Inhoudsopgave

A ALGEMEEN

1. Voorwoord

De Fes-begroting 2004 is opgesteld door het Kabinet Balkenende II. In 2004 viel, namens dit Kabinet, de uitvoering van de begroting onder onze verantwoordelijkheid. Derhalve bieden wij u hierbij het Jaarverslag 2004 van het Fes aan.

2. Dechargeverlening

Verzoek tot dechargeverlening van de Staatssecretaris van Economische Zaken en de Ministers van Economische Zaken en Financiën aan de Voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoeken wij de beide Kamers van de Staten-Generaal de Staatssecretaris van Economische Zaken en de Ministers van Economische Zaken en Financiën decharge te verlenen over het in het jaar 2004 gevoerde financiële beheer met betrekking tot de uitvoering van de begroting van het Fonds economische structuurversterking (Fes).

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld van haar bevindingen en haar oordeel met betrekking tot:

a. het gevoerde financieel en materieelbeheer;

b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

c. de financiële informatie in het jaarverslag;

d. de saldibalans;

e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoeringvan het Fes.

Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen, naast het onderhavig jaarverslag en het hierboven genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer, de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

a. Het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2004. Dit jaarverslag wordt separaat aangeboden.

b. De slotwet van het Fes over het jaar 2004. De slotwet is als afzonderlijk kamerstuk gepubliceerd.

c. Het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2004 met betrekking tot de onderzoeken, bedoeld in artikel 83 van de Comptabiliteitswet 2001. Dit rapport, dat betrekking heeft op het onderzoek van de centrale administratie van 's Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk, wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aangeboden.

d. De verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2004 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2004, alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2004 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001). Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Staatssecretaris van Economische Zaken,

C. E. G. van Gennip MBA

De Minister van Economische Zaken,

L. J. Brinkhorst

De Minister van Financiën,

G. Zalm

B JAARREKENING

1. Verantwoordingsstaat van het Fonds economische structuurversterking voor de uitgaven en de ontvangsten

Verantwoordingsstaat 2004 van het Fonds economische structuurversterkingBedragen in € 1000

* De gerealiseerde uitgavenbedragen zijn steeds naar boven afgerond (€ 1000). De gerealiseerde ontvangstenbedragen zijn steeds rekenkundig afgerond (€ 1000).

Ons bekend,

De Staatssecretaris van Economische Zaken,

De Minister van Economische Zaken,

De Minister van Financiën,

2. Financiële toelichting bij de verantwoordingsstaten

Algemeen

I. Inleiding

In 2004 is vanuit het fonds € 1 872,8 mln aan bijdragen verstrekt aan de diverse begrotingen en is € 2 198,5 mln ontvangen.

Dit overzicht is exclusief de voordelige- en nadelige begin- en eindsaldi. Deze saldi houden (boekhoudkundig) de ontvangsten en de uitgaven per jaar in evenwicht. Het cumulatieve eindsaldo van het fonds ultimo 2004 is € 1 300,9 mln.

Bijdragen aan begrotingen worden verstrekt op basis van door de fondsbeheerders verstuurde toezeggingsbrieven. In deze brieven is in totaal ultimo 2004 € 19 167,2 mln toegezegd, waarvan tot en met 2004 € 15 464,5 mln is verrekend met het fonds.

II. Financieel beheer

Het Fes is een verdeelfonds dat bijdragen verstrekt aan de begrotingen van de vakdepartementen ten behoeve van economische structuurversterkende projecten. Ten laste van het fonds komen derhalve geen directe betalingen aan projecten. De feitelijke projectuitgaven worden verantwoord in de jaarverslagen van de desbetreffende vakdepartementen. Deze departementen zijn verantwoordelijk voor de rechtmatigheid en doelmatigheid van de met Fes-bijdragen gedekte uitgaven. Wel stuurt de eerstverantwoordelijke ICRE-bewindspersoon (de Staatssecretaris van Economische Zaken) periodiek een globale monitoringsrapportage naar de Tweede Kamer. Daarin wordt op hoofdlijnen de voortgang van de uit het Fes gefinancierde projecten weergegeven. Deze rapportage wordt eens per twee jaar gestuurd. De eerstvolgende rapportage zal in het voorjaar van 2005 worden opgesteld.

III. Grondslagen van de financiële verantwoording

De financiële verantwoording is opgesteld overeenkomstig de Comptabiliteitswet. In de instellingswet van 21 december 1995 is opgenomen dat in afwijking van de Comptabiliteitswet de begroting en de financiële verantwoording van het Fes uitsluitend op kasbasis worden gepresenteerd. De uitgaven en ontvangsten worden middels verrekeningen ten laste, respectievelijk ten gunste van het Fes gebracht. Bepalend voor het dienstjaar waarin de verrekeningen worden geboekt is de valutadatum waarop de boeking door de Rijkshoofdboekhouding (RHB) is verwerkt.

De EZ-ontvangsten van Energie Beheer Nederland (EBN) B.V., stand meerjarige Miljoenennota 2002, die voorheen werden afgedragen aan DSM in verband met de door DSM gehouden certificaten EBN B.V., worden met ingang van 1 januari 2002 niet gerekend tot de aardgasbaten waarvan 41,5% als voeding van het Fes dient. In 2004 is de wet Fes op dit punt gewijzigd (Stb. 2004, 316). Hiermee is, tezamen met de eerste suppletore 2004, de wettelijke grondslag verkregen voor het uitzonderen van de genoemde ontvangsten. De realisatie 2004 van de aardgasbaten is als volgt:

2.1 Toelichting bij de uitgavenartikelen

01 Bijdragen van het fonds aan andere begrotingen

Artikel 01.01 Bijdragen aan de begroting van het Infrastructuurfonds in het kader van verkeer & vervoer

Op dit artikel worden de bijdragen verantwoord die zijn verrekend met het Infrastructuurfonds en VROM ten behoeve van het onderdeel Verkeer & Vervoer uit de Investeringsimpuls 1994. Daarnaast worden voorfinanciering (2002–2004) en terugbetaling (2008–2012) van de gestegen kosten voor de geluidsisolatie rond Schiphol (GIS) op dit artikel verwerkt. De kleine mutatie wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de uitgaven voor het VROM-project Verkeer & Vervoer lager zijn uitgevallen dan aanvankelijk geraamd. Deze middelen worden doorgeschoven naar latere jaren.

Artikel 01.02 Bijdragen aan andere begrotingen in het kader van de bodemsanering

Op dit artikel worden de bijdragen aan VROM en aan het Infrastructuurfonds geraamd in het kader van de bodemsanering van VROM. Het betreft bijdragen ten behoeve van de ontwikkeling van VINEX woningbouwprojecten (bodemsanering). De onderuitputting bij VROM wordt veroorzaakt door een kleiner saneringsvolume dan verwacht, samenhangend met het lagere aantal gerealiseerde nieuwbouwwoningen.

Artikel 01.03 Bijdragen aan andere begrotingen in het kader van de kennisinfrastructuur

De betalingen voor het project Kenniswijk vielen in 2004 lager uit dan geraamd doordat het afhandelen van verzoeken tot voorschotten en eindafrekeningen een langere doorlooptijd heeft gekend dan aanvankelijk verwacht. In 2004 is hierdoor € 7 mln minder gerealiseerd.

Artikel 01.04 Overige bijdragen vanuit het fonds

Op dit artikel worden de bijdragen aan het Infrastructuurfonds verantwoord voor de Betuweroute en de Hogesnelheidslijn (HSL). Op dit artikel is met ingang van de begroting 1998 tevens een raming opgenomen voor de prijsontwikkeling. De beschikbare prijsbijstelling maakt deel uit van de (gerealiseerde) bijdragen aan de HSL en Betuweroute.

Het verschil wordt op de eerste plaats veroorzaakt doordat de beschikbare prijsbijstelling Betuweroute en HSL ad. € 11,4 mln dit jaar niet door V&W is verrekend. Het gereserveerde bedrag schuift door naar latere jaren. Op de tweede plaats is een technische mutatie uitgevoerd om de administraties van het Infrastructuurfonds en het Fes op elkaar aan te sluiten. Hiertoe is bij Najaarsnota het deel private voorfinanciering van de Betuweroute en de HSL (resp. € 1,9 en € 3,8 mln) overgeboekt van dit artikel naar de post Bereikbaarheid/Voorfinanciering op artikel 01.08/Investeringsimpuls 1998.

Artikel 01.05 Investeringsimpuls 2004

Op dit artikel worden de bijdragen verantwoord in het kader van de derde investeringimpuls in de kennisinfrastructuur (ICES/KIS-3). De middelen op dit artikel zijn afkomstig van artikel 01.07/Projecten in voorbereiding. Het betreft bijdragen aan de departementen VenW, EZ, OCW en VROM. De toezeggingen aan deze departementen zijn gedaan in het kader van het Besluit subsidies investeringen kennisinfrastructuur (Bsik) en het kennisthema duurzame systeem-innovaties.

Artikel 01.07 Projecten in voorbereiding

Op het artikel «Projecten in voorbereiding» worden bijdragen geraamd aan projecten waarvoor door de Fes-beheerders aan de betrokken departementen nog geen daadwerkelijke (definitieve) toezegging heeft plaatsgevonden omdat deze projecten nog in de voorbereidende fase zijn. Voor zover middelen niet in 2004 worden aangewend schuiven ze ten behoeve van die projecten door naar latere jaren.

De voornaamste mutaties:

• Bij Voorjaarsnota 2004 is € 67,5 mln doorgeschoven uit 2003.

• In 2004 is € 100,2 mln van het onderdeel BIRK& Saneringsconcepten overgeheveld naar de uitvoeringspost BIRK op artikel 01.09/Investeringsimpuls 2001 en hiermee beschikbaar gesteld aan de VROM-begroting. Het beschikbaar gestelde bedrag betreft de volgende projecten: Hart voor Dieren (€ 10,7 mln), Arnhem Rijnboog (€ 14,5 mln), Akzo Chloortrein (€ 27 mln), Midden Delftland (€ 2 mln), Waterfront Hasselt (€ 1 mln), Enschede Muziekkwartier (€ 14 mln), Venlo (€ 5 mln), Bommelerwaard (€ 1 mln) en Spoorzone Delft (€ 25 mln).

• In 2004 is € 69,9 mln van het onderdeel BIRK & Saneringsconcepten overgeheveld naar de uitvoeringspost BIRK van VenW en hiermee beschikbaar gesteld aan de VenW- en IF-begroting. Het beschikbaar gestelde bedrag betreft de volgende drie projecten: Hoogmade (€ 7,9 mln), A2 Maastricht (€ 38 mln) en W4 Leiderdorp (€ 24 mln).

• Van de post Milieutechnologie is bij Najaarsnota 2004 € 45,4 mln beschikbaar gesteld voor het project Innovatiesubsidie Samenwerkingsprojecten (IS) van EZ.

• De overige middelen worden doorgeschoven naar latere jaren. Het betreft voornamelijk middelen voor het project Sleutelprojecten van VROM (€ 90,3 mln).

Artikel 01.08 Investeringsimpuls 1998

Op dit artikel worden de bijdragen geraamd voor projectvoorstellen van de Investeringsimpuls 1998, die door de Interdepartementale Commissie voor Ruimtelijke Economie (ICRE) zijn goedgekeurd. De verschillen tussen raming en realisatie worden in onderstaande tabel gepresenteerd.

De belangrijkste verschillen zijn:

Ad.1 V&W heeft de geraamde prijsbijstelling niet verrekend. De middelen schuiven door naar latere jaren.

Ad.2 Deze mutatie wordt veroorzaakt door de verrekening van OCW voor het project Technocentra. Vorig jaar is de verrekening niet uitgevoerd. Derhalve worden naast de in 2004 gerealiseerde middelen nu eveneens de middelen uit 2003 verrekend.

Ad.3 Betreft de verwerking bij Najaarsnota van de nieuwe toezegging aan VROM voor het project Sleutelprojecten/Den Haag. De middelen zijn afkomstig van artikel 01.07/Projecten in voorbereiding.

Ad.4 Deze technische mutatie is nodig om de administraties van het Infrastructuurfonds en het Fes op elkaar te laten aansluiten. Hiertoe is bij Najaarsnota het deel private voorfinanciering van de Betuweroute en de HSL (resp. € 1,9 en € 3,8 mln) overgeboekt van artikel 01.04 Overige bijdragen vanuit het fonds.

Ad.5 De mutatie wordt veroorzaakt doordat de projecten in het kader van het Besluit Innovatiesubsidie Samenwerkingsprojecten (IS) later van start zijn gegaan dan aanvankelijk verwacht. De middelen worden doorgeschoven naar latere jaren.

Ad.6 Betreft de verschuiving van de eindafrekening van Connekt naar 2005.

Artikel 01.09 Investeringsimpuls 2001

Op dit artikel worden de bijdragen geraamd voor projectvoorstellen van de Investeringsimpuls 2001, die door de Interdepartementale Commissie Ruimtelijke Economie (ICRE) zijn goedgekeurd. Ook wordt op dit artikel de bijdrage geraamd aan het Infrastructuurfonds voor reeds bestaande Fes-waardige projecten die voorheen ten laste van de reguliere Rijksbegroting werden gefinancierd (het zogenaamde Fes-bruggetje).

De voornaamste mutaties:

Ad.4 De mutatie wordt met name veroorzaakt door een snellere uitfinanciering door EZ in het kader van het project Kennis, Onderzoek & Innovatie dan geraamd.

Ad.6 De mutatie wordt veroorzaakt door de verwerking van toezeggingen aan VROM in het kader van BIRK/Saneringsregelingen. De middelen zijn afkomstig van artikel 01.07/Projecten in voorbereiding.

Ad.7 Bij Najaarsnota 2004 is de toezegging aan VenW voor de verlaging van de passage A4/HSL bij Hoogmade verwerkt.

Saldi

Artikel 02.01 Voordelig eindsaldo/beginsaldo

Het voordelig eindsaldo is gelijk aan het positieve verschil in enig jaar tussen de ontvangsten (eventueel inclusief batig beginsaldo) en de uitgaven (eventueel inclusief nadelig beginsaldo).

Het verschil tussen de stand in de vastgestelde begroting 2004 en de realisatie ontstaat door mutaties bij de ontvangsten en de uitgaven en de uiteindelijke realisatie van het eindsaldo 2003. Lagere uitgaven en hogere ontvangsten leiden daarbij tot een hoger voordelig eindsaldo en omgekeerd.

De mutatie in het voordelig beginsaldo is het gevolg van de realisatie 2003 die na Miljoenennota 2004 tot stand is gekomen.

2.2 Toelichting bij de ontvangstenartikelen

01 Ontvangsten van het fonds

Artikel 03.01 Overige ontvangsten uit aardgas

De raming van de ontvangsten van het Fes uit de winning van koolwaterstoffen wordt bijgesteld op grond van actuele gegevens over olieprijs, dollarkoers en afzet.

Artikel 03.02 Rentebesparingen uit incidentele besparingen

Volledigheid ontvangsten

De over 2004 gerealiseerde vervreemdingen van staatsdeelnemingen en veilingen van rechten zijn gebaseerd op door de departementen verstrekte en door hun Departementale Accountants- of Auditdiensten (DAD's) gecontroleerde opgaven. Op basis van deze opgaven is de daadwerkelijke omvang van de in 2004 gerealiseerde rentevrijval bepaald.

Berekeningswijze Fes-voeding

De netto hoofdsom van vervreemdingen van staatsdeelnemingen wordt in mindering gebracht op de staatsschuld, gerekend vanaf de dag waarop deze hoofdsom daadwerkelijk op een rekening van het Rijk is bijgeschreven. De rentevrijval die dit tot gevolg heeft, wordt berekend vanaf de dag van ontvangst, verminderd met eventuele dividendderving. De dividendderving wordt vastgesteld conform de van de departementen ontvangen en door de DAD's gecontroleerde opgave. De netto opbrengst van veilingen wordt ten gunste van het Fes gebracht via een annuïteit met een looptijd die overeenkomt met de looptijd van de geveilde vergunning.

Realisatie 2004

Een belangrijk deel van de ontvangsten in 2004 bestaat uit de doorwerking van vervreemdingen en veilingen in voorgaande jaren (€ 460,6 mln). Daarnaast is in 2004 een deel van het belang van het Rijk in TPG vervreemd (€ 12,5 mln), is het belang in NIB vervreemd (€ 0,4 mln) en zijn radiofrequenties geveild (€ 0,5 mln).

3 Saldibalans

Omdat regelgeving op het punt van autorisatie voorschrijft dat uitgaven in de jaarrekening altijd naar boven worden afgerond, is de optelling van de uitgaven in de jaarrekening altijd hoger dan de werkelijke begrotingsbelasting. Daardoor zijn de saldo's rekening-courant in werkelijkheid iets hoger dan in de jaarrekening. Zodra dit verschil significant wordt, zal hiervoor de Fes-begroting worden gecorrigeerd.

Toelichting (bedragen x € 1000)

Uitgaven ten laste van de begroting (€ 1 872 819)

Betreft de in 2004 verrekende bijdragen aan andere departementen.

Rekening-courant RIC ultimo 2004 (€ 1 300 851)

Saldo op valutadatum 31 december 2004.

Ontvangsten ten gunste van de begroting (€ 2 198 484)

Betreft de in 2004 verrekende ontvangsten.

Rekening-courant RIC ultimo 2003 (€ 975 183)

Saldo op valutadatum 31 december 2003.