Het niet uitvoeren van maatregelen uit het Herstel- en Veerkrachtplan (HVP) zal ertoe leiden dat Nederland (delen van) de 5,4 miljard euro99 mogelijk misloopt. Alle nationale Herstel- en Veerkrachtplannen moeten voldoen aan strikte eisen die wettelijk zijn vastgelegd in de HVF-verordening. Het Nederlandse HVP is op basis van al deze eisen opgesteld en behelst aldus een heel precies construct van maatregelen die er in gezamenlijkheid toe leiden dat het Nederlandse HVP kan bestaan. De wijze waarop de uitvoering van alle maatregelen moet plaatsvinden is heel precies vastgelegd in mijlpalen en doelstellingen.100 Als door het heroverwegen en/of temporiseren van een maatregel niet langer wordt voldaan aan deze strikte eisen of juridisch bindende mijlpalen en/of doelstellingen niet worden behaald, zal dit financiële gevolgen hebben in de vorm van een korting op de te ontvangen middelen. Deze korting kan van tientallen miljoenen oplopen tot aan ruim een half miljard euro per mijlpaal of doelstelling, afhankelijk van de grootte van en het belang dat de Europese Commissie hieraan hecht. Volgens een ruwe schatting, op basis van de door de Europese Commissie gepubliceerde methodologie,101 zal met name het niet behalen van mijlpalen die betrekking hebben op hervormingen en raken aan landspecifieke aanbevelingen hoge kosten met zich meebrengen. Dit raakt aan de maatregelen in tabel 2.6.1. Niet behalen van deze mijlpalen leidt mogelijk tot een zeer substantiële korting. Tevens dient het gehele HVP uiterlijk in Q2 2026 afgerond te zijn. De HVF-verordening vereist dat alle HVF-betalingen uiterlijk in 2026 plaatsvinden en dat voorafgaand aan de uitbetaling zeer strenge Europese verantwoording op de rechtmatige besteding van deze gelden heeft plaatsgevonden.
Maatregel | Betaal-verzoek | Deadline | Omschrijving |
|---|---|---|---|
Energiebelasting | 2 | Q1 2024 | Wet tot aanpassing van de tarieven van de energiebelasting |
Energiebelasting | 3 | Q1 2025 | Wet tot aanpassing van de structurele elementen van de energiebelasting |
Autobelasting | 3 | Q2 2025 | Wet tot uitfasering van de vrijstelling van bpm op bestelauto’s |
Autobelasting | 4 | Q2 2026 | Wet tot wijziging van de bestaande autobelasting (Betalen naar Gebruik) |
Energiewet | 3 | Q1 2025 | Inwerkingtreding van de Energiewet |
Regie op de aanbodzijde van de woningmarkt | 2 | Q1 2024 | Wet tot versnelling van de aanvullende maatregelen van de Staat om overeenkomsten inzake de bouw van nieuwe woningen te doen naleven |
AOV ZZP | 3 | Q1 2025 | Wet tot instelling van AOV voor zelfstandigen |
Aanpak schijnzelfstandigheid | 3 | Q1 2025 | Wet tot wijziging van de definitie van het begrip arbeidsrelatie |
Aanpak schijnzelfstandigheid | 3 | Q1 2025 | Opheffen handhavingsmoratorium op de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties |
Anti-witwasbeleid | 3 | Q4 2024 | Verhoging aantal FTE van de Financial Intelligence Unit |
Anti-witwasbeleid | 3 | Q1 2025 | Wet die een limiet invoert voor contante betalingen |
Het is daarom van belang dat alle maatregelen, maar in ieder geval diegene die gekoppeld zijn aan de verplichte onderdelen van een HVP, zoals de hervormingen en de investeringen die raken aan een landspecifieke aanbevelingen, gehandhaafd blijven. Dit geldt voor Nederland voor maatregelen op het gebied van onder andere arbeids- en woningmarkt, digitalisering en klimaat. Als deze maatregelen, zoals bijvoorbeeld Regie op de aanbodszijde van de woningmarkt» of «AOV ZZP» en «Aanpak schijnzelfstandigheid», niet worden uitgevoerd, is het vrijwel zeker dat de desbetreffende LSA niet adequaat gedekt wordt en Nederland niet meer aan de Europese vereisten voldoet. Andere vereisten uit de HVF-verordening zijn de klimaat- en de digitaliseringscoëfficiënt. Op dit moment gaat 47% van de investeringen in het Nederlandse HVP naar klimaatgerelateerde maatregelen. Als grote klimaatgerelateerde maatregelen uit het HVP (bijvoorbeeld «Wind op Zee» en «ISDE», beide gefinancierd uit het Klimaatfonds) geen doorgang meer zouden vinden, wordt de verplichte klimaatcoëfficiënt van 37% niet meer gehaald en wordt ook dan niet langer voldaan aan de Europese vereisten. Voor deze voorbeelden geldt dat het gaat om de primaire wettelijke vereisten voor een HVP. Indien hier niet aan voldaan wordt, staat het gehele HVP onder druk en aldus ook het totale bedrag van 5,4 miljard euro. Onderstaande box geeft een uitgebreidere uitleg over de HVP-systematiek en methodologie.
Box 4 Het HVP en de kortingsmethodologie van de Europese Commissie
Op 4 oktober 2022 is het Nederlandse HVP, evenals het raaduitvoeringsbesluit dat ten grondslag ligt aan de implementatie, goedgekeurd in de Ecofinraad.102 In het Nederlandse HVP zijn verschillende maatregelen opgenomen op het gebied van onder meer zorg, arbeidsmarkt, klimaatbeleid en woningmarkt. Daarnaast moet minimaal 20% van de HVF-middelen besteed worden aan maatregelen e van digitalisering, en minimaal 37% aan klimaatgerelateerde maatregelen. De afgesproken mijlpalen en doelstellingen zijn juridisch bindend in het Raaduitvoeringsbesluit vastgelegd.
Alleen bestaande en al gedekte maatregelen zijn opgenomen in het HVP; deze maatregelen worden geïmplementeerd door de verschillende vakdepartementen en zijn op reguliere wijze opgenomen in de departementale begrotingen. De geraamde ontvangsten uit de HVF zijn al ingeboekt.
In de kortingsmethodologie van de Europese Commissie wordt gewerkt met een eenheidswaarde, die wordt bepaald door de totale omvang van het HVP te delen door het aantal mijlpalen en doelstellingen. Voor het Nederlandse HVP geldt een eenheidswaarde van 37 miljoen euro. De Europese Commissie past echter coëfficiënten toe om het kortingsbedrag van een niet-behaalde mijlpaal en/of doelstelling te verhogen, bijvoorbeeld, als het gaat om een inwerkingtreding of implementatie van een hervorming of een grote investering betreft.103 Daarnaast beschikt de Europese Commissie over de discretionaire bevoegdheid om aanvullende coëfficiënten toe te passen, bijvoorbeeld als de mijlpaal of doelstelling een van de LSA’s raakt. Bijvoorbeeld als een mijlpaal voor de inwerkingtreding van een hervorming niet wordt behaald, kan dat een korting van honderden miljoenen euro’s opleveren.