MDIEU vanaf 2024. De uitgaven aan IOW laten een daling zien vanaf 2026 aangezien nieuwe instroom vanaf 2026 niet meer mogelijk is door het aflopen van deze regeling. De uitgaven aan de TW dalen tussen 2022 en 2027 met 76 miljoen. Deze ontwikkeling hangt grotendeels samen met de volume- en prijsontwikkeling van de moederwetten.