Begrote ontvangsten naar beleidsterrein (in mln €)

Begrote uitgaven naar beleidsterrein (in mln €)

INHOUDSOPGAVE

A. ALGEMEEN

VOORWOORD

Het jaarverslag 2005, voor de vierde keer volgens de VBTB-systematiek geschreven, geeft inzicht in de prestaties en resultaten die zijn bereikt met het beleid dat we in 2005 hebben gevoerd, en in de uitgaven die daarmee gemoeid zijn geweest. Uiteraard zijn niet alle activiteiten van het ministerie in meetbare resultaten te vangen. Waar dat wel mogelijk is, blijkt dat we enkele belangrijke doelstellingen hebben gehaald. Zo is uit een steekproef gebleken dat de deelname aan VVE programma’s in het primair onderwijs zich goed ontwikkelt en dat scholen in het voortgezet onderwijs meer zeggenschap en middelen hebben gekregen op het gebied van de materiële instandhouding van de huisvesting. In het hoger onderwijs is onder andere de instroom van eerste jaars studenten in bèta en techniek toegenomen. Daarnaast heeft het project OCW Ontregelt in 2005 geleid tot concrete voorstellen voor de vermindering van regeldruk met gemiddeld 29% in 2007 (ten opzichte van 2003). De doelstellingen op het gebied van voortijdig schoolverlaten hebben we echter niet kunnen halen. Dat is zorgelijk. Daarom is in 2005 de «aanval op de uitval» ingeluid.

2005 was ook voor het ministerie van OCW zelf een belangrijk jaar. Met het actieplan OCW Verandert is een heroriëntatie van het departement aangekondigd, met als doel OCW verder te ontwikkelen tot een flexibele en naar buiten gerichte organisatie die snel en adequaat kan inspelen op politieke en maatschappelijke vragen. In de bedrijfsvoeringsparagraaf leest u hier meer over.

De opbouw van het jaarverslag 2005 volgt de Rijksbegrotingsvoorschriften. Het jaarverslag is onderverdeeld in een algemeen gedeelte, een beleidsterugblik en een jaarrekening. Een nieuw element in het voorliggende jaarverslag is de verwijzing naar relevante beleidsdocumenten.

DECHARGEVERLENING

Verzoek tot dechargeverlening van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap decharge te verlenen over het in het jaar 2005 gevoerde financiële beheer met betrekking tot de uitvoering van de begroting van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld van haar bevindingen en haar oordeel met betrekking tot:

a. het gevoerde financieel en materieelbeheer;

b. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

c. de financiële informatie in het jaarverslag en de jaarrekening;

d. de departementale saldibalans;

e. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

f. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen, naast het onderhavige jaarverslag en het hierboven genoemde rapport van de Algemene Rekenkamer, de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

a. Het financieel jaarverslag van het Rijk over 2005; dit jaarverslag wordt separaat aangeboden.

b. De slotwet van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over het jaar 2005; de slotwet is als afzonderlijk kamerstuk gepubliceerd.

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen;

c. Het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2005 met betrekking tot de onderzoeken, bedoeld in artikel 83 van de Comptabiliteitswet 2001. Dit rapport, dat betrekking heeft op het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het financieel jaarverslag van het Rijk, wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aangeboden.

d. De verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het financieel jaarverslag van het Rijk over 2005 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2005, alsmede met betrekking tot de saldibalans van het Rijk over 2005 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 84, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001). Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

mede namens

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, tweede lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

LEESWIJZER

Het departementaal jaarverslag 2005 bestaat uit de volgende onderdelen:

A. Een algemeen deel

B. Het beleidsverslag

C. De jaarrekening

D. Bijlagen

A. Het algemeen deel bevat het voorwoord, de dechargeverlening en deze leeswijzer.

B. Het beleidsverslag kent de volgende elementen:

1. Terugblik beleidsprioriteiten

2. De beleidsartikelen

3. De niet-beleidsartikelen

4. Overzichtsconstructies

5. Bedrijfsvoeringparagraaf

1. Terugblik beleidsprioriteiten

In de beleidsterugblik kijken we terug op hoofdlijnen op 2005. 2005 was vooral een uitvoeringsjaar. Met een stagnerende daling van het aantal voortijdig schoolverlaters, maar aan de andere kant bijvoorbeeld meer studenten voor bèta en techniek.

2. De beleidsartikelen

In de begroting 2005 werden de beleidsartikelen volgens de WWW-vragen beantwoord. Voor het jaarverslag over 2005 zijn de Rijksbegrotingsvoorschriften gevolgd die naar aanleiding van het overleg over de evaluatie VBTB zijn aangepast. De aanpassing heeft de toegankelijkheid en beknoptheid van het jaarverslag bevorderd.

3. De niet-beleidsartikelen

Op artikel 17 (Nominaal en onvoorzien) wordt een overzicht gegeven van de verdelingen van tijdelijk geparkeerde middelen, zoals bijvoorbeeld de loon- en prijsbijstelling. De apparaatsuitgaven van het bestuursdepartement, de inspecties en de adviesraden worden op artikel 18 t/m 20 (ministerie algemeen) verantwoord.

4. Overzichtsconstructies

Net als in de begroting 2005 zijn de volgende overzichtsconstructies opgenomen:

• Beroepskolom

• Deltaplan bèta/techniek

• Internationaal beleid

• Arbeidsmarkt en personeelsbeleid

5. Bedrijfsvoeringsparagraaf

In de bedrijfsvoeringparagraaf wordt verslag gedaan over de bedrijfsvoering. De paragraaf bevat tevens de mededeling bedrijfsvoering. Deze heeft betrekking op het financieel en materieel beheer en de daarvoor bijgehouden administraties.

C. De jaarrekening bevat de verantwoordingsstaten en de saldibalans.

Tevens bevat de jaarrekening de verantwoording van de agentschappen Centrale Financiën Instellingen (CFI) en de Nationaal Archief (NA) voorheen Rijksarchiefdienst (RAD).

D. De volgende bijlagen zijn opgenomen:

1. Toezichtsrelaties RWT’s en ZBO’s

2. Toezeggingen aan de Algemene Rekenkamer

3. Publicatieplicht WOPT

4. Afkortingen

5. Trefwoorden

6. Begrippen

B. BELEIDSVERSLAG

1. Inleiding

Het beleid voor onderwijs, cultuur en wetenschap heeft in al zijn verscheidenheid een gemeenschappelijk element: het richt zich op de talenten van mensen. Onder het motto elke leerling is uniek, elke leerling telt, willen we leerlingen de kans bieden om hun talenten optimaal te leren kennen en te gebruiken. Daarbij is naast de vakinhoud ook sociale vorming een doel. De grote belangstelling van leerlingen voor de maatschappelijke stage, maakt duidelijk dat ze betrokken zijn bij de samenleving en daar een positieve bijdrage aan willen leveren.

In de wetenschap is het streven naar excellentie een belangrijke leidraad voor het beleid. Excellente wetenschap ontstaat als gedreven onderzoekstalenten ervaringen uitwisselen, van elkaar leren én proberen elkaar te overtreffen. Daarom worden jonge, getalenteerde mensen uitgedaagd tot een carrière in de wetenschap. Ten slotte draait ook cultuur om talent. Meer mensen moeten kennis kunnen nemen van de kunst die het resultaat is van het talent van kunstenaars en andere professionele creatieven. En meer mensen moeten actief kunnen deelnemen aan kunst en cultuur. Het actieplan Cultuurbereik dat in 2005 van start is gegaan, richt zich daarop.

Het kabinet investeerde het afgelopen jaar fors in de kennissamenleving. Zo is er via de aardgasmeevaller € 1060 miljoen voor kennis, innovatie en onderwijs beschikbaar gekomen. Van de totale aardgasmeevaller kan OCW vooralsnog € 690 miljoen inzetten voor wetenschap, cultureel ergoed en onderwijs. Bovendien streeft het kabinet naar een aandeel voor kennis en innovatie van 50% van de meevallers in het Fonds Economische Structuurversterking (FES). Tegelijkertijd is de aanval ingezet op de uitval. Het aanhoudend hoge aantal voortijdige schoolverlaters vraagt om een intensievere, sectoroverschrijdende aanpak, gebaseerd op praktische oplossingen en actuele kennis van zaken. In het primair en voortgezet onderwijs zijn voorbereidingen getroffen om het achterstandenbeleid beter af te stemmen op de leerlingen die dat het hardst nodig hebben. Voor het vmbo zijn vorig jaar maatregelen aangekondigd om onder meer een betere aansluiting op het mbo mogelijk te maken.

In juli 2005 verscheen de «governancebrief», over de bestuurlijke verhoudingen tussen de verschillende partijen in het onderwijs en de minister. Centrale gedachte in de brief is dat het onderwijs in de eerste plaats een zaak is van docenten, leerlingen, ouders en studenten én van de maatschappelijke omgeving. Dat heeft grote gevolgen voor de OCW-organisatie zelf en voor de omgang met anderen.

Met de afschaffing van het lesgeld voor leerlingen in het voortgezet onderwijs en voor 16- en 17-jarigen in het MBO heeft OCW bijgedragen aan het kabinetsstreven om de lasten voor de burgers te verlichten, en vervalt een belangrijke uitgavenpost voor gezinnen met kinderen. Ongeveer 160 000 ouders van leerlingen profiteren daarvan.

Om het innovatievermogen van het bedrijfsleven – en daarmee de slagkracht van onze economie – te bevorderen, hebben de ministeries van OCW en EZ de wisselwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen gestimuleerd. Een ander speerpunt was valorisatie: het in maatschappelijke en economische meerwaarde omzetten van resultaten van onderzoek.

Dit jaarverslag biedt een bondige verantwoording van het gevoerde beleid in 2005. In paragraaf 2 blikken we in algemene zin terug op het jaar 2005. Leidraad daarbij zijn de beleidsprioriteiten zoals die in de begroting 2005 zijn geformuleerd.

2. Naar een maximale participatie: meer mensen die meedoen

2.1 Voorkomen voortijdig schoolverlaten

Het aantal nieuwe schoolverlaters is nog altijd hoog. In 2005 verlieten 57 000 jongeren voortijdig de school, in 2003 en 2004 waren dit er jaarlijks 64 000. Te veel jongeren ondervinden problemen in hun leerloopbaan, waardoor ze te vroeg stoppen en geen startkwalificatie halen. Met dit lage opleidingsniveau is het voor hen moeilijk om een goede positie op de arbeidsmarkt te verwerven. Scholen en direct betrokkenen uit de praktijk bevestigen dit beeld.

De te beperkte daling van het aantal voortijdig schoolverlaters brengt de realisatie van de Lissabondoelstelling (50% minder voortijdig schoolverlaters in 2010) in gevaar. Daarom heeft het kabinet bij de verdeling van de middelen uit het zogenaamde Fonds Economische Structuurversterking (FES) voor 2006 en 2007 € 400 miljoen gereserveerd voor de aanpak van onder andere taalachterstanden door VVE, leerlingbegeleiding, een betere registratie van de uitvallers, meer praktijk(gericht) onderwijs in het vmbo en mbo en een betere doorstroming van het vmbo naar het mbo. Daarnaast beziet het kabinet of de partiële leerplicht wordt omgezet in een volledige leerplicht. Overige maatregelen zijn te vinden in de brief hierover die de minister en staatssecretaris van Onderwijs in het voorjaar van 2006 naar de Tweede Kamer sturen.

Oprichting projectdirectie Leren & Werken

In maart 2005 is de gezamenlijke projectdirectie Leren&Werken van de ministeries van SZW en OCW van start gegaan. Ook de ministeries van EZ, LNV en V&I leveren mensen en/of middelen voor deze projectdirectie. Een belangrijk doel van Leren & Werken is dat meer mensen hun werk, of het zoeken naar werk, combineren met scholing die tot kwalificaties leidt. De projectdirectie Leren& Werken heeft in 2005 veel contacten gelegd met partijen als werkgevers, scholingsaanbieders, kenniscentra, gemeentes, CWI en UWV. De partijen worden gestimuleerd samenwerkingsafspraken te maken om duale trajecten te realiseren in combinatie met afspraken over Elders Verworven Competenties(EVC)-trajecten en het oprichten van een leerwerkloket. Als gevolg daarvan zijn in 2005 acht intentieverklaringen getekend. Daarin is afgesproken om 9 850 duale trajecten, 6 500 EVC-trajecten en 5 leerwerkloketten te realiseren. Begin 2006 is de mijlpaal van 15 000 duale trajecten bereikt: 15 000 mensen combineren werk met een opleiding, met een startkwalificatie als resultaat.

Vmbo-plannen

In het voorjaar van 2005 stuurde het kabinet de notitie «VMBO: het betere werk; Onderwijs dat hoofd en handen verbindt» naar de Kamer (Kamerstukken II, 30 089, nr. 1). De notitie is een vervolg op Koers VO (Kamerstukken II, 29 200 VIII, nr. 151) en kondigt maatregelen aan die moeten leiden tot meer praktijkgericht onderwijs, meer aandacht voor leerlingen met gedrags- en leerproblemen, vernieuwde onderwijsprogramma’s en examinering, een betere aansluiting op het vervolgonderwijs, en voldoende en goed personeel in moderne, veilige en kleinschalige onderwijsomgevingen. De notitie liep vooruit op het interdepartementaal beleidsonderzoek dat in dezelfde periode werd uitgevoerd naar het vmbo. De IBO-werkgroep constateerde dat er ruimte is om de prestaties van het vmbo te verbeteren. De aanbevelingen richten zich op dat wat de rijksoverheid kan doen. Ze hebben vooral betrekking op een heldere verantwoordelijkheidsverdeling, duidelijk en consequent toezicht, een betere toerusting van vmbo-scholen voor zorgleerlingen, en op beleid dat kan bijdragen aan een beter imago van het vmbo. Het kabinet heeft een groot deel van de aanbevelingen overgenomen.

Vanaf 2005 is in de meerjarenraming structureel circa € 25 miljoen extra uitgetrokken voor het vmbo. Verder kreeg het vmbo in 2005 uit de extra aardgasbaten een heel stevige impuls voor praktijklokalen: € 237 miljoen van de in totaal € 300 miljoen aan FES-geld dat in 2005 beschikaar kwam voor voorgezet en primair onderwijs. Naar praktijksimulatie in het VSO gaat € 27 miljoen en naar de brede school € 36 miljoen.

Vernieuwing en versterking mbo

In 2005 is een belangrijke stap gezet in de vernieuwing van het middelbaar beroepsonderwijs. Kwalificaties worden herzien en het onderwijs aangepast zodat er een betere aansluiting komt tussen onderwijs en arbeidsmarkt en deelnemers meer uitgedaagd worden. Eén van de activiteiten in dit verband is de nieuwe «arbeidsmarktkwalificerende assistentopleiding» (AKA). Deze nieuwe opleiding wordt speciaal ontwikkeld voor risicoleerlingen. Het biedt hen een bredere oriëntatie op de arbeidsmarkt als voorbereiding op verdere doorstroom naar een beroepsopleiding op niveau 2 of op de arbeidsmarkt. In het schooljaar 2005–2006 volgen inmiddels 6 620 deelnemers deze opleiding. Met de zogenaamde «Lambrechtsmiddelen» zijn 13 projecten ondersteund om stageplaatsen te werven voor deze deelnemers. Eind 2005 hebben de sociale partners en het kabinet in het kader van de «Werktop» afspraken gemaakt over onder andere meer stageplaatsen voor het beroepsonderwijs. Het kabinet heeft hierbij toegezegd extra middelen vrij te maken voor deze stageplaatsen, voor simulatieplaatsen voor risicoleerlingen en voor extra begeleiding van deze groep. Verder is in 2005 het wetsvoorstel aangenomen dat per 1 januari 2006 voor risicoleerlingen samenwerkingsconstructies mogelijk maakt tussen instellingen voor voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs.

Ten slotte is in 2005 € 59 miljoen beschikbaar gekomen uit de extra aardgasbaten (het FES) om de aansluiting tussen het MBO en arbeidsmarkt te verbeteren. Het geld gaat onder meer naar docentenstages, leren in bedrijf en ontwikkeling van leermiddelen.

Operatie JONG, jeugdbeleid, jeugdwerkloosheid

Operatie Jong voerde in 2005 een aantal plannen uit, gebaseerd op het document Operatie Jong: sterk en resultaatgericht voor de jeugd (juni 2004) (Kamerstukken II, 29 284, nr. 2). OCW heeft het voortouw bij enkele plannen:

• Meer samenhang in voorzieningen voor kinderen van 0–12 jaar: we hebben praktische instrumenten ontwikkeld en verspreid om de samenwerking tussen openbare bibliotheken en brede scholen te verbeteren. Verder hebben we onder meer de samenwerking tussen cultuur en school gestimuleerd, en gezorgd voor de verspreiding van informatie en kennis in twee nieuwsbrieven en het Jaarbericht 2005 (Kamerstukken II, 29 284, nr. 10). Daarnaast hebben we het project «brede scholen in kleine gemeenten» gerealiseerd en onderzoek uitgevoerd naar knelpunten in wet- en regelgeving voor brede scholen. Ten slotte hebben we een evaluatiemodel laten ontwerpen voor de ontwikkeling van brede scholen. Dat wordt in 10 gemeenten verder getest.

• Versterken zorgstructuur in en rond de school: in 2005 hebben we de toename van het aantal zorgadviesteams in en rond scholen voor primair en voortgezet onderwijs en ROC/AOC-instellingen verder gestimuleerd. Het zorgadviesteam (ZAT) is verreweg de meest voorkomende vorm van samenwerking tussen scholen en externe instellingen. In de regio zijn ook kwaliteitscriteria ontwikkeld die zich richten op borging en samenwerking in het zorgadviesteam. De monitor 2005 van het Landelijk Centrum Onderwijs en Jeugd (LCOJ) laat zien dat het aantal zorgadviesteams flink is toegenomen: in het primair onderwijs van 20% in 2003 naar 63% in 2005, in het voortgezet onderwijs van 89% in 2004 naar 91% in 2005 en in het BVE van 43% in 2004 naar 65% in 2005. Ook laat de monitor zien dat scholen, samenwerkingsverbanden voortgezet onderwijs, gemeenten en provincies onveranderd positief zijn over de resultaten die de ZAT’s boeken. Het overgrote deel van de samenwerkingsverbanden voortgezet onderwijs (80%) is van mening dat de zorgadviesteams over het algemeen de ingebrachte leerlingen (zeer) adequaat en doeltreffend helpen (in 2004 bedroeg dit percentage 62%). Bij de gemeenten vindt 67% dat er (zeer) adequaat en doeltreffend wordt gehandeld. De scholen oordelen zelf ook positief en rapporteren dat er in vergelijking met 2004 sneller begeleiding of hulp wordt geregeld, dat de samenwerking met externe instellingen is verbeterd en voortijdig schoolverlaten is afgenomen.

• De Taskforce Jeugdwerkloosheid en MKB-Nederland hebben gezamenlijk ten opzichte van 2003 eind 2005 ruim 24 000 jongeren extra op een (leer)werkbaan geplaatst. Hiermee is de beoogde doelstelling van 22 500 jongeren gehaald. Daarnaast wordt de verdere invoering van gemeentelijke jongerenloketten gestimuleerd waarin verschillende instanties (CWI, Sociale Dienst, RMC. ROC’s e.d) samenwerken om werkloze jongeren weer zo spoedig mogelijk naar school en/of werk te begeleiden. Daarnaast heeft de Taskforce nog tal van andere activiteiten uitgevoerd, waaronder stimulering van beroepsoriëntatie. Zo wordt samen met de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven de actie «Kom in het leerbedrijf» uitgevoerd waarbij leerlingen uit het vmbo en decanen een bezoek kunnen brengen aan een groot aantal bedrijven.

Herziening gewichtenregeling/achterstandenbeleid

Het Hoofdlijnenakkoord van het kabinet Balkenende II kondigde een herijking aan van het onderwijsachterstandenbeleid, met als doel het onderwijsachterstandenbeleid effectiever en efficiënter te maken. Het huidige gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid wordt in het kader van deze herijking per 1 augustus 2006 beëindigd. Gemeenten blijven wel verantwoordelijk voor de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). Daarnaast zullen gemeenten verantwoordelijk worden voor schakelklassen. Dat zijn tijdelijke voorzieningen voor basisschoolleerlingen met extra grote (taal)achterstanden.

Per 1 augustus 2006 treedt de nieuwe gewichtenregeling in werking (met personele bekostigingsconsequenties in augustus 2007). Bij de huidige gewichtenregeling is etniciteit het criterium voor de toekenning van een schoolgewicht. Bij de nieuwe gewichtenregeling wordt het opleidingsniveau van de ouders het criterium. Daardoor sluit de regeling beter aan bij de feitelijke achterstanden van leerlingen. Dat betekent onder meer dat autochtone achterstandsleerlingen meer aandacht kunnen krijgen. Bovendien helpt de nieuwe regeling om segregatie te voorkomen.

De cumi-regeling VO maakt plaats voor de Regeling Leerplusarrangement VO en Nieuwkomers VO, die zich richt op scholen waar problemen zich ophopen. Het arrangement treedt op 1 augustus 2006 in werking (bekostigingsconsequenties in januari 2007). Ten slotte zijn het afgelopen jaar de voorbereidingen getroffen voor de regeling dat per 2007 nieuwe basisscholen bij de stichting uit maximaal 80% achterstandsleerlingen mogen bestaan. Op 1 augustus 2005 zijn de pilots schakelklassen gestart.

Integratie en veiligheid

Niet alleen onderwijs is een «motor voor integratie» (SCP), maar ook cultuur, media en wetenschap leveren zinvolle bijdragen aan het integratiebeleid. In 2005 is een groot aantal initiatieven ontplooid om de integratie te bevorderen. Naast de herijking van het onderwijsachter-standenbeleid zijn maatregelen getroffen om te bevorderen dat burgerschap en sociale cohesie een duidelijke plaats krijgen in het onderwijs. Verder verscheen in november 2005 het aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006–2010 «Van A tot Z betrokken», dat een brede aanpak aankondigt van het (functionele) analfabetisme in Nederland (Kamerstukken II, 30 300 VIII, nr. 142). In plaats van € 400 000, stellen de bewindslieden van OCW jaarlijks ruim € 4 000 000 beschikbaar voor een aanpak waarmee we laaggeletterdheid ook willen voorkómen. De daling van het aantal volwassenen dat deelneemt aan een basiscursus in de educatie is inmiddels tot staan gebracht.

De invoering van de maatschappelijke stage in het voortgezet onderwijs is een succes. Leerlingen maken in de stage kennis met allerlei aspecten van de samenleving. Dat draagt bij aan hun maatschappelijke betrokkenheid en aan aan hun besef van waarden en normen. In 2005 boden 131 scholen hun leerlingen de mogelijkheid om een maatschappelijke stage te volgen. Dat is al bijna 20% van het totaal aantal scholen. De verwachting is dat in 2006 ruim 60% van de scholen meedoet. In 2007 ontvangen alle scholen extra geld om de maatschappelijke stage op hun school mogelijk te maken.

In het beleidsplan «Interculturele programmering», de Cultuurnota en het Actieplan Cultuurbereik zijn verschillende initiatieven aangekondigd om toenadering, samenwerking en een divers personeelsbeleid binnen de cultuursector te bevorderen.

In reactie op het advies van de Onderwijsraad «Bakens voor spreiding en integratie» is een beleidsnota met de Tweede Kamer besproken (Kamerstukken II, 30 204, nr. 5) waarin maatregelen worden aangekondigd om de segregatie in het onderwijs te verminderen en de integratie te bevorderen. Een van de maatregelen verplicht de scholen met de gemeente te overleggen over hun bijdrage aan de bestrijding van segregatie en bevordering van integratie.

Om de veiligheid in het voortgezet onderwijs te vergroten, investeert OCW vanaf eind 2004 extra in het veiligheidsbeleid. Het gaat onder meer om extra leerlingbegeleiding voor PO en VO en opvangmogelijkheden voor gedragsmoeilijke leerlingen: oplopend tot 1000 extra plaatsen ZMOK-onderwijs en oplopend tot 1500 plaatsen in de reboundvoorzieningen.

2.2 Andere acties op het gebied van maximale participatie

Cultuur en school

Het programma Cultuur en School bevordert de samenwerking tussen scholen en culturele instellingen. In overeenstemming met het onderwijsbeleid staat de vraag van de school daarbij centraal. Tegelijkertijd worden culturele instellingen gestimuleerd om meer vraaggericht te werken. En met succes. Ongeveer 2800 scholen in het primair onderwijs namen in 2005 deel aan de regeling Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs. Daarmee is de doelstelling gehaald. In 2004 waren het er nog 712. Uit de eerste onderzoeksgegevens blijkt dat de deelnemende scholen meer culturele activiteiten ontplooien, dat een groter aantal van hen een zogenaamde Interne Coördinator Cultuureducatie heeft en dat meer scholen beleid op schrift hebben gesteld.

Met de gemeenten en provincies zijn afspraken gemaakt om te stimuleren dat culturele instellingen passende cultuureducatieve activiteiten aanbieden en dat netwerken van scholen en culturele instellingen tot stand komen. Provincies zorgen voor de bovenlokale coördinatie en bemiddeling, en stimuleren de gemeenten tot 90 000 inwoners om een cultuureducatiebeleid te ontwikkelen. Het projectbureau Versterking Cultuureducatie in het primair onderwijs heeft gezorgd voor flankerend beleid, zoals de ontwikkeling van de cursus Interne Coördinator Cultuureducatie.

In het voortgezet onderwijs namen vanaf het schooljaar 2004–2005 twintig scholen deel aan de pilot «cultuurprofielscholen». Steeds meer leerlingen (72% in 2005) gebruiken hun ckv-vouchers. De intensivering op het gebied van cultuureducatie wordt zorgvuldig gemonitord door de Commissie Cultuurprofielscholen en onderzoeksbureau Sardes.

Actieplan cultuurbereik

De nieuwe regeling Actieplan Cultuurbereik (Kamerstukken II, 29 200 VIII, nr. 133) is in 2005 van start gegaan. Doelstelling van het Actieplan cultuurbereik 2005–2008 is het culturele bewustzijn van burgers te versterken. Kunst en cultuur van architectuur tot beeldende kunst en van culturele planologie tot de lokale en regionale omroepen moeten meer publiek bereiken, en meer mensen moeten er actief aan kunnen deelnemen. De regeling voor deze periode biedt meer keuzevrijheid dan voorheen aan gemeenten en provincies en kent een vierjaarlijkse in plaats van een jaarlijkse verantwoording. Op basis van deze regeling hebben de betrokken gemeenten en provincies (in totaal 42) een beschikking ontvangen voor de periode 2005–2008. Voor 2005 hebben zij geld gekregen om de programma’s uit te voeren die ze opgesteld hebben. Aan de programma’s zijn meetbare doelstellingen verbonden. In 2005 is verder een evaluatie- en monitoringtraject opgezet dat zich richt op de analyse van de doelstellingen en programma’s. In 2009 vindt de eindevaluatie plaats.

Mediabeleid

Door digitale technologie veranderen niet alleen het media-aanbod, de productie en distributie van media, maar ook het mediagebruik van mensen. De publieke omroep moet daarop inspelen, wil hij zijn opdracht blijven waarmaken. In juni 2005 presenteerde het kabinet zijn toekomstvisie op de publieke omroep vanaf 2008, Met het oog op morgen.... (Kamerstukken II, 29 800 VIII, nr. 234). Het kabinet pleit daarin voor creatief ondernemerschap van de publieke omroep en stimuleert een optimale prijs/kwaliteitsverhouding. In de toekomstvisie staan de kijker en luisteraar centraal. Om zoveel mogelijk mensen aan de publieke omroep te binden, moeten de publieke programma’s herkenbaar zijn en beter op elkaar worden afgestemd. De programmering moet crossmediaal zijn en op alle platforms worden aangeboden, zodat ze aansluit bij het mediagedrag van het publiek. Daarom heeft de publieke omroep een traject ingezet om het publiek nog beter te bereiken, met verbeterde programmering op radio en televisie. Daarnaast komt er een breed multi-mediaal offensief om beter in te spelen op de behoeften en het andere mediagebruik van jongeren. Het afgelopen jaar hebben minder kijkers afgestemd op de publieke omroep, onder meer omdat deze zijn voetbalrechten verloor en omdat een extra commerciële zender zijn entree maakte. Dit heeft direct gevolgen voor de reclame-inkomsten bij de publieke omroep.

3. Een aantrekkelijk beroep in het onderwijs

In 2005 was de onderwijsarbeidsmarkt in evenwicht. Een belangrijk resultaat, dat te danken is aan economische en demografische omstandigheden, maar ook aan het beleid dat we de afgelopen jaren hebben gevoerd. In juni 2004 is het beleidsplan Een goed werkende onderwijsarbeidsmarkt gepresenteerd, dat gaat over het onderwijspersoneel (Kamerstukken II, 29 200 VIII, nr. 151). Daarin zijn 17 doelstellingen geformuleerd om in 2007 te bereiken dat scholen beter kunnen inspelen op conjunctuurschommelingen op de onderwijsarbeidsmarkt. In 2005 zijn daartoe veel activiteiten in gang gezet en projecten in uitvoering genomen:

• Tien risicoregio’s zijn projecten gestart om hun regionale arbeidsmarktproblemen op te lossen. De werkgevers hebben in de regio met opleidingen, gemeenten, arbeidsvoorziening en bedrijven nadere afspraken gemaakt over matching van vraag en aanbod en over vernieuwing van de organisatie van het onderwijs.

• Scholen hebben meer armslag gekregen voor goed personeelsbeleid. Voor het primair onderwijs is het bedrag gestegen van circa € 300 miljoen (2001) naar € 500 miljoen in 2005. Voor het voortgezet onderwijs gaat het om een bedrag van € 378 miljoen in 2005 (was € 260 miljoen in 2001).

• Het ziekteverzuim onder leraren is verder afgenomen. In het PO ging het ziekteverzuim van bijna 9% (2000) naar 6,58% in 2004 en in het VO van bijna 8% naar 5,57%.

• Vijftien pilotscholen hebben voorbeelden ontwikkeld van meerjarige personeelsplanningen en bekwaamheidsdossiers.

• Alle zeven hbo-lerarenopleidingen voor het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs boden de éénjarige kopopleiding aan.

• De bekwaamheidseisen voor leraren in het primair en voortgezet onderwijs, het middelbaar beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie zijn vastgesteld.

• Belangrijke afspraken zijn gemaakt met VSNU en HBO-raad over de kwaliteitsverbetering van de lerarenopleidingen. De instellingen in het hoger onderwijs en het ministerie zijn inmiddels met de uitvoering begonnen.

• Het Landelijk Platform voor de Beroepen in het Onderwijs is geïnstalleerd.

• Er is een nieuwe meerjarige cao voor het onderwijspersoneel in het primair en voortgezet onderwijs afgesloten.

De komende jaren zijn er geen tekorten te verwachten in het primair onderwijs. In die sector zal sprake zijn van een delicaat evenwicht, met mogelijk regionaal kleine overschotten of tekorten. Voor het voortgezet onderwijs wordt wel een fors tekort voorzien, al vanaf 2007. We zullen samen, scholen, lerarenopleidingen en overheid, alle zeilen moeten bijzetten om het niet zo ver te laten komen.

4. Innovatie en versterking van de (top-)kennisinfrastructuur

Wetenschapsbeleid

Om onze hoge ambities voor de kenniseconomie en de kennissamenleving te kunnen waarmaken, zijn hoog opgeleide mensen nodig. Of het nu gaat om doorbraken in fundamenteel onderzoek of om succesvolle innovatie, alles hangt af van de mate waarin we erin slagen talent de ruimte te geven. In de beleidsnotitie «Onderzoekstalent op waarde geschat» (Kamerstukken II, 30 300 VIII, nr. 11) wordt een samenhangend pakket aan maatregelen aangekondigd om het voor jonge mensen aantrekkelijker te maken om promotieonderzoek te doen, om ons wetenschappelijk talent beter te benutten en om betere carrièreperspectieven te kunnen bieden.

Extra middelen kwamen beschikbaar als gevolg van het Paasakkoord en de FES-meevaller. Deze worden ingezet voor grootschalige onderzoeksfaciliteiten (€ 100 miljoen), een Top Pharma Instituut (€ 130 miljoen), voor versterking van de samenwerking tussen de drie technische universiteiten (€ 50 miljoen) en voor een aantal kleinere projecten ter versterking van de kennisinfrastructuur.

Om de beste onderzoekers en onderzoeksgroepen en de beste samenwerkingsverbanden van bedrijven en kennisinstellingen meer armslag te geven, is vanaf 2007 € 100 miljoen beschikbaar uit de enveloppe Balkenende II. Over de regeling voor deze «smart mix» is overeenstemming bereikt tussen de ministeries van OCW en EZ en tussen NWO en SenterNovem, die de regeling gaan uitvoeren. De regeling is op 7 november 2005 aan de Tweede Kamer gestuurd (Kamerstukken II, 29 338, nr. 40). Op 27 maart 2006 is de definitieve smart mix gepubliceerd. Eveneens vanaf 2007 wordt een bedrag van € 100 miljoen uit de eerste geldstroom van de universiteiten herverdeeld op basis van hun aandelen in de tweede en (delen van de) derde geldstroom. Om te adviseren over verdere inhoudelijke dynamisering is de commissie Dynamisering ingesteld. De commissie betrekt het onderwerp «matching» bij haar advisering en brengt in april 2006 rapport uit.

Wisselwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen wordt onder meer gestimuleerd door kennisvouchers toe te kennen aan met name het midden- en kleinbedrijf. Het ministerie van EZ verstrekt deze vouchers. Het programma TechnoPartner dat OCW samen met EZ uitvoert, werd voortgezet. OCW is verantwoordelijk voor de institutionele component van dit programma en dat leidde ertoe dat universiteiten meer helderheid kregen over hun taken op het gebied van valorisatie: het in maatschappelijke en economische meerwaarde omzetten van resultaten van onderzoek.

De Tweede Kamer ontving een Voortgangsrapportage over de wijze waarop TNO en de Grote Technologische Instituten werken aan een meer vraaggestuurde opzet en een bijbehorend financieringsmodel (Kamerstukken II, 29 338, nr. 41). In de Voortgangsrapportage worden kennisthema’s gedefinieerd waarop ons land in de toekomst een kennispositie moet opbouwen en zijn per thema regievoerende departementen aangewezen.

Voor een aantal maatschappelijk relevante vraagstukken (grote steden, pensioenen en vergrijzing, internationalisering van het recht) is besloten maatschappelijke topinstituten te vormen die de beste kennis samen moeten brengen met kennisvragen van departementen en samenleving.

Deltaplan bèta en techniek

In 2005 heeft de uitvoering van het Deltaplan Bèta/techniek (Kamerstukken II, 30 3000 VIII, nr. 139) vaart gekregen. Het Platform Bèta en techniek heeft niet alleen nieuwe initiatieven ontplooid, zoals het sprint-programma voor het wetenschappelijk onderwijs waarin de tien universiteiten met bèta/technische faculteiten werken aan 15% groei en aan kwalitatieve vernieuwing. Het programma richt zich onder meer op de verbetering van de instroom en doorstroom van bèta/technische studenten. Daarnaast zijn bestaande initiatieven verder uitgebouwd.

In 2005 is de totale instroom in de exacte vakken gestegen. Het aantal eerstejaars in het hbo is licht gedaald, maar daar staat een stijging van het aantal eerstejaars in het wetenschappelijk onderwijs tegenover. Over de hele linie van primair tot wetenschappelijk onderwijs wordt gewerkt aan de vernieuwing van het bèta- en techniekonderwijs. De komende jaren zijn echter nog flinke inspanningen nodig om de doelstellingen te halen.

Creatieve industrie, cultuur en economie

In oktober 2005 is de beleidsbrief «Ons Creatieve Vermogen» (Kamerstukken II, 27 406, nr. 57) naar de Tweede Kamer verzonden. Verschillende bijeenkomsten gingen daaraan vooraf, zoals de conferentie Cultuur en Economie op 28 juni 2005. Ook zijn er verschillende onderzoeken gedaan naar de directe en indirecte effecten van cultuur & creativiteit op de economie. De onderzoeksresultaten zijn gebundeld in het mapping document. Het programma voor de creatieve industrie omvat vijf actielijnen: het aansluitvraagstuk cultuur en economie, de versterking van de financiële condities voor creatieve bedrijven, de verbetering van de randvoorwaarden voor het intellectuele eigendom, de intensivering van de internationalisering en de professionalisering van het cultureel management. Vanaf begin 2006 zullen de eerste resultaten zichtbaar worden.

Informatie- en communicatietechnologie (ict)

In december 2005 vond de EduExchange plaats, een bijeenkomst waar vertegenwoordigers uit het Nederlands onderwijsmanagement zich op de hoogte konden stellen van ontwikkelingen en trends in e-learning en waar ze kennis en ervaring konden uitwisselen met elkaar. Twintig zogenaamde «referentieprojecten» hebben daar hun ervaringen met de afspraken over metadata en/of uitwisselen van educatieve content gepresenteerd aan het veld. APS, Kennisnet en SLO hebben afspraken gemaakt om hun leermiddeleninformatiebronnen te integreren.

In het najaar van 2005 zijn verder verschillende contentstimuleringsprojecten (voor educatieve content op internet) gehonoreerd: 11 projecten in de BVE-sector en 6 projecten in het primair en voortgezet onderwijs. In april 2005 is de Kennisrotonde officieel geopend, een website die zich richt op onderwijsinnovatie met ict. De bekendheid van de Kennisrotonde voldoet aan de verwachtingen. De bekendheid bij de scholen is 18% en bij scholen in samenwerkingsverbanden 52%. In 2005 zijn circa 60 vraagstukken ingediend waarvan 15 vraagstukken zich in de fase van kennisontwikkeling bevinden.

Harmonisatie groen onderwijs

De inzet van het plan van aanpak harmonisatie groen onderwijs (Kamerstukken II, 27 417, nr. 7) dat de ministers van OCW en LNV in augustus 2004 hebben uitgebracht, is de niet noodzakelijke verschillen tussen het groen en het overige beroepsonderwijs weg te nemen en de groene instellingen gelijkwaardige ontwikkelingsmogelijkheden te bieden. Inmiddels zijn belangrijke stappen gezet bij de uitvoering van het plan. Zo zijn er verkenningen uitgevoerd naar het domein «groen onderwijs» en naar de financiering van het groene onderwijs. Stelselwijziging is niet noodzakelijk om de doelen van harmonisatie te bereiken.

Getalenteerde studenten (binnen en buiten Nederland)

Voor de versterking van onze kenniseconomie is het van groot belang om getalenteerde studenten binnen en buiten Nederland aan te trekken en te behouden voor ons hoger onderwijs. Daartoe moet het hoger onderwijs meer gedifferentieerd worden: naast opleidingen die breed toegankelijk zijn voor grote groepen studenten, moeten er excellente opleidingen komen voor studenten die extra gemotiveerd en getalenteerd zijn. In 2005 zijn daarom de experimenten «Ruim baan voor talent» gestart met selectie en differentiatie van collegegeld voor opleidingen met erkende evidente meerwaarde. Een tweede ronde experimenten, met honours programma’s, start in 2006. Verder richten we in 2006 pilots in met centres of excellence, die speciaal zijn bedoeld om talentvolle studenten uit het buitenland aan te trekken.

Ondernemerschap en versterken innovatief vermogen

Er is een krachtige beweging ontstaan om de innovatie in en rond het HBO te versterken en de aandacht voor ondernemerschap in het onderwijs te vergroten. Zo is in 2005 de kennisuitwisseling tussen hogescholen en MKB-bedrijven verder verbeterd door de voortzetting van de RAAK-regeling (Regionale actie en aandacht voor kennisinnovatie). Uit de voortgangsrapportage van de Stichting Innovatie Alliantie (SIA) over 2004 en 2005 blijkt dat RAAK, net als het inzetten van lectoren, een succesvol instrument is om de kennisinnovatiefunctie van het hbo te maximaliseren.

5. Minder regels, meer ruimte en een heldere verantwoording

OCW ontregelt

Het kabinet heeft in het Hoofdlijnenakkoord afgesproken de administratieve lastendruk voor burgers en bedrijven met een kwart te verminderen. OCW voldoet aan deze afspraak: in april 2004 en juni 2005 is de Tweede Kamer geïnformeerd over een pakket aan reductiemaatregelen die de administratieve lasten voor burgers, bedrijven en instellingen met ten minste 25% doet afnemen (Kamerstukken II, 29 546, nr. 1 en 29 546, nr. 1). Zo wordt het gemakkelijker voor het bedrijfsleven om een Erkenning Leerbedrijf aan te vragen. Daarnaast wordt de geldigheidsduur van deze Erkenning verlengd van 2 naar 4 jaar. Dit levert een reductie op van jaarlijks 4,5 miljoen euro. De resultaten van OCW Ontregelt worden in de bedrijfsvoeringsparagraaf gepresenteerd.

Verantwoording en toezicht

De visie op de besturingsrelatie met de OCW-instellingen is neergelegd in de beleidsnotitie «Governance in het onderwijs» (Kamerstukken II, 30 183, nr. 1) van juli 2005. Meer afstand tot meer autonome instellingen is de kernboodschap in deze beleidsnotitie. Ook besteedt de governance-notitie aandacht aan de veranderde eisen die een dergelijke besturingsfilosofie met zich meebrengt voor verantwoording en toezicht. Met de uitwerking van deze eisen is in 2005 gestart. Relevant in dat verband is ook de Kaderstellende Visie op Toezicht van het ministerie van BZK van oktober 2005 waaraan ook OCW een uitwerking zal geven in de OCW-visie op toezicht.

6. Een beeld van het stelsel

Net als vorig jaar bevat het departementale jaarverslag naast de beleidsterugblik op 2005 (de terugblik op de beleidsagenda) ook een korte terugblik op de werking van het bestel. Daarmee krijgt de verantwoordelijkheid van OCW voor het bestel een meer herkenbare plaats. Deze passage schetst de hoofdbeelden van de werking van het bestel, gebaseerd op «Bestel in beeld 2005», een aparte publicatie bij de jaarlijkse publicatie «Kerncijfers OCW».1

Onderwijsbestel

Een van de hoofddoelstellingen van het onderwijs is het voorbereiden van deelnemers op de arbeidsmarkt. De opbrengst – ofwel de doeltreffendheid van het bestel in termen van kwalificatie – ontwikkelt zich positief. Het aandeel hoger opgeleiden stijgt en het aandeel zonder startkwalificatie daalt licht sinds 1998.

Wat de vaardigheden van de leerlingen betreft, behoort Nederland tot de top. Volgens recente internationale onderzoeken naar prestaties van deelnemers in het primair en voortgezet onderwijs (respectievelijk TIMSS en PISA), blijken Nederlandse deelnemers hoog te scoren voor wiskunde en natuurwetenschappen. Nederland behoort op deze gebieden tot de top 10 van de wereld.

Voortijdig schoolverlaten blijft een knelpunt. De Nederlandse kenniseconomie heeft behoefte aan hoger opgeleiden. Naast een stijging van het aandeel hoger opgeleiden is het verder terugdringen van het aandeel jongeren zonder startkwalificatie van belang. Bovendien vraagt ook één van de Lissabon-doelstellingen om een daling van het aantal jongeren zonder startkwalificatie. Nederland is de afgelopen jaren weliswaar dichter bij het EU-streefcijfer gekomen, maar moet nog veel doen om het te bereiken. Terugdringen van voortijdig schoolverlaten is daarbij van groot belang. Het Nederlandse percentage voortijdig schoolverlaters daalt geleidelijk, zoals recente cijfers bevestigen, maar ligt ook in internationaal perspectief nog op een hoog niveau. Voorlopig moet het terugdringen van voortijdig schoolverlaten daarom nog prioriteit krijgen.

De Inspectie rapporteert over de kwaliteit van het onderwijsproces in het primair en voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs (bve). De kwaliteit van het hoger onderwijs wordt beoordeeld door de visitatiecommissies. Het beeld is over de hele linie overwegend positief. Instellingen scoren op de verschillende indicatoren over het algemeen voldoende/goed.

Ook de ouders oordelen over de kwaliteit van het onderwijs, de leraren en de school van hun kinderen. Uit de Onderwijsmeter 2004 blijkt dat zij redelijk positief zijn over het onderwijs en de leraren, en positief over de school van hun kinderen.

Als we kijken naar de toegankelijkheid van het onderwijs, dan zien we dat meer jongeren onderwijs volgen. Verder valt op dat meisjes vaker de leerweg havo/vwo-ho volgen en jongens vaker de leerweg vmbo-mbo. Allochtonen zijn oververtegenwoordigd in de leerweg vmbo-mbo.

Het onderwijs is doelmatig. Nederlandse leerlingen halen relatief hoge resultaten met de beschikbare middelen. Als we de onderwijsuitgaven van Nederland vergelijken met de ons omringende landen, dan valt op dat Nederland in het primair en voortgezet onderwijs gemiddeld minder geld uitgeeft per leerling. Voor het hoger onderwijs liggen de uitgaven gemiddeld juist wat hoger dan in de ons omringende landen.

Stelsels studiefinanciering en tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten

De stelsels studiefinanciering en tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten dragen bij aan de doelstelling om de toegankelijkheid van het onderwijs te waarborgen. Het beleid richt zich op het wegnemen van financiële belemmeringen voor de gedefinieerde doelgroepen in de onderwijsvelden hoger onderwijs, beroeps- en volwasseneneducatie en voortgezet onderwijs. Hierbij is het streven dat iedere studerende die aanspraak kan en wil maken op een beurs of een tegemoetkoming deze ook ontvangt. Het aantal studerenden met studiefinanciering of een tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten is in lijn met de ontwikkeling van het totale aantal leerlingen en studenten.

Terugblik wetenschapsbestel

De kwaliteit van het Nederlandse onderzoek van (publieke) kennisinstellingen is hoog. Het Nederlandse onderzoek behoort – al jaren – tot de wereldtop. Dit blijkt uit citatiescores van publicaties, de visitaties van universitair onderzoek, en de verschillende ranglijsten die zijn opgesteld van de beste universiteiten in Europa. Al moeten die ranglijsten voorzichtig worden gehanteerd.

Het wetenschapsbestel is doelmatig. Er is sprake van zeer goede kwalitatieve prestaties in relatie tot het beschikbare investeringsniveau. Ook de productiviteit van de Nederlandse onderzoeker is naar behoren en dat geldt zeker voor de stijging van de productiviteit in de loop der jaren. Tegelijkertijd moeten we ons realiseren dat Nederland slechts 2% van de kennis die in de wereld wordt geproduceerd voor zijn rekening neemt. Het is dan ook noodzakelijk om elders ontwikkelde kennis te absorberen. Dat vraagt om een goed opgeleide beroepsbevolking.

Internationaal gezien zijn de R&D-uitgaven als deel van het BBP relatief laag ten opzichte van de ons omringende landen. Het verschil ontstaat doordat het private aandeel in de Nederlandse R&D-uitgaven achterblijft. Het kabinet investeert ruimschoots via enveloppemiddelen en FES in publieke R&D.

De onderzoekers zelf zijn de motor van het wetenschapsbestel. Meer dan de helft van de uitgaven in het bestel zijn uitgaven voor personeel. In vergelijking met andere EU-landen moet Nederland nog meer onderzoekers aantrekken. In dit opzicht vormen vrouwen en allochtonen nog een onderbenut potentieel. Nederland heeft vergeleken met andere landen een laag aandeel vrouwen dat wetenschappelijk onderzoek doet, zowel aan de universiteiten, de researchinstellingen als in bedrijven.

Onderzoekers werken in toenemende mate samen met onderzoekers uit andere landen. Onderzoek is van oudsher al een activiteit met een internationaal karakter, maar dit is nog versterkt door de Europese Kaderprogramma’s. Internationale co-publicaties hebben een hogere citatiescore dan de andere soorten publicaties.

Cultuurnotastelsel

Het cultuurnotastelsel is ingericht om de kwaliteit en toegankelijkheid van het cultuuraanbod te borgen. Beide bepalingen zijn opgenomen in de wet. Kwaliteitsborging vindt vierjaarlijks plaats met een integraal advies van de Raad voor Cultuur over alle cultuurnota-instellingen. Toegankelijkheid en spreiding zijn criteria om in aanmerking te komen voor cultuurnotasubsidie. Het stelsel biedt instellingen de garantie dat zij hun werk in continuïteit kunnen uitvoeren: voortaan wordt niet meer jaarlijks, maar vierjaarlijks besloten over subsidieverlening. Aan de hand van jaarverantwoordingen van de instellingen, monitort het ministerie de financiële positie (continuïteit) en de prestaties van de instellingen (doelmatigheid).

In 2004 is, onder andere naar aanleiding van het debat met de Tweede Kamer over de Cultuurnota 2005–2008 een eerste begin gemaakt met een discussie over de cultuurnotasystematiek. Doel is onderzoeken of de cultuurnotasystematiek in zijn huidige vorm en omvang nog steeds het geëigende instrument is om de wettelijke doelen te bereiken en zonodig en in overleg met direct betrokken partijen alternatieven ontwikkelen. Drie vragen staan centraal:

• Welke rol zou de rijksoverheid moeten spelen bij de subsidieverlening in de culturele sector?

• Welke elementen van de cultuurnotasystematiek zouden moeten worden behouden?

• Welke onderdelen moeten beter en hoe zou dat kunnen?

Mediastelsel

De kwaliteit van het mediastelsel is verankerd in de Mediawet, die onder meer de verantwoordelijk-heden en taken beschrijft op het terrein van de publieke omroep, de commerciële omroep en de pers . Het stelsel is ingericht om een onafhankelijk, gevarieerd en kwalitatief hoogwaardig media-aanbod te borgen, dat toegankelijk en betaalbaar is voor alle lagen van de bevolking. Het gaat om aanbod van televisie, radio, kranten, tijdschriften en internet. De wet bevat garanties voor de doorgifte van omroepprogramma’s via de kabel en voor de diversiteit van de programmering. Het Commissariaat voor de Media ziet erop toe dat de omroepen en kabelexploitanten de bepalingen van de Mediawet naleven. Daarnaast adviseert het Commissariaat over de financiële verantwoording van de diverse instellingen (de continuïteit). In 2004 is een aanvang gemaakt met de discussie over de toekomst van de publieke omroep. Doel is te komen tot een visie op de toekomst van de publieke omroep na 2007. Hierbij staan twee kernvragen centraal: wat zou de rol, taak en functie van een publieke omroep in de samenleving moeten zijn? De tweede, daaropvolgende vraag betreft de inrichting van een publieke omroep: hoe kan de maatschappelijke relevantie daarvan het best tot zijn recht komen?

7. Enveloppemiddelen

De onderstaande tabel toont de nieuwe verdeling van de enveloppemiddelen uit de kabinetten Balkenende 1 en 2.

Deze tabel betreft de verdeling van de enveloppemiddelen naar de verschillende beleidsartikelen. Dit is conform de toezegging aan de Kamer in het debat over de financiële verantwoording 2004.

De verdeling van de enveloppemiddelen is als volgt verwerkt. Deze middelen zijn nog inclusief het LNV-aandeel in de enveloppe.

1. PRIMAIR ONDERWIJS

1.1 Algemene beleidsdoelstelling

De algemene beleidsdoelstelling voor het primair onderwijs is dat alle kinderen passend en kwalitatief goed onderwijs krijgen in deugdelijk toegeruste scholen. Het gaat hier om kinderen in de leeftijdscategorie van ongeveer 4 tot 12 (maximaal 14) jaar en jongeren van ongeveer 4 tot en met 19 jaar, die door een handicap of een gedragsstoornis zijn aangewezen op een orthopedagogische en orthodidactische benadering.

Om deze doelstelling te kunnen realiseren is in de Wet op het primair onderwijs (WPO) en de Wet op de expertisecentra (WEC) vastgelegd dat de (rijks)overheid een stelsel van basisscholen, respectievelijk een stelsel van scholen voor het (voortgezet) speciaal onderwijs in stand houdt.

1.2 Budgettaire gevolgen van beleid

De indeling van beleidsdoelen verandert ieder jaar iets. Om bedragen te kunnen vergelijken met het verleden zijn de uitgaven voor ICT opgenomen bij de materiële vergoedingen. De uitgaven voor invoering jaarverslag zijn opgenomen onder overig toerusting en de uitgaven voor de verbreding techniek in het basisonderwijs zijn opgenomen onder overig kwaliteit.

N.B. Door afrondingsverschillen kunnen de getallen niet helemaal optellen tot het totaal.

Toelichting uitgaven

Het verschil tussen de raming en realisatie van de uitgaven voor personeel en materieel wordt veroorzaakt door een stijging van lonen (hogere premies, nieuwe CAO-afspraken, mede in relatie tot de invoering van het nieuwe ziektekostenstelsel en een incidentele eindejaarsuitkering) en compensatie voor de prijsontwikkeling. Het verschil tussen raming en realisatie bij de post «Overig en voorcalculatorische uitdelingen» is het gevolg van het indalen van de loonbijstelling in de personele bekostiging en de prijsbijstelling in de materiele bekostiging.

Voor de «Tussenschoolse opvang» zijn extra middelen uitgetrokken om tegemoet te komen aan het grote aantal inschrijvingen op de regeling.

Voor «Cultuur en school» is budget van het beleidsartikel «Cultuur» (artikel 14) naar «Primair Onderwijs» (artikel 1) overgeboekt.

De oorzaak van de lagere uitgaven voor «Innovatie in het onderwijs» is een kasschuif van 2005 naar 2006. De kasschuif was nodig omdat het proces om een krachtige zelforganisatie tot stand te brengen meer tijd nodig had dan vooraf was ingeschat.

Het verschil tussen de raming en de realisatie voor het «Onderwijs aan leerlingen met een handicap of gedragsstoornis» wordt veroorzaakt door een toename van het aantal geïndiceerde leerlingen.

Het verschil tussen raming en realisatie van de uitgaven voor «Veiligheid op school» betreft een overboeking van € 4,5 miljoen naar artikel 3 («Voortgezet Onderwijs») voor het effect op de leerlingenraming in het voortgezet onderwijs van een vertraging in de realisatie van zmok-plaatsen. Daarnaast is € 1,7 miljoen ingezet voor problemen elders op de begroting. Dit was mogelijk doordat de regeling voor schoolmaatschappelijkwerk iets later is ingegaan dan geraamd.

De hogere programma-uitgaven voor IBG en CFI betreffen de uitvoeringskosten voor de invoering van het onderwijsnummer en voor CFI specifiek de werkzaamheden voor invoering van lumpsum bekostiging in het primair onderwijs.

Toelichting ontvangsten

Er zijn voor circa € 19,6 miljoen meer gelden teruggevorderd op het «Gemeentelijke onderwijsachterstandenbeleid» (GOA) en het «Onderwijs in allochtone levende talen» (OALT) dan geraamd.

1.3 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

1.3.1 Toerusting

De overheid heeft de verantwoordelijkheid om de door haar bekostigde scholen deugdelijk toe te rusten. Hierbij creëert zij de condities waaronder scholen in staat zijn te voldoen aan de kwaliteits- en toegankelijkheidseisen. Het is niet mogelijk om één zinvolle effectindicator, voorzien van een streefwaarde, te noemen voor deze doelstelling. Per beleidsmaatregel is daarom getracht een prestatie-indicator en streefwaarde aan te geven. In onderstaande tabellen zijn enkele kerncijfers voor het primair onderwijs weergegeven.

Scholen

Het primair onderwijs omvat scholen voor basisonderwijs, speciaal basisonderwijs, speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs. Het speciaal basisonderwijs is onderwijs aan leerlingen met leer- en opvoedproblemen. Het speciaal en voortgezet speciaal onderwijs is onderwijs aan leerlingen met een handicap. Dit schooltype is verdeeld naar onderwijssoorten op basis van de soort handicap of onderwijsbelemmering van de leerlingen. In onderstaande tabel is het aantal scholen, verdeeld naar onderwijssoort, weergegeven.

Bron: CFI-tellingen, op teldatum 1 oktober van de respectievelijke jaren.

Leerlingen

De realisatie van de leerlingaantallen in het primair onderwijs wordt weergegeven in tabel 1.3 en tabel 1.4. In tabel 1.5 is de realisatie weergegeven van de gewichtenleerlingen in het basisonderwijs.

Bron: CFI.

* Telling 1-10-2005 is een voorlopige telling.

Bron: referentieraming, raming ambulant begeleide leerlingen op basis van CFI-tellingen, per 1 oktober van de respectievelijke jaren.

* Exclusief visueel gehandicapte kinderen.

** Telling 1-10-2005 is een voorlopige telling.

Bron: CFI-tellingen en referentieraming, op teldatum 1 oktober van de respectievelijke jaren

* Telling 1-10-2005 is een voorlopige telling.

** Raming 2005 is op basis van de bekostigde leerlingen in het kalenderjaar.

N.B. Door afrondingsverschillen kunnen de getallen niet helemaal optellen tot het totaal.

Uitgaven per leerling

Bron: CFI-tellingen, op teldatum 1 oktober van de respectievelijke jaren.

* Berekeningswijze: gesaldeerde uitgaven in de respectievelijke jaren in constante prijzen gedeeld door het aantal leerlingen per 1 oktober van de respectievelijke jaren.

1.3.1.1 Personele vergoedingen

Doelstelling

Scholen zijn in staat voldoende kwalitatief goed personeel aan te stellen.

Beleidsprestaties

De scholen voor primair onderwijs zijn in 2005 bekostigd conform het Formatiebesluit WPO en WEC. Daarmee hebben zij middelen ontvangen om onderwijspersoneel aan te kunnen stellen op hun eigen school. De formatie is toegekend op basis van de leerlingentellingen van 1 oktober in het vorige schooljaar. Daarnaast hebben scholen vrij besteedbare middelen ontvangen voor personele doeleinden (het schoolbudget), waardoor zij ruimte hebben hun personeelsbeleid aan te passen aan de specifieke omstandigheden van de school.

Naast de bekostiging van onderwijspersoneel, heeft het ministerie een aantal maatregelen getroffen om te bevorderen dat er voldoende onderwijspersoneel op de arbeidsmarkt aanwezig is. Deze worden verantwoord op beleidsartikel 9 «Arbeidsmarkt en personeelsbeleid». Hier vindt u ook de verantwoording over de streefwaarden.

In 2005 is speciale aandacht besteed aan het tekort aan schoolleiders. Aan adviesbureau Interstudie is subsidie verstrekt voor een tweede tranche van «Duobanen». Een tweede tranche van het project «Bazen van buiten» (directeuren zonder onderwijsbevoegdheid) is in 2005 afgerond. Er is een regiegroep ingesteld bestaande uit vertegenwoordigers van de organisaties voor bestuur en management, schoolleiders, vakbonden en opleidingen voor schoolleiders en geleid door de NSA (Nederlandse Schoolleiders Academie). In 2005 is onder auspiciën van de regiegroep aan experts opdracht gegeven in samenhang praktijkkaternen te ontwikkelen over diverse thema’s, zoals handreikingen op het gebied van coaching van beginnende directeuren, het anders organiseren van het management (waaronder meerschoolse directies) en het opzetten en uitvoeren van kweekvijvertrajecten.

Wat betreft het verhelderen van de rol en de positie van de schoolleider in het primair onderwijs is in 2005 een modelmanagementstatuut voor schooldirecteuren en voor de centrale directie opgesteld en een conceptstatuut voor het handelen van het schoolbestuur op basis van de principes van goed bestuur.

De NSA heeft conform de opdracht in september 2005 een advies over de bekwaamheidseisen opgeleverd voor de schoolleiders in het primair onderwijs.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Voortgangsrapportage Beleidsplan Onderwijspersoneel 2005 (Kamerstukken 2004–2005, 27 923, nr. 19, Tweede Kamer, bijlage bij brief «Werken in het onderwijs»).

• Werken in het onderwijs; Verslag algemeen overleg van 13 oktober 2005 over acht brieven van minister Van der Hoeven (Kamerstukken 2005–2006, 27 923, nr. 20, Tweede Kamer).

1.3.1.2 Materiële vergoedingen

Doelstelling

Door een vergoeding voor de materiële instandhouding stelt de overheid scholen in staat aan de toegankelijkheids- en kwaliteitscriteria van goed onderwijs te voldoen.

Beleidsprestaties

De financiering is voortgezet inclusief een prijscompensatie en een aanvullende ICT-vergoeding. Scholen zijn in staat de leermiddelen aan te schaffen die voldoen aan de kerndoelen. 95% van de scholen hanteert in 2005 voor taal en rekenen leermiddelen die dekkend zijn voor de kerndoelen. Daarmee is de streefwaarde voor 2005 gerealiseerd.

Er zijn nog geen gegevens over de schoonmaakkwaliteit. De evaluatie van de schoonmaakkwaliteit wordt in de loop van 2006 verwacht.

* Bron: Onderwijsverslag 2004/2005. De systematiek van de Inspectie van het Onderwijs is gewijzigd. Dit leidt in 2004 tot kleine verschillen bij het percentage genoemd in het vorige departementaal jaarverslag. Daarom zijn de gegevens over 2002 en 2003 niet beschikbaar.

** Bron: Onderzoek schoonmaakkwaliteit Primair Onderwijs in Nederland (2002).

1.3.1.3 Informatie- en communicatie technologie (ICT) in het primair onderwijs

Doelstelling

Scholen in het primair onderwijs in staat stellen vorm te geven aan vernieuwingen in het onderwijs, specifiek door de inzet van ICT en Internet in de onderwijspraktijk.

Beleidsprestaties

De scholen hebben de aanvullende vergoeding voor ICT op de materiële instandhouding ontvangen. Deze kunnen zij naar eigen inzicht inzetten. De ICT-vergoeding is opgenomen in de bekostiging van het primair onderwijs. Voor indicatoren en streefwaarden wordt verwezen naar artikel 10 «Informatie- en Communicatietechnologie)».

1.3.1.4 Invoering lumpsumfinanciering in het primair onderwijs

Doelstelling

Het doel voor 2005 was om scholen en schoolbesturen voor te bereiden op de invoering van lumpsumfinanciering, zodat zij aan het eind van het traject «Invoering lumpsum» in staat zullen zijn integraal beleid te voeren. Daarbij gaat het om strategische beleidsvoering (meerjarig) waarbij de verbinding wordt gelegd tussen onderwijskundig-, personeels- en financieel beleid.

Beleidsprestaties

Op basis van een nulmeting is een set criteria samengesteld om te beoordelen of het beleidsvoerend vermogen bij besturen voldoende is om lumpsum in te voeren. De vorderingen worden verdeeld in drie categorieën: groen, geel en rood. Met de Tweede Kamer is als streefwaarde afgesproken dat 95% van de besturen in december groen zou scoren. Uit evaluatie in december 2005 is gebleken dat 80% van de schoolbesturen groen scoort, dus goed op koers is met de voorbereidingen voor lumpsumfinanciering. In 2005 richtten de voorbereidingen zich vooral op de kwaliteit van de administratieve organisatie en het financiële beleid. Op het terrein van medezeggenschap moeten nog vorderingen worden gemaakt.

Bron: Projectbureau lumpsumfinanciering.

De pilots en het flankerend beleid zijn in 2005 voortgezet. De code van goed bestuur is opgesteld en wordt al door veel besturen als uitgangspunt genomen voor het bestuurlijk handelen. De WPO en de WEC zijn gewijzigd in verband met de invoering van de lumpsumbekostiging en de wijziging van de bekostigingsbesluiten is aan de Tweede Kamer voorgelegd. Er is voorzien in een budgettair neutrale overgangsregeling. Daarnaast komt er een vangnet. Het meetjaar 2004–2005 is afgerond en daarmee zijn de lumpsumbedragen en herverdeeleffecten bepaald voor de toepassing van de overgangsregeling.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Voortgangsrapportage lumpsumbekostiging in het primair onderwijs (Kamerstukken 29 399, nr. 10, 13 oktober 2005).

• Voortgangsrapportage lumpsumbekostiging in het primair onderwijs (Kamerstukken 29 736, nr. 41, 22 december 2005). In de brief is voorgesteld over te gaan tot invoering per 1 augustus 2006, immers 80% van de besturen is daar nu aan toe. Wel moet nog 20% van de besturen flink aan de slag, maar daar is ook nog tijd voor. Daarom zijn gerichte aanvullende acties voorgesteld om ervoor te zorgen dat alle besturen op tijd klaar zijn. Op basis van deze rapportage heeft de Tweede Kamer inmiddels ingestemd met invoering per 1 augustus 2006 en met de gerichte aanvullende acties.

N.B. Door afrondingsverschillen kunnen de getallen niet helemaal optellen tot het totaal.

1.3.1.5 Invoering jaarverslag

Doelstelling

Om bij meer autonomie de rechtmatigheid van bestedingen te kunnen waarborgen en inzicht te krijgen in de vermogenspositie van scholen, wordt de wijze van verantwoording aangepast.

Beleidsprestaties

De verantwoording is aangepast. Met ingang van 1 januari 2005 is het jaarverslag ingevoerd. Het verslagjaar 2005 is een overgangsjaar. Scholen/besturen zullen zich over het verslagjaar 2005 moeten verantwoorden via een beperkte «aanvraag vaststelling rijksvergoeding» (avr) en via twee onderdelen van het jaarverslag. In 2004 is een netwerk van ambassadeurs opgezet. Deze hebben hun werkzaamheden (het verspreiden van kennis en het vormen van een aanspreekpunt voor de scholen) in 2005 gecontinueerd.

Het jaarverslag geldt voor alle scholen. Het definiëren van een kwantitatieve streefwaarde is niet zinvol.

1.3.1.6 Schoolbegeleiding

Doelstelling

Het doel is scholen in staat te stellen ondersteuning te vragen bij het invoeren van onderwijsvernieuwingen en het oplossen van problemen in het onderwijsleerproces. Ondersteuning kan zowel bestaan uit leerlingbegeleiding als uit systeembegeleiding.

Beleidsprestaties

Gemeenten houden schoolbegeleidingsdiensten in stand, bij wie scholen ondersteuning kunnen vragen en krijgen. Om scholen beter in staat te stellen zelf te laten vaststellen of en bij wie zij schoolbegeleiding inkopen, is een wetsvoorstel ingediend. Door amendering van het wetsvoorstel moest dit worden voorgelegd aan de Europese Commissie. Hierdoor is de invoering uitgesteld tot 1 augustus 2006. Het wetsvoorstel is inmiddels doorgestuurd naar de Eerste Kamer. Als gevolg van het uitstel van de wetswijziging is het in de begroting aangekondigde overleg met de Inspectie van het Onderwijs over het toezicht nog niet van start gegaan.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Wetsvoorstel invoering vraagfinanciering schoolbegeleiding (Kamerstukken II, 2004–2005, 29 875, nr. 2)

1.3.1.7 Tussenschoolse opvang

Doelstelling

Het doel is dat het overblijven wordt verzorgd door geschoolde overblijfmedewerkers. De professionalisering van overblijfmedewerkers moet bijdragen aan de verbetering van de kwaliteit van het overblijven. Het streven is erop gericht dat in 2005 5000 overblijfmedewerkers een korte cursus of opleiding tot overblijfmedewerker volgen.

Beleidsprestaties

In 2005 hebben in totaal 9 560 overblijfmedewerkers een korte cursus gevolgd en 950 overblijfmedewerkers een langere opleiding. In totaal zijn in 2005 dus 10 510 overblijfmedewerkers geschoold. Daarmee is het streefcijfer verdubbeld.

De verantwoordelijkheid voor het (laten) organiseren van een overblijfvoorziening komt vanaf 1 augustus 2006 bij de schoolbesturen te liggen. Hiertoe is in 2005 een wetsvoorstel tot wijziging van artikel 45 van de Wet op het primair onderwijs bij de Tweede Kamer ingediend.

Van de € 200 miljoen voor extra kinderopvang is een bedrag van € 30 miljoen voor tussenschoolse opvang van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ter beschikking gekomen. Met het ministerie van SZW is afgestemd onder welke voorwaarden dit bedrag aan de scholen in 2006 ter beschikking wordt gesteld. Aan de schoolbesturen is een brief verzonden waarin staat vermeld welk bedrag er nu totaal beschikbaar is voor tussenschoolse opvang. De schoolbesturen zijn tevens verzocht de bestede middelen te verantwoorden zoals zal worden opgenomen in de wet kinderopvang die vanaf 1 augustus 2006 van kracht wordt.

Bron: aanvragen subsidieregeling scholing overblijfmedewerkers (CFI).

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Wijziging van artikel 45 van de Wet op het primair onderwijs bij de Tweede Kamer ingediend (Kamerstukken 2005–2006, 30 406, nr. 2).

1.3.2 Kwaliteit

Het primair onderwijs moet kwalitatief van een dusdanig niveau zijn, dat het de leerling voorbereidt op de Nederlandse samenleving en het de leerling mogelijk maakt naar die vorm van voortgezet onderwijs te gaan, die het beste aansluit bij zijn of haar talenten. In het «Onderwijsverslag 2004–2005» Inspectie van het Onderwijs wordt nader ingegaan op de kwaliteit van het onderwijs. In het vervolg van deze paragraaf worden, voor zover mogelijk per beleidsmaatregel streefwaarden geformuleerd bij de door de Inspectie van het Onderwijs gehanteerde kwaliteitskenmerken voor goed basisonderwijs.

1.3.2.1 Zwakke scholen

Doelstelling

Scholen die door de Inspectie van het Onderwijs als zeer zwak zijn gekwalificeerd, zo snel mogelijk weer op een goed kwaliteitsniveau brengen.

Beleidsprestaties

Tot nu toe wordt het beleidsdoel gehaald. De verwachting is dat dit zo blijft. De instrumenten van de Inspectie van het Onderwijs zoals risicoanalyse en vroegsignalering zijn hierop gericht.

De Inspectie van het Onderwijs houdt sinds 2003 bij hoe lang scholen zeer zwak zijn en in een geïntensiveerd toezichttraject zitten. Er zijn in 2005 bij twee scholen OKV’s (onderzoek naar kwaliteitsverbetering) uitgevoerd. Beide scholen zijn weer van voldoende kwaliteit. In 2005 heeft de Inspectie van het Onderwijs geen school gemeld. Scholen worden op eigen kracht weer van voldoende kwaliteit.

Het departement heeft in 2005 in samenwerking met de Inspectie van het Onderwijs een aantal maatregelen genomen die de snelheid en effectiviteit van de aanpak van zeer zwakke scholen vergroten. Het doel hiervan is te voorkomen dat te veel scholen te lang zeer zwak zijn. Deze maatregelen zijn toegelicht in de hieronder genoemde brieven aan de Tweede Kamer. Het gaat onder andere om het eerder signaleren van scholen die dreigen zeer zwak te worden, het toezicht houden op bestuur en management, het verkorten van de periode van geïntensiveerd toezicht, zodat scholen eerder het bestuurlijk natraject ingaan, het beter en sneller informeren van ouders.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Brief «bestuurlijke natrajecten zeer zwakke scholen», Kamerstukken 2005/06, 30 300 VIII, nr. 82.

• Brief «effectiviteit van de aanpak van zeer zwakke scholen», Kamerstukken 2005/06, 29 800 VIII, nr. 200.

1.3.2.2 Vergroten van de kwaliteitszorg

Doelstelling

Het systematisch in kaart brengen van de kwaliteit biedt scholen zicht op sterke en zwakke punten van de organisatie. Scholen kunnen deze kennis benutten om richting te geven aan bijvoorbeeld innovatie. Het streven is dat in 2006 50% van de scholen een goede kwaliteitszorg hebben.

Beleidsprestaties

Steeds meer scholen benutten een kwaliteitszorgsysteem om sterke en zwakke punten van de organisatie in beeld te brengen. In het schooljaar 2004/2005 is het percentage scholen dat een voldoende systeem van kwaliteitszorg heeft, gelijkgebleven aan het percentage over het schooljaar 2003/2004.

Bron: Onderwijsverslag 2004/2005.

* N.B.: De systematiek van de Inspectie van het Onderwijs is gewijzigd. Dit leidt in 2004 tot kleine verschillen bij het percentage genoemd in het vorige departementaal jaarverslag. Daarom zijn de gegevens over 2002 en 2003 niet beschikbaar.

¹ In begroting 2005 was als streefwaarde de doelstelling van Q*Primair overgenomen dat 80% van de scholen de kwaliteit van haar onderwijs systematisch bewaakt en maatregelen neemt om de kwaliteit te behouden en zonodig te verbeteren. De Inspectie van het Onderwijs van het onderwijs beoordeelt tijdens haar toezicht of scholen hieraan voldoen. Indien scholen hieraan voldoen leidt dit nog niet zondermeer tot een positief oordeel over de kwaliteitszorg. De Inspectie van het Onderwijs kijkt naar meerdere indicatoren van kwaliteitszorg. De verschillen tussen de definities leiden ertoe dat de doelstelling van Q*Primair niet kan dienen als streefwaarde bij de gekozen basiswaarde. Omwille van de continuïteit (het onderwijsverslag wordt jaarlijks opgesteld) is er vanaf de begroting 2006 voor gekozen bij zowel de basiswaarde als de streefwaarde uit te gaan van de beoordeling van de Inspectie van het Onderwijs.

Het project Q*Primair ondersteunt scholen bij het verbeteren van hun kwaliteitszorg en is in 2005 voortgezet. Speciale aandacht is er voor de rol van kwaliteitszorg bij interne en externe verantwoording en schoolontwikkeling. De werkzaamheden van Q*Primair worden gemonitord om de ontwikkeling bij scholen te meten. In 2005 is vanuit Q*Primair gewerkt aan pilots waarin scholen ervaringen opdoen met collegiale visitaties.

1.3.2.3 Schooltijden

Doelstelling

Er moet voor alle leerlingen voldoende onderwijstijd zijn om hen in staat te stellen hun talenten optimaal te ontwikkelen. Daartoe moeten alle scholen minimaal 7 520 uur onderwijs over acht leerjaren aanbieden.

Beleidsprestatie

De Tweede en Eerste Kamer hebben ingestemd met de voorstellen om schoolbesturen meer keuzevrijheid te geven bij de inrichting van de onderwijstijd. Om dit mogelijk te maken worden de «Wet op het primair onderwijs», de «Wet op de expertisecentra» en de «Wet medezeggenschap onderwijs 1992» aangepast. Deze wetswijziging gaat naar verwachting in op 1 augustus 2006.

Verwijzing naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Wijziging van de «Wet op het primair onderwijs», de «Wet op de expertisecentra» en de «Wet medezeggenschap onderwijs 1992» ten behoeve van meer keuzevrijheid voor de scholen bij de inrichting van de onderwijstijd; Gewijzigd voorstel van wet. Eerste kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 733, A.

1.3.2.4 Kerndoelen

Doelstelling

Kerndoelen beschrijven welke ambitie de samenleving met het basisonderwijs heeft. Ze beschrijven wat kinderen door de basisschool moet worden bijgebracht om te kunnen functioneren in de maatschappij en om zich verder te kunnen ontwikkelen in het vervolgonderwijs.

Beleidsprestaties

Het percentage scholen dat voor Nederlands en rekenen leermiddelen hanteert die dekkend zijn voor de kerndoelen is van 94% in schooljaar 2003/2004 gestegen naar 95% in schooljaar 2004/2005. De streefwaarde van 95% in 2004/2005 is gerealiseerd.

Bron: Onderwijsverslag 2004/2005

* N.B.: De systematiek van de Inspectie van het Onderwijs is gewijzigd. Dit leidt in 2004 tot kleine verschillen bij het percentage genoemd in het vorige departementaal jaarverslag. Daarom zijn de gegevens over 2002 en 2003 niet beschikbaar.

In 2005 is de herziening van de kerndoelen basisonderwijs uit 1998 voltooid. Deze zullen per begin 2006 kracht van wet hebben.

De financiering via het lumpsumbudget materiële instandhouding is voortgezet. Er zijn methoden beschikbaar om scholen te ondersteunen bij de implementatie van de kerndoelen in de onderwijspraktijk. Ook andere instrumenten zoals leerlijnen en tussendoelen worden aangepast aan de herziene kerndoelen.

OCW stimuleert ontwikkeling van leerlijnen en tussendoelen en leerlingvolgsystemen via de SLOA-middelen (zie artikel 3 «Voortgezet Onderwijs») en via projectsubsidies aan het Freudenthal Instituut en het Expertise Centrum Nederlands.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Wijziging van de «Wet op het primair onderwijs», de «Wet op de expertisecentra» en de «Wet op het voortgezet onderwijs» in verband met de bevordering van actief burgerschap en sociale integratie en van de «Wet op het primair onderwijs» in verband met het bieden van meer ruimte voor het invullen van expressieactiviteiten en het invoeren van de mogelijkheid dat het onderwijs mede de Duitse of Franse taal omvat. (Kamerstukken II, 2004–2005, 29 959, nr. 7)

1.3.2.5 Techniek in het basisonderwijs

Het doel van «Techniek in het basisonderwijs» is het aantrekkelijk maken van bèta- en techniekonderwijs voor meer leerlingen, vooral meisjes en allochtonen. Voor de verantwoording wordt verwezen naar de «Overzichtsconstructie Deltaplan Bèta/techniek» (artikel 6, Hoger Onderwijs).

1.3.2.6 Cultuur en school

Het doel van «Cultuur en school» is een bijdrage te leveren aan de culturele vorming van kinderen. Daarbij wordt gestreefd naar een structurele verankering van cultuureducatie in het onderwijsprogramma. Voor de verantwoording wordt verwezen naar artikel 14, Cultuur.

1.3.2.7 Innovatie in het primair onderwijs

Doelstelling

Stimuleren van schoolontwikkeling en innovatie met als doel de kwaliteit van het onderwijs aan leerlingen te verhogen.

Beleidsprestaties

Zes projectorganisaties hebben in 2005 een «Raamplan Innovatie» opgesteld met als doel het op gang brengen van een krachtige innovatiebeweging van onderop, waarin scholen elkaar helpen en stimuleren om de kwaliteit van hun onderwijs te vergroten. In dit raamplan wordt de oprichting van kennisgemeenschappen en uitvoering van innovatieprojecten gestimuleerd. Gestart is met de oprichting van het «PO platform Kwaliteit- en Innovatie», waar de bestuurlijke verantwoordelijkheid zal komen te liggen voor de inrichting en uitvoering.

Op basis van trendonderzoek en gesprekken met het veld zou bekeken worden wat zinvolle streefwaarden en indicatoren zijn. Deze zijn echter nog niet geformuleerd. Uit het onderzoek en de gesprekken blijkt dat op dit moment geen adequate meetinstrumenten beschikbaar zijn om de meerwaarde van innovatief onderwijs te beoordelen. In 2006 wordt wel vergelijkend onderzoek uitgevoerd naar de verschillen tussen traditioneel en innovatief onderwijs. Op basis van het «Raamplan Innovatie» worden in 2006 streefwaarden op het niveau van «output» geformuleerd.

1.3.2.8 Verhogen zwemvaardigheid

Doelstelling

Kinderen moeten beter worden voorbereid op de Nederlandse waterrijke samenleving. Het bezit van een zwemdiploma is een goede indicator van de zwemvaardigheid. Het streven was dat in 2005 95% van de kinderen in de gemeenten die deelnemen aan het traject «Verhogen zwemvaardigheid» de basisschool verlaat met een zwemdiploma.

Beleidsprestaties

Uit de evaluatie van de regeling («Het hoofd boven water houden...» van juli 2005) blijkt dat in de deelnemende gemeenten, 89% van de leerlingen in groep 8 tenminste een zwemdiploma A heeft. Omdat de deelnemende gemeenten in de periode 2002 tot en met 2004 onvoldoende tijd hebben gehad om resultaten te realiseren bij hun programma’s voor verbetering van zwemvaardigheid, werd de regeling ook in 2005 voortgezet. Uit de evaluatie blijkt echter dat de doelstelling dat 95% van de leerlingen met een zwemdiploma de basisschool verlaat, niet wordt gehaald.

De nulmeting uit de begroting 2005 betrof een landelijke steekproef en had niet betrekking op de gemeenten die deelnemen aan de regeling. Om die reden is de basiswaarde niet geschikt. De deelnemende gemeenten konden geen gegevens over de beginsituatie overleggen en daardoor is niet duidelijk of er werkelijk sprake is van een verbetering van de zwemvaardigheid.

Bron: «Het hoofd boven water houden...», De stimuleringsregeling zwemvaardigheid 2002 2005 geëvalueerd, Conclusies en aanbevelingen van de Stuurgroep Zwemvaardigheid (1) en Beknopte samenvatting van het eindrapport, samenstelling drs. B. Boon (aXXio) en drs. W. van Montfort (NISB), augustus 2005, pag. 3.

Ook in 2005 hebben de deelnemende gemeenten een specifieke uitkering ontvangen en zijn er voorlichtings- en uitwisselingsbijeenkomsten georganiseerd. In 2003, 2004 en 2005 zijn voortgangsrapportages gepubliceerd ten behoeve van de monitor van het proces. De laatste rapportage («Het hoofd boven water houden...» van juli 2005) was tevens een evaluatie van de regeling. De specifieke uitkering wordt niet voortgezet.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• «Stimulering Zwemvaardigheid», Brief met kenmerk Kamerstukken II, 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 85.

1.3.3 Toegankelijkheid

Onderwijs helpt kinderen hun talenten te ontwikkelen. Daarom wordt een stelsel van scholen in stand gehouden dat het voor alle kinderen mogelijk maakt onderwijs te volgen dat bij hen past.

1.3.3.1 Onderwijsachterstandenbeleid

Doelstelling

Het bestrijden en voorkomen van negatieve effecten op leer- en ontwikkelingsmogelijkheden van leerlingen die het gevolg zijn van sociale, economische en culturele omstandigheden. Voor de periode 2002–2006 zijn in het landelijk beleidskader gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid de volgende streefwaarden geformuleerd: (1) Deelname aan VVE-programma’s door 50% van de doelgroep in 2006; (2) Reductie van de taalachterstand bij de doelgroep van 25% in 2006 ten opzichte van niet-doelgroepleerlingen.

Beleidsprestaties

Op dit moment zijn er nog geen macrogegevens beschikbaar over het percentage doelgroepleerlingen dat deelneemt aan VVE-programma’s. Vanaf 2006 zal een monitor VVE opgezet worden en doorlopen tot in ieder geval 2010. Uit gemeentelijke gegevens blijkt wel dat we op koers zijn. Sardes heeft op basis van de gegevens die afkomstig zijn van de Vliegende Brigade een onderzoek uitgevoerd onder ongeveer 20 VVE-gemeenten. Hieruit bleek dat het totale deelnamepercentage doelgroepkinderen aan VVE (geëxtrapoleerd) 52% is. De deelname aan de voorschool is daarbij het grootst.

Uit PRIMA gegevens (2004) blijkt dat de taalachterstand van de verschillende groepen achterstandsleerlingen afneemt, het meest bij de Turkse en Marokkaanse achterstandsleerlingen. Pas in 2006 zijn er weer PRIMA gegevens beschikbaar. Tussentijds zijn geen gegevens beschikbaar.

De eindrapportages onderwijskansenbeleid van de G4 zijn in 2005 afgerond en geanalyseerd. Hieruit blijkt dat de meeste scholen belangrijke resultaten hebben geboekt: zowel het primaire proces als het secundaire proces zijn verbeterd. De cito-eindtoetsscores laten zien dat scholen die aan het begin van het onderwijskansenbeleid de grootste achterstanden hadden, in de afgelopen vier jaar de grootste vooruitgang hebben geboekt. De Turkse leerlingen doen het relatief het beste.

De rapportages laten zien dat er ook in het Voortgezet Onderwijs belangrijke verbeteringen zijn.

Bron: Bereik doelgroepkinderen in de voor- en vroegschoolse educatie, beredeneerde schatting, Sardes Vliegende brigade juni 2005.

De financiering aan gemeenten (GOA) en scholen (gewichtenregeling) is voortgezet. De ombuiging op het GOA-budget is doorgevoerd. Gemeenten voeren lokale plannen uit (als gevolg van de ombuiging zijn deze lokale plannen aangepast). Het wetsvoorstel «Onderwijsachterstanden» is ingediend bij de Tweede Kamer. De Tweede Kamer heeft groen licht gegeven voor de uitvoering van de voorstellen voor de herijking van de gewichtenregeling per 1 augustus 2006. Op 1 augustus 2005 zijn de pilots schakelklassen gestart.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Verslag van een «Algemeen Overleg aanpak onderwijsachterstandenbeleid», 23 november 2005 (Kamerstukken 2004–2005, 27 020, nr. 55).

• Lijst van vragen en antwoorden «aanpak onderwijsachterstandenbeleid» (Kamerstukken 2004–2005, 27 020, nr. 53).

• Brief minister «aanpak onderwijsachterstanden», toelichting op de financiële effecten (Kamerstukken 2004–2005, 27 020, nr. 51).

• Brief minister «aanpak onderwijsachterstanden», herijking gewichtenregeling (Kamerstukken 2005–2006, 27 020, nr. 50).

• Verslag van een «Algemeen Overleg aanpak onderwijsachterstandenbeleid», 23 juni 2005 (Kamerstukken 2004–2005, 27 020, nr. 48).

• Brief minister over «nieuwe gewichtenregeling in het basisonderwijs» (Kamerstukken 2004–2005, 27 020, nr. 45).

N.B. Door afrondingsverschillen kunnen de getallen niet helemaal optellen tot het totaal.

Box 1.1: Operatie Jong

Doelstelling

Operatie Jong is een samenwerkingsverband van zes ministeries, bedoeld om samenhang in het jeugdbeleid te bevorderen, belemmeringen weg te nemen en goede voorwaarden te creëren voor de ontwikkelingskansen van alle kinderen. OCW is bij nagenoeg alle thema’s van de jeugdagenda zoals die 31 oktober 2003 aan de Kamer is gestuurd, actief betrokken. Door samenhang tussen voorzieningen voor alle kinderen van 0 tot 12 jaar te bevorderen, worden kansen gecreëerd en problemen voorkomen, vooral voor kinderen die het risico lopen maatschappelijk uit te vallen. Het gaat dan om

• het tijdiger signaleren van het risico op maatschappelijke uitval, waarna de meest geëigende expertise snel wordt ingezet.

• het slechten van drempels tussen zorgstructuren in en om de school

• het zo beleggen van verantwoordelijkheden dat geen kind meer tussen wal en schip valt.

Via plannen van aanpak per thema zijn concrete, aan een streeftermijn gebonden opbrengsten geformuleerd, opdat nog deze kabinetsperiode aantoonbaar verbetering is aangebracht in de kansen voor kinderen.

Beleidsprestaties

De activiteiten uit deze plannen van aanpak zijn op koers. In 2005 zijn er praktische instrumenten ontwikkeld en verspreid om de samenwerking tussen openbare bibliotheken en brede scholen te verbeteren. Een derde van de scholen in het primair onderwijs hebben in 2005 gebruik gemaakt van de subsidieregeling «versterking cultuureducatie» om de samenwerking tussen cultuur en school te stimuleren. Om de communicatie- en kennisinfrastructuur te versterken zijn twee nieuwsbrieven «van nul tot twaalf» uitgebracht. Er is een onderzoek uitgevoerd naar knelpunten in de wet- en regelgeving voor 0- tot 12-jarigen. Er zijn modellen voor samenwerking in zorgstructuren in en om de school ontwikkeld en verspreid. En samenwerkingsverbanden zijn ondersteund in de kwaliteitsverbetering van hun zorgnetwerk. De ontwikkelingen in het primair onderwijs worden meegenomen in de LCOJ-zorgmonitor van 2006. Zie ook de paragrafen over brede school en tussenschoolse opvang.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Kabinetsreactie adviezen Jeugdbeleid (Kamerstukken 2003–2004, 29 284, nr. 1).

• Operatie Jong, plannen van aanpak, thema samenhang in voorzieningen voor kinderen van 0 tot en met 12 jaar (Kamerstukken 2003–2004, 29 284, nr. 5).

• 1e Voortgangsrapportage Operatie Jong (Kamerstukken 2004–2005, 29 284, nr. 10).

• Versnellingenbrief Operatie Jong (Kamerstukken 2004–2005, 29 284, nr. 14).

• Brief uitvoering motie van Aartsen/Bos (Kamerstukken 2004–2005, 30300 VIII, nr. 137).

1.3.3.2 Weer samen naar school: onderwijs aan leerlingen met een specifieke zorgbehoefte

Doelstelling

Zoveel mogelijk leerlingen met een specifieke zorgbehoefte zorg en onderwijs op maat bieden en hen in de gelegenheid stellen hun schoolloopbaan waar mogelijk in het reguliere basisonderwijs af te ronden.

Daartoe moeten alle scholen voor primair onderwijs een goede zorgstructuur hebben en moeten zij in staat zijn om te gaan met verschillen tussen leerlingen. Leerlingen die niet binnen het reguliere basisonderwijs kunnen blijven, dienen op de uiterste plaatsingsdata op een school voor speciaal basisonderwijs terecht te kunnen.

Beleidsprestaties

Uit het onderwijsverslag blijkt dat de gestelde doelen zijn bereikt. Meer dan 47% van de scholen is in staat om te gaan met verschillen tussen leerlingen. Daarmee is de streefwaarde van 45% gehaald. Het project om de wachtlijsten in het sbao op te lossen is succesvol afgerond. Het aantal scholen met een goede zorgstructuur is 76%.

Bron: Onderwijsverslag 2004/2005

* N.B.: De systematiek van de Inspectie van het Onderwijs is gewijzigd. Dit leidt in 2004 tot kleine verschillen bij het percentage genoemd in het vorige departementaal jaarverslag. Daarom zijn de gegevens over 2002 en 2003 niet beschikbaar.

De financiering van alle scholen via een vast bedrag zorgformatie per leerling is voortgezet (op basis van de WPO). De stuurgroep WSNS+ heeft ook in 2005 maatregelen uitgevoerd om de kwaliteit van de zorg in het primair onderwijs te verbeteren. De resultaten van de proefprojecten waarmee bekeken wordt hoe het toezicht op de kwaliteit van de samenwerkingsverbanden deel uit kan gaan maken van het reguliere inspectieonderzoek, zijn pas in de loop van 2006 bekend. Op basis van deze resultaten zal worden bekeken of nadere maatregelen noodzakelijk zijn.

Naar aanleiding van de brede evaluatie van de eerste resultaten van de invoering LGF, in samenhang met WSNS en het onderwijsachterstandenbeleid, zijn plannen ontwikkeld om tot een betere afstemming van de verschillende trajecten te komen. Zie ook paragraaf 1.3.3.3.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Regeling leerlinggebonden financiering; Notitie met concrete voorstellen voor de korte termijn over o.a. vereenvoudiging indicatiestelling LGF en opvang leerlingen met gedragsproblemen (Kamerstukken 27 728, 2004–2005, nr. 81).

• Vernieuwing van de zorgstructuren in het funderend onderwijs (Kamerstukken 27 728, 2005–2006, nr. 85).

1.3.3.3 Onderwijs aan leerlingen met een handicap of gedragsstoornis

Doelstelling

De kwaliteit van het onderwijs aan leerlingen met een handicap of stoornis moet van een dusdanige kwaliteit zijn dat onderwijs op maat mogelijk is en de capaciteiten van deze kinderen optimaal worden benut. Daarnaast is de bevordering van de emancipatie en integratie van mensen met een handicap een belangrijke doelstelling van de rijksoverheid. Hiervoor waren geen streefwaarden geformuleerd. Inmiddels is een streefwaarde opgenomen in begroting 2006.

Beleidsprestaties

Met de invoering van «Leerlinggebonden financiering» (LGF) in 2003 zijn de randvoorwaarden gecreëerd om de capaciteiten van leerlingen met een handicap optimaal te benutten en zijn de mogelijkheden voor integratie in het regulier onderwijs verankerd. In 2005 is de ontwikkeling van kerndoelen voor de verschillende onderwijssoorten afgerond en besproken met het onderwijsveld. Het streven is de kerndoelen per 1 augustus 2006 in te voeren. Daarnaast zijn de activiteiten van het project «Kwaliteit speciaal» uitgevoerd om de kwaliteit van het onderwijs aan leerlingen met een handicap te verbeteren.

Naar aanleiding van de brede evaluatie van de eerste resultaten van de invoering LGF, in samenhang met de trajecten WSNS en het Onderwijsachterstandenbeleid, zijn plannen ontwikkeld om tot een betere afstemming van de verschillende trajecten te komen. Dit heeft in april 2005 geleid tot een uitwerkingsnotitie waarin maatregelen ter verbetering van de afstemming op korte termijn zijn opgenomen. In september 2005 is de notitie «Vernieuwing van de zorgstructuren in het funderend onderwijs» naar de Tweede Kamer gestuurd. In deze notitie is de organisatie van het onderwijs aan leerlingen met extra onderwijsbehoeften in de toekomst geschetst.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Regeling leerlinggebonden financiering; Notitie met concrete voorstellen voor de korte termijn over o.a. vereenvoudiging indicatiestelling LGF en opvang leerlingen met gedragsproblemen (Kamerstukken 27 728, 2004–2005, nr. 81).

• Vernieuwing van de zorgstructuren in het funderend onderwijs (Kamerstukken 27 728, 2005–2006, nr. 85).

1.3.3.4 Veiligheid op school

Doelstelling

Een veilig schoolklimaat draagt bij aan een goede werk- en leeromgeving. Het doel is veiligheidsrisico’s zoveel mogelijk te minimaliseren en een positief schoolklimaat te bevorderen. In het plan van aanpak «Veiligheid in het onderwijs en de opvang van risicoleerlingen», dat in mei 2004 aan de Tweede Kamer is gestuurd, is hierop nader ingegaan.

Beleidsprestaties

Om de twee á drie jaar wordt de veiligheid op school onderzocht via een belevingsmonitor en ook de Inspectie van het Onderwijs neemt het veiligheidsbeleid vanaf augustus 2005 scholen expliciet mee in het toezicht. In het schooljaar 2006/2007 volgt een nieuwe quickscan van de veiligheid op scholen. In de begroting 2006 zijn inmiddels streefcijfers opgenomen voor dit instrument.

In 2005 is de regeling «Impuls schoolmaatschappelijk werk» gepubliceerd. Via deze regeling krijgen 119 samenwerkingsverbanden waar de som van de schoolgewichten 200 of meer is, extra middelen voor de inzet van maatschappelijk werkers. Verder zijn vanaf augustus 2005 1000 extra ZMOK-plaatsen gerealiseerd. Er is een «Keuzegids sociale competenties» verschenen en digitaal beschikbaar gesteld op de website van het «Centrum School en Veiligheid». Tenslotte is het «Centrum School en Veiligheid» gefaciliteerd.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Plan van Aanpak «Veiligheid in het onderwijs en de opvang van risicoleerlingen» (2004) Kamerstukken 29 240, vergaderjaar 2003/04, nr. 5.

• Brief minister over de voortgang van de uitvoering van het plan van aanpak veiligheid in het onderwijs en opvang van risicoleerlingen, Kamerstukken 2004–2005, 29 240, nr. 8.

1.3.3.5 Eerste opvang onderwijs aan leerplichtige asielzoekers

Doelstelling

Asielzoekers in de leerplichtige leeftijd hebben net als alle andere kinderen recht op en plicht tot het volgen van onderwijs. Er wordt naar gestreefd dat deze kinderen, die vaak niet aan het begin van het schooljaar instromen, toch in het eerste jaar van hun verblijf in Nederland onderwijs kunnen volgen. Daarnaast worden deze leerlingen door eerste opvangonderwijs voorbereid om na 1 á 1,5 jaar in het reguliere onderwijs in te stromen.

Beleidsprestaties

De financiering en regelingen die het bovenstaande mogelijk maken, zijn ook in 2005 voortgezet. De financiering is in het Primair Onderwijs voor 3 160 leerplichtige asielzoekerkinderen aangewend.

1.3.3.6 Informatievoorziening brede scholen

Doelstelling

Het doel van het rijksbeleid is dat betrokkenen bij brede scholen (bestuurders en uitvoerders van gemeenten, scholen en instellingen) de benodigde informatie kunnen vinden en krijgen over de ontwikkeling van brede scholen in Nederland en een beeld krijgen van de knelpunten en good practices rondom deze ontwikkeling. Hiermee wordt aangesloten bij de «Operatie Jong». Gemeenten hebben aangegeven dat er in 2010 ongeveer 1200 brede scholen moeten zijn.

Beleidsprestaties

Ook in 2005 zijn onderzoeken uitgezet en zijn de uitkomsten verspreid naar gemeenten en scholen, zoals de brede school in kleine gemeenten (SGBO), een onderzoek naar knelpunten in wet- en regelgeving (Regioplan) en een vooronderzoek naar een kennisnetwerk brede scholen (Cimon). Dit gebeurt onder andere via de website www.bredeschool.nl. In 2005 is de derde fase van het evaluatiemodel voor brede scholen gestart. Dit model zal in 2006 beschikbaar zijn.

Er zijn inmiddels 600 brede scholen. In 2003 waren dat er 500. In 62% van de gemeenten wordt gewerkt aan brede scholen. In 2003 was dat 54%.

Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen is in 2005 de motie Van Aartsen/Bos aangenomen. De motie verzoekt de regering de wet- en regelgeving met ingang van 1 januari 2007 zodanig aan te passen dat scholen worden verplicht hetzij voor- en naschoolse opvang te bieden tussen 7.30 uur en 18.30 uur, hetzij faciliteiten te bieden waarbinnen andere partijen dat doen en de randvoorwaarden hierbij aan te geven. Het kabinet heeft in een brief van 10 oktober 2005 op hoofdlijnen aangegeven hoe het de motie wil uitvoeren. In november 2005 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de verdere uitwerking van de motie en een duiding gegeven van het perspectief waarin het kabinet de uitvoering van de motie plaatst.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• In 2005 is het «Jaarbericht Brede school» verschenen. Ten opzichte van de vorige rapportage is ook de samenwerking met voorzieningen voor kinderen van 0 tot 4 jaar betrokken. Het Jaarbericht is in december 2005 aan de Tweede Kamer aangeboden. Kamerstukken 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 162

• Motie van Aartsen/Bos, Kamerstukken II, 2005–2006, 30 300, nr. 14

• Hoofdlijnenbrief uitvoering motie Van Aartsen/Bos Kamerstukken II, 2005–2006, 30 300, nr. 57.

• Brief over voor- en naschoolse opvang, Kamerstukken 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 137

1.3.37 Nederlands onderwijs in het buitenland

Doelstelling

Het beleid is erop gericht kinderen van Nederlandse staatsburgers in het buitenland bij terugkeer naar Nederland zo min mogelijk aansluitingsproblemen te laten ondervinden in het onderwijs. Hierover is geen evaluatieonderzoek beschikbaar.

Beleidsprestaties

De activiteiten en financiering om het Nederlands onderwijs in het buitenland te ondersteunen, in stand te houden en te beheren, zijn voortgezet.

Met ingang van 1 september 2005 bekleedt Nederland voor 1 jaar het voorzitterschap van de Raad van Bestuur van de Europese Scholen.

3. VOORTGEZET ONDERWIJS

3.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het voortgezet onderwijs omvat het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo), het hoger algemeen voortgezet onderwijs (havo), het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo) en het praktijkonderwijs.

Het hoofddoel van het voortgezet onderwijs is leerlingen in de leeftijdscategorie van 12 tot 16 à 18 jaar het voor hen hoogst haalbare en meest passende onderwijsdiploma te laten halen waarmee ze recht hebben op toegang tot het vervolgonderwijs en voorbereid worden op het bereiken van een volwaardige plaats in de samenleving. Daarbij behoort tevens de vorming en persoonlijke ontplooiing van leerlingen en het versterken van hun oriëntatie op de samenleving.

3.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting

De totale onderwijsuitgaven op dit beleidsartikel zijn circa € 209 miljoen hoger uitgevallen dan geraamd in de vastgestelde begroting. De belangrijkste mutaties zijn hieronder weergegeven.

De loonbijstellingen (voornamelijk premies en cao-afspraken, mede in relatie tot de invoering van het nieuwe ziektekostenstelsel) en prijsbijstellingen hebben gesommeerd tot een verhoging geleid van circa € 194 miljoen. Daarnaast is het budget per saldo verhoogd met € 12 miljoen in verband met de kosten van de incidentele eindejaarsuitkering. Ook is per saldo het budget verhoogd met € 9 miljoen als gevolg van een bijstelling van het aantal leerlingen en asielzoekers.

Door de latere invoering van het wetsvoorstel «voortgezet onderwijs uit het vervangingsfonds en participatiefonds» is het overgangsbudget van € 7 miljoen in 2005 vrijgevallen en verschoven naar 2006. Tevens is een intertemporale compensatie verwerkt van – € 13 miljoen in 2005 (tegenboeking was in 2004) voor de problematiek onderwijsnummer en opleidingsgelden.

Het aandeel voortgezet onderwijs in onderwijsachterstandenbeleid (motie Verhagen) en uitvoering plan van aanpak veiligheid (totaal € 15 miljoen) is naar beleidsartikel 3 overgeboekt vanuit beleidsartikel 1. Vanuit andere artikelen en departementen is voorts per saldo circa € 5 miljoen overgeboekt.

Tenslotte was op diverse onderdelen de realisatie € 6 miljoen lager dan geraamd.

De verhoging van de programma-uitgaven IBG en CFI is voornamelijk toe te schrijven aan een herschikking van deze middelen over de onderwijsdirecties.

De ontvangsten zijn met € 3,5 miljoen gestegen als gevolg van extra inkomsten ten behoeve van pensioenpremies WW’ers en meerontvangsten uit afrekeningen op in voorgaande jaren verstrekte subsidies.

De stijging van de aangegane verplichtingen met ruim € 2 miljard is technisch van aard en toe te schrijven aan de overgang per 1 januari 2006 van school- naar kalenderjaarbekostiging. Daardoor zijn in 2005 naar de scholen toe voor 17 maanden verplichtingen aangegaan in plaats van voor 12 maanden (dit is een eenmalig effect).

Kerncijfers voortgezet onderwijs

Bron: CFI

* Uit onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs in 2005 blijkt dat gemiddeld 571 leerlingen onderwijs in één gebouw volgen. Dit gemiddelde wijkt niet significant af van het gemiddeld aantal leerlingen per gebouw dat in het onderzoek van 2003 naar voren is gekomen (was 562).

Voor de overige kerncijfers van de sector voortgezet onderwijs wordt verwezen naar de publicatie «Kerncijfers 2001–2005».

3.3 Besturing voortgezet onderwijs

3.3.1 Minder regels/administratieve lasten

Doelstelling

Het streven was het verminderen van de regeldruk en de administratieve lasten voor scholen en burgers (ouders en leerlingen). Niet alleen op het niveau van wetgeving, maar ook op het niveau van lagere regelgeving (beleidsregels en ministeriële regelingen).

Beleidsprestaties

Het aantal nieuwe regelingen (29 stuks) was in 2005 ongeveer gelijk aan 2004. Het is moeilijk vast te stellen of daarmee de voorgenomen beperking niet is gehaald of dat het aantal regelingen gelijk is gebleven bij een toename van beleidsontwikkeling. In 2006 wordt extra ingezet op het systematisch bewaken van kwantiteit en kwaliteit van wet- en regelgeving. In het kader van de OCW-brede actie «Kappen dor hout» is de bestaande regelgeving doorgelicht en zijn regelingen die geen functie meer vervulden geschrapt. Voor het voortgezet onderwijs betekende dit dat 152 regelingen zijn komen te vervallen. De redactie van de regelgeving die aan scholen wordt aangeboden is aangepast aan de rijksbrede werkwijze. De toegang tot regelgeving is verbeterd door de ingebruikname van het Portal VO. Over de vorderingen van het verminderen van de regeldruk in 2005 wordt de Kamer begin 2006 op de hoogte gesteld door middel van een voortgangsrapportage van het project OCW-Ontregelt.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Brief «actie Kappen dor hout» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 546, nr. 4) en TK-brief «Reductie administratieve lasten» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 546, nr. 6).

3.3.2 Rekenschap en accountability, toezicht en control

Doelstelling

We wilden bereiken dat scholen meer ruimte krijgen om hun opdracht beter te kunnen uitvoeren. Door te sturen op hoofdlijnen, de sector in positie te brengen, het horizontale en interne toezicht te versterken en het verticale toezicht en de verantwoording te optimaliseren.

Het beter beheersbaar en transparant maken van de schoolkosten die ouders aan de school betalen.

Gestreefd wordt naar het versterken van de positie van de ouders met betrekking tot het beleid dat de VO-school voert inzake schoolkosten voor ouders.

Beleidsprestaties

In 2005 is de voortgang van de ontwikkeling naar een sectororganisatie VO gevolgd en, waar dit in onze rol en mogelijkheden paste, gestimuleerd en ondersteund. Eind 2005 hebben de besturen- en managementorganisaties in PO en VO gezamenlijk 28 basisprincipes voor goed onderwijsbestuur vastgesteld. Die basisprincipes dienen als grondslag voor de uitwerking van een concrete gedragscode. Vooralsnog is er geen draagvlak voor een uitwerking tot één gezamenlijke gedragscode voor de gehele VO-sector. Een aantal besturenorganisaties heeft al een eigen uitgewerkte gedragscode ontwikkeld.

In 2005 is een interactief beleidstraject vormgegeven dat geleid heeft tot de «eindrapportage wet medezeggenschap scholen» die april 2005 aan de Kamer is aangeboden. Op basis daarvan is het keuzemodel WMO/WOR losgelaten. Vervolgens is een wetsvoorstel geschreven dat eind 2005 bij de Kamer is ingediend.

Besturen-, ouderorganisaties en Schoolmanagers_VO hebben in februari 2005 een landelijke gedragscode ondertekend over de beheersbaarheid en transparantie van de schoolkosten. Dit is een handreiking aan de VO-scholen. Scholen zijn autonoom in hun beslissing om deze aanbeveling te onderschrijven; eind 2005 hadden 80 scholen de gedragscode onderschreven, dat is een redelijk startresultaat.

In het wetsvoorstel WMS is de positie van ouders versterkt door het ouderdeel van de Medezeggenschapsraad instemmingsrecht te geven op het schoolkostenbeleid van de school.

Het wetsvoorstel is op 20 december 2005 aan de Tweede Kamer aangeboden.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Wetsvoorstel Wet Medezeggenschap Scholen: aanbieding TK 29/12/05, 30 414.

• Eindrapportage Wet Medezeggenschap Scholen: aanbieding TK 05/04/05, bijlage bij kamerstuk 29 768, nr. 4.

3.3.3 Kwaliteitszorg

Doelstelling

In 2008 beschikt 90% van de scholen over een volwaardig kwaliteitszorgsysteem.

Beleidsprestaties

Jaarlijks rapporteert de Inspectie van het Onderwijs in het Onderwijsverslag over het percentage scholen dat voldoende is beoordeeld op het kwaliteitsaspect van de WOT kwaliteitszorg. Mede naar aanleiding van de rapportage van de Inspectie van het Onderwijs draagt OCW zorg voor een sluitende toezichts- en beleidsketen. Het Q-5 project ondersteunt de scholen bij invoering van de kwaliteitszorg.

Ten aanzien van deze ontwikkeling merkt de Inspectie van het Onderwijs op dat het belang van kwaliteitszorg vanaf 2003 breder binnen het voortgezet onderwijs wordt erkend. Na de sterke stijging in 2004 constateert de Inspectie van het Onderwijs dat het percentage scholen met voldoende aandacht voor kwaliteitszorg in 2005 gelijk is gebleven ten opzichte van 2004. Een echte verklaring hiervoor heeft de Inspectie van het Onderwijs niet.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Onderwijsverslagen van de Inspectie van het Onderwijs over 2001/2002, 2002/2003, 2003/2004 en 2004/2005.

3.3.4 Informatiebeleid en de invoering van het onderwijsnummer

Doelstelling

Met de invoering van het onderwijsnummer in het voortgezet onderwijs worden drie doelen gediend: de verhoging van de rechtmatigheid van de bekostiging van scholen, het verminderen van uitvoeringslasten bij de scholen en het verkrijgen van betere beleidsinformatie.

De lastenverlichting voor de scholen in de vorm van het komen te vervallen van bevragingen wordt met de invoering van het onderwijsnummer vanaf het begin al in belangrijke mate gerealiseerd.

Beleidsprestaties

Er is een extern onderzoek verricht naar het functioneren van de onderwijsnummerketen in het voortgezet onderwijs. De aanbevelingen uit dit onderzoek zijn overgenomen, waardoor het onderwijsnummerproces in 2005 is verbeterd. De nauwkeurigheid van de leerlingentelling is toegenomen, het wordt nu nog beter mogelijk om een zeer nauwkeurig op de aantallen (plus kenmerken van de) leerlingen afgestemde bekostiging te realiseren. Van de kant van de organisaties voor bestuur en management in het voortgezet onderwijs is een Adviespunt ingericht dat scholen met problemen met het onderwijsnummerproces, op verzoek van die scholen, ondersteunt.

De evaluatie van het aanleverproces van de bekostigingsgegevens met betrekking tot 1 oktober 2005, is nog gaande en zal begin 2006 worden afgerond.

3.3.5 Infrastructuur, criteria voor stichting en verplaatsing van scholen

Doelstelling

Evenwichtig stelsel van voorzieningen (scholen), met meer beleidsruimte voor de scholen voor de invulling van het aanbod.

Beleidsprestaties

De uitwerkingsnotitie is op 25 mei met de Tweede Kamer besproken en heeft brede steun gekregen. Daarmee staan de hoofdlijnen van het wetvoorstel grotere planningsvrijheid voortgezet onderwijs vast. Inmiddels is het wetsvoorstel bijna gereed voor toezending aan de Raad van State.

Belangrijk onderdeel van de nieuwe wetgeving zal zijn het systeem van de regionale samenwerking, waarvan de regionale arrangementen de voorloper zijn. Het idee hierachter is het onderwijsaanbod in het vmbo beter af te stemmen op de veranderende vraag van leerlingen, ouders, vervolgonderwijs en het beroepenveld.

Het aantal regionale arrangementen is het afgelopen jaar opnieuw toegenomen (van 11 naar 18).

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• De «Uitwerkingsnotitie grotere planningsvrijheid voortgezet onderwijs» is op 16 februari 2005 aan de Tweede Kamer toegestuurd (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 28 504, nr. 17).

3.4 Realisatie operationele doelstellingen

3.4.1 Toerusting

3.4.1.1 Arbeidsmarkt- en personeelsbeleid voorgezet onderwijs

Zie de overzichtsconstructie onderwijspersoneel.

3.4.1.2 Decentralisatie van de arbeidsvoorwaarden

Doelstelling

Het doel is om scholen de ruimte te bieden om hun taken optimaal te kunnen uitvoeren. De arbeidsvoorwaarden (primair en secundair) zijn belangrijke voorwaarden voor werkgevers om hun personeel daartoe de goede omstandigheden te bieden. Scholen moeten goed kunnen inspelen op de situatie van de eigen school. Dat vraagt om flexibiliteit op een zo laag mogelijk niveau en dus om de bevoegdheid om hierover op schoolniveau afspraken te maken. Die bevoegdheid zal dan ook worden overgeheveld naar de school.

Beleidsprestaties

In 2005 is verder gewerkt aan het decentralisatieconvenant van het Rijk met de sector. Daarnaast is de Wet op het voortgezet onderwijs gewijzigd. De kern van de decentralisatie is dat de onderhandelingen over de arbeidsvoorwaarden voortaan op een ander niveau plaatsvinden. De scholen hebben nu ook de verantwoordelijkheid voor de arbeidsvoorwaarden.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Wijziging van o.m. de Wet op het voortgezet onderwijs in verband met verdere decentralisatie van de arbeidsvoorwaarden (Tweede Kamer 2004–2005, 30 190, nrs. 1–2).

3.4.1.3 Vereenvoudiging bekostigingsmodel

Doelstelling

Het doel is een transparanter bekostigingsmodel dat scholen in staat stelt planmatiger te werken en het beleidsvoerend vermogen te vergroten.

Beleidsprestaties

De vereenvoudiging van de bekostiging is ingegaan per 1 januari 2006. Het pakket aan maatregelen dat de bekostiging moet vereenvoudigen (bijvoorbeeld het omzetten van de bekostiging van school- naar kalenderjaar en het afschaffen van de leerlingfluctuatie- en de leeftijdscorrectiefactor) is verwerkt in de regelgeving. De Wet op het voortgezet onderwijs is aangepast en dat geldt ook voor de onderliggende besluiten. Scholen die er door de vereenvoudiging van de bekostiging op achteruitgaan weten inmiddels wat zij via de overgangsregeling zullen ontvangen. Dit geldt eveneens voor de scholen die er als gevolg van de vereenvoudiging op vooruit gaan; zij weten wat hiervan de financiele gevolgen zijn.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• De wetswijziging is gepubliceerd in Staatsblad 2005, 14. De wijziging van de diverse besluiten in Staatsblad 2005, 172.

3.4.1.4 Lumpsum praktijkonderwijs

Doelstelling

Het doel is om op 1 augustus 2006 voor de scholen voor praktijkonderwijs die nu nog op declaratiebasis worden bekostigd de lumpsumbekostiging VO in te voeren. Met de invoering van de lumpsumbekostiging worden overbodige regels geschrapt en ruimte gecreëerd voor eigen beleid.

Beleidsprestaties

In 2005 is, in samenwerking met de onderwijs- en vakorganisaties, het flankerend beleid ter hand genomen. Langs velerlei wegen is voorlichting verstrekt, zijn scholen net als in 2004 gefaciliteerd om het bestuur en management te versterken (€ 1,3 miljoen) en is een tweede monitor uitgevoerd om de voortgang te bewaken. Daarnaast zijn de gegevens van het meetjaar, bestemd voor de overgangsregeling, beschikbaar gekomen, is de Tweede Kamer geïnformeerd en het wetgevingstraject (AMvB) in een vergevorderd stadium gekomen. Deze activiteiten zijn volgens de oorspronkelijke planning verlopen.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Uitwerking lumpsumbekostiging praktijkonderwijs (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 823, nr. 8; 29 399, nr. 8 en nr. 9).

• Bijlage bij kamerstuk 29 399, nr. 8 zijnde het rapport inzake «Voorbereidingen voor lumpsum door scholen voor praktijkonderwijs: resultaten eerste meting monitor (2004)».

3.4.1.5 Decentralisatie vervangings- en wachtgelduitgaven

Doelstelling

Decentralisatie van de vervangings- en wachtgelduitgaven levert een bijdrage aan de algemene doelstelling van deregulering, autonomievergroting van scholen, het reduceren van administratieve lasten en heeft daarnaast tot doel het terugdringen van het ziekteverzuim.

Beleidsprestaties

De Tweede Kamer heeft begin 2005 het wetsvoorstel tot decentralisatie van de vervangings- en wachtgelduitgaven behandeld. De streefdatum voor invoering van de wijzigingen was 1 augustus 2005, dit bleek echter te kort dag voor een goede inbedding van wetswijziging. Het Voortgezet Onderwijs is met ingang van 1 januari 2006 uit het Vervangingsfonds getreden. Scholen hoeven met ingang van 2006 geen premie meer af te dragen aan het Vervangingsfonds en zij betalen zelf de kosten van vervanging. Eind 2005 zijn scholen hierover en over de uitvoeringstechnische kanten van de uittreding uit het Vervangingsfonds middels een voorlichtingsbrief geïnformeerd. De uittreding van het Voortgezet Onderwijs uit het Participatiefonds is uitgesteld tot 1 januari 2007.

Oorspronkelijk was het de gedachte dat scholen € 13,8 miljoen. zouden ontvangen voor een door hen zelf in te richten noodvoorziening voor vervangingsrisico’s. Daarnaast zouden de besturenorganisaties voortgezet onderwijs een vangnet in het leven roepen voor de wachtgeldrisico’s met een bijdrage van het ministerie van € 5,4 miljoen. Uit de afstemming met het veld bleek er geen behoefte meer te zijn aan één centrale noodvoorziening of een vangnet. In overleg is daarom afgesproken de lumpsumbekostiging éénmalig te verhogen voor een overgangsbudget vervangingsrisico’s (€ 13,8 miljoen) en wachtgeldrisico’s (€ 5,4 miljoen). De regeling met de overgangsbudgetten is eind 2005 gepubliceerd. Scholen hebben het overgangsbudget voor de vervangingsrisico’s nog in 2005 ontvangen en zullen uiterlijk in december 2006 het overgangsbudget voor de wachtgeldrisico’s ontvangen.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Over bovenstaande ontwikkelingen is de Tweede Kamer meer concreet geïnformeerd in de brief van 4 november 2005 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 27 744, nr. 22).

3.4.1.6 Materiële instandhouding

Doelstelling

Een toereikende materiële bekostiging komt de aantrekkelijkheid van het leraarschap en het leren ten goede, is goed voor het verminderen van uitval en verbetert de aansluiting op de praktijk. Autonomievergroting op het gebied van huisvesting betekent voor schoolbesturen een beperking van administratieve lasten en biedt de mogelijkheid slagvaardiger te opereren.

Beleidsprestaties

Met ingang van 1 augustus 2005 is de materiële exploitatiebekostiging structureel verhoogd met € 10 miljoen ten behoeve van inventaris, leerwerkplekken, vernieuwing lesmateriaal en zo nodig kleine verbouwingen in het vbo.

Daarnaast is in 2005 de huisvestingsverantwoordelijkheid voor aanpassing aan de buiten en de binnenzijde volledig bij het schoolbestuur komen te liggen en is deze niet langer verdeeld tussen schoolbestuur en gemeente. Om deze verantwoordelijkheid te kunnen nemen hebben schoolbesturen voor het kalenderjaar 2005 in totaal € 24 miljoen aan aanvullende bekostiging ontvangen op basis van een aparte regeling; met ingang van 1 januari 2006 is hiervoor de materiële exploitatiebekostiging verhoogd.

Tenslotte kan nog worden opgemerkt dat in 2005 ten behoeve van oude gebouwen eenmalig € 10 miljoen aan de scholen is toegekend.

3.4.2 Kwaliteit

3.4.2.1 Onderbouw voortgezet onderwijs

Doelstelling

Het doel is te komen tot wet- en regelgeving die een goede balans biedt tussen collectieve ambities ten aanzien van het onderwijs en autonomie van scholen door enerzijds heel helder en uitgesproken te zijn over wat alle leerlingen op elke school moeten leren (de kerndoelen) en anderzijds scholen ruimte te bieden om op basis van eigen professionele en identiteitsgerelateerde inzichten keuzes te maken over de manier waarop zij dat in het onderwijsprogramma organiseren.

Beleidsprestaties

In 2005 zijn de vervolgstappen gezet die per 1 augustus 2006 moeten leiden tot een nieuw wettelijk kader voor de onderbouw voortgezet onderwijs, waardoor scholen vanaf 1 augustus 2006 substantieel meer ruimte krijgen voor eigen keuzes ten aanzien van de inrichting en vormgeving van het onderwijsprogramma in de onderbouw.

Met een beleidsregel zijn scholen in staat gesteld om al in het schooljaar 2005/2006 ervaring op te doen met de beoogde nieuwe wetgeving. Er zijn 178 aanvragen ingediend, waarvan er 157 zijn gehonoreerd. Uit de monitorrapportage van de Projectgroep Onderbouw over 2005 blijkt daarnaast dat de scholen de ruimte om zelf invulling te geven aan hun onderbouw volop willen benutten. Conclusie mag zijn dat het nieuwe wettelijke kader in een grote behoefte voorziet. Bijna alle scholen zijn bezig met het voorbereiden van veranderingen in de onderbouw, met uitproberen en experimenteren en met het bespreken van de eerste pogingen.

Het (beoogde) nieuwe wettelijke kader biedt nieuwe mogelijkheden, maar is geen nieuwe blauwdruk die door een bepaald percentage scholen ingevoerd zou moeten worden. De regering heeft dus ook geen normatieve uitspraak gedaan over het minimale of maximale aantal scholen dat gebruik wenst te maken van de nieuw geboden ruimte: de keuze de ruimte al dan niet aan te grijpen, is aan de scholen zelf.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Eindrapport van de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming en de beleidsreactie hierop: Kamerstukken II 2003–2004, 26 733, nr. 21, d.d. 18 juni 2004.

• Wet op het voort-gezet onderwijs inzake vervanging van de basisvorming door een nieuwe regeling voor de onderbouw (regeling onderbouw VO): Kamerstukken 2005–2006, 30 323, nr. 2, d.d. 8 oktober 2005).

• Beleidsregel «Mogelijkheden voor scholen om in het schooljaar 2005–2006 ervaring op te doen met vernieuwing van de onderbouw in het voortgezet onderwijs (vo)»: Gele katern 2004, nr. 21 , pp. 30 t/m 36, d.d. 22 december 2004.

• Monitorrapportage van de Projectgroep Onderbouw over 2005; bijlage bij Kamerstukken 2005–2006, 30 323, nr. 6, d.d. 19 januari 2006.

3.4.2.2 Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo)

Doelstelling

Het aanbieden van onderwijs dat aansluit op de belevingswereld van de leerling en gelijktijdig een goede basis biedt voor een vervolgopleiding of een volwaardige plaats in de samenleving. Het vmbo-veld moet in samenspraak met de regionale opleidingscentra en het bedrijfsleven de juiste balans vinden in het onderwijsaanbod aan deze jongeren.

Beleidsprestaties

In vervolg op de Notitie VMBO-het betere werk zijn de knelpunten rond praktijkmogelijkheden, programmering en examens, doorstroom vmbo-mbo en opvang gedragsmoeilijke leerlingen in de diverse verbeterprogramma’s opgenomen:

• Meer mogelijkheden voor werkend leren: alle soorten van duaal leren zijn samengebracht in een brochure en aan het veld aangeboden. Veldorganisaties hebben hierop een implementatieplan opgesteld voor 2006.

• De afstemming vmbo-mbo om tot een betere doorstroom te komen is gestart. In 2005 hebben alle scholen voor één of meer sectoren afspraken gemaakt met een ROC, afstemming met de kwalificatiestructuur wordt daarin meegenomen (bron: Stichting Platform leraren beroepsgerichte vakken). Een voorziening voor geïntegreerde programma’s is getroffen (10 projecten kunnen in 2006 aan de slag), terwijl tevens de wijziging van de WEB in gang is gezet om de doorstroom te garanderen.

• De adviesgroep vmbo is gestart met het onderzoek naar de kaders voor de programmeringsvrijheid.

• Pilots voor flexibele examens in tijd, vorm en plaats zijn door scholen uitgewerkt en worden nu beproefd.

• In het kader van veiligheid en opvang gedragsmoeilijke leerlingen zijn de reboundvoorzieningen per 1-8-2005 ingevoerd.

• Op basis van de voorlopige gegevens over de examens 2005 kan worden geconcludeerd dat deze nagenoeg niet afwijken van de uitslag van 2003 en 2004 (bron: Inspectie van het Onderwijs).

Om meer duidelijkheid te krijgen over wat de problemen, en wat de successen, in het vmbo zijn, en wat er gedaan kan en moet worden om het vmbo beter in staat te stellen zijn opdracht te vervullen, heeft het Kabinet in 2005 een Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) naar het vmbo laten uitvoeren. Een aantal aanbevelingen hieruit zal het Kabinet verder verkennen. Voor een aantal andere is het nog te vroeg om een definitieve uitspraak te doen, de discussies hierover zijn echter wel gestart.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• TK-brief «VMBO-het betere werk»(Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 30 579, nr. 1) en TK-brief «Kabinetsstandpunt op rapport van de IBO-werkgroep vmbo»(Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 079, nr. 5).

3.4.2.3 Profielen tweede fase havo/vwo

Doelstelling

Verbetering van de profielen havo/vwo zodat ze beter organiseerbaar, werkbaar en studeerbaar worden en beter passen in het beleid zoals weergegeven in Koers VO (autonomie, eigen keuzen). Daartoe worden de deelvakken afgeschaft, komt er een profielkeuzevak in het profieldeel en ruimte voor een volledig vrij te kiezen vak in het vrije deel. In de programma’s voor de afzonderlijke vakken wordt een einde gemaakt aan de overladenheid en verdwijnen overmatig gedetailleerde regels; de stof voor het centraal examen wordt voor alle vakken beperkt tot een gedeelte van het totale programma.

Beleidsprestaties

Na een uitgebreide discussie met het brede veld op basis van de beleidsnotities «Continuïteit en vernieuwing» (2002) en «Ruimte laten en keuzes bieden» (2003) is medio 2005 het wetsvoorstel Aanpassing profielen tweede fase vwo en havo) ingediend bij de Tweede Kamer (30 187, nrs. 1, 2, 3).

Op advies van de Raad van State is hierin het vak geschiedenis verplicht gesteld in niet alleen het profiel Cultuur en maatschappij, maar tevens in het profiel Economie en maatschappij.

Enige tijd daarvoor was ook het korte-termijn advies van de profielcommissies uitgebracht over een aantal zaken die van belang zijn voor de invulling van de profielen per 2007 (w.o. wiskunde, het kunstvak in het profiel cultuur en maatschappij en het nieuwe geïntegreerde bètavak).

In het Algemeen Overleg over de examens op 26 mei 2005 heeft de Tweede Kamer ingestemd met de examenprogramma’s per 2007.

Tegen het eind van het jaar is het evaluatierapport «Zeven jaar tweede fase, een balans» verschenen, opgesteld door het Tweede Fase Adviespunt. Uit dit rapport blijkt dat, vergeleken met het verleden, meer leerlingen naar havo en vwo gaan en dat dezen in kortere tijd een diploma halen. Ook stromen ze meer door langs de «koninklijke weg»: havisten naar het hbo en vwo-ers naar de universiteit. De profielleerlingen oordelen positiever over de aansluiting dan hun voorgangers; opleiders vinden hen ook op veel terreinen beter onderlegd dan hun voorgangers, maar zijn kritisch over de beheersing van vakinhoudelijke kennis en vaardigheden.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Koers VO.

• Wetsvoorstel: zie boven.

• Korte-termijn advies Profielcommissies (bijlage bij 29 800 VIII, nr. 231).

• Examenprogramma’s: brief van 7 april aan de Tweede Kamer, 29 800 VIII, nr. 192.

• Zeven jaar tweede fase, een balans (bijlage bij 30 300 VIII, nr. 31).

3.4.2.4 Onderwijsondersteunende activiteiten (sloa)

Doelstelling

Het doel is ondersteuning te leveren aan scholen, instellingen en organisaties om bij te dragen aan de door hen zelf gewenste ontwikkelingen, vooral waar het gaat om het stimuleren van de kwaliteit en de toegankelijkheid van het onderwijs. Het doel is ook activiteiten uit te voeren die voortvloeien uit het OCW-beleid. Het geheel van doelstellingen is verwoord in de Hoofdlijnenbrief die door de minister wordt vastgesteld en jaarlijks naar de Tweede Kamer wordt gestuurd.

Beleidsprestaties

De innovatie- en denktankprojecten en overige projecten liggen op schema. In bijna alle gevallen is de einddatum van 31 december 2005 gehaald. De ondersteuning bij examens is gebonden aan een strakke tijdsplanning, afwijkingen van de gestelde termijnen deden zich dan hier ook niet voor.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• De Hoofdlijnenbrief 2006–2007 is op 12 april naar de Tweede Kamer gestuurd (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 800 VIII, nr. 187). Daarin en ook in de brief van 3 oktober 2005 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 8) is de Tweede Kamer tevens geïnformeerd over de evaluatie Wet SLOA. Uit de evaluatie bleek dat het veld en de vertegenwoordigers tevreden zijn over de opgeleverde producten van de Sloa-instellingen. Men vindt het wenselijk dat een landelijk budget voor schooloverstijgende innovaties behouden blijft.

• Op 21 december 2005 is het SLOA-verslag 2003–2004 naar de Tweede Kamer gestuurd (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 170).

3.4.2.5. Innovatie en ict

Doelstelling

De doelstelling van het innovatiebeleid is een innovatiebeweging op gang te brengen die gedragen wordt door de scholen zelf. De innovatie is gericht op een breed en gevarieerd repertoire aan leerarrangementen. Door middel van ICT wordt innovatie aangejaagd, de aantrekkelijkheid van het onderwijs verhoogd en het innoverend vermogen van de scholen versterkt.

Beleidsprestateis

• Middelenverschuiving naar de sector: in 2005 heeft Schoolmanagers_VO een innovatieplan gemaakt en daarmee de verantwoordelijkheid voor de innovatiebeweging in het VO namens de sector naar zich toegetrokken. Naar aanleiding van het innovatieplan is er in juni 2005 een Innovatie-afspraak gemaakt met de minister. Op basis daarvan heeft Schoolmanagers_VO de benodigde middelen gekregen om het innovatieplan uit te voeren. Daarmee zijn de middelen voor innovatie dichter bij de scholen belegd.

• Kennisdeling, kennisverankering en consolidatie: in het Innovatieplan 2005 is een deelplan opgenomen voor het inrichten en starten van een Innovatiemakelaar door Schoolmanagers_VO. De voorbereidingen hiervoor zijn getroffen en de makelaar moet in het schooljaar 2005–2006 operationeel worden.

• Vraagsturing in SLOA-beleid: uit de aanvragen voor subsidie blijkt dat het veld in 2005 meer invloed heeft gehad op de formulering van de doelstellingen, deze lijn wordt in de toekomst sterker doorgetrokken

• Monitoring, evaluatie en kennisontwikkeling: medio 2005 heeft conform de doelstelling een evaluatie plaatsgevonden van de wijze waarop de innovatiebeweging zich ontwikkelt en wat het effect is op de kwaliteit van het onderwijs en van de leerprocessen. Deze evaluatie zal jaarlijks plaatsvinden.

• Kennisontwikkeling en wetenschap: versterking van de samenhang tussen onderwijspraktijk en onderzoek is een tweede deelproject in het innovatieplan van Schoolmanagers_VO. In het kader van dat project zijn er publicaties voorbereid, expertmeetings georganiseerd en kennisgemeenschappen op internet opgericht (b.v. een overzicht van recent onderzoek op het gebied van «het nieuwe leren» (te verschijnen 2006) en een expertmeeting voor wetenschappers, pedagogische centra, schoolleiders, en docenten om te komen tot betere integratie van onderzoek en praktijk.

• Een sterke ICT-infrastructuur: zie verder het beleidsartikel 10 over Informatie- en Communicatietechnologie.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Innovatie in het voortgezet onderwijs: brief van de minister aan de Tweede Kamer, 2004–2005, 29 800 nr. 251.

• Gemeenschappelijke afspraak over innovatie in het voortgezet onderwijs: OCW en Schoolmanagers_VO, 8 juni 2005; bijlage bij innovatiebrief.

• Innovatie in het voortgezet onderwijs: feiten, ontwikkelingen en perspectieven 2005, zie rapport B&A, 15 juni 2005; bijlage bij innovatiebrief.

• Brochure Vooruit! Innoveren in het voortgezet onderwijs: OCW, januari 2005; bijlage bij innovatiebrief.

3.4.3 Toegankelijkheid

3.4.3.1 Zorgstructuur in vmbo en praktijkonderwijs

Doelstelling

Het doel is een compleet regionaal zorgaanbod voor alle leerlingen van het vmbo en het praktijkonderwijs te creëren, dat recht doet aan individuele zorgvragen en gebaseerd is op individuele handelingsplanning.

Beleidsprestaties

Het veld is – op eigen verzoek – door OCW in staat gesteld het initiatief en de verantwoordelijkheid te nemen voor een kwalitatief goede zorgstructuur en te werken met zorg-/handelingsplannen. De stuurgroep kwaliteit van de leerlingenzorg vmbo/pro heeft hiertoe instrumenten en projecten ontwikkeld en opgezet. Hiernaast is in 2005 gerealiseerd dat alle 82 samenwerkingsverbanden werken met zorgplannen.

De aangesloten scholen binnen een samenwerkingsverband baseren de handelingsplannen hierop. De kwaliteit hiervan laat nog te wensen over. De samenwerkingsverbanden voortgezet onderwijs hebben een platform ingericht voor een betere afstemming en een betere kwaliteitslag zorg.

Een vijftal samenwerkingsverbanden hebben een pilot gestart voor een indicatieprocedure die tot een verlichting van de administratieve last moet leiden.

De relatie met de herijking zorgstructuur primair en voortgezet onderwijs is gelegd. Veld-organisaties draaien volop mee in dit herijkingstraject, terwijl ook de samenwerking met het Jong-traject is georganiseerd.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• De monitor 2004 is door Kohnstamm in december 2005 afgerond en wordt in 2006 naar de TK gestuurd.

3.4.3.2 Jeugdbeleid, zorg en veiligheid

Doelstelling

Integrale afstemming van het onderwijsbeleid met andere delen van het jeugdbeleid. Hiermee worden scholen voor voortgezet onderwijs beter in staat gesteld alle leerlingen voor te bereiden op een geslaagde deelname aan de maatschappij en een succesvol verloop van hun (verdere) schoolloopbaan in het bijzonder.

Beleidsprestaties

Maatschappelijke stage

In 2004 is de promotie- en implementatiecampagne gestart om de bekendheid van de maatschappelijke stage verder te vergroten en de invoering te bevorderen. Deze campagne heeft in 2005 een vervolg gekregen.

Daarnaast zijn in 2005 voor het eerst rechtstreeks middelen aan de scholen zelf ter beschikking gesteld. 131 Scholen (ongeveer 20% van het totale scholenbestand) hebben op basis van de «Regeling aanvullende bekostiging maatschappelijke stage in het voortgezet onderwijs 2005 en 2006» middelen ontvangen.

Netwerk rond de school

Zie paragraaf 3.4.3.3 Operatie Jong

Voortijdig schoolverlaten

Het leerplichtmodel van het project «handhaven op niveau leerplicht» is op 19 april 2005 officieel gepresenteerd en via de website www.leerplichtmodel.nl ontsloten voor gemeenten. Samen met de LVLA, de VNG en de G4 wordt het model verder verspreid en uitgebouwd.

Voor het algemene beleid ter bestrijding van het voortijdig schoolverlaten wordt verwezen naar het beleidsartikel 4 (beroepsonderwijs en volwasseneneducatie).

Eind 2005 is in dit verband het voornemen geformuleerd de volledige leerplicht te verlengen tot de 18e verjaardag en een leer-werkplicht in te stellen voor leerlingen van 18 tot 23 jaar die nog geen startkwalificatie hebben.

De brede school

In brede scholen voortgezet onderwijs wordt samengewerkt tussen scholen en andere jeugdvoorzieningen. In 2005 is het stimuleren van de totstandkoming van nieuwe brede scholen VO waarbij én het verbeteren van het aanbod en de kwaliteit van bestaande brede scholen VO voortgezet.

• De resultaten van een inventariserend onderzoek naar de stand van zaken brede scholen VO in Nederland is in het voorjaar van 2005 gepubliceerd.

• Een netwerk voor koplopers brede scholen VO voor de versterking van samenwerkingsrelaties zijn door deskundigen ondersteund. Scholen in dit netwerk zijn diverse malen bij elkaar gekomen en hebben kennis en ervaringen uitgewisseld.

• In 2005 is een begin gemaakt met het samenstellen van een handreiking voor startende brede scholen. Deze wordt in 2006 opgeleverd.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Maatschappelijke stage: Tweede Kamer, 2004–2005, 29 800 VIII, nr. 213.

• Brede scholen in Nederland, de stand van zaken in het voortgezet onderwijs (rapport Oberon, 2005).

3.4.3.3 Operatie Jong

Doelstelling

Via samenwerking tussen de ministeries van OCW, VWS, Justitie, BZK en SZW het wegnemen van belemmeringen op rijksniveau voor een samenhangend rijksjeugdbeleid. Eén van de thema’s ter verbetering van het jeugdbeleid is de aansluiting interne- externe zorgstructuren in en rond de school en de realisatie van een landelijk dekkende en sluitende zorgstructuur rond alle scholen voor het voortgezet onderwijs in 2007. Dit gebeurt door aanwezigheid van zorgadviesteams, die voldoen aan bepaalde kwaliteitsstandaarden en waarin wordt samengewerkt tussen onderwijs, jeugdzorg, maatschappelijk werk, jeugdgezondheidszorg en politie/justitie zodat vroegtijdige signalering en effectief handelen voor leerlingen met gedrags- en/of leerproblemen gewaarborgd is.

Beleidsprestaties

In 2005 is een breed gedragen uitvoeringsplan (looptijd tot 2007) in uitvoering genomen door het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum en het Landelijk Centrum voor Onderwijs en Jeugdzorg. Het vergroten van het aantal zorgadviesteams in en rond scholen is verder gestimuleerd. Verder zijn in het kader van de regionale kwaliteitsslag in het land kwaliteitscriteria ontwikkeld die zich richten op borging en samenwerking in het ZAT. Deze zijn ter toetsing en ter verbetering in een kwaliteitsmodel in de praktijk van zorgadviesteams ingezet.

Begin 2005 is de eerste LCOJ-monitor verschenen die de stand van zaken met betrekking tot de zorgadviesteams laat zien. De tweede monitor (van 2005) laat zien dat inmiddels 91% van de vo-scholen beschikt over een zorgadviesteam.

Ook in het primair en het beroepsonderwijs wordt gewerkt aan een sluitend zorgnetwerk in en rond de school via zorgadviesteams. De LCOJ-monitoren over de samenwerking van het onderwijs met externe instellingen voor primair, voortgezet en beroepsonderwijs over 2005 zullen medio 2006 naar de TK worden gezonden. In de drie projecten is ook expliciet aandacht voor de overgangen tussen de sectoren po-vo en tussen vmbo-mbo.

Via de brief «Versnelde aanpak knelpunten jeugdbeleid», die eind 2005 door het kabinet naar de Tweede Kamer is gestuurd, is een extra impuls aan de zorgadviesteams gegeven. Een twee-jarig pilotprogramma voor deze kwaliteitsimpuls is eind januari 2006 van start gegaan

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Operatie Jong: Sterk en resultaatgericht voor de jeugd, brief van het kabinet aan deTweede Kamer (juni, 2004, Tweede Kamer 2003–2004, 29 284, nr. 2)

• Plannen van aanpak Jeugdagenda, brief van het kabinet aan de Tweede Kamer (november 2004; Tweede Kamer 2004–2005, 29 284, nr. 5)

• Jeugdagenda (voortgangsrapportage Operatie Jong), brief van het kabinet aan de Tweede Kamer van 1 juni, 2005 (Tweede Kamer 2004–2005, 29 284, nr. 10)

• Monitor Voortgezet Onderwijs en externe instellingen (Landelijk Centrum voor Onderwijs & Jeugdzorg, 2005)

• Versnelde aanpak knelpuntenJeugdbeleid, brief van het kabinet aan Tweede Kamer van 4 november 2005 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 29 284, nr. 14)

3.4.3.4 Veiligheid

Doelstelling

Doel van het veiligheidsbeleid is om veiligheidsrisico’s zoveel mogelijk te minimaliseren en een positief schoolklimaat te bevorderen. De resultaten van het veiligheidsbeleid worden gevolgd middels de veiligheidsmonitor. Voorjaar 2006 zijn de resultaten van de eerste monitor beschikbaar. Op basis daarvoor worden voor de begroting 2007 e.v. kwantitatieve doelstellingen geformuleerd.

Beleidsprestaties

In 2005 is een vervolg gegeven aan de uitvoering van de maatregelen uit het plan van aanpak veiligheid in het onderwijs en de opvang van risicoleerlingen:

• deskundigheidsbevordering: onderzoek naar vraag en aanbod is uitgevoerd;

• bevordering sociale competenties: keuzegids voor scholen is gereed;

• versterking leerlingbegeleiding: alle scholen voor voortgezet onderwijs ontvangen extra middelen voor leerlingbegeleiding, oplopend tot in totaal € 44,6 miljoen structureel vanaf augustus 2005;

• samenwerking tussen onderwijs en jeugdvoorzieningen: zie 3.4.3.3 Operatie Jong;

• extra plaatsen ZMOK: vanaf augustus 2005 zijn deze extra plaatsen voor ernstig gedragsmoeilijke leerlingen beschikbaar;

• reboundvoorzieningen: rond de zomer van 2005 hebben de samenwerkingsverbanden VO de eerste middelen voor de reboundvoorzieningen ontvangen (totaal ruim € 14 miljoen voor ruim 1000 plaatsen).

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Stand van zaken uitvoering plan van aanpak veiligheid in het onderwijs en de opvang van risicoleerlingen (Tweede Kamer, 2004–2005, 29 240, nr. 8).

• Verslag schriftelijk overleg over stand van zaken uitvoering plan van aanpak veiligheid in het onderwijs en opvang van risicoleerlingen (Tweede Kamer, 2004–2005, 29 240, nr. 9).

3.4.3.5 Achterstandenbeleid

Doelstelling

Met het hoofdlijnenakkoord Balkenende II wordt de koers verlegd van bekostiging van scholen via de gemeenten naar rechtstreekse bekostiging van scholen. Voor het voortgezet onderwijs leidt dit tot een nieuw onderwijsachterstandenbeleid, het «leerplusarrangement VO». Doelstelling hiervan is het bijdragen aan vermindering van voortijdig schoolverlaten, het beter dan voorheen kunnen leveren van meer maatwerk aan leerlingen, en het maximaliseren van de schoolprestaties door onder meer het voeren van expliciet taal(achterstanden)beleid. Scholen met meer dan 30% probleemcumulatieleerlingen moeten daarbij evengoed presteren als de overige scholen. Onderdeel van het Leerplusarrangement VO is ook een adequate bekostiging van nieuwkomers in het voortgezet onderwijs met als doel hen goed voor te bereiden op het reguliere onderwijs.

Beleidsprestaties

Het vormgeven van het «leerplusarrangement VO» ligt op koers.

De «Regeling aanvullende personele bekostiging voor Leerplusarrangement VO en voor Nieuwkomers VO» is in 2005 nader uitgewerkt.

De regeling is ondermeer tot stand gekomen na vaststelling van een indicator voor bekostiging aan de hand van onderzoek door het ITS, na veldraadpleging van (ervarings)deskundigen en is op 23 juni en 23 november 2005 met de Tweede Kamer besproken. De regeling zal naar verwachting in februari 2006 worden gepubliceerd en treedt in werking per 1 augustus 2006. De bekostiging zal voor het eerst aan scholen worden verstrekt vanaf 1 januari 2007.

Daarnaast is een verkenning gedaan naar herijking van het taalachterstandenbeleid in het voortgezet onderwijs. De resultaten hiervan zullen begin 2006 bekend zijn.

In 2005 zijn verder aanvullende bekostigingen verstrekt aan scholen in het kader van de «Cumi-vo regeling» en de «regeling arbeidsmarktknelpunten». Alsmede aan gemeenten in het kader van de «GOA-wet» en de «Regeling specifieke uitkering voor gemeenten voor onderwijs aan schoolgaande asielzoekers».

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Uitgangspunten Leerplusarrangement VO (Tweede Kamer 2004–2005, 27 020, nr. 44).

• Definitief voorstel Leerplusarrangement VO (Tweede Kamer 2004–2005, 27 020, nr. 46).

• Verslag schriftelijk overleg Tweede Kamer (Tweede Kamer 2005–2006, 27 020, nr. 52).

• Keuze berekening en bekostiging leerplus op (BRIN)niveau (Tweede Kamer 2005–2006, 27 020, nr. 54).

4. BEROEPSONDERWIJS EN VOLWASSENENEDUCATIE

4.1 Algemene beleidsdoelstelling

Het middelbaar beroepsonderwijs en de educatie leveren een belangrijke bijdrage aan het versterken van de (kennis)economie, innovatie en het herstel van de groei van de arbeidsproductiviteit die hoog op de politieke en maatschappelijke agenda staan. Enerzijds als toeleverancier voor het vervolgonderwijs, anderzijds als toeleverancier van de arbeidsmarkt.

Daarnaast hebben het middelbaar beroepsonderwijs en de educatie een belangrijke sociaal culturele functie gericht op het optimaliseren van de participatie van jongeren en volwassenen aan de Nederlandse samenleving.

Deze algemene doelstelling is nader uitgewerkt in de operationele doelstellingen toerusting, kwaliteit, toegankelijkheid en doelmatigheid.

4.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de tabel budgettaire gevolgen van beleid:

Bij de programma-uitgaven is het verschil tussen de vastgestelde begroting 2005 en de feitelijke realisatie 2005 per saldo € 105,0 miljoen.

Dit verschil wordt als volgt verklaard:

• In 2005 is het onderdeel reguliere bekostiging met € 77,0 miljoen bijgesteld ten opzichte van de oorspronkelijke begroting.

Deze bijstelling is onder andere ontstaan door loon- en prijsbijstelling (€ 6,3 miljoen), compensatie negatieve arbeidsvoorwaarde ruimte (€ 20 miljoen) en interim vergoeding ziektekosten (€ 47,7miljoen). Daarnaast heeft er een bijstelling plaatsgevonden doordat in 2005 als gevolg van een gerechtelijke uitspraak € 14,2 miljoen als voorschot aan de erven Schots is overgemaakt. Door de HBO-fraude is de begroting met – € 4,5 miljoen neerwaarts bijgesteld. Verder hebben er nog een aantal technische mutaties plaatsgevonden – € 6,7 miljoen.

• Op het onderdeel innovatiearrangement beroepskolom is € 2,5 miljoen meer uitgegeven dan begroot. Dit wordt verklaard door een bijdrage van het voortgezet onderwijs voor dit bedrag aan het innovatiearrangement.

• In 2005 is door de projectdirectie Leren en Werken € 4,3 miljoen uitgegeven.

• Ten behoeve van de begeleiding van jongeren zonder startkwalificatie is € 7,4 miljoen meer uitgegeven dan begroot. Dit wordt met name veroorzaakt door toevoeging van enveloppemiddelen ter versterking van de RMC-functie van € 2,5 miljoen en € 4,7 miljoen loon- en prijsbijstelling.

• Op het onderdeel positie deelnemer/medezeggenschap is € 2,4 miljoen overgeheveld naar het lumpsumbudget voor ROC’s ten behoeve van loopbaanoriëntatie en begeleiding.

• In 2005 is het onderdeel educatie met € 14,8 miljoen bijgesteld ten opzichte van de oorspronkelijke begroting. Dit wordt veroorzaakt door diverse mutaties. Onder andere interim-vergoeding ziektekosten (€ 5,5 miljoen), compensatie negatieve arbeidsvoorwaarde ruimte (€ 2,1 miljoen), intertemporele compensatie (€ 4,2 miljoen).

• Het budget voor de uitvoeringsorganisatie IBG is met € 2,5 miljoen bijgesteld voor onder andere het onderwijsnummer en een aantal overige kleine technische mutaties.

• Het budget voor de uitvoeringsorganisatie CFI is met € 3,1 miljoen bijgesteld voor het onderwijsnummer en service gericht uitvoeren.

• Op de ontvangsten is € 2,8 miljoen meer binnengekomen dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door afrekeningen cursusgelden uit voorgaande jaren.

4.2.1 Beschrijving van het bve-stelsel

Agenda KOERS BVE

• Over de uitwerking van de thema’s van Koers BVE zijn nadere concrete afspraken gemaakt met de BVE Raad, AOC Raad en LNV. Deze afspraken zijn vastgelegd in de bestuurlijke agenda 2005–2010 «Ruimte voor ambitie en innovatie in de regio» die op 23 november 2005 is ondertekend door staatssecretaris Rutte (ook namens LNV) en de voorzitter van de BVE Raad (ook namens de AOC Raad).

• Besluit datum integrale invoering competentiegericht beroepsonderwijs per 1-8-2008, is door OCW in december 2005 gemeld aan de Tweede Kamer per brief d.d. 20-12-2005.

Meer ruimte voor de regio

• Het wetsvoorstel «Deregulering en administratieve lastenverlichting» is in voorbereiding. Geplande invoeringsdatum is 1-8-2007. Realisatie van voorgenomen reductie van administratieve lasten in de Bve-sector loopt op schema (brief van OCW juli 2005 aan Tweede Kamer gemeld).

Moderne bestuurlijke aanpak: prestatieafspraken

• De BVE Raad (de sector zelf) heeft de ontwikkeling van een benchmark op zich genomen met een tweeledig doel: vergroten lerend vermogen van de sector en horizontale belanghebbenden en toezichthouders informeren over prestaties en ambities. In 2006 vindt verdere ontwikkeling plaats. In 2007 zullen voor het eerst de resultaten van de benchmark openbaar worden gemaakt.

Governance

• De BVE Raad heeft een governance-code ontwikkeld voor de Bve-sector. Deze was eind 2005 gereed, en is in januari 2006 officieel vastgesteld.

• Het voorstel Raden van Toezicht is in december 2005 naar de Raad van State verzonden en zal naar verwachting in het voorjaar 2006 verstuurd worden naar de Tweede Kamer.

• In mei 2005 is door betrokken partijen een handreiking uitgebracht voor de versterking van medezeggenschap in instellingen op korte termijn. Over de vormgeving van de medezeggenschap in de BVE-sector op langere termijn is door partijen overleg gevoerd. In de bestuurlijke agenda is afgesproken dat de BVE Raad en de vakbonden begin 2006 een voorstel doen voor de invulling van medezeggenschap op langere termijn dat gedragen wordt door werknemers, werkgevers en deelnemers. Dit voorstel wordt als uitgangspunt gebruikt voor de wettelijke verankering.

Het BVE-stelsel omvat het middelbaar beroepsonderwijs en de educatie.

Het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) richt zich primair op jongeren vanaf 16 jaar en volwassenen. Bij educatie gaat het om volwassenen.

4.3 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

4.3.1 Toerusting

Doelstelling

De overheid heeft de verantwoordelijkheid het stelsel deugdelijk toe te rusten. Hiermee creëert de overheid de voorwaarden en condities voor continuïteit en innovatief beroepsonderwijs. Instellingen worden in staat worden gesteld om te voldoen aan de toegankelijkheids-, kwaliteits- en doelmatigheidseisen.

Beleidsprestaties

In het kader van het stelsel zijn er twee belangrijke ontwikkelingen. De eerste is de invoering van het governance principe in het onderwijs welke in een beleidsnotitie «Governance» aan de Tweede Kamer is toegelicht. In deze beleidsnotitie wordt ingegaan op nieuwe bestuurlijke verhoudingen in het onderwijsstelsel zodat de inhoudelijke betrokkenheid en inspiratie van onderwijsgevenden, leidinggevenden, besturen, ouders, overheden en overige betrokkenen voldoende tot zijn recht komt en de kwaliteit van het onderwijs verbetert. Het gaat daarbij om meer ruimte voor de eigen verantwoordelijkheid van scholen, een groter vertrouwen tussen de overheid en het onderwijsveld, binnen duidelijke wettelijke en financiële kaders.

Ten tweede zullen de onderwijsinstellingen de komende jaren (2007/2008) het huidige opleidingenaanbod omzetten naar competentiegerichte opleiding- en examentrajecten met een attractieve, praktijkgerichte vormgeving. Per 1 augustus 2008 moet dit traject volledig zijn gerealiseerd.

Hieronder volgen enkele kerncijfers betreffende de staat van de sector BVE. Voor meer kerncijfers over de sector wordt verwezen naar de publicatie Kerncijfers.

Arbeidsmarktbeleid Bve sector

• Het doel is dat er voldoende en competent onderwijspersoneel beschikbaar is voor de Bve-sector. De vraag naar nieuw en competent onderwijspersoneel neemt toe als gevolg van de leeftijdsopbouw van het personeel in de Bve-sector. Ongeveer 48% van de leraren in de sector heeft de leeftijd van 50 jaar of ouder. Het streven om in 2005 minder dan 0,5% vacatureruimte te hebben is niet gehaald. In het schooljaar 2004–2005 was de openstaande vacature-intensiteit voor leraren 0,6%.

• Daarnaast is het beleid gericht op voorkomen van uitstroom van personeel en vermindering van ziekteverzuim. Het verzuimpercentage over 2003 is ten opzichte van het voorgaande jaar gedaald van 6% naar 5,4%. In 2004 is het verder gedaald naar 4,8%. De gegevens over 2005 worden in het voorjaar van 2006 verwacht.

• Een eenduidig beleid voor beloningsdifferentiatie ontbreekt nog bij de meeste instellingen, hetgeen de komende periode ook ontwikkeld dient te worden. Er wordt gestreefd naar een toename van het aantal instellingen met een eenduidig beleid voor beloningsdifferentiatie van 7% in 2004 naar 20% in 2007.

• In het kader van de beperking van regelgeving is in 2005 besloten om de regeling duale opleidingstrajecten en de regeling zij-instroom niet te verlengen voor de Bve-sector. De middelen voor duale opleidingstrajecten en zij-instroom zijn toegevoegd aan het decentrale budget van de instellingen om de instellingen in staat te stellen een actief arbeidsmarkt- en een versterkt (integraal) personeelsbeleid te voeren.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Governance in het onderwijs; Nota «Governance in het onderwijs» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 30 183, nr. 1).

4.3.2 Kwaliteit

Doelstelling

Het onderwijs in de Bve-sector moet van een dusdanige kwaliteit zijn dat:

• er meer innovatie en rendement ontstaan door samenwerking tussen de instelling en zijn omgeving,

• meer aandacht is voor een variëteit aan leerloopbanen en

• er een meer aantrekkelijke onderwijsinhoud ontstaat die bovendien beter aansluit op de arbeidsmarkt .

Beoogde verbeteringen moeten ertoe leiden dat de mbo-deelnemer beter is voorbereid op deelname aan de arbeidsmarkt of doorstroom naar een andere opleiding. Als onderdeel van de doelstelling kwaliteit is een ontwikkeling gewenst naar instellingen voor beroepsonderwijs, die een actief onderdeel vormen van een ondernemende regionale kennisinfrastructuur.

Beleidsprestaties

Implementatie vernieuwde kwalificatiestructuur en competentiegericht beroepsonderwijs

Vanaf 2004 zijn nieuwe competentiegerichte beroepsopleidingen van start gegaan, die zijn gebaseerd op competentiegerichte kwalificatieprofielen.

In het schooljaar 2004–2005 was er sprake van een beperkt aantal proeftuinen. Vanaf het schooljaar 2005–2006 is er sprake van experimenten.

Met de ontwikkeling van de nieuwe kwalificatiestructuur en de daarop gebaseerde nieuwe opleidingen en examens wordt een betere aansluiting bereikt op de arbeidsmarkt, de maatschappij en op wijzigingen in de samenstelling van de doelgroep die het onderwijs vraagt.

OCW financiert het herontwerpproces. In totaal is in de jaren 2005 en 2006 op jaarbasis een bedrag van € 5 miljoen beschikbaar voor:

• het ontwikkelen van kwalificatieprofielen;

• het ontwikkelen en implementeren van experimentele opleidingen;

• het in stand houden van een procesmanagement herontwerp kwalificatiestructuur en mbo.

In het schooljaar 2005–2006, de start van de experimenten, volgen ruim 43 000 deelnemers één van de 677 experimentele opleidingen. Dat is een kleine 10% van het leerlingenaantal in het mbo.

Innovatiearrangementen beroepskolom

• Met het innovatiearrangement 2005 is invulling gegeven aan het doel om een bijdrage te leveren aan de vernieuwing van het beroepsonderwijs, binnen de context van versterking van de relatie tussen onderwijs en bedrijfsleven. Beoogd wordt de leerloopbaan van de deelnemer te versterken, door middel van uitgevoerde regionale/sectorale projecten in een samenwerkingsverband van scholen/instellingen voor beroepsonderwijs, bedrijven (en eventueel andere organisaties). In totaal zijn 23 projecten toegekend op basis van de «Subsidieregeling innovatiearrangement 2005».

• Er is een start gemaakt met het bundelen van de afzonderlijke stimulansen, regelingen en budgetten voor innovatie van het beroepsonderwijs en de koppeling met sturen op regionale ambities en de innovatiestrategie, ook wel innovatiebox genoemd. Een eerste aanzet voor dit nieuwe innovatie-beleid is gedaan in de beleidsreactie op het rapport «Beroepswijs Beroepsonderwijs». De onderwijsinstellingen worden zoveel mogelijk niet meer via aparte subsidiestromen tot innovatie gestimuleerd maar subsidie dient rechtstreeks ter beschikking te worden gesteld aan de onderwijsinstellingen om zelf, in overleg met de samenwerkingspartners in de regio, vorm te geven aan innovatie. Dit betreft innovatie projecten die breed dienen te worden opgepakt ter implementatie in de eigen organisatie (breedtestrategie). Dit nieuwe innovatiebeleid wordt ingevoerd per onderwijssector in het beroepsonderwijs (vmbo-mbo-hbo).

• Uit het Fonds Economische Structuurversterking is een bedrag van € 81 miljoen beschikbaar gesteld voor vervanging lesmateriaal, docentenstages en leren in bedrijf. Het bedrag zal worden opgenomen in de innovatiebox.

Bevorderen ondernemerschap

• Jongeren worden tijdens hun opleiding in contact gebracht met het ondernemerschap en ook na het behalen van het diploma door onderwijsinstelling begeleid met het starten van een onderneming. Zo is in november 2005 het partnership «Leren ondernemen» van start gegaan, dat tot doel heeft «good practices» actief te verspreiden en te verbreden.

Examinering mbo

• De beleidsdoelstelling is dat in het studiejaar 2005–2006 de onderwijsinstellingen voor tenminste 85% van de aangeboden beroepsopleidingen kwalitatief voldoende examens hebben gerealiseerd, volgens de landelijke standaarden voor de examenkwaliteit. Het bewijs voor de gerealiseerde examenkwaliteit vormt de door het Kwaliteitscentrum Examinering (KCE) aan de instellingen uitgereikte verklaringen. In geval van een afkeurende verklaring is sprake van onvoldoende examenkwaliteit.

• Uit het Examenverslag mbo 2004–2005 van het KCE blijkt dat het KCE in het studiejaar 2004–2005 bij de gecontroleerde examens aan 52% een goedkeurende verklaring heeft gegeven, aan 46% een voorwaardelijke verklaring en aan 2% een afkeurende verklaring.

• In het geval instellingen afkeurende of voorwaardelijke verklaringen 2004–2005 van KCE hebben ontvangen, hebben zij vervolgens een formele waarschuwing gekregen. Zij moeten ervoor zorg dragen dat binnen een jaar de benodigde verbetering van de kwaliteit van de betreffende examens is gerealiseerd. Als vervolgens uit een afkeurende verklaring 2005–2006 van KCE blijkt dat dit na die termijn niet het geval is, dan kan de instelling het recht op examinering voor de betreffende opleiding worden ontnomen.

• De nieuwe examensystematiek is op 1 augustus 2004 in werking getreden. De volgende activiteiten zijn door het ministerie van OCW verricht:

– Op voorstel van het KCE zijn de landelijke standaarden vastgesteld. De standaarden zijn kwaliteitseisen waaraan de examens mbo moeten voldoen.

– KCE en de instellingen zijn financieel ondersteund door inzet van het examenbudget.

– Wat betreft de kwaliteit van het functioneren van het KCE zelf verwijs ik naar de mededeling bedrijfsvoering punt 1.

Cultuur en school

Er is in 2005 een regeling uitgebracht. Afgesproken is dat de middelen voor Cultuur en school vanaf 2006 aan de innovatiebox worden toegevoegd.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Brief over kwaliteitsonderzoek KCE d.d. 25 mei 2005 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 24 578, nr. 70), met als bijlagen het inspectierapport van het periodiek kwaliteitsonderzoek KCE d.d. april 2005 en de brief van KCE aan OCW over het inspectierapport d.d. 3 mei 2005.

• Beleidsreactie op het Examenverslag 2004–2005 van KCE, d.d. 20 december 2005 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 27 451, nr. 46), met als bijlage het Examenverslag 2004–2005 van KCE d.d. oktober 2005.

• Koers BVE; Brief staatssecretaris over onder meer het herontwerp van de kwalificatiestructuur en het herontwerp van het mbo (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 27 451, nr. 47).

4.3.3 Toegankelijkheid

Doelstelling

Alle deelnemers aan het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie moeten in de gelegenheid gesteld worden onderwijs te volgen via de leerweg en het niveau die het best bij hen past.

De hoofdrichting binnen deze doelstelling is te typeren als een ontwikkeling naar instellingen voor leven lang leren. Met als intentie dat iedere jongere in staat wordt gesteld een (leer)loopbaan in te richten, waarbij een startkwalificatie wordt gezien als een kwalificatie die jongeren een goede basis biedt om zich verder te ontwikkelen, persoonlijk, in de maatschappij en op de arbeidsmarkt. Volwassenen die onvoldoende zijn geschoold kunnen tevens hun maatschappelijke positie en hun positie op de arbeidsmarkt versterken.

Naast het verhogen van de toegankelijkheid door zoveel mogelijk deelnemers te laten meedoen, gaat het ook om het stimuleren van de eigen verantwoordelijkheid van de deelnemer.

Beleidsprestaties

Verbetering kwaliteit en kwantiteit beroepspraktijkvorming

• De beroepspraktijkvorming (bpv) levert een belangrijke bijdrage aan de toerusting van de deelnemer en de aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt. Zowel onderwijs als bedrijfsleven vinden dat de kwaliteit van de praktijkplaats moet worden verbeterd.

• De Inspectie van het Onderwijs constateert dat de kwaliteit van de beroepspraktijkvorming in 2004–2005 is toegenomen.

• De zorg voor de kwaliteit van de praktijkplaats is de verantwoordelijkheid van de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven. De publieke verantwoording van de kenniscentra over hun inzet op dit terrein zal worden verbeterd.

• Daarnaast dient het aantal praktijkplaatsen en leerbedrijven dat praktijkplaatsen aanbiedt te worden uitgebreid. In het kader van het «Plan van Aanpak Jeugdwerkloosheid» werd in deze kabinetsperiode gestreefd naar 40 000 extra jeugdbanen. Uit informatie van de Taskforce blijkt dat in 2005 gestreefd wordt naar 22 500 extra praktijkvormingsplaatsen. Uiteindelijk zijn in 2005 24 000 plaatsen gerealiseerd.

• Verder is de Taskforce het «Leerbaanoffensief» gestart, een vier-partijen overleg in de regio tussen CWI, RMC, ROC en kenniscentra om jongeren aan een leerbaan te helpen. Om daarnaast zicht te krijgen op de tekorten aan beroepspraktijkvormingsplekken heeft de Taskforce een website en mediacampagne gelanceerd waarbij jongeren werden opgeroepen om aan te geven dat ze een leerbaan zoeken.

• In 2005 zijn afspraken gemaakt met de kenniscentra over het onder inspectietoezicht brengen van de bpv-taak, naar analogie van de onderwijsinstellingen. Aanleiding hiervoor was een pilot bij twee kenniscentra. Het waarderingskader zoals dat door de Inspectie van het Onderwijs bij het toezicht op de onderwijsinstellingen wordt gehanteerd, wordt uitgebreid met indicatoren die de kwaliteit van de praktijkplaats kunnen meten.

• De kenniscentra hebben een inspanningsverplichting om te zorgen voor voldoende praktijkplaatsen. In overleg met de kenniscentra is gekeken naar een vereenvoudiging van de erkenningcriteria waardoor het voor bedrijven eenvoudiger en aantrekkelijker wordt zich als leerbedrijf aan te melden. In het wetsvoorstel «Deregulering Administratieve Lasten» (DAL) zal deze vereenvoudiging worden opgenomen.

Leven lang leren (is projectdirectie Leren & Werken geworden)

• In maart 2005 is de projectdirectie Leren & Werken van start gegaan.

• Een belangrijk doel van Leren & Werken is dat meer mensen hun werk of het zoeken naar werk gaan combineren met scholing die tot kwalificaties leidt. Daarvoor is een goede samenwerking noodzakelijk tussen vele partijen zoals werkgevers, scholingsaanbieders, kenniscentra, gemeenten, CWI en UWV.

• De projectdirectie Leren & Werken heeft in 2005 veel contacten gelegd met allerlei partijen, zowel regionaal als sectoraal. De partijen worden gestimuleerd om samenwerkingsafspraken te maken om duale trajecten te realiseren in combinatie met afspraken over EVC-trajecten en het oprichten van een leerwerkloket.

• Dit heeft in 2005 geleid tot het tekenen van acht intentieverklaringen. Daarin is globaal afgesproken: 9 850 duale trajecten, 6 500 EVC-trajecten en 5 leerwerkloketten te realiseren.

• Op 1 december 2005 hebben de Taskforce Jeugdwerkloosheid en de projectdirectie Leren & Werken de «smalle portal voor jongeren» gelanceerd, www.opleidingenberoep.nl. Deze portal bevat een beperkt aantal functionaliteiten en zal medio 2006 uitgebreid worden naar de «brede publieksportal voor studie en beroep».

• De pilots voor de opleidingen die leiden tot Associate degree zijn met de Tweede Kamer besproken en gaan in het najaar van 2006 van start.

Begeleiden jongeren zonder startkwalificatie (VOA, RMC)

Uit de RMC-analyse van Sardes blijkt, dat in het schooljaar 2004–2005 er circa 57 000 nieuwe voortijdig schoolverlaters (vsv-ers) geregistreerd zijn. In 2003/2004 waren er 64 000 nieuwe vsv’ers. Van alle vsv’ers zijn er in 2004/2005 29 000 herplaatst (was in 2003/2004 24 000).

Voortijdig schoolverlaters zijn jongeren van 12 tot 23 jaar zonder startkwalificatie, die ófwel tenminste een maand zonder geldige reden onderwijs hebben verzuimd, ófwel niet meer als onderwijsdeelnemer staan ingeschreven.

Over de kenmerken en de bestemming van deze groep valt het volgende te zeggen:

• Vanaf 16 jaar neemt het aandeel nieuwe vsv-ers toe, de 17-jarigen zijn de grootste groep.

• Ruim tweederde van de vsv-ers werkt, de helft hiervan heeft een diploma vmbo/mbo1.

• Bijna drie op de tien vsv-ers is allochtoon. Onder de vsv-ers zonder werk én niet ingeschreven bij CWI ligt het aandeel met vijf van de tien flink hoger.

• Het percentage nieuwe vsv-ers is in grootstedelijke gebieden veelal hoog, maar ook een aantal meer niet-stedelijke gebieden hebben relatief veel vsv-ers. Meer dan de helft (54%) van het aantal nieuwe vsv-ers zit in de top 6 regio’s.

• Binnen het aantal vsv-ers is er tevens een grote groep vmbo-ers met diploma die werkzaam zijn.

Het totaal aantal jongeren zonder startkwalificatie (12–23 jaar) volgens de EBB (enquete beroepsbevolking) van het CBS bedraagt ongeveer 180 000.

In 2005 zijn een aantal concrete maatregelen aangekondigd of in gang gezet:

• Het wetsvoorstel dat samenwerkingsconstructies voor risicojongeren mogelijk maakt tussen VO-scholen en BVE-instellingen. Dit biedt de mogelijkheid om vsv-ers uit het VO via het voortgezet algemeen volwassen onderwijs (vavo) alsnog een VO diploma te laten halen (zie ook onder «beleidsprestaties» van de overzichtsconstructie beroepsonderwijs);

• Naar aanleiding van geconstateerde verschillen in de bekostiging van het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs is in 2005 besloten tot het instellen van een Interdepartementaal Beleids Onderzoek (IBO) (zie ook overzichtsconstructie beroepsonderwijs onder «beleidsprestaties»).

Tijdens het Algemeen Overleg van 24 november 2005 is aan de Tweede Kamer toegezegd:

• Het verzoek van de Tweede Kamer om de volledige leerplicht te verlengen tot de 18e verjaardag in het kabinet aan de orde te stellen. Besluitvorming over deze maatregel vindt plaats in het kader van de Voorjaarsnota 2006.

• Wetsvoorstel om jongeren van 18 tot 23 jaar zonder startkwalificatie, die niet aan het leren of werken zijn en geen uitkering hebben, met meer dwang maatschappelijk actief te laten zijn (in de vorm van leren of werken): aan de Tweede Kamer is toegezegd, binnen één jaar, een wettelijk kader te ontwikkelen dat aan gemeenten een basis moet bieden om met meer dwang deze doelgroep aan het werken en/of leren te kunnen zetten.

• Wetsvoorstel informatie- c.q. meldingsplicht van voortijdig schoolverlaters aan gemeente/RMC: toegezegd is, binnen één jaar, de RMC-regelgeving te wijzigen zodat niet leerplichtige schoolverlaters verplicht zijn informatie over hun leefsituatie te verstrekken aan de gemeente als deze daarom vraagt.

Alfabetisering autochtonen

• Doelstelling van het (in 2004 herziene) meerjarenplan was vijf procent van de doelgroep te bereiken (Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 28 760 nr. 2). Daarbij gaat het om 12 500 cursisten per jaar. In het schooljaar 2001–2002 namen 5 000 cursisten deel aan een basiscursus lezen, schrijven en rekenen bij een van de ROC’s. Uit vervolgonderzoek over 2002–2003 en 2003–2004 is gebleken dat dit aantal onvoldoende toeneemt (naar 5 600 resp. 5 300 cursisten), ondanks het stimuleren van lokale of regionale projecten door de toekenning van nationale aanmoedigingsprijzen, een eerste uitbreiding van de betrokkenheid van het Nederlandse bedrijfsleven (via de Stichting Lezen & Schrijven) en activiteiten op Wereld Alfabetiseringsdag (8 september), die in 2005 voor het eerst waren ingebed in een evenementenweek.

• Het Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006–2010 «Van A tot Z betrokken» is op 25 november 2005 aan de Tweede Kamer toegezonden en op 14 december 2005 besproken met de Vaste Kamercommissie voor OCW.

• De ambitie is dat gemeenten en provincies samen met scholen, werkgevers, bibliotheken en andere betrokken partijen een actieplan opstellen. Daarbij kunnen ze ondersteuning krijgen van het Rijk.

Positie, vertegenwoordiging en ondersteuning deelnemers

• Deelnemers moeten, zowel op instellingsniveau als op landelijk niveau, de sector kunnen aanspreken op de kwaliteit van het onderwijs. De JOB heeft deze rol vervuld door te adviseren, te ondersteunen, te informeren en te vertegenwoordigen. Aan de Jongerenorganisatie Beroepsonderwijs (JOB) zijn in 2005 middelen beschikbaar gesteld op basis van projectvoorstellen van de JOB en d.m.v. aanvullende bijdragen via de lumpsum. Het betreft de volgende onderwerpen: Loopbaan oriëntatie en Begeleiding (LOB), medezeggenschap (ambtelijke ondersteuning deelnemersraden), imagocampagne, grotere bekendheid JOB en de deelnemers erbij betrekken, mbo’ers aan de slag met hun eigen mening (Concretisering Onderzoek Deelnemersinformatie (ODIN) op de instellingen) en informatievoorziening invoering LGF Leerlinggebonden Financiering gehandicapten.

Versterking medezeggenschap

• Wanneer de mbo-deelnemer meer op zijn eigen verantwoordelijkheid wordt aangesproken, moet hij ook de instrumenten krijgen om deze verantwoordelijkheid te nemen. Medezeggenschap is daarbij cruciaal. Om de medezeggenschap voor de deelnemer te versterken is met de veldpartijen gesproken om dit wettelijk te regelen. Dit traject is nog niet afgerond.

• Om de medezeggenschap van de deelnemers nu al te vergroten zijn middelen ter beschikking gesteld om een cursus medezeggenschap mogelijk te maken. Ook zijn middelen ter beschikking gesteld om de bekendheid van de medezeggenschap voor deelnemers te vergroten en deelnemers te werven voor deze medezeggenschap.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII nr. 142 (Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006–2010)

• Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII nr. 174 (verslag van het Algemeen Overleg hierover).

• Brief Minister van OCW, d.d. 19 april 2005, inzake voortijdig schoolverlaten, Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 454 en 26 695, nr. 11

• Brief van de Minister van OCW, d.d. 27 juni 2005, inzake Expertisecentrum mentoring (bij begeleiding van jongeren),Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 26 695, nr. 23

• Brief van de Minister van OCW, d.d. 1 juli 2005, inzake leer/werkplicht voor jongeren tot 23 jaar, Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 26 695 en 29 454, nr. 24

• «Werken aan de Toekomst, Zet de Toekomst aan het Werk!, Actieplan Taskforce Jeugdwerkloosheid 2006», Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 23 972, nr. 82

4.3.4 Doelmatigheid

Doelstelling

De beleidsinspanningen zijn gericht op een doelmatig functionerend Bve-stelsel. Om dit te realiseren is een ontwikkeling ingezet naar netwerksturing en governance. Elementen van die ontwikkeling zijn:

• versterken van het responsief en innovatief vermogen van spelers in het Bve-stelstel;

• terugdringen administratieve lastendruk en verdergaande deregulering;

• verbetering landelijk imago van het beroepsonderwijs;

• stimuleren van het publiek ondernemerschap.

Beleidsprestaties

Deregulering in de Bve-sector

• In de brief van 10 juni 2005 aan de Tweede Kamer (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 546 nr. 6) is per onderwijssector gemeld hoe en hoeveel de administratieve lasten worden verminderd voor instellingen, burgers en bedrijven. In bijlage 1 bij deze brief zijn ook de toezeggingen die betrekking hebben op het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie opgenomen.

• In september 2005 is de staatssecretaris van onderwijs akkoord gegaan met de uitwerking van een groot deel van de toezeggingen in deze brief, in de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB). De planning en de inwerkingtredingdatum van de wijziging van de WEB betreffende deregulering en administratieve lastenverlichting is voorzien per 1 augustus 2007.

• De uitvoering van de toezeggingen loopt op schema. Het overleg met betrokken partijen over de wijziging van de WEB betreffende deregulering en administratieve lastenverlichting is voor een belangrijk deel afgerond in 2005. In januari 2006 wordt begonnen met het schrijven van het wetsvoorstel «Deregulering en Administratieve Lastenverlichting» (DAL) zoals dat uiteindelijke aan de Raad van State zal worden voorgelegd.

Volwasseneneducatie

• De overheveling van een deel van de educatiemiddelen, de middelen die ingezet worden voor de niveaus 1 en 2 van de opleidingen Nederlands als Tweede Taal (NT2), naar het ministerie van Justitie (VenI) voor inburgering, is uitgesteld tot de inwerkingtreding van de Wet Inburgering (beoogd 1 juli 2006).

• Omdat het niveau van het inburgeringsexamen op het NT2-niveau 2 ligt, blijven de middelen die ingezet worden voor de NT2-opleiding niveau 3 deel uitmaken van de educatiemiddelen.

• Op verzoek van de gemeenten en de Tweede Kamer worden de NT2-opleidingen niveau 1 en 2 gehandhaafd binnen de educatie voor niet-inburgeringsplichtigen.

• Op verzoek van de G4/G27 worden de middelen educatie niet per 1 januari 2006 toegevoegd aan de BDU/SIV, maar op het moment dat de Wet Inburgering inwerking treedt.

Onderwijsprogrammering

• Instellingen geven in de onderwijs en examenregeling per opleiding de studieduur, de studielast en het opleidingsprogramma aan. De instelling maakt hierover met elke deelnemer zo nodig afspraken in de onderwijsovereenkomst.

• De Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving van de 850-urennorm, als onderdeel van het periodieke kwaliteitsonderzoek. De Inspectie van het Onderwijs constateert dat 13% van de onderzochte voltijdse opleidingen in het studiejaar 2004/2005 niet voldoet aan de 850-urennorm. De instelling moet binnen 3 maanden de onderwijsprogrammering corrigeren. In alle gevallen zijn de geconstateerde tekortkomingen door de betreffende instellingen binnen de gestelde verbetertermijn hersteld.

• In 2006 wordt het begrip «in instellingstijd gegeven onderwijs» opnieuw gedefinieerd, onder andere op basis van nieuwe didactische werkvormen. De definitie geeft op hoofdlijnen aan wat wel en niet meetelt bij de berekening van het behalen van de 850-uren norm (zie ook de mededeling bedrijfsvoering punt 2).

Internationaal

• Ter verhoging van de transparantie van beroepskwalificaties binnen Europa is «Europass» geïmplementeerd. Met behulp van dit instrument kunnen studenten, werkenden of werkzoekenden binnen de Europese Unie hun kennis en vaardigheden op uniforme wijze vastleggen. «Europass» omvat een Europees format voor een curriculum vitae, een taalpaspoort, een mobiliteitsoverzicht, een diplomasupplement (voor ho-instellingen) en een certificaatsupplement (voor Bve-instellingen). Ook is er een Nationaal Europass Centrum (NEC) opgericht om inhoud te geven aan Europass-activiteiten. Het NEC is een consortium van 8 partijen (BVE Raad, Colo, CWI, HBO-Raad, VSNU, Nuffic, Leonardo da Vinci Nederland, IBG). De Informatie Beheer Groep is penvoerder van het consortium.

Een verdere verantwoording van het beleid rond internationale thema’s is opgenomen in de overzichtsconstructie internationaal beleid.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Tweede Kamer 2005–2006, 30 300 VIII nr. 14 (brief over het transitietraject, bijlage met beknopte samenvatting Eindrapportage Transitie).

5. TECHNOCENTRA

5.1 Algemene beleidsdoelstelling

Doelstelling van het project technocentra is een bijdrage te leveren aan een versterking van de kennisinfrastructuur binnen de technische sector. De technocentra leveren daarmee ook een bijdrage aan de doelstellingen van de regering op het vlak van de kenniseconomie en de afgesproken doelen van Lissabon.

5.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de tabel budgettaire gevolgen van beleid:

5.3 Technocentra

Het project Technocentra kent een doorlooptijd tot en met 2010. In deze periode moeten de volgende doelen zijn bereikt:

• het versnellen van de circulatie, diffusie en toepassing van kennis tussen (technisch) beroepsonderwijs en bedrijfsleven;

• de gezamenlijke benutting van hoogwaardige apparatuur voor scholing en opleiding;

• een effectieve en efficiënte aansluiting van het technisch beroepsonderwijs op het bedrijfsleven.

Op basis van de Kaderregeling Technocentra 2003 hebben de technocentra hun basis- en speerpuntplannen ingediend voor 2005. Deze plannen sluiten aan bij de hierboven genoemde doelen. Na beoordeling van de plannen hebben 14 technocentra voor de periode (2004–)2005 subsidie ontvangen.

Met het oog op de subsidieperiode 2006–2010, heeft in 2005 een evaluatie plaatsgevonden.

De technocentra hebben evaluatieverslagen ingediend en er is onafhankelijk onderzoek gedaan door de B&A-groep naar de regionale positionering van de technocentra. De Adviescommissie Technocentra heeft deze evaluatieverslagen en de regiorapporten van de B&A-groep beoordeeld op de volgende criteria:

1. de kwaliteit van de uitvoering van de activiteiten;

2. de mate waarin de operationele doelen zijn bereikt;

3. de mate waarin de resultaten bijdragen aan de subsidiedoelstellingen (versnellen kenniscirculatie en aansluiting tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven en bevorderen gezamenlijk gebruik schaarse en dure apparatuur voor scholing en opleiding) en de drie ICES-criteria Publiek-Private Samenwerking (Synergie, Samenhang en Verankering);

4. het draagvlak van de activiteiten, zoals met name blijkt uit de participatie in de samenwerkingsverbanden;

5. de gerealiseerde cofinanciering.

Op basis van deze beoordeling heeft de commissie positief geadviseerd op de voorzetting van subsidie aan 14 technocentra. Deze hebben allen op basis van de gestelde criteria voldoende gepresteerd. De technocentra hebben zich goed ontwikkeld en zijn het spilpunt gaan vormen in de regio. Uit de evaluatie komt ook een aantal verbeterpunten naar voren, o.a. technocentra zijn nog onvoldoende «lerende organisaties» en dienen meer aangesloten te worden bij ander landelijk en regiogericht innovatiebeleid met name bij de Stichting Platform Beta en Techniek. De technocentra en de Stichting hebben hiertoe reeds een belangrijke eerste stap gezet met het aangaan van een convenant. Deze samenwerking zal verder worden versterkt door deze als algemene randvoorwaarde voor het aanvragen van subsidies toe te voegen aan de voorgenomen Kaderregeling Technocentra 2006–2010. De Kaderregeling 2006–2010 zal begin 2006 worden gepubliceerd.

OVERZICHTSCONSTRUCTIE BEROEPSONDERWIJS

Doelstelling

De te bereiken doelstelling richt zich met name op het behalen van kwalificatiewinst. Jongeren moeten worden gestimuleerd om hun talenten ten volle te ontwikkelen en een zo hoog mogelijk opleidingsniveau te halen (minimaal startkwalificatie; maar bij voorkeur mbo niveau 3 of 4). Om dit te bereiken moet de voortijdig schooluitval dalen, en de doorstroom van vmbo naar mbo en hbo minimaal gelijk blijven of toenemen.

In 2005 is hard gewerkt aan een integrale aanpak waarin afspraken zijn gemaakt tussen de overheid, brancheorganisaties van onderwijsinstellingen en sociale partners over:

• Een consistent innovatiebeleid;

• Werken met prestaties in de beroepskolom;

• Meer ruimte voor maatwerk bij het realiseren van doorlopende leerwegen.

Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de tabel budgettaire gevolgen van beleid:

I) Impuls beroepskolom

Vmbo: Het verschil van € 5,7 miljoen in de middelen voor de vmbo-impuls beroepskolom wordt veroorzaakt door:

• een overboeking van € 4 miljoen naar de innovatiemiddelen voortgezet onderwijs. € 2,5 miljoen hiervan is toegevoegd aan de nieuwe innovatiearrangementen. De overige € 1,5 miljoen is ingezet voor de uitvoering van het innovatieplan VO.

• een meevaller van € 1,7 miljoen op het onderdeel leerwerktrajecten, het aantal aanvragen bleef hier achter bij de raming.

De middelen voor leerwerktrajecten van € 4,5 miljoen zijn aan de vmbo-impuls middelen toegevoegd. Deze maken onderdeel uit van de € 53,7 miljoen impuls vmbo.

Mbo: Als gevolg van de incidentele loonontwikkeling wordt voor de impuls beroepskolom € 0,4 miljoen meer uitgegeven dan begroot.

Innovatiearrangement: Voor het innovatiearrangement is € 2,5 miljoen meer uitgegeven dan begroot. Deze extra middelen zijn vanuit het voorgezet gezet onderwijs toegevoegd (zie ook onder I impuls beroepskolom, vmbo).

Beleidsprestaties

1. Een consistent innovatiebeleid

In 2005 zijn de impulsmiddelen voor het vmbo, het mbo en het hbo inclusief het groene onderwijs toegevoegd aan de lumpsum van de instellingen.

Voor een overzicht van de beleidsprestaties met betrekking tot het innovatiebeleid wordt verwezen naar beleidsartikel 4, Beleidsprestaties.

2. Werken met prestaties in de beroepskolom

In vervolg op KOERS BVE hebben OCW/LNV en de BVE Raad/AOC-Raad gezamenlijk een bestuurlijke agenda vastgesteld (eind 2005) waarin afspraken zijn opgenomen op drie hoofdonderwerpen te weten competentiegericht beroepsonderwijs, innovatie en transparant besturen. Het realiseren van de doelstellingen vraagt om sterke instellingen die samenwerken met de relevante regionale stakeholders. Thema’s waarover instellingen regionale afspraken kunnen maken zijn bijvoorbeeld rendement en doorstroom.

Afgesproken is dat de Bve-sector de prestaties zichtbaar zal maken. Hiertoe ontwikkelt de BVE Raad samen met de instellingen een benchmark. Het streven is om in 2007 een openbare benchmark te realiseren.

3. Meer ruimte voor maatwerk bij het realiseren van doorlopende leerwegen

• In 2005 is het wetsvoorstel dat samenwerkingsconstructies voor risicojongeren mogelijk maakt tussen VO-scholen en BVE-instellingen aanvaard. Hierdoor is meer samenwerking mogelijk tussen instellingen voor voorgezet- en beroepsonderwijs. En kan meer maatwerk geleverd worden en kunnen doorlopende leerlijnen gecreëerd worden die beter aansluiten bij de onderwijsbehoefte van risicoleerlingen.

• De voorstellen van de werkgroep IBO-vmbo concentreren zich op 4 thema’s:

1. Verantwoordelijkheden leggen daar waar ze horen (ruimte voor scholen, leraren en regio’s);

2. Consequenter ondersteunen, toezien en zonodig (sneller en steviger) sanctioneren;

3. Betere toerusting;

4. Beleid (mede) ter verbetering van de beeldvorming van het vmbo.

In de Kabinetsreactie is daarbij aangegeven dat in aanloop naar de Voorjaarsnota 2006 de mogelijkheden worden verkend inzake een substantiële verdere uitbreiding van de capaciteit van ZMOK-onderwijs en samenwerkingsverbanden, een krachtige verdere impuls voor professionalisering van de zorgadviesteams en versterking van het casemanagement en een hogere (structurele) functiewaardering van (in elk geval) de vmbo-leraren in de grote steden.

• Er is een beleidsregel die het in tranches mogelijk maakt de assistent-opleiding MBO niveau 1 aan te bieden in het VMBO.

• In 2005 is de experimentele regeling vernieuwende projecten doorlopende leerlijnen vmbo/mbo gepubliceerd. Het gaat om de 2e tranche 2005 van ca. 10 landelijke pilots met een experimentele status waarin scholen voor het voorgezet onderwijs en ROC’s gezamenlijk over de hele breedte een integrale doorlopende leerlijn vormgeven. Dit moet leiden tot efficiëntere leerroutes en minder voortijdig schooluitval.

• Onderdeel van het herontwerp MBO zijn de zogenaamde arbeidsmarkt kwalificerende opleidingen (AKA opleidingen). De eerste jaargang is in 2004/2005 van start gegaan. In plaats van een directe beroepsgerichte assistent-opleiding geven deze opleidingen een brede oriëntatie op de arbeidsmarkt. Ze zijn met name bedoeld om jongeren die niet weten wat ze willen worden en voortijdig zijn uitgevallen weer terug te geleiden naar het onderwijs.

Platform Beroepsonderwijs

Het platform beroepsonderwijs heeft in 2005 subsidie ontvangen op basis van een goedgekeurd activiteitenplan.

Prestatiegegevens en evaluatieonderzoek

Door Stoas en Cinop zal in de laatste meting (over 2004) extra aandacht worden besteed aan de effecten van de impulsmiddelen voor de jaren 2001 tot en met 2004. De resultaten van deze meting zullen pas in het najaar bekend zijn. De cijfers uit de metingen tot en met 2003 laten weinig veranderingen zien in de slaagkans en doorstroomkans van de deelnemers.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Wijziging van de Wet op het voortgezet onderwijs en de Wet educatie en beroepsonderwijs om meer ruimte te scheppen voor samenwerking tussen in die wetten geregelde onderwijsinstellingen; Nota n.a.v. het verslag (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 30 068, nr. 6).

• Regeling vernieuwende projecten doorlopende leerlijnen vmbo/mbo.

6. HOGER ONDERWIJS

6.1 Algemene beleidsdoelstelling

De algemene beleidsdoelstelling voor het hoger onderwijs is: zorgdragen voor kwalitatief hoogwaardig, toegankelijk en doelmatig hoger onderwijs en onderzoek met als oogmerken:

• studenten kansen geven om hun talenten te ontplooien en te gebruiken;

• te voorzien in hoger opgeleiden voor een duurzame kennissamenleving;

• de innovatiekracht van de economie te versterken.

Deze doelstelling betreft een stelselverantwoordelijkheid. Nadere uitwerking vindt plaats in de operationele doelstellingen (toerusting, toegankelijkheid, kwaliteit en doelmatigheid).

6.2 Budgettaire gevolgen van beleid

* Exclusief de middelen impuls beroepskolom. Deze maken deel uit van het onderdeel toerusting (lumpsum).

** De realisatiestanden 2004 en 2005 zijn inclusief € 6 miljoen voor «Regionale Actie en Aandacht voor Kennisinnovatie» (RAAK).

*** In 2004 zijn de directies HBO en WO samengevoegd. De totale apparaatskosten voor de nieuwe directie HO zijn verantwoord op begrotingsartikel 6. De middelen voor (beleidsgericht) onderzoek voor het gehele hoger onderwijs maken deel uit van de programma-uitgaven van begrotingsartikel 7.

¹ Dit bedrag is overgeboekt naar artikel 4 t.b.v. de uitvoering van het actieplan Leven Lang Leren. Hierin was voor 2005 € 5 miljoen voorzien voor EVC-HBO.

² Voor een versnelde uitvoering van het WO-Sprint programma is in 2005 € 8,5 miljoen extra ingezet (zie ook voetnoot 3 en voetnoot 3 bij de tabel «Budgettaire gevolgen van beleid artikel 7 wetenschappelijk onderwijs»). Voor verdere toelichting zie de overzichtsconstructie Deltaplan bèta/techniek.

³ Een bedrag van € 4 miljoen is toegevoegd aan de lumpsum. Voor de dekking van het WO-Sprint programma is € 4,3 miljoen ingezet; deze middelen komen in 2008 weer beschikbaar voor het oorspronkelijke doel.

* Vanaf 2005 maken de middelen deel uit van toerusting (lumpsum).

¹ € 19,7 miljoen i.v.m. meer studenten, € 56,4 miljoen loon- en prijsbijstellingen 2004 en 2005 en, – € 1,1 miljoen betreft het saldo van diverse kleinere mutaties.

² € 6,3 miljoen overheveling mobiliteitsprogramma’s van de directie IB, restant ad € 0,4 miljoen grotendeels loon- en prijsbijstellingen 2004 en 2005.

³ Voor een versnelde uitvoering van het WO-sprint programma is in 2005 € 8,5 miljoen extra ingezet. De dekking uit beleidsartikel 7 bedraagt € 4,2 mln.; deze middelen komen in 2008 weer beschikbaar voor het oorspronkelijke doel. Zie ook voetnoot 2 bij tabel 6.1.

⁴ Hiervan betreft € 2,0 miljoen een overboeking naar artikel 16 OWB voor «Kleurrijk Talent (Mozaïek)».

6.3 Nader geoperationaliseerde doelstelling

6.3.1. Toerusting

Doelstelling

Het doel is het stelsel van hoger onderwijs zodanig toe te rusten dat voldaan kan worden aan de door de wet gestelde toegankelijkheids-, doelmatigheids-, en kwaliteitseisen bij het verzorgen van onderwijs en onderzoek.

Beleidsprestaties

Hieronder staan enkele kerncijfers van de sector hoger onderwijs. Voor overige kerncijfers van de sector hoger onderwijs, zoals cijfers inzake de financiën van de instellingen en aandeel instroom in hbo en wo, wordt verwezen naar de publicatie «Kerncijfers 2005».

Bron: WOPI (VSNU) en RAHO (HBO-raad).

* Hierbij wordt opgemerkt dat de universiteiten naast de onderwijstaak ook een aanzienlijke onderzoekstaak hebben.

Bron begroting: Referentieraming 2004, excl. de studenten in de sector LNV; deze zijn opgenomen in de begroting van LNV.

Bron realisatie: Referentieraming 2006 op basis van 1 cijfer Ho en excl. studenten in de sector LNV.

* Met ingang van 2005 wordt de compensatie voor studentenontwikkeling voor 100% toegerekend aan onderwijs.

6.3.2 Toegankelijkheid

6.3.2.1 Toerusten van instellingen voor het verzorgen van hoger onderwijs en onderzoek

Doelstelling

Voor het realiseren van voldoende hoger opgeleiden voor de toekomst en het in de pas blijven lopen met andere Europese landen is een grotere deelname van de beroepsbevolking aan het hoger onderwijs nodig. Gestreefd wordt naar een deelnameniveau aan het hoger onderwijs in de richting van 50% in 2010, waarmee Nederland aansluit bij de doelstellingen van het Verenigd Koninkrijk en Zweden. Dit wordt gemeten door cohortmetingen op basis van CRIHO, gerelateerd aan de actuele bevolkingsomvang naar leeftijd volgens het CBS.

Beleidsprestaties

Toelichting: Realisatie t/m 2005 (historische cijfers bijgesteld naar beneden vanwege ontdubbelingen voor instroom in hbo en wo). Prognose t/m 2010 gebaseerd op vasthouden recente groei.

Bron: CRIHO, CBS en berekening OCW.

Enkele kengetallen voor toegankelijkheid betreffen de deelname aan het hoger onderwijs voor verschillende onderwijsgroepen en de directe en indirecte instroom in het hoger onderwijs.

Bron: bevolkingsfractie (CBS), instroomfractie (1-cijfer-HO; CRIHO), berekening OCW.

Berekening: Historische cijfers herberekend want in het kader «Korte Klap» is aantal studenten met onbekend «geboorteland ouders» en nationaliteit sterk teruggebracht en grotendeels gebleken niet autochtoon te zijn.

Bron: CBS, 1 Cijfer HO, eigen berekening OCW.

Berekening: zie voetnoot bij tabel 6.7.

Bron: 1 Cijfer HO, Cfi.

* Alle volgens het CRIHO ingeschreven studenten (ook de niet bekostigde) zijn geteld.

** Indirect betekent: het voorafgaande jaar werd geen onderwijs gevolgd. De studenten hebben wel een relevante vooropleiding.

6.3.2.1 tudiekeuze informatie voor het hoger onderwijs

Doelstelling

De doelstelling dat (aanstaande) studenten in het hoger onderwijs bij de studiekeuze meer gebruik kunnen maken van relevante, onafhankelijk verzamelde, kwalitatief onomstreden en daardoor gezaghebbende informatie over (de kwaliteit van) het aangeboden hoger onderwijs.

Beleidsprestaties

• In de Stuurgroep Transparant Hoger Onderwijs is met de instellingen en studentenorganisatie afgesproken samen te komen tot goede studiekeuze-informatie. De publieke verantwoordelijkheid voor studiekeuze-informatie heeft betrekking op al het geaccrediteerde hoger onderwijs, dus ook het aangewezen onderwijs. Naast de HBO-Raad en de VSNU participeert daarom ook PAEPON in de Stuurgroep Transparant Hoger Onderwijs.

• Onder regie van de Stuurgroep Transparant Hoger Onderwijs is volgens plan in 2005 een (eerste) studiekeuze website gerealiseerd (www.studiekeuze123.nl), waarin vergelijkingsinformatie (de database van Choice) over bacheloren masteropleidingen wordt ontsloten.

• Het contract met Choice is eind 2005 verlengd conform de adviezen van het Platform en het Kwaliteitscollege Studiekeuze-informatie. De verlengingstermijn voor de onderscheiden onderdelen van de opdracht is afgestemd met de activiteiten van de Stuurgroep Transparant Hoger Onderwijs: de studentenenquêtes worden nog drie jaar door Choice uitgevoerd, de database wordt nog twee jaar door Choice gerealiseerd en de papieren keuzegids wordt in 2006 voor het laatst door Choice gemaakt.

6.3.2.2 Instroom geneeskunde en klinische technologie in het wetenschappelijk onderwijs en zorgopleidingen in het hoger onderwijs

Doelstelling

Doelstelling is het verminderen van de tekorten aan beroepsbeoefenaren in de zorg door de implementatie van nieuwe opleidingen voor zorgberoepen en door meer mensen in bestaande opleidingen te laten instromen.

Beleidsprestaties

Bronnen: Cfi, berekening OCW.

* Nurse practitioners

** Physician assistant

Bron: berekening OCW.

• Bovenstaande prestatiegegevens geven aan in welke mate de beoogde prestaties in de begroting 2005 zijn gerealiseerd. De instrumenten die hiervoor zijn ingezet betreffen subsidies aan hogescholen en universiteiten en een bijdrage via de rijksbijdrage.

• De masteropleiding medische psychologie zal een jaar later van start gaan, omdat de accreditatie later gerealiseerd werd dan verwacht.

• In 2005 is er een adviestraject gestart door de commissie Innovatie Mondzorg over instroom/modernisering van de opleiding mondzorgkunde.

6.3.2.3 Onderzoekmasters in het wetenschappelijk onderwijs

Doelstelling

Het doel is om de ontwikkeling te stimuleren van onderzoekmasters met een grote aantrekkingskracht op jong onderzoekstalent in binnen- en buitenland, om op die manier de tekorten aan onderzoekers en kenniswerkers te verminderen.

Beleidsprestaties

• De studiefinanciering van een groot aantal onderzoekmasters is met één jaar verlengd door opname in de AMvB met masteropleidingen met een studielast van 120 studiepunten (Stb. 407/608).

• De universiteiten zijn bezig met de ontwikkeling van «graduate schools» en in dat kader ook met stroomlijnen van het traject van onderzoeksmasters en promotieopleidingen. In de notitie «Onderzoekstalent op waarde geschat» wordt ingegaan op de vorming van de graduate schools. Voor de vernieuwing van promotietrajecten (waaronder de stroomlijning van het traject onderzoeksmasters, promotietrajecten en onderzoeksomgeving) hebben de universiteiten in 2005 € 3,90 miljoen gekregen (excl. LNV).

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Nota «Onderzoekstalent op waarde geschat», Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 11.

6.3.2.4 Toelatingsbeleid

Doelstelling

Doelstelling «Toelatingsbeleid» voor 2005 was om experimenten te starten rondom selectie van studenten voor de bachelor- en masterfase, differentiatie van collegegelden voor opleidingen met een erkende evidente meerwaarde en flexibele toelating van studenten die niet voldoen aan de wettelijke vooropleidingseisen.

Beleidsprestaties

Met ingang van 1 september 2005 zijn de volgende experimenten gestart, of is met de voorbereiding hiervan begonnen:

* Alle opleidingen, behalve de opleidingen met een numerus fixus en de opleidingen waarvoor aanvullende eisen gelden.

• In januari 2005 is de Experimentenwet aangenomen in de Tweede Kamer.

• In september 2005 is de eerste ronde experimenten met toelatingsbeleid en collegegelddifferentiatie gestart.

• In het najaar 2005 is de tweede ronde experimenten ingediend en beoordeeld door de Commissie «Ruim baan voor talent».

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 388, nrs. 1–11 en

• Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 819, nrs. 1–12.

6.3.3 Kwaliteit

Doelstelling

De beleidsinspanningen waren gericht op een kwalitatief hoogwaardig stelsel van hoger onderwijs en onderzoek.

De kwaliteitsborging van opleidingen van hoger onderwijsinstellingen is neergelegd bij de Nederlands Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO).

Beleidsprestaties en verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

In oktober 2005 zijn de drie Inspectierapporten «Accreditatie: introductie», «Accreditatie in internationaal perspectief» en «Accreditatie: de kosten» aan de Tweede Kamer aangeboden (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 28 879, nr. 10 en nr. 11). Deze rapporten zijn opgesteld in het kader van de zogenaamde «midterm review» van de Inspectie van het Onderwijs over het accreditatiestelsel.

6.3.3.1 Kennisinnovatie hoger beroepsonderwijs

Doelstelling

Voor het jaar 2005 was als doel gesteld: het potentieel van het HBO als kennisbrug voor innovatie in de regio maximaal te benutten en netwerkvorming op het gebied van kennisuitwisseling tussen hogescholen en het MKB te stimuleren.

Beleidsprestaties

Bron: Stichting Kennisontwikkeling hbo.

• Om de doelstelling te kunnen realiseren is in 2005 gestart met de uitvoering van het nieuwe Convenant Lectoren en Kenniskringen waarbij voor de periode tot 2008 middelen beschikbaar worden gesteld voor de voortzetting en verdere uitbouw van lectoren en kenniskringen in het HBO. In het nieuwe convenant is er extra aandacht voor strategische planvorming van de hogescholen, de verbinding met het personeelsbeleid en de regionale inbedding.

• In 2005 is in het kader van het nieuwe convenant een nulmeting uitgevoerd. De resultaten komen februari 2006 beschikbaar. Op grond van deze nulmeting worden indicatoren benoemd op basis waarvan de voortgang van effectiviteit van lectoren wordt gemeten.

• In 2005 is de kennisuitwisseling tussen hogescholen en MKB-bedrijven verder verbeterd door middel van voortzetting van de RAAK-regeling (Regionale actie en aandacht voor kennisinnovatie).

• In de voortgangsrapportage van de Stichting Innovatie Alliantie (SIA) over 2004 en 2005 blijkt dat RAAK een succesvol instrument is om bovenstaande doelstelling te realiseren.

• In 2005 zijn er met de RAAK-regeling 40 regionale innovatieprogramma’s opgestart waarbij 324 bedrijven en 27 instellingen betrokken zijn.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Nota «De kenniseconomie in zicht: prestatieagenda met de hbo-raad», Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 27 406, nr. 51.

6.3.3.2 Dynamisering eerste geldstroom wetenschappelijk onderzoek en jonge universiteiten

Doelstelling

Doel is verdere dynamisering van de eerste geldstroom wetenschappelijk onderzoek, met als oogmerk versterking van de kwaliteit van het onderzoek en de relatie met prestaties, zoals beschreven in het Wetenschapsbudget 2004.

Beleidsprestaties

• In juli 2005 is de Kamer geïnformeerd over de instelling van de Commissie Dynamisering, (Commissie Chang). De Commissie zal in april 2006 rapporteren.

• In oktober 2005 is een ontwerp-besluit tot wijziging van het Bekostigingsbesluit WHW voor het jaar 2005 in verband met onder meer de verhoging van de onderzoekbekostiging van de jonge universiteiten aan de Kamer aangeboden.

• Daarnaast is in oktober 2005 een ontwerp-besluit tot wijziging van het Bekostigingsbesluit WHW voor het jaar 2006 in verband met onder meer de invoering van een component Dynamisering Smart Mix aan de Kamer aangeboden.

• In december 2005 is de Kamer bij brief geïnformeerd over:

– de notitie van de VSNU over de onderzoeksbekostiging, waarin een overzicht is opgenomen van bezuinigingen en extra middelen;

– het standpunt van OCW over de positie van de jonge universiteiten in de onderzoeksbekostiging;

– een overzicht van de huidige verdeling en de afdracht per instelling van de strategische overwegingen component (SOC) en wat de tweede geldstroom oplevert in de component Dynamisering Smart Mix;

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Brief over Commissie Dynamisering, Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 27 406, nr. 53.

• Brieven van 4 oktober 2005 over wijziging van het Bekostigingsbesluit WHW, Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 29 853, nr. 26 en nr. 27.

• Brief «Toezeggingen onderzoeksbekostiging in AO’s van 12-10-2005 en 16-11-2005», Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 109.

6.3.3.3 Internationalisering in het hoger onderwijs

Doelstelling

Internationaal herkenbaar kwalitatief hoger onderwijs in Nederland dat de goede tot de betere buitenlandse studenten aantrekt, is van wezenlijk belang voor onze kennissamenleving.

Om dit te bereiken zijn de volgende subdoelstellingen geformuleerd:

• Nederlandse instellingen positioneren en profileren zich binnen de Europese hoger onderwijsruimte;

• Nederland trekt niet langer zoveel mogelijk, maar juist de goede en betere buitenlandse studenten aan;

• Nederlandse studenten doen tijdens hun studie internationale ervaring op: bijvoorbeeld een stage in het buitenland.

Beleidsprestaties

* Bron:OECD, Education at a Glance.

** Bron: Studentenmonitor 2004: waarvan 12% in het hbo en 17% in het wo.

• De positionering en profilering van Nederlandse hoger onderwijsinstellingen uit zich onder andere in de positie op internationale ranglijsten. Er zijn 3 internationale rankings (Sjanghai University wereld top-500, Times Higher Education wereld top-200, Europese top-20 in opdracht van EU). Nederland scoort redelijk in deze vergelijkingen (Kennis in Kaart 2005). Het streven is om deze score de komende jaren te verbeteren.

• De volgende instrumenten zijn ingezet voor de positionering en profilering: stimulering van internationale centres of excellence (€ 5 miljoen), het werven van studenten via Nederlandse Instellingen in het Buitenland (NIB’s) en uitbreiding van het aantal onderwijssteunpunten (zoals de NESO’s) in het buitenland en via beurzen en toelagen. In 2005 is een NESO in Vietnam geopend.

• Het percentage studenten met een stage- of onderwijservaring in het buitenland zal de komende jaren omhoog moeten worden gebracht. De meeneembaarheid van studiefinanciering naar het buitenland zal daaraan een belangrijke bijdrage kunnen leveren. In 2005 is aan de Kamer voorgesteld om per 1 september 2007 meeneembare studiefinanciering in het hoger onderwijs ter beschikking te stellen voor gebruik in alle landen die deelnemen aan het Bolognaproces (zie voor een verdere toelichting artikel 11 Studiefinanciering).

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Eindrapportage «Studeren in Nederland» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 800 VIII, nr. 72).

• Internationalisering hoger onderwijs: Bergen-communiqué en stand van zaken.Internationalisering van het onderwijs (Grenzen verleggen), (Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 22 452, nr. 21).

• Beleidsbrief meeneembare studiefinanciering (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 22 452, nr. 23).

6.3.3.4 Surf Educatiefonds in het hoger onderwijs

Doelstelling

Het doel is te komen tot vernieuwing van het hoger onderwijs door middel van doelgerichte toepassingen van informatie- en communicatietechnologie (ict) en e-learning.

(Zie ook 6.3.3.6 Digitale universiteit in het hoger onderwijs).

Beleidsprestaties

Op 23 juni 2005 heeft het SURF-bestuur voor 8 van de 21 ingediende projectvoorstellen voor de onderwijsvernieuwingstender 2005 subsidie gegeven. Deze 8 projecten zijn innovatief en opschaling van deze innovatie speelt dit jaar een belangrijke rol. De voorstellen bevatten bijzondere onderwijskundige ideeën, zoals netwerkleren, mobile learning, flexibilisering en het op afstand aanleren van complexe vaardigheden. De projecten zijn eind december 2005 van start gegaan.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Notitie e-learning in het hoger onderwijs, Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 29 410, nr. 27.

6.3.3.5 Digitale Universiteit in het hoger onderwijs

Doelstelling

Het doel is de vernieuwing van het hoger onderwijs, gericht op flexibilisering van het onderwijs met optimaal gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ict) en e-learning, zowel in het initieel onderwijs, als op het terrein van Leven Lang Leren.

De DU (Digitale Universiteit) is een samenwerkingsverband van 6 hogescholen en 4 universiteiten. In de DU werken de deelnemende instellingen gezamenlijk aan digitale producten en hulpmiddelen ten behoeve van de innovatie van hun onderwijs op basis van het strategisch plan DU 2005. Sinds 2004 vormt transformatie van opleidingen de centrale focus voor de DU.

Beleidsprestaties

• In 2005 is in opdracht van OCW een evaluatie van het functioneren van de Digitale Universiteit uitgevoerd door onafhankelijke deskundigen («Voorbij de Digitale Universiteit», 10 juni 2005). De belangrijkste conclusies zijn dat de DU een positieve bijdrage heeft geleverd aan de innovatie van het hoger onderwijs, maar er onvoldoende in is geslaagd de gezamenlijke ontwikkeling, verspreiding en implementatie van digitale onderwijsproducten te bevorderen. In het evaluatierapport is een overzicht van de gerealiseerde producten en diensten opgenomen.

• Gebleken is dat het draagvlak voor transformatie van opleidingen bij de deelnemende instellingen om uiteenlopende redenen onvoldoende groot is. Naar aanleiding van de evaluatie is besloten om de activiteiten van de DU en SURF te integreren en de directe subsidiëring van de DU te beëindigen.

6.3.4 Doelmatigheid

Doelstelling

Zoals in de algemene beleidsdoelstelling is opgenomen, is één van de belangrijkste doelstellingen van het hoger onderwijs het leveren van voldoende gekwalificeerde arbeidskrachten voor de arbeidsmarkt.

Beleidsprestaties

De invoering van de bachelor-master structuur in 2002 gaat nu duidelijke resultaten geven in de diplomering. In het bijzonder in het wo vraagt dit om een andere benadering van het begrip rendement. Het updaten van de rendementstabellen van verschillende cohorten na 8 jaar van hbo en wo, zoals opgenomen in de begroting 2005, is dit jaar om die reden achterwege gebleven.

Het succes van de opleiding hangt in belangrijke mate af van de mate waarin de opleidingen en curricula aansluiten op de behoeften van het afnemend veld. Onderstaande twee tabellen geven een indicatie van deze aansluiting.

* Bron: HBO-minitor.

** Bron: SEO Elsevier-enquête.

* Bron: HBO-monitor 2005 (HBO-raad).

** Bron: WO-monitor 2002–2003 (VSNU), twee jaren toegevoegd sinds begroting 2005.

*** historische cijfers door VSNU bijgesteld voor vergelijkbaarheid van de tijdreeks.

OVERZICHTSCONSTUCTIE DELTAPLAN BETA/TECHNIEK

Doelstelling

Het aantal studenten in bèta- en technische opleidingen moet omhoog: in 2007 15% méér instroom en in 2010 15% méér uitstroom (ten opzichte van de absolute aantallen van 2000).

Beleidsprestaties

Bron: 1 cijfer HO op basis van Referentieraming 2006.

Uit de tabel blijkt dat de afgelopen jaren het totaal aantal eerstejaars in de exacte vakken inclusief ICT-opleidingen in het hoger onderwijs (HO) is gestegen. Het totaal aantal eerstejaars in het HBO daalt weliswaar vanwege een sterke daling van het aantal deeltijdstudenten, maar het aantal voltijdstudenten is gestegen. De stijging van het totaal aantal eerstejaars komt vooral door een sterke stijging van de aantallen eerstejaars in het WO.

Verrichte acties in 2005

Programmalijn 1: primair onderwijs en onderbouw voortgezet onderwijs

Inmiddels zijn 530 scholen in het programma Verbreding Techniek Basisonderwijs (VTB) van start gegaan en er is een landelijk dekkend netwerk van steunpunten opgezet. In dit programma geven basisscholen techniek en onderzoekend leren een structurele plek in hun lesprogramma.

Programmalijn 2: tweede fase VO/HO (WO en HBO)

Vernieuwing voortgezet onderwijs

Het Universum programma in de HAVO en het VWO streeft ernaar dat uiteindelijk 20% van de scholen voor een marktprofiel bèta/techniek kiest en het dus ook integraal in het schoolbeleid opneemt. In 2005 zijn 30 scholen gestart in het Universum programma.

Sprint-programma

Met dit programma stimuleert en ondersteunt het Platform Bèta Techniek de ambitie van universiteiten en hogescholen om meer bètastudenten op te leiden. Per instelling worden daartoe afspraken gemaakt.

• In 2005 is het HBO-Sprint programma voorgezet.

• Het WO-Sprint programma is in 2005 gestart en wordt in 2006 verder uitgebouwd. Alle 10 universiteiten met bèta/technische faculteiten hebben zich gecommitteerd aan 15% groei en kwalitatieve vernieuwing.

Programmalijn 3: beroepsonderwijs vmbo-mbo-hbo

MBO

• Voor zowel het opstellen als operationaliseren van een MBO-ambitieprogramma bèta/techniek is een sterke inzet van regionale partners en Technocentra nodig. Hiertoe is in de zomer van 2005 een krachtenbundeling met de Technocentra aangegaan.

• In 2005 is de formule innovatieacademie ontwikkeld. Doel hiervan is het verder ontwikkelen van het innovatie- of lerend vermogen van het MBO en is in eerste instantie gekoppeld aan de herontwerpprojecten in de regio Dordrecht.

• De 7 regionale pilots herontwerp vmbo-mbo en mbo-hbo zijn in 2004 gestart en zijn ook in 2005 voortgezet. De looptijd van deze projecten is 2 jaar en doel is om de projecten te verbreden.

Programmalijn 4: aantrekkelijke carrières techniek (ACT)

• Er zijn in het kader van de regeling Casimir (publiek-private mobiliteit) in 2005 23 projecten gestart. Met de experimenten uit 2004 zijn er nu circa 40 Casimir-onderzoekers actief.

• Met 4 branches/sleutelgebieden zijn 2010-verkenningen uitgevoerd.

• Met drie regio’s zijn Regionale Arrangementen afgesloten, t.w. Eindhoven, Twente en Zuid- en Noord Limburg.

• M.b.t. ondernemerschap bèta/techniek en publiek-private mobiliteit zijn haalbaarheidstudies verricht.

• In 2005 is het convenant ITSO: Industriële Technologie Steden Overleg gestart.

Programmalijn 5 aantrekkelijke keuzes

Financiële prikkels:

• Bètabeurs: De pilot die in 2004 is gestart waarvoor in totaal voor 1500 studenten de mogelijkheid er is een beurs te ontvangen van € 1 500 als prikkel voor het verhogen van het studierendement loopt door. Deze prikkel is ingezet in een aantal opleidingen waaronder wiskunde.

• Bètabrug: In het studiejaar 2005/2006 krijgen zo’n 30 studenten met deficiënties in het WO wederom de kans deze weg te werken om daarna te kunnen starten met een bètaopleiding.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

Brief van de ministers van OCW en EZ ter aanbieding van het meerjarig beleidskader 2005/2006 «Naar focus en massa» van het Platform Bèta/techniek, Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 300 VIII, nr. 139. De beleidsartikelen (artikel 11).

8. INTERNATIONAAL ONDERWIJSBELEID

8.1 Algemene beleidsdoelstelling

De algemene beleidsdoelstelling voor het internationaal onderwijsbeleid is:

• Het bevorderen van de mogelijkheden voor deelnemers aan onderwijs, cultuur en wetenschappen voor internationale oriëntatie en kennisverwerving;

• Het bevorderen van de kwaliteit van het aanbod en de beoefening van onderwijs, cultuur en wetenschappen in Nederland door internationale oriëntatie, vergelijking en competitie;

• Het versterken van het internationale profiel van Nederlandse onderwijs-, cultuur en wetenschappelijke instellingen op de internationale markt;

• Het leren van elkaar en samenwerken met andere landen op centraal niveau; ontsluiting van voor Nederland relevante kennis en benchmarking.

8.2 Budgettaire gevolgen van beleid

De apparaatsuitgaven zijn voor het eerst in de begroting 2004 bij dit artikel opgenomen.

Toelichting:

Op het totale artikel is in 2005 € 5,3 miljoen minder uitgegeven ten opzichte van de oorspronkelijke begroting. Hieraan liggen een aantal interne overboekingen ten grondslag. De belangrijkste overboekingen zijn:

• een structurele overboeking van € 6,3 miljoen, voor de mobiliteitsprogramma’s, van dit artikel naar artikel 7 «hoger onderwijs»;

• een structurele overboeking van € 0,8 miljoen, voor het Duitsland Instituut Amsterdam van artikel 7 «hoger onderwijs» naar dit artikel;

• een verhoging van de apparaatsuitgaven op dit artikel met € 1,2 miljoen voor de reorganisatie van de directie Internationaal beleid, waarvan € 0,9 miljoen structureel ten laste van de apparaatsuitgaven van de voormalige directie Algemeen Cultuurbeleid in verband met de samenvoeging van Internationaal Cultuurbeleid met de directie Internationaal Beleid.

Daarnaast was er een intertemporele compensatie van € 1,3 miljoen voor uitgaven voor de OCW-vertegenwoordiging te Brussel en voor verplichtingen voor EU-projecten en beleidsonderzoek en -evaluatie. Deze compensatie is noodzakelijk om de hieruit voortvloeiende uitgaven in het jaar 2006 mogelijk te maken.

8.3 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

Effectindicatoren of prestatiegegevens zijn niet opgenomen. Effecten van operationele doelstellingen als het participeren in internationale organisaties (zoals de EU, OESO, UNESCO, Nederlandse Taalunie), het ondersteunen van internationaal opererende organisaties (zoals het Duitsland Instituut Amsterdam en de Frans Nederlandse Universiteit) en de diverse samenwerkings- en mobiliteitsprogramma’s (zoals die van het Europees Platform), zijn alleen meetbaar als het gaat om fysieke uitwisseling en mobiliteit van scholieren, studenten, docenten etcetera. Deze gegevens worden (voor de hele onderwijsbegroting) jaarlijks opgenomen in de publicatie «Internationale Mobiliteit in het Onderwijs in Nederland» (voorheen de BISON-monitor). Deze publicatie wordt jaarlijks aan de Tweede Kamer gezonden.

8.3.1 Bevordering van mobiliteit

Doelstelling

Bevorderen van internationale mobiliteit ter vergroting internationale oriëntatie van lerenden en docenten, ter bevordering van kwaliteit en profilering van het Nederlands onderwijs.

Beleidsprestaties

• In 2005 is de internationale mobiliteit in het Nederlandse onderwijs wederom in kaart gebracht door de gezamenlijke publicatie van het EP, Cinop en de Nuffic, genaamd «Internationale Mobiliteit in het Onderwijs in Nederland 2004». Het algemene beeld geeft aan dat er sprake is van een stijgende lijn voor alle onderwijsvelden. De publicatie zet voor het geven van een kwalitatieve beoordeling een eerste stap in de vorm van het benoemen van de mobiliteitstrends.

Het aantal voor uitgaande mobiliteit is voor 2003–2004 totaal 30 133, waarvan voor funderend onderwijs 22 356, voor beroepsonderwijs en volwasseneneducatie 1579 en voor hoger onderwijs 6198.

De gezamenlijke instroom in het hoger onderwijs, met behulp van Europese en Nederlandse mobiliteitsprogramma’s, bedraagt 8085. Daar veel activiteiten voor andere onderwijsvelden plaatsvinden vanuit het beginsel van wederkerigheid, is de conclusie gerechtvaardigd dat de programmamobiliteit instroom in de andere onderwijsvelden ook een stijgende lijn vertoont.

Voor de leges is bepaald dat, voor de student die binnenkomt via de verkorte procedure machtiging voorlopig verblijf (mvv-procedure), met ingang van 1 juli 2005 de totale legeskosten over 5 jaren € 490,– bedragen (was € 665,–). Dit geldt ook voor studenten uit de kandidaat-lidstaten (was voorheen € 615,–). De studenten, die met een standaard mvv-procedure binnenkomen, betalen € 673,– (was € 665,–).

• Het Europees Platform voor het Nederlandse onderwijs (EP) heeft in 2005 de vaste activiteiten uitgevoerd onder meer gericht op het tweetalig onderwijs Nederlands-Engels dat sterk blijft groeien. Voorts is gewerkt aan speciale activiteiten, zoals het proefproject «Europa als leeromgeving voor scholen» en het programma LinQ dat beoogt de vakken Frans en Duits in het primair- en voortgezet onderwijs aantrekkelijker te maken. Het aantal deelnemende scholen is bij het tweetalig onderwijs Nederlands-Engels en het programma LinQ gestegen.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Publicatie «Internationale Mobiliteit in het Onderwijs in Nederland» (voorheen de BISON-monitor), http://www.nuffic.nl/pdf/netwerk/bison-nl.pdf

8.3.2 Bevordering van samenwerkingsverbanden

Doelstelling

Bevorderen van bilaterale samenwerking.

Beleidsprestaties

• Duitsland: Een evaluatie, door het DIA uitgevoerd, laat zien dat het Duitslandprogramma Hoger Onderwijs (DPHO) programma de vooraf gestelde doelstellingen heeft gehaald. Het programma heeft daarmee geleid tot een zichtbare vergroting van de kennis in Nederland over het hedendaagse Duitsland. Derhalve is besloten subsidie (jaarlijks 0,8 mln vanuit OCW) te verlenen aan een derde DPHO voor de periode 2006–2010.

• Frankrijk: de Frans Nederlandse Universiteit (FNU) heeft de afgelopen anderhalf jaar haar zichtbaarheid in het veld vergroot en nadrukkelijker de regiefunctie in handen genomen op het gebied van de onderwijs- en wetenschapsbetrekkingen tussen Nederland en Frankrijk.

• Samenwerking in Koninkrijksverband: In 2005 is KANS, een programma voor samenwerking tussen scholen in het Koninkrijk der Nederlanden, in aangepaste vorm voortgezet voor de periode 2006–2010. Voor 2006 zijn er twaalf projecten goedgekeurd, waaraan vierentwintig scholen deelnemen.

• Suriname: In 2005 is in Suriname een Taaluniecongres gehouden, hetgeen heeft geresulteerd in een Taalunie Onderwijsplan Suriname voor de periode 2005–2010. Suriname heeft een bijdrage van OCW ontvangen, gericht op ondersteuning van het Nederlandse- in het Surinaamse onderwijs.

• Midden- en Oost-Europa:

– Rusland: Projecten op de terreinen van onderwijsbestuur, curriculum ontwikkeling, sociaal partnerschap, didactiek en pedagogiek zijn uitgevoerd over de volle breedte van de onderwijssectoren. De directe werkrelaties tussen de onderwijsinstellingen zijn versterkt. Multinationale onderwijssamenwerking: OCW ondersteunt via het zogenaamde ERISEE (Education Reform Initiative in South East Europe) de onderwijs-samenwerking.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Brief aan Kamer over ERISEE, Tweede Kamerstuk 21 501-34, 23 987, nr. 1.

8.3.3 Institutionele subsidies Nederland

Doelstelling

Ondersteunen van internationaal opererende organisaties, door het verstrekken van institutionele subsidies, ter behartiging van de Nederlandse belangen in het buitenland.

Beleidsprestaties

Hieronder een korte toelichting op de instrumenten.

• Nederlandse Taalunie: Met de lumpsumbijdrage voor 2005 zijn de activiteiten uitgevoerd als opgenomen in het Comité van Ministers van de Taalunie goedgekeurde Actieplan 2005. Deze activiteiten zijn in lijn met het Taalunie Meerjarenbeleidsplan 2003–2007. Bijzondere aandacht is uitgegaan naar het communicatiebeleid door o.a. het in uitvoering nemen van een plan voor externe communicatie 2005–2007 en een onderzoek onder de taalgebruikers in Nederland, Vlaanderen en Suriname.

• Internationaal opererende organisaties: Er zijn uitgaven gedaan, voor de uitvoeringskosten van mobiliteits- en samenwerkingsprogramma’s, aan het Europees Platform en de Economische Voorlichtingsdienst (EVD).

8.3.4 Instellingen buitenland

Doelstelling

Bevorderen van multilaterale samenwerking door participatie in internationale organisaties.

Het betreft hier participatie in UNESCO, OESO en Raad van Europa.

8.3.5 Overige activiteiten internationaal

Doelstelling

Bevorderen van de beïnvloeding van de beleidsontwikkeling in de Europese Unie door versteviging van de OCW-vertegenwoordiging te Brussel; het doen van beleidsonderzoek als bijdrage aan de algemene beleidsdoelstelling.

Beleidsprestaties

Zie hieronder enkele voorbeelden op de instrumenten.

Mede door het EU-voorzitterschap is OCW meer bewust geworden van de invloed van de EU op haar beleidsterreinen en de PV EU te Brussel is mede daarom uitgebreid van 1 naar 3 functionarissen voor de activiteiten in het kader van de Raadswerkgroepen op het terrein van onderwijs, media (incl. audiovisueel) en cultuur.

Beleidsonderzoeken:

– Europese verkenning. Mede op basis van het advies van de Onderwijsraad, getiteld «Onderwijs en Europa: Europese invloeden in Nederland» is een Europese verkenning uitgevoerd. De bevindingen hierin zijn in de beleidsreactie op het advies van de Onderwijsraad op 31 januari 2005 aan de Kamer gezonden. Naar aanleiding van de Europese verkenning en op advies van de Onderwijsraad is de structuur binnen het ministerie zodanig aangepast dat het beter is toegerust op mogelijke toekomstige ontwikkelingen in Europa (zoals betere positionering in Brussel). Ook enkele andere aanbevelingen van de Onderwijsraad zijn uitgewerkt en opgevolgd.

– De eerste Europabrief is begin van het jaar 2006 aan de Kamer toegestuurd.

– Het haalbaarheidsonderzoek van het Centraal Planbureau (CPB) naar het meten van de effecten van mobiliteit van studenten wordt naar verwachting in maart 2006 door het CPB gepubliceerd.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Beleidsreactie op het advies van de Onderwijsraad «Onderwijs en Europa: Europese invloeden in Nederland», Tweede Kamerstuk 21 501-34, nr. 44

OVERZICHTSCONSTRUCTIE INTERNATIONAAL BELEID

Deze paragraaf biedt een overzicht van de internationale uitgaven van OCW.

Totaaloverzicht per artikel

De uitgaven op de Homogene groep internationale samenwerking (HGIS) maken deel uit van de totale realisaties in het jaar 2005.

De beleidsprestaties zijn toegelicht bij de betreffende beleidsartikelen.

9. ARBEIDSMARKT EN PERSONEELSBELEID

9.1 Algemene beleidsdoelstelling

In samenwerking met werkgevers- en werknemersorganisaties zorgt OCW voor een goed werkende onderwijsarbeidsmarkt. Hierbij is een goede structuur voor overleg over de arbeidsvoorwaardenontwikkeling van belang. Voor gedetailleerde gegevens over ontwikkelingen in én initiatieven op de onderwijsarbeidsmarkt wordt verwezen naar de overzichtsconstructie arbeidsmarkt en personeelsbeleid.

9.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting op de tabel budgettaire gevolgen van beleid

In de programma-uitgaven onderwijspersoneel is sprake van een daling van de uitgaven met € – 44,1 miljoen. De belangrijkste mutaties zijn:

• Een saldo van € – 11,4 miljoen bestaande uit technische en beleidsmatige mutaties.

• € 3,4 miljoen is overgeboekt ten behoeve van de knelpunten bij het Participatiefonds in het PO. Het gaat om € 0,5 mln. uit de loonbijstelling op het bestedingsplan en € 2,9 mln. uit het budget maatwerk lerarenopleiding.

• € 2,5 miljoen is naar PO overgeboekt ten behoeve van het invoeren van het onderwijsnummer. Deze middelen zijn beschikbaar gekomen uit verschillende posten van AP waar minder op is uitgegeven dan voorzien.

• € 13,5 miljoen is overgeboekt naar de artikelen 1 en 3 voor het handhaven van de CAO-nullijn.

• Er zijn diverse overige mutaties van 1,3 miljoen.

• Aan zvoo is € 3,2 miljoen meer uitgegeven dan begroot doordat het een open-einderegeling betreft waarop in 2005 meer aanvragen zijn gedaan dan verwacht.

• Door de terugvordering van een onverschuldigde uitgave in 2005 zijn de ontvangsten gestegen met € 0,1 miljoen.

9.3 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

9.3.1 Arbeidsmarkt

Doelstelling

• (faciliteren van) betere afstemming tussen vraag en aanbod op de onderwijsarbeidsmarkt in de regio;

• (stimuleren dat) meer onderwijsinstellingen een professionele arbeidsorganisatie zijn;

• en meer samenhang in de kwalificatiestructuur en het opleidingsstelsel.

Voor de beschrijving van de operationele doelstellingen wordt verwezen naar de overzichtsconstructie arbeidsmarkt en personeelsbeleid.

Beleidsprestaties

Scholen worden gestimuleerd het onderwijs anders in te richten en daarmee de werkdruk van onderwijzend en directiepersoneel te verminderen.

Verder wordt de samenwerking tussen scholen en opleidingen voor onderwijspersoneel verbeterd en wordt de samenwerking in de regio’s verbeterd (zie verder de overzichtsconstructie arbeidsmarkt en personeelsbeleid).

De minister en de voorzitter van het SBO (Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt) hebben een nieuw convenant getekend over de verantwoordelijkheidsverdeling voor het onderwijsarbeidsmarktbeleid. Het nieuwe convenant is de kroon op een traject dat in 2004 is gestart. OCW en SBO hebben toegewerkt naar een andere verdeling – en inzet – van de middelen die de Minister jaarlijks ter beschikking stelt voor sectoraal onderwijsarbeidsmarktbeleid. De «governance-gedachte» is daarbij richtinggevend geweest. Gedurende de convenantsperiode (2006 t/m 2008) komt de verantwoordelijkheid voor het sectorale arbeidsmarktbeleid te liggen bij de sociale partners in de betreffende sectoren. Het ministerie doet wat dat betreft een stapje terug. De financiële middelen voor sectoraal onderwijsarbeidsmarktbeleid zullen voortaan via de lumpsum rechtstreeks aan de instellingen in de onderscheiden sectoren worden toegekend. Sociale partners willen proberen om via cao-afspraken te komen tot gezamenlijke inzet. De instellingen en de brancheorganisaties krijgen op deze manier de kans om het arbeidsmarkt- en personeelsbeleid in te richten naar hun eigen specifieke situatie. Daarbij zal «horizontale verantwoording» van belang zijn. Het convenant draagt bij aan de verankering van de regionale infrastructuur in de instellingen en de initiatieven op het gebied van bijvoorbeeld zij-instroom, diversiteitsbeleid en employability. De zorg voor voldoende én kwalitatief hoogwaardig onderwijspersoneel blijft daarbij voorop staan.

9.3.2 Ziektekostenvoorziening voor onderwijs- en onderzoekspersoneel (zvoo)

Doelstelling

Het doel is te voorkomen dat (gewezen) onderwijs- en onderzoekspersoneel voor ziektekosten duurder uit is dan vergelijkbaar personeel in de marktsector dat ziekenfondsverzekerd is.

Beleidsprestaties

In 2005 ontvingen 39 337 (ex-)onderwijswerknemers een uitkering uit hoofde van de ZVOO-regeling. Onder hen waren 35 831 post-actieven. In verband met de invoering van de nieuwe zorgverzekering is de ZVOO-regeling met ingang van 1 januari 2006 afgeschaft, omdat vanaf 2006 het onderscheid tussen ziekenfonds- en particulier verzekerden is vervallen.

OVERZICHTSCONSTRUCTIE ARBEIDSMARKT EN PERSONEELSBELEID

1 Algemene beleidsdoelstelling

De algemene doelstelling is het zorgen voor de beschikbaarheid van voldoende personeel van voldoende kwaliteit op korte, middellange en lange termijn. Dit betekent dat het beleid zich richt op zowel het doelmatig oplossen van de huidige tekortenproblematiek in het funderend onderwijs, als op de structurele personeelsvoorziening in het gehele onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek.

De beleidsdoelstelling is, om door de maatregelen zoals verwoord in het beleidsplan Onderwijspersoneel, het verwachte tekort in 2007 van 10 400 volledige banen in het primair en voortgezet onderwijs terug te brengen naar circa 2200 voltijdbanen. In vergelijking met 2004 is het aantal openstaande vacatures in het onderwijs (PO, VO en BVE) in 2005 licht gestegen. Van 900 voltijdbanen in het derde kwartaal 2004 naar 1000 in het derde kwartaal 2005. Deze stijging is vooral veroorzaakt door de BVE-sector. In deze sector is het afgelopen jaar het aantal openstaande vacatures bijna verdubbeld, van 210 in het derde kwartaal 2004 naar 380 in het derde kwartaal 2005. Op het moment ligt het aantal openstaande vacatures lager dan de streefwaarde als gevolg van ingezet beleid, maar ook door de verruiming van de onderwijsarbeidsmarkt veroorzaakt door de conjuncturele neergang. De verwachting is dat door de oplopende vergrijzing de druk op de onderwijsarbeidsmarkt weer toe zal nemen. Een en ander is echter mede afhankelijk van de toekomstige conjuncturele ontwikkelingen.

De algemene beleidsdoelstelling is uitgewerkt in drie operationele doelstellingen. Bij de uitwerking in operationele doelstellingen is aangesloten bij de indeling van Een goed werkende onderwijsarbeidsmarkt. Beleidsplan onderwijspersoneel dat in juni 2004 naar de Kamer is gestuurd.

2 Nader geoperationaliseerde doelstellingen

2.1 Arbeidsmarkt

Versterken arbeidsmarktpositie van onderwijs en onderzoeksinstellingen en betere afstemming in de regio.

Doelstelling

De minister stelt zich ten doel de arbeidsmarktpositie van het onderwijs en die van de onderzoeksinstellingen te versterken en de afstemming tussen vraag en aanbod op de onderwijsarbeidsmarkt in de regio te verbeteren.

Deze doelstelling is verder geoperationaliseerd in:

• in 2007 is de onderwijsarbeidsmarkt in alle regio’s in evenwicht;

• bevorderen van een flexibele en open arbeidsmarkt, waarbij scholen een gelijkwaardige concurrentiepositie hebben.

Beleidsprestaties

1. Betere afstemming tussen vraag en aanbod op de onderwijsarbeidsmarkt in de regio

De minister stelt zich ten doel de arbeidsmarkt positie van het onderwijs en die van onderzoeksinstellingen te versterken en de afstemming tussen vraag en aanbod op de onderwijsarbeidsmarkt in de regio te verbeteren.

Deze doelstelling is verder geoperationaliseerd in:

• In 2007 is de onderwijsarbeidsmarkt in alle regio’s in evenwicht:

• Bevorderen van een flexibele en open arbeidsmarkt, waarbij scholen een gelijkwaardige concurrentie positie hebben.

In 2005 zijn de volgende zaken gerealiseerd.

• Voor de regio’s waarin de knelpunten tot en met 2007 het grootst zijn, zijn extra middelen beschikbaar gesteld. Deze middelen zijn toegekend aan onderwijsinstellingen voor po, vo en bve op basis van prestatieafspraken met de regio’s. De werkgevers hebben in de regio met opleidingen, gemeenten, arbeidsvoorziening en bedrijven nadere afspraken gemaakt over matching van vraag en aanbod en over vernieuwing van de organisatie van het onderwijs.

• Het ministerie van OCW heeft een prognosemodel op landelijk niveau ontwikkeld (MIRROR1 ) ter ondersteuning en kwantificering van het te voeren arbeidsmarktbeleid door partijen in de regio. De landelijke ramingen kunnen worden geraadpleegd via www.mirrorocw.nl. Het model wordt verder verfijnd om ook op regionaal niveau uitkomsten te genereren.

• De arbeidsmarkt in het primair- en voortgezet onderwijs is nu kwantitatief in evenwicht. Er zijn geen lerarentekorten meer en bijna alle leraren die in 2004 hun diploma behaalden, hebben in het afgelopen jaar een baan gevonden. Deze gunstige evenwichtsituatie is te danken aan de volgende factoren: beleidsintensiveringen, uitstroom naar de markt is gedaald door de magere conjunctuur en het leerlingenaantal is minder gegroeid dan eerder verondersteld, zie nota Werken in het onderwijs 2006.

Bron: Regioplan, Arbeidsmarktbarometer PO, VO en BVE.

In aanvulling op de activiteiten van het Sectorbestuur voor de Onderwijsarbeidsmarkt heeft de minister met schoolbesturen in het voortgezet onderwijs, opleidingen en gemeenten in de G4 en Almere een convenant afgesproken over de scholing van zij-instromers en onbevoegd aangestelde leraren.

In het eerste convenantjaar (2004) zijn bijna 100 onbevoegd aangestelde leraren in een scholings- en begeleidingstraject geplaatst. In drie van de vijf gemeenten is het streefaantal van 20 onbevoegden per gemeente gehaald (Almere, Amsterdam en Utrecht). In de twee overige gemeenten bleef het aanbod achter bij deze verwachting (Den Haag en Rotterdam). Dit houdt verband met het vrij plotseling verminderde lerarentekort in 2004. Om diezelfde reden is slechts een tiental zij-instromers in 2004 gestart met een scholings- en begeleidingstraject.

2. Verbeteren concurrentiepositie

CAO-vorming

Op 13 december is het definitieve akkoord over de cao sector Onderwijs, PO en VO, 2005–2007 ondertekend. In de cao zijn afspraken gemaakt over een beheerste loonontwikkeling en aanpassing van de arbeidsvoorwaarden aan nieuwe wetgeving, zoals de Zorgverzekeringswet en de WIA. Daarnaast zijn er afspraken gemaakt over onder andere de inzetbaarheid van personeel, scholing en professionalisering, die een positieve bijdrage kunnen leveren aan de kwaliteit van het onderwijs.

Arbeidsorganisatie, verminderen werkdruk en arbeidsmarktknelpunten

In de CAO sector onderwijs (PO en VO) 2005–2007 is met de personeelsorganisaties overeengekomen per 1 augustus 2006 extra middelen in te zetten voor de inzet van onderwijsondersteunend personeel in het basisonderwijs en de bevordering van de mobiliteit in het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs. Met de inzet van onderwijsondersteunende functies kan de werkdruk van onderwijzend en directiepersoneel worden verlicht; ook biedt het mogelijkheden voor een andere inrichting van het onderwijs zodat meer maatwerk geleverd kan worden. Met de extra middelen voor mobiliteit kunnen de sociale partners afspraken maken over aanpassingen in de woon/werkverkeerregelingen die bijdragen aan een oplossing van (toekomstige) arbeidsmarktknelpunten op de onderwijsarbeidsmarkt.

Decentralisatie arbeidsvoorwaardenvorming

Decentralisatie van de arbeidsvoorwaardenvorming maakt mogelijk dat de arbeidsvoorwaarden optimaal kunnen worden afgestemd op de arbeidsmarktsituatie van de onderwijsinstellingen.

Met sociale partners zijn de uitgangspunten voor volledige decentralisatie in het voortgezet onderwijs verder uitgewerkt. Aan de hand van deze uitwerking heeft het Kabinet groen licht gegeven voor de start van de onderhandelingen over het decentralisatieconvenant. Met sociale partners is in 2005 nog geen overeenstemming bereikt. De onderhandelingen worden in 2006 voortgezet.

• De wetswijziging voor doordecentralisatie in het voortgezet onderwijs is in gang gezet en is inmiddels in het Staatsblad gepubliceerd. Inwerkingtreding van de wetswijziging vindt plaats bij Koninklijk Besluit.

• OCW, centrales en werkgevers hebben een convenant opgesteld waarin de uitgangspunten, condities en randvoorwaarden voor decentralisatie van de secundaire arbeidsvoorwaarden in het primair onderwijs staan omschreven. Met centrales en werkgevers wordt overleg gevoerd over de invulling van het Kaderbesluit rechtspositie primair onderwijs. Dit overleg bevindt zich in de afrondende fase.

Campagne «Je groeit in het onderwijs»

In 2005 is gestart met de derde fase van de meerjarencampagne onder de naam «Schooljaar 05/06». Hoewel de resultaten van de vorige campagnes goed waren wilden we nu meer inzoomen op de rol die een leraar speelt in de ontwikkeling van een leerling. De campagne geeft een realistisch en veelzijdig beeld van werken in het onderwijs. De primaire doelgroep van de campagne is 20–40-jarigen met een hbo+ opleiding. Om inzicht te krijgen in de communicatieve werking en de effecten van de campagne worden verschillende onderzoeken gedaan. De hoofdlijnen uit de eindconclusies van het campagne-effectonderzoek worden meegenomen in de Voortgangsrapportage Beleidsplan Onderwijspersoneel.

De resultaten van de campagne zijn goed. De televisiespots trekken veel mensen naar de sites: er zijn in de eerste maanden van de campagne (september t/m december) al 155 000 bezoekers aan de websites www.werkeninhetonderwijs.nl en de vijf bijbehorende leerlingensites geweest. Dit is anderhalf keer zoveel als in dezelfde periode tijdens de vorige campagne een jaar eerder. De doelstelling van 118 000 bezoekers is dus ruim gehaald. Verder herinnert bijna de helft van de doelgroep 20–40-jarige HBO-plussers zich de campagne over «werken in het onderwijs» te hebben gezien, waarmee de doelstelling van 50% nu al bijna is gehaald. Ook de kernboodschap dat werken in het onderwijs meer is dan alleen lesgeven komt goed over.

42% van de doelgroep geeft aan door de campagne een positiever beeld te hebben gekregen van werken in het onderwijs en 26% heeft meer belangstelling voor een baan als leraar. Het totale bereik en herinnering van de campagne zijn goed (70%, doelstelling 75%).

Kinderopvang

Om onderwijspersoneel te behouden en aan te trekken dat arbeid en zorg wil combineren is de kinderopvangregeling per 1 januari 2005 aangepast aan de uitgangspunten van de Wet kinderopvang: onderwijspersoneel kan een bijdrage van 1/6e deel van de kosten in kinderopvang ontvangen. Door extra middelen beschikbaar te stellen is voorkomen dat een financiële wachtlijst zou ontstaan. Alle aanvragen voor een werkgeversbijdrage konden zodoende worden gehonoreerd.

Bron: Kintent, ultimocijfers.

* Cijfers 2005 september.

Jonge wetenschappers en doelgroepenbeleid

Zie artikel 16, Onderzoek- en Wetenschapsbeleid.

3. Arbeidsparticipatie

Bevorderen arbeidsparticipatie ouderen

De beleidsinspanningen zijn gericht geweest op de ontwikkeling en verspreiding van instrumenten en good practices om scholen te stimuleren aan de slag te gaan met personeelsbeleid dat ook gericht is op de oudere, ervaren werknemer. In 2005 zijn – op basis van bestaande CAO-afspraken – in het primair en voortgezet onderwijs vijf pilots «Langer doorwerken in het onderwijs» gestart. Daarnaast is eind 2005 het zogeheten Nestorproject in het voortgezet onderwijs afgerond, waarbij oudere docenten zijn opgeleid tot coach/begeleider van startende leerkrachten. In de cao 2005–2007 primair en voortgezet onderwijs zijn nieuwe afspraken gemaakt over het stimuleren van leeftijdsbewust personeelsbeleid. Hierbij komt de nadruk te liggen op het toegankelijk maken van concrete initiatieven, projecten en instrumenten voor het veld.

In 2005 is zoals verwacht een eenmalige stijging van het gebruik van de FPU-regeling geweest. In totaal zijn uit de onderwijssectoren 9233 fte’s uitgestroomd van de 73 931 fte aan 55’-plussers. Dat is ruim 12 procent van de potentieel FPU-gerechtigden. In 2004 was de uitstroom nog ruim 8 procent van de potentiële doelgroep.

Terugdringen van het ziekteverzuim

In Cao 2003 po en vo is een inspanningsverplichting afgesproken om het ziekteverzuim eind 2004 terug te dringen met 1%-punt in het basisonderwijs en met 0,5%-punt in het (voortgezet) speciaal onderwijs en het voortgezet onderwijs.

Het hoofdlijnenakkoord bevat een taakstelling over het verder reduceren van het ziekteverzuim in het primair en voortgezet onderwijs. Dit akkoord gaat uit van een reductie van het ziekteverzuimpercentage met 50% van het verschil van het verzuim in het po en vo in 1997 en het verzuim in de marktsector in het jaar 2001, te realiseren in de periode 2004–2007.

In het kader van het Arboconvenant O&W is voor de bve-sector en de sector hoger onderwijs eveneens een doelstelling over reductie van het ziekteverzuim vastgelegd, namelijk een afname van het ziekteverzuim met 10% in december 2004 ten opzichte van het verzuim in 2002.

Het ziekteverzuim voor alle onderwijssectoren is (licht) blijven dalen of gelijk gebleven. De doelstelling uit de CAO en uit het Arboconvenant O&W zijn eind 2004 gehaald. De ontwikkeling van het ziekteverzuim geeft aan dat de taakstelling uit het hoofdlijnenakkoord in 2007 naar alle waarschijnlijkheid gehaald gaat worden.

Bron: Regioplan, HBO-raad, VSNU KB, KNAW, TNO, CBS, Arboservicepunt BVE en HO. De percentages zijn inclusief het langdurige ziekteverzuim (> 1 jaar) tenzij anders aangegeven.

* exclusief ziekteverzuim > 1 jaar.

Arboconvenant O&W

Op 28 november 2000 is het Arboconvenant Onderwijs en Wetenschappen afgesloten. Doelstelling van het convenant was het verlagen van de werkdruk en het terugdringen van het verzuim met 10% in alle sectoren van het onderwijs. De looptijd van deze convenanten was tot december 2004. Uit de eerste evaluatie komt nu naar voren dat de kwantitatieve én kwalitatieve doelstellingen van het arboconvenant gehaald zijn.

Arboplusconvenanten

In navolging van het succes van de arboconvenanten zijn in 2004 de zogenaamde arbo«plus»convenanten afgesloten in de sectoren PO, VO en Bve. Deze lopen door tot medio 2007. In het «plus»convenanten voor PO en VO staan afspraken over een verdere daling van het ziekteverzuim, begeleiding van langdurig zieken, reïntegratie en het terugdringen van agressie en geweld op scholen. In de Bve sector zijn afspraken gemaakt over het terugdringen van het ziekteverzuim én de instroom in de WAO/WIA met 20 procent in tweeënhalf jaar.

Activiteitenplan cao 2003 po en vo

In de verlengde onderwijs CAO 2003 die in 2005 is ondertekend is afgesproken dat er voor het Primair en Voortgezet onderwijs € 2,4 mln. wordt ingezet voor de (verdere) aanpak van het ziekteverzuim. Met dit geld wordt een laagdrempelige regeling opgezet, specifiek gericht op (zeer) langdurig zieken. Het betreft begeleiding in verband met burn-out en stress, psychische problematiek, en zorgverlening. Ook kan ondersteuning op het terrein van communicatieve en sociale vaardigheden worden aangeboden. Met het budget kunnen ca. 580 trajecten worden uitgevoerd.

Arbeidsongeschiktheid

In 2005 is het beleid van intensivering van preventie, begeleiding en reïntegratie van (langdurig) zieke werknemers en (gedeeltelijk) arbeidsongeschikten voortgezet. Hierbij gaat het om de Arboconvenanten die in alle onderwijssectoren zijn afgesproken en CAO-afspraken in het primair en voortgezet onderwijs over verdere reductie van het ziekteverzuim. Verder om de uitwerking in de onderwijssector van het kabinetsbeleid op het terrein van sociale zekerheid: de verplichte loondoorbetaling in het tweede ziektejaar, de aanscherping van het Schattingsbesluit in het kader van de claimbeoordeling WAO en de herbeoordeling van het zittende WAO-bestand.

Het resultaat van dit beleid is dat de trend van een dalende WAO-instroom en een afname van het WAO-bestand zich in 2005 heeft voortgezet. In 2005 is het aantal WAO-uitkeringen in de onderwijssector met ruim 12% afgenomen ten opzichte van 2004 (tabel 4). De jaarlijkse instroom in de arbeidsongeschiktheid is afgenomen van 6684 in 2001 tot 2720 in 2004. In deze periode is in de onderwijssector de kans om arbeidsongeschikt te worden, navenant gedaald: in 2001 1,7 van de 100 werknemers en in 2004 0,6 van de 100 werknemers. Gezien de voortgaande daling van het aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen in 2005 zal de instroom ook in 2005 zijn afgenomen.

Bron: Ministerie van Binnenlandse zaken, Trendnota Arbeidszaken Overheid 2006.

Over de herbeoordelingsoperatie zijn per ultimo november 2005 de volgende gegevens te melden:

Van de categorie onderwijs zijn 2120 van de 8830 gevallen herbeoordeeld. 55,7% daarvan zijn gelijk beoordeeld. 44,3% – 939 gevallen – hebben een aanpassing in hun WAO gekregen. Uit het totaal van Overheid en Onderwijs blijkt dat de WAO in circa 9% wordt verhoogd, dat de WAO in circa 35% wordt verlaagd, waarvan de helft volledig wordt ingetrokken.

Werkloosheid

In PO is een stijgende trend waarneembaar bij het aantal WW-uitkeringen. De sterkste stijging is te zien in augustus 2004 en heeft een relatie met de beëindiging van de bekostiging OALT en het ontslag van OALT leerkrachten. Daarnaast zijn door beëindiging van subsidie voor ID medewerkers door gemeenten aan scholen ontslagen gevallen onder deze groep, zowel in 2004 als in 2005.2004: in totaal traceerbaar als ID-er met een uitkering: 63 (Hierbij is geen ontslaggrond aan te geven die verwijst naar stopzetten subisidie door gemeenten.)

In dit aantal zitten ook mensen die een ziekteuitkering hebben met mogelijk aansluitend recht op een werkloosheidsuitkering. De maanden september tot december kennen een aflopend aantal. Er is nog een werkvoorraad toekenningen bij het UWV die nog niet in deze getallen is verwerkt. Vandaar dat de cijfers voorlopig zijn. Er wordt door het PF ervan uitgegaan dat de ontslagen die vanaf 1 augustus 2005 plaatsvinden, direct verband houden met stopzetting van subisidies aan schoolbesturen door gemeenten.

In het VO is in 2004 een lichte stijging waarneembaar die in 2005 niet meer herkenbaar is. Dit berust zeer waarschijnlijk op een conjunctureel effect.

Ook in 2005 is preventief beleid en volumebeleid gevoerd. Voor de sectoren PO en VO is dit uitgevoerd door het Participatiefonds die daartoe contracten sloot met reïntegratiebedrijven. Medio 2005 is het Participatiefonds gestart met een meer doelgroepgerichte aanpak. Zo zijn «percelen» werklozen aanbesteed onder de 50 jaar en boven de 50 jaar (met name op grond de verschillende arbeidsmarktpositie), ex ID-werknemers en (langdurig) werklozen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt die zijn aangewezen op meer intensieve reïntegratietrajecten.

In 2005 is mede naar aanleiding van het SER advies over de WW in de CAO 2005–2007 voor primair en voortgezet onderwijs een afspraak gemaakt over doorvertaling van de nieuwe WW in de bovenwettelijke werkloosheidsregeling. Tevens is daar de afspraak gemaakt een motiverend werkgelegenheidsbeleid te bereiken via een meer activerende werkloosheidsregeling die waar mogelijk eenvoudiger van opzet is met het oog op uitvoerbaarheid.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Betere afstemming tussen vraag en aanbod op de onderwijsarbeidsmarkt in de regio: Nota Werken in het onderwijs 2006. Bijlage bij kamerstuk 27 923, nr. 16; Beleidsplan Onderwijspersoneel, Een goedwerkende onderwijsarbeidsmarkt, Bijlage bij kamerstuk 29 200 VIII, nr. 151.

• CAO-vorming en Arbeidsorganisatie, verminderen werkdruk en arbeidsmarktknelpunten: Staatscourant 2005, 232, pag. 23

• Decentralisatie arbeidsvoorwaarden: Staatsblad 2006, 19

• Terugdringen van het ziekteverzuim: Nota Werken in het Onderwijs 2006; Ziekteverzuim onder personeel in het onderwijs in 2004, Regioplan Beleidsonderzoek BV.

• Bevorderen arbeidsparticipatie ouderen: Nota Werken in het onderwijs 2006. Bijlage bij kamerstuk 27 923, nr. 16

• Arbeidsongeschiktheid: Nota Werken in het onderwijs 2006

2.2 De onderwijsinstelling als professionele arbeidsorganisatie

Doelstelling

Doel is dat meer onderwijsinstellingen zich ontwikkelen als een professionele arbeidsorganisatie, die integraal personeelsbeleid voert en denkt op de lange termijn.

Deze doelstelling is verder geoperationaliseerd in:

• in 2007 hebben de onderwijsinstellingen een meerjarige personeelsplanning en een plan van aanpak gericht op de personeelsvoorziening op de lange termijn, gebaseerd op een visie op de onderwijskundige inrichting;

• in 2007 heeft 20% van de bve-instellingen een éénduidig beleid ontwikkeld voor beloningsdifferentiatie;

• elk personeelslid dat werkzaamheden verricht waarvoor bekwaamheidseisen zijn vastgesteld, beschikt in 2007 over een bekwaamheidsdossier;

• in 2007 is het aantal leraren jonger dan 30 jaar dat het onderwijs weer heeft verlaten met 10% gedaald.

Beleidsprestaties

1. Meerjarige personeelsplanning/schoolplan en bekwaamheidsdossier

Er is een project opgezet met als doel verschillende modellen te ontwikkelen die als voorbeeld kunnen dienen voor onderwijsinstellingen in het primair en het voortgezet onderwijs en de BVE. Een aantal pilotscholen zijn aan de slag gegaan met het ontwikkelen van modellen van meerjaren-personeelsplanning en bekwaamheidsdossiers. De resultaten daarvan komen in 2006 beschikbaar. Tevens is in samenwerking met onderwijs-, werkgevers- en werknemersorganisaties op 7 november een conferentie georganiseerd over de thema’s meerjaren personeelsplanning, bekwaamheidsdossiers en opleiden in de school.

Informatie over projecten BVE (strategische personeelsplanning en beloningsdifferentiatie) is te vinden in artikel 4, BVE.

2. Onderwijs anders organiseren/bèta en techniek

In het kader van Onderwijs Anders heeft het Platform Bèta Techniek diverse projecten een stimuleringspremie toegekend, om goede voorbeelden te ontwikkelen op het gebied van teamvorming docenten, innovatieve organisatie, anders organiseren van lessen, etc gekoppeld aan inhoud van onderwijs. Het gaat hier om projecten in onder- en/of bovenbouw als Technasium, Radboud Universiteit, Onderwijs Anders, XLNT-Talent, etc. In de periode van juli 2004 tot eind 2005 zijn zo’n 15 good practices gerealiseerd. Deze zullen in april in de vorm van een boekje beschikbaar zijn voor andere projecten en scholen. Het Platform draagt zorg voor de verspreiding van dit boekje. Tevens zal in conferenties en andere bijeenkomsten aandacht besteed worden aan de uitkomsten. Tenslotte zullen de good practices en uitkomsten ook gedeeld worden met scholen in het Universum Programma. Het merendeel van de projecten zal het komende jaar verder ontwikkelen in het kader van Onderwijs Anders.

3. Modernisering arbeidsorganisatie en bedrijfsprocessen

Onder invloed van ICT zou de organisatie van onderwijsinstellingen sterk gemoderniseerd kunnen worden. In de praktijk blijkt echter dat deze modernisering maar moeizaam van de grond komt. In opdracht van OCW is in de sector VO een verkennend onderzoek gedaan naar de invloed van ICT op de school als arbeidsorganisatie. Dit onderzoek richt zich op de vraag hoe de onderwijsinstelling gemoderniseerd kan worden met behulp van ICT en welke succesfactoren en belemmerende factoren meespelen. De rapportage en casebeschrijvingen zijn beschikbaar gesteld via de internetsite van OCW.

OCW heeft een project in gang gezet om na te gaan welke bijdrage ict kan leveren om de werkdruk te verminderen en de bedrijfsvoering te verbeteren. In fase 1 is in kaart gebracht wat er bekend is over de toepassing van ICT in de secundaire werkprocessen en over de relatie tussen ICT en werkdruk, zowel binnen het onderwijs als in andere sectoren. In fase 2 zijn vervolgens bij 11 scholen casestudies (en één ziekenhuis ter vergelijking) uitgevoerd. Het onderzoek heeft geen «harde» voorbeelden of good practices opgeleverd van vermindering van werkdruk door middel van ICT. Het eindrapport en de casebeschrijvingen bevatten wel materiaal waarmee andere scholen wellicht hun voordeel kunnen doen. Daarom is een publiekssamenvatting en het integrale rapport beschikbaar gesteld via de internetsite van OCW.

4. Lectoren en kenniskringen

Zie beleidsartikel 6 en 7 (hoger onderwijs) paragraaf 6.3.3.1

5. Zij-instroom

In de begroting van 2005 zijn de volgende streefwaarden genoemd:

Bron: begroting 2005.

Het aantal afgegeven geschiktheidsverklaringen voor zij-instromers daalde in het primair onderwijs van bijna 450 in 2003 naar bijna 160 in 2004. Door het ruimere aanbod op de onderwijsarbeidsmarkt geven scholen in het primair onderwijs eerder de voorkeur aan afgestudeerden van de lerarenopleiding of aan herintreders dan aan zij-instromers.

Ook in het voortgezet onderwijs zijn in 2004 minder geschiktheidsverklaringen afgegeven dan in 2003 (een daling van ruim 630 naar 430), maar het zijn er nog wel meer dan in 2002. Zij-instromers vormen voor het voortgezet onderwijs dus nog steeds een interessante en belangrijke bron voor nieuw personeel. Opvallend is dat in het voortgezet onderwijs in de tweede helft van 2004 vooral geschiktheidsverklaringen voor eerstegraads banen zijn afgegeven.

Bron: Inspectie van het Onderwijs.

In het studiejaar 2004/2005 zijn 440 personen gestart met de pedagogische didactische cursus BVE.

6. Vakmensen voor de klas

In het project «vakmensen voor de klas» worden vakmensen uit het bedrijfsleven – met tenminste een mbo-diploma – omgeschoold tot leraar (vmbo). Normaal gesproken is een hbo-opleiding vereist voor een zij-instroom traject. De Tweede Kamer heeft echter een uitzondering toegestaan voor de technische sector. Elk jaar vinden zo circa zestig a zeventig vakmensen hun weg naar het vakonderwijs. Het traject wordt gezamenlijk gefinancierd door het ministerie van OCW en de deelnemende opleidingsfondsen van de branche. Door terugloop in het aantal leerlingen met een «techniek-profiel» en een – als gevolg van de recessie – dalende vraag naar leraren techniek is er momenteel voor dergelijke aantallen zij-instromers geen plek meer. De vraag naar vakdocenten in het vmbo doet zich meer voor in bijvoorbeeld de zorg en de economisch/administratieve hoek. Hiervoor geldt echter niet de uitzondering die op de bepalingen voor reguliere zij-instroom is gemaakt. Een deel van de voor dit doel beschikbare middelen is ingezet voor de ontwikkeling van een instructeuropleiding op het niveau van de leraarondersteuner. Dit pilotproject loopt momenteel in Utrecht (20 kandidaten) en zal in het najaar een vervolg krijgen. Inmiddels is overleg opgestart met de sectorwerkgevers en opleidingsfondsen in de zorg en de handel & dienstverlening om de mogelijkheden van dit traject verder te verkennen.

2.3 Meer samenhang in de kwalificatiestructuur en het opleidingsstelsel

Doelstelling

Een heldere, transparante en samenhangende kwalificatiestructuur voor onderwijsberoepen en een flexibel stelsel van scholing en opleiding.

Deze doelstelling is verder geoperationaliseerd in:

• In 2007 zijn er voor alle onderwijsberoepen door het veld gelegitimeerde en actuele competentieprofielen, die zijn vertaald in bekwaamheidseisen.

• Elk personeelslid dat werkzaamheden verricht waarvoor bekwaamheidseisen zijn vastgesteld, beschikt uiterlijk in 2007 over een bekwaamheidsdossier.

• De tevredenheid van studenten en zij-instromers (aangeboden maatwerktrajecten) en afnemende onderwijsinstellingen (kwaliteit afgestudeerden) over opleidingen wordt in beeld gebracht en waar nodig verbeterd.

• In 2007 beschikken de opleidingsinstituten en de onderwijsinstellingen over instrumenten op basis waarvan elke (toekomstige) beroepsbeoefenaar kan aantonen over welke competenties hij/zij beschikt.

• In 2007 heeft iedere onderwijsinstelling een infrastructuur voor opleiden en begeleiden in de school, als onderdeel van het integraal personeelsbeleid.

• In 2007 heeft iedere onderwijsinstelling afspraken met opleidingen voor onderwijspersoneel over taak- en verantwoordelijkheidsverdeling bij opleiden in de school.

• Per 2006 zijn er criteria vastgesteld waaraan onderwijsinstellingen moeten voldoen die als leerbedrijf willen worden erkend.

• Per 2006 is er een bekostigingssytematiek voor erkende leerbedrijven.

• In 2007 is de instroom vanuit diverse doelgroepen in allerlei flexibele trajecten in de initiële opleiding (waaronder begrepen kopopleidingen hbo) met gemiddeld 15% toegenomen ten opzichte van 2002.

• Lerarenopleidingen in het hbo treffen maatregelen om te bewerkstelligen dat uiterlijk in 2009 het afstudeerrendement vijf jaar na inschrijving gemiddeld ten minste 60% is.

• In 2007 is het aanbod van lerarenopleidingen in het hbo zodanig dat de toegankelijkheid tot opleidingen voor elk van de vakken of vakgebieden in het voortgezet onderwijs en de bve-sector is gewaarborgd. De instellingen hebben individueel en gezamenlijk maatregelen getroffen om die doelstelling te bereiken op een voor hen bedrijfseconomisch verantwoorde manier.

Maatschappelijke ontwikkelingen en nieuwe inzichten in onderwijs leiden tot onderwijsinhoudelijke veranderingen en tot een andere organisatie van het onderwijs. Dat heeft gevolgen voor een samenhangende kwalificatiestructuur en voor het opleidingsstelsel.

Beleidsprestaties

1. Tegemoetkoming studiekosten lerarenopleiding

Zie artikel 12 – Tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten

2. Opleiden in de school

In vervolg op de eerste tranche subsidieregelingen «Opleiden in de school», is in april 2005 een gezamenlijke tweede tranche gestart voor onderwijsinstellingen in het primair en voortgezet onderwijs en de bve. In totaal maken 223 besturen in het primair onderwijs, 31 besturen in het voortgezet onderwijs en 13 instellingen voor bve gebruik van deze regeling. De deelnemende instellingen zijn in regionale netwerken bijeengebracht om ervaringen uit te wisselen en kennis over te dragen. Alle ervaringen (good/bad practices, valkuilen et cetera) die zijn opgedaan, zijn landelijk verspreid. Bijvoorbeeld via de website www.ipb-onderwijs.nl, het landelijk congres over strategisch personeelsbeleid op 7 november 2005 en rondetafel bijeenkomsten.

Begin 2005 zijn diverse gesprekken gevoerd met schoolleiders, opleiders in de school, schoolbestuurders en (docenten uit) de lerarenopleidingen over het traject om te komen tot criteria waaraan onderwijsinstellingen moeten voldoen die als leerbedrijf willen worden erkend. Op basis van die gesprekken is besloten tot een aanpak die beter past bij de fase waarin de scholen zich nu bevinden: de Dieptepilot voor de opleidingsschool en de academische school. In de zomer van 2005 is daartoe een subsidieregeling gepubliceerd. In deze dieptepilot zullen groepen van samenwerkende scholen onderzoeken onder welke voorwaarden de opleidingsschool en academische school een succes kunnen zijn. De scholen krijgen daarvoor drie jaar de tijd (2006 tot en met 2008). Dat betekent dat niet conform de in de begroting 2005 beschreven doelstelling al per 2006 een structurele voorziening wordt ingericht.

3. Kwalificatiestructuur

In de begroting voor 2005 is aangegeven dat middelen worden vrijgemaakt voor de inrichting van een Landelijk Platform Beroepen in het onderwijs (LPBO). Het Landelijk Platform voert de dialoog over de gewenste kwalificaties en over de samenhang daarin.

In maart 2005 is het Landelijk Platform Beroepen in het Onderwijs (LPBO) geïnstalleerd en met zijn werkzaamheden begonnen. Het Landelijk Platform is gestart met de voorbereiding van onderzoeken naar de wenselijkheid van een afzonderlijk competentieprofiel voor een leraar in het VMBO en MBO, welke ondersteunende beroepen in het onderwijs moeten worden onderscheiden en wat de behoefte is aan educatieve masters in het PO, VO en de BVE. De resultaten van deze onderzoeken komen in de loop van 2006 beschikbaar. Daarnaast is het Landelijk Platform begonnen met zijn mening te vormen over de bekwaamheidseisen schoolleiders PO zoals die eind 2005 zijn voorgesteld door de Nederlandse Schoolleiders Academie (NSA). In de eerste helft van 2006 zal het Landelijk Platform hierover zijn mening geven.

4. Trajecten eerder verworven competenties

In de begroting voor 2005 is opgenomen dat in nauw overleg met deskundigen een plan gemaakt zal worden voor verdere ontwikkeling en toetsing van EVC-instrumenten ten behoeve van diverse doelgroepen binnen de lerarenopleidingen.

In mei 2005 is het rapport Bevoegd zijn en bekwaam blijven! EVC voor nieuw en zittend onderwijspersoneel door het Kenniscentrum Beroepsonderwijs en Arbeidsmarkt (KBA) en Cinop Advies B.V. uitgebracht. Het rapport levert een belangrijke bijdrage aan een systematisch beeld van de huidige stand van zaken met betrekking tot het gebruik van eerder verworven competenties (EVC) in de onderwijspraktijk en geeft een aantal beleidsmatige impulsen om dat gebruik verder te bevorderen. Eind 2005 is in het kader van de Beleidsagenda lerarenopleidingen de HBO-raad opdracht verstrekt onderzoek te laten verrichten naar een viertal deelgebieden betreffende EVC-procedures in de lerarenopleiding. Het resultaat van dit onderzoek komt medio 2006 beschikbaar.

5. Lerarenopleidingen/Voorzieningenniveau lerarenopleidingen in het hoger beroepsonderwijs

In de Begroting 2005 is opgenomen dat de lerarenopleidingen het beleid van verbetering van de kwaliteit van het aanbod, meer maatwerk en uitwisseling met het scholenveld zullen doorzetten. Specifiek bij de lerarenopleidingen VO/BVE geldt dat de toegankelijkheid van de opleidingen en de kwaliteit van de kleine vakken gewaarborgd is.

In 2005 is de minister met HBO-raad en VSNU een beleidsagenda voor de lerarenopleidingen overeen gekomen. Deze beleidsagenda is op 1 juli 2005 aan de Tweede Kamer aangeboden en beoogt de verbetering van de kwaliteit van de lerarenopleidingen (Pabo’s, tweede- en eerstegraadsopleidingen in het hbo en de universitaire lerarenopleidingen) en de verbetering van de infrastructurele samenwerking tussen deze lerarenopleidingen. In het najaar van 2005 heeft een raadpleging van het onderwijsveld PO, VO en BVE plaatsgevonden. De HBO-raad en de VSNU hebben elk een businessplan ter uitvoering van de beleidsagenda aangeboden aan de minister en zijn op basis daarvan aan de uitvoering begonnen.

De inspectie en de auditdienst van OCW hebben vastgesteld dat de doelen van het convenant lerarenopleidingen vo/bve 2001–2004 zijn gehaald: er zijn geen opleidingen afgestoten en de bedrijfseconomische situatie is verbeterd, maar blijft punt van aandacht, gezien de kleinschaligheid van de opleidingen en de breedte van het aanbod De verankering van de positie van de kleine vakken zal plaatsvinden in het kader van de verbetering van de infrastructurele samenwerking tussen lerarenopleidingen.

6. Kopopleiding hoger beroepsonderwijs

In de begroting voor 2005 is aangegeven dat de procedure in gang zal worden gezet om de pilot kopopleiding om te zetten in een structurele voorziening.

In 2005 zijn de eerste studenten kopopleiding HBO afgestudeerd en als leraar in het onderwijs aan de slag gegaan. In september 2005 zijn 101 studenten met de kopopleiding HBO gestart. Op basis van de ervaringen die zijn opgedaan in het cursusjaar 2004/2005 is de tabel met verwantschappen in 2005/2006 uitgebreid. De procedure om de pilot kopopleiding om te zetten in een structurele voorziening is in 2005 nog niet in gang gezet. Totdat er sprake is van een structurele voorziening zal met pilots worden gewerkt.

7. Educatieve masteropleidingen in het hoger beroepsonderwijs

In de begroting van 2005 is aangegeven dat de omzetting van bestaande voortgezette opleidingen naar masteropleidingen zal plaatsvinden. Parallel aan dat proces wordt nagedacht over nieuwe educatieve masteropleidingen.

Met de omzetting van voortgezette opleidingen naar educatieve masters is in 2005 een begin gemaakt. De overige lerarenopleidingen werken aan de omzetting, uitgaande van het streven die in de loop van 2006 te doen plaatsvinden. Aan het Landelijk Platform is in 2005 gevraagd uitspraken te doen over onder meer de behoefte aan educatieve masters in PO, VO en BVE. Het Landelijk Platform zal hierover in de tweede helft van 2006 uitspraken doen.

8. Vernieuwing universitaire lerarenopleiding (ulo)

Zie voor meer informatie beleidsartikel 7 (hoger onderwijs) passage over universitaire lerarenopleidingen.

9. Leraren in opleiding (lio’s)

De regeling toekenningen leraren in opleiding (lio) en stagiairs is, in vergelijking met de eerdere regeling inhoudelijk ongewijzigd, voor het schooljaar 2005–2006 van kracht.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Trajecten eerder verworven competenties: rapport Bevoegd zijn en bekwaam blijven! EVC voor nieuw en zittend onderwijspersoneel door het Kenniscentrum Beroepsonderwijs en Arbeidsmarkt (KBA) en Cinop Advies B.V. http://www.minocw.nl/documenten/werkinonderwijs-doc-2005-babo123.pdf.

10. INFORMATIE- EN COMMUNICATIETECHNOLOGIE

10.1 Algemene beleidsdoelstelling Scholen in staat te stellen te investeren in ICT

De minister is verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs.

Informatie- en communicatietechnologie (ict) kan hierbij een krachtig middel zijn om het nieuwe leren mogelijk te maken. Bij het nieuwe leren wordt het onderwijs toegespitst op de individuele capaciteiten en behoeften van de leerlingen en is het aanbod plaats- en tijdsonafhankelijk. Slim gebruik van ict stelt onderwijsinstellingen in staat leerlingen en studenten voor te bereiden op de arbeidsmarkt van morgen. Daartoe stimuleert en faciliteert de minister de integratie van ICT in het onderwijs.

In 2005 is door de Tweede Kamer besloten de status van groot project van het project ict in het onderwijs te beëindigen. Dit besluit is genomen op basis van de laatste voortgangsrapportage van 23 maart 2005. In deze rapportage is aangegeven dat scholen inmiddels voldoende in staat zijn om ict te gebruiken.

Knelpunten zijn nog wel de inzet van educatieve content en het didactisch gebruik van ict. Hiertoe is het beleidsprogramma «Leren met ict» eind 2003 gestart. De stichtingen Kennisnet en Ict op School hebben een belangrijke rol om deze knelpunten weg te nemen. In dit jaarverslag kunt u lezen wat deze ict-stichtingen hebben bereikt. Belangrijk hierbij is ook dat ict steeds meer onderdeel wordt van het primaire proces en dat een koppeling wordt gelegd met onderwijsgerelateerde vraagstukken. Dat is niet eenvoudig. Het gaat dan niet meer om grootschalige (centrale) investeringsprogramma’s, maar om trajecten die binnen de scholen zelf vorm krijgen, en waar in het reguliere onderwijsbeleid ruimte voor wordt gemaakt.

Met het beëindigen van de status van groot project is ook de organisatie van OCW aangepast. Binnen het departement van OCW is de projectdirectie ICT per 1 september 2005 opgeheven. De doorlopende taken zijn belegd bij de directie voortgezet onderwijs. Deze directie coördineert het tevens het ict-beleid voor het primair onderwijs en de Bve-sector.

Sinds 2001 zijn de stichting Ict op School en de stichting Kennisnet actief om scholen en samenwerkingsverbanden te ondersteunen met de implementatie van ICT in de klas.

Begin 2005 is het evaluatieonderzoek naar de stichtingen Kennisnet en Ict op School beschikbaar gekomen. De conclusie is dat de stichtingen resultaten hebben geboekt op het terrein van de integratie van ict in het onderwijs. Ook hebben de stichtingen een innovatieve productie geleverd op basis van enerzijds vraagoriëntatie, waarbij de stichtingen steeds verder opschuiven naar de gebruiker, en anderzijds eigen expertise (aanbodgericht). De prestaties van de stichtingen zijn positief beoordeeld. Wel zijn er ambities en aandachtspunten naar voren gekomen die van belang zijn voor de toekomstige vormgeving. De dragende onderwijsorganisaties van de stichtingen hebben op grond hiervan besloten om beide stichtingen volledig op te laten gaan in één stichting die de huidige taken en de daaraan verbonden producten en diensten continueert. Binnen deze stichting worden de takenclusters belangenbehartiging en dienstverlening onderscheiden. De Kamer is hierover in mei 2005 geïnformeerd. De samengevoegde stichtingen zullen voor de periode 2006 tot en met 2008 worden gesubsidieerd. Ik heb daartoe op 1 december 2005 een gezamenlijk meerjarenplan van de stichtingen ontvangen. Medio 2007 zal een pragmatische herijking plaatsvinden in het perspectief van brancheontwikkelingen en mogelijkheden van vraagfinanciering.

Verwijzingen naar beleidsnota’s en voortgangsrapportages

• Informatie- en communicatietechnologie (ICT) in het onderwijs, 25 733, nr. 106 van 23 maart 2005. Gelijktijdig met deze brief zijn de volgende stukken aangeboden:

– Ict in cijfers 2004–2005, IVA/ITS, februari 2005;

– Acht jaar onderwijs & ict, IVA/ITS, maart 2005;

– Evaluatie Stichting Kennisnet en Stichting Ict op School, B&A groep, januari 2005;

– Schoolleiders on line, Inspectie van het Onderwijs, januari 2005;

– ICT programma 2000–2004, Inspectie van het Onderwijs, 2004;

– Rapportage van de Auditdienst van OCW over de voortgangsrapportage ict in het onderwijs 2004

• Brief over de ict ondersteuningsfunctie, 25 733, nr. 107 van 11 mei 2005.

10.2 Budgettaire gevolgen van beleid