Realisatie begrotingsuitgaven Justitie € 6 098,9 miljoen art. 11 Nederlandse rechtsorde 0,3%
Algemene doelstelling
Een goed functionerende rechtsorde waarbinnen samenleving en burger tot hun recht komen.
Doelbereiking en maatschappelijke effecten
De zorg voor een goed functionerende rechtsorde komt onder meer tot uitdrukking in het beheer en onderhoud van de algemene wetboeken en de Algemene wet bestuursrecht. Zwaartepunten lagen in 2010 bij wetgeving op stroomlijning van procedurele voorschriften voor een beter bestuur, bevordering van de toegang tot het recht, een betere dienstverlening aan de burger, aanpassing van de regelgeving in verband met de nieuwe staatkundige verhouding met de Nederlandse Antillen en Aruba en coherentie tussen nationale en Europese rechtsorde en uitvoering van Europeesrechtelijke instrumenten. De positie van het slachtoffer in het strafproces is versterkt door wijzigingen in het strafprocesrecht.
Het bewaken en bevorderen van de kwaliteit van de wetgeving heeft nieuwe impulsen gekregen door de uitvoering van het integraal wetgevingsbeleid en programma «Versterking Juridische Functie Rijk».
Externe factoren
Sociale, culturele en economische ontwikkelingen en maatschappelijke incidenten hebben hun weerslag op recht en wet. Zo is de financiële crisis aanleiding geweest voor de inwerkingtreding van de crisis- en herstelwet in 2010 (Stb. 2010, 135) en de tijdelijke verruiming van de mogelijkheid van opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor jongeren per 1 juli 2010.
Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling
De maatschappelijke effecten van het beleid ter bevordering van een goed functionerende rechtsorde laten zich niet goed cijfermatig in beeld brengen (explain). Ten aanzien van de in de begroting 2010 genoemde voortgangsindicatoren op genoemde dossiers (Wijziging staatkundige verhoudingen BES, Coherentie tussen nationale en Europese rechtsorde) kan worden gemeld dat aan de streefwaarde 2010 is voldaan.
Figuur: aantal geldende wetten, amvb’s en ministeriële regelingen per 1 januari 2004–2011
Bovenstaande gegevens zijn verkregen uit het basiswettenbestand. Het aantal geldende regelingen per 1 januari 2011 (= 9 596) vertoont een geringe stijging ten opzichte van 2010 (= 9 477). Deze groei lijkt in hoofdzaak toe te schrijven aan de regelgeving met betrekking tot de nieuwe staatkundige verhoudingen in het Koninkrijk.
Realisatie 2010 (%) | Streefwaarden 2010 | |
Administratieve lasten bedrijven uit Justitieregelgeving | 16,7 | 20% t.o.v. nulmeting 1 maart 2007 |
Administratieve lasten burgers uit Justitieregelgeving (in tijd) | 17,3 | 23,6% t.o.v. nulmeting 31 december 2002 |
Administratieve lasten burgers uit Justitieregelgeving (in out-of-pocket kosten) | 19,7 | 19,7% t.o.v. nulmeting 31 december 2002 |
In bovenstaande tabel zijn de streefwaarden voor 2010 afgezet tegen de realisatie in 2010. De realisatie voor administratieve lasten burgers in tijd is lager vanwege de vertraagde inwerkingtreding van het wetsvoorstel Elektronische Burgerlijke Stand. Wel zal de reductie in tijd, als het wetsvoorstel in werking treedt, groter zijn dan eerder was voorzien. De realisatie voor administratieve lasten bedrijven is lager dan verwacht vanwege de vertraagde inwerkingtreding van het wetsvoorstel Flexibilisering en Vereenvoudiging BV-recht
Omschrijving | Doelstelling | Start | Afgerond | Vindplaats |
|---|---|---|---|---|
Overig evaluatieonderzoek | ||||
Burger en AWB bezwaarschriften in de praktijk | 11.1 | 2007 | 2010 | www.wodc.nl |
Evaluatie van de Wet bevoegdheden vorderen gegevens | 11.1 | 2009 | 2010 | www.wodc.nl |
Evaluatie Programma «Legis» | 11.2 | Uitgesteld tot 2011 |
Het onderzoek naar burger en Awb bezwaarschriften in de praktijk is in 2010 afgerond. De resultaten van dit onderzoek worden meegenomen in de vierde evaluatie van de Awb in 2011.
De evaluatie van het Programma «Legis» vindt eind 2011 plaats omdat de tweede tranche van het programma pas aan het einde van 2011 wordt afgerond.
Realisatie | Begroting | Verschil | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2010 | |||
Verplichtingen | 8 690 | 11 450 | 12 289 | 17 149 | 17 515 | 16 609 | 906 | |
Apparaat-uitgaven | 10 030 | 11 237 | 12 187 | 15 322 | 18 454 | 16 609 | 1 845 | |
11.1 | (Nationale) wetgeving | 5 469 | 6 238 | 6 219 | 7 528 | 7 820 | 7 184 | 636 |
11.1.1 | Directie Wetgeving | 5 469 | 6 238 | 6 219 | 7 528 | 7 820 | 7 184 | 636 |
11.2 | Wetgevingskwaliteitsbeleid | 4 561 | 4 999 | 5 968 | 7 794 | 10 634 | 9 425 | 1 209 |
11.2.1 | Directie Wetgeving | 4 561 | 4 999 | 5 968 | 7 794 | 10 634 | 9 425 | 1 209 |
Ontvangsten | 1 265 | 608 | 34 | 34 | 886 | 0 | 886 | |
Operationele doelstelling 11.1
Het tot stand brengen van wet- en regelgeving ter uitvoering van de grondwettelijke opdracht het burgerlijk recht, het strafrecht en het burgerlijk- en strafprocesrecht in algemene wetboeken en algemene regels van bestuursrecht bij wet vast te leggen.
Doelbereiking
In 2010 is uitvoering gegeven aan het Wetgevingsprogramma, waarbij prioriteit is gegeven aan de wetsvoorstellen ter uitvoering van het geldende Regeerakkoord, EU-implementatiewetgevingen en wetsvoorstellen met een politieke prioriteit. In dit jaar zijn 49 wetten tot stand gekomen en gepubliceerd in het Staatsblad (zie Hfst. 14). Aan het einde van 2010 waren 54 wetsvoorstellen in behandeling bij de Tweede Kamer, 16 bij de Eerste Kamer. 106 Wetsvoorstellen bevonden zich in de voorbereidingsfase (van ambtelijke voorbereiding tot en met voorbereiding voor indiening bij de Tweede Kamer).
Onderstaand per rechtsgebied de belangrijkste ontwikkelingen op het terrein van de wetgeving in 2010.
Privaatrecht
Instrumenten
Een coherente rechtsorde
In 2010 is het wetsvoorstel (TK 32 426) invoeringswet BV-recht, nodig voor de versoepelde Besloten Vennootschap (BV), bij de Tweede Kamer ingediend. Daarnaast is ingediend het wetsvoorstel aanpassing en terugvordering van bonussen, dat onder meer een alternatief wil voorstellen voor een regeling in het BV recht. Nieuwe regels voor het spreekrecht van de ondernemingsraad en nieuwe rechten voor aandeelhouders traden in de zomer van 2010 in werking. De Tweede Kamer ging akkoord met het wetsvoorstel boek 10 BW, de codificatie van de IPR-wetgeving (TK 32 137).
Het bevorderen van toegang tot het recht
In 2010 is het gewijzigde griffierechtenstelsel tot stand gekomen (in werking per 1 november 2010). Verder is een voorontwerp gepubliceerd over informatiegaring bij civiele geschillen. Het toepassingsbereik van de Brusselse executieverordening is uitgebreid met de landen aangesloten bij het Luganoverdrag door uitbereiding van het toepassingsbereik in 2010. In de ministerraad werden aanvaard de wetsvoorstellen concentratie Europees Betalingsbevel, digitale aanbrenging dagvaarding en aanpassing van de regeling voor openbaarheid van familierechtszaken. De deelgeschilprocedure trad op 1 juli 2010 in werking.
Ruimte geven aan de samenleving
Door de Tweede Kamer werden de wetsvoorstellen consumentenkrediet en timeshare aanvaard. De onderhandelingen over de richtlijn consumentenrechten zijn in 2010 grotendeels voltooid. De regeling voor elektronisch verkeer in het privaatrecht (onderhandse akten en algemene voorwaarden) trad op 1 juli 2010 in werking.
Inspelen op behoeften van de economie/lastenverlichting
Bij de Tweede Kamer werd ingediend een nieuwe regeling voor buitengerechtelijke incassokosten. Daarnaast zijn expertmeetings georganiseerd in verband met de mogelijke invoering van een trustfiguur in het Nederlandse recht. Ook kwam een nieuwe regeling tot stand over verhuiskostenvergoeding bij renovatie en is op verzoek van de praktijk een overgangsregeling getroffen voor de inschrijving van ondergrondse netwerken. Op diverse plaatsen is lastenverlichting aangebracht, bijvoorbeeld bij het elektronische salarisstrookje. Het wetsvoorstel elektronische burgerlijke stand werd bij de Tweede Kamer ingediend (TK 32 444).
Staats- en bestuursrecht
De activiteiten op het gebied van de staats- en bestuursrechtelijke wetgeving hebben zich toegespitst op de volgende thema’s: de stroomlijning van het bestuursprocesrecht, de Staatkundige hervorming van het Koninkrijk, de modernisering van de gerechtelijke indeling en de nationale politie.
Stroomlijning van procedures en deformalisering
Het wetsvoorstel aanpassing bestuursprocesrecht is ingediend. Eind 2010 heeft de Tweede Kamer hierover een verslag uitgebracht.
De crisis- en herstelwet is in 2010 in werking getreden. In 2010 is een voorstel voorbereid om de verworvenheden uit de crisis- en herstelwet permanent te maken.
In 2010 werd het voorstel Schadevergoeding en nadeelcompensatie bij onrechtmatige besluiten voorbereid. Dit leidt tot een harmonisatie van dit deel van het recht. In 2010 heeft de Afdeling advisering van de Raad van State hierover advies uitgebracht en is een nader rapport voorbereid. Tevens is gewerkt aan een voorstel voor schadevergoeding bij overschrijding van de redelijke termijn door de rechter.
Toegang tot het recht
Het wetsvoorstel elektronisch verkeer met de bestuursrechter (TK 31 867), waarmee een vergroting van de efficiency in de communicatie tussen burgers en rechtbank wordt beoogd is in werking getreden. Dat geldt eveneens voor het Besluit elektronisch procederen.
Bescherming persoonsgegevens
De twee wetsvoorstellen betreffende de PassengerNameRecord-overeenkomst VS-EU (TK 31 548 en 31 735) zijn in behandeling bij de Tweede Kamer. Een reactie is gezonden op de mededeling van de Europese commissie over een nieuwe privacyrichtlijn.
Herziening gerechtelijke kaart en nationale politie
In verband met de modernisering van de gerechtelijke indeling is een voorstel tot herziening van de gerechtelijke kaart voorbereid en eind 2010 in consultatie gedaan. In verband met het in 2010 tot stand gebrachte regeerakkoord is eind 2010 een omvangrijke nota van wijziging op het voorstel Politiewet 200x (30 880) voorbereid en in consultatie gebracht.
Bevorderen dat de mensenrechten gerespecteerd worden
Veiligheid en Justitie heeft in een groot aantal gevallen geadviseerd over de verenigbaarheid van voorgenomen regelgeving met mensenrechtelijke waarden en normen.
Strafrecht en strafprocesrecht
De herziening van het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering had in 2010 betrekking op de inwerkingtreding van de Wet versterking positie slachtoffers in het strafproces, de verdere parlementaire behandeling van het wetsvoorstel verruiming mogelijkheden DNA-onderzoek, de versterking van de positie van de rechter-commissaris, de hervorming van de herzieningsprocedure in strafzaken, de herziening van de regeling van de processtukken en de verruiming van de mogelijkheden tot voordeelontneming. Voor advies is aan de Raad van State voorgelegd het wetsvoorstel regeling opheffing samenloop.
De herziening van het penitentiaire recht kwam een stap dichterbij door de indiening bij de Tweede Kamer van het wetsvoorstel verplichte geestelijke gezondheidzorg en het wetsvoorstel forensische zorg, alsook door de inwerkingtreding van de Wet Aanpassingen Tbs met voorwaarden en de Wet regelende de beëindiging van illegale vreemdelingen.
Vertrouwen in de rechtsorde
De parlementaire behandeling van de twee wetsvoorstellen tot hervorming van de herzieningsprocedure is opgehouden in afwachting van de in het regeerakkoord van het nieuwe kabinet aangekondigde nota van wijziging bij het wetsvoorstel herziening ten nadele. Deze nota van wijziging is in november 2010 voor advies aan de Raad van State voorgelegd.
De implementatie van Europese regelgeving omvatte de implementatie van het kaderbesluit recidive en van het kaderbesluit bestrijding terrorisme.
Volume- en prestatiegegevens
Voor een overzicht van de in 2010 tot stand gekomen wettenwordt verwezen naar Hoofdstuk 14 «Overzicht van de in 2010 tot stand gekomen wetten». Na de val van het kabinet Balkenende IV verklaarde de Tweede Kamer een groot aantal wetsvoorstellen controversieel. Hierdoor werd de parlementaire voortgang van de wetgeving in 2010 vertraagd (zie TK 32 333).
Operationele doelstelling 11.2
Het bevorderen van de kwaliteit van wetten en regels, van de onderlinge samenhang en consistentie van de wetgeving en het versterken van de juridische functie binnen de Rijksoverheid.
Doelbereiking
Heldere, uitvoerbare en rechtmatige wetgeving is noodzakelijk voor een rechtsorde waarin mensen vertrouwen stellen. Mensen moeten de ruimte krijgen zich te ontplooien en hun onderlinge relaties vorm te geven. Bedrijven moeten kunnen ondernemen en zo bijdragen aan het economisch herstel. De leefomgeving moet worden beschermd. Wetgeving kan daaraan bijdragen door duidelijke regels en kaders te bieden. Daarvoor moet regelgeving voldoen aan hoge kwaliteitseisen en departementen moeten voldoende juridische kwaliteit leveren. Speerpunten in 2010 waren: aandacht voor nut en noodzaak van wetgeving; ruimte voor burgers, professionals, bedrijven en medeoverheden en aandacht voor informatie- en communicatietechnologie.
Vernieuwing van het wetgevingsbeleid
Instrumenten
In 2010 hebben diverse activiteiten plaatsgevonden om aan het zgn. integraal wetgevingsbeleid, zoals neergelegd in de nota «Vertrouwen in wetgeving» (TK 31 731, nr. 1), uitvoering te geven. Op 24 juni 2009 is het experiment «Internetconsultatie bij voorbereiding van wetgeving» van start gegaan. Sinds de start in 2009 zijn 84 voorstellen voor nieuwe wetgeving op internet geplaatst, waarop burgers, bedrijven en organisaties konden reageren. In juli 2010 is een tussenbalans aan het parlement gezonden over het verloop van het experiment met enkele verbeterpunten voor het tweede jaar van het experiment. Zo zal meer bekendheid worden gegeven aan het experiment en aan de nieuwe consultaties. Daarnaast zal de toegankelijkheid van de informatie op de website worden verbeterd en zal meer aandacht worden besteed aan een tijdige en begrijpelijke feedback naar de deelnemers aan een consultatie. Vóór de zomer van 2011 neemt het kabinet een beslissing over voortzetting van internetconsultatie over nieuwe wetgeving.
Verder is met andere departementen (V&W, VROM, LNV en BZK) gewerkt aan versnelling en stroomlijning van procedures, in het bijzonder op het terrein van het omgevingsrecht. In mei 2010 heeft de Minister van Justitie het (eerste) rapport van het project Versnelling besluitvorming in het ruimtelijk domein aan de Kamers aangeboden.
Kennisontwikkeling en -verspreiding
In 2009 is het Kenniscentrum Wetgeving gestart met het programma «Legis» dat gericht is op standaardisatie en ICT-ondersteuning in het wetgevingsproces.
Tijdens de ontwerpfase van de voorziening voor de uitwisseling van voortgangsgegevens betreffende wetgeving in 2010 is besloten om een interdepartementaal wetgevingsvoortgangssysteem te ontwikkelen. Voorts is een onderzoek naar de huidige situatie in het wetgevingsproces – opgedragen aan een samenwerkingsverband van de TU Delft en Universiteit Leiden – afgerond met het rapport «Zo maken wij wetten».
Ten slotte is de website van het Kenniscentrum volledig vernieuwd.
Door vertraging in de opstartfase van het Legis programma is de tweede tranche niet eind 2010 afgerond maar zal deze eind 2011 eindigen. Eind 2011 zal een evaluatie van het programma plaatsvinden.
Integraal afwegingskader beleid en regelgeving (IAK)
In 2010 is in proefprojecten bij verschillende ministeries ervaring opgedaan met de toepassing van het IAK. Daarnaast is het IAK zelf gebruiksvriendelijker gemaakt en is in overleg met gebruikers van verschillende departementen het digitale IAK Afwegingsdossier ontwikkeld als instrument om het IAK toe te passen op een concreet beleid- en wetgevingstraject. Het kabinet zal in het voorjaar van 2011, op basis van de resultaten van de doorontwikkeling van het IAK in 2010, een standpunt bepalen over de vraag of het IAK structureel wordt ingevoerd bij de voorbereiding van en verantwoording over beleid en regelgeving.
Evaluatie van wetgeving
Het is van belang om inzicht te hebben in de mate waarin wetgeving doeltreffend is. Het «Clearing-house voor systematische wetsevaluatie» brengt informatie samen over de werking van wet- en regelgeving. Op basis van een meta-evaluatie van de gegevens uit de departementale wetsevaluaties worden algemene uitspraken gedaan over de voorwaarden waaronder wetgeving en het daarmee verbonden beleid het meest effect heeft. In 2010 zijn in het kader van het clearing-house onder andere «bouwstenen voor een bruikbare wetgevingstheorie» geformuleerd. Tevens heeft een onderzoek plaatsgevonden naar het gebruik van experimenteer- en horizonbepalingen in wetgeving. Dit onderzoek is aangeboden aan de Commissie regeldruk bedrijfsleven (Commissie-Wientjes) (brief van de Minister van Justitie van 7 april 2010). Onder bepaalde voorwaarden kunnen experimenteer- en horizonbepalingen een bijdrage leveren aan verlichting van de regeldruk 1.
Versterking van de juridische functie van het Rijk
In vervolg op het Programma «Versterking Juridische Functie Rijk» is in 2010 de samenwerking tussen de centrale juridische directies van de departementen verder geïntensiveerd. Doel is te waarborgen dat de overheid «in control» is bij de uitvoering van haar juridische taken. Daartoe is de taakopdracht van de Interdepartementale commissie voor constitutionele aangelegenheden en wetgevingsbeleid uitgebreid tot alle juridische aangelegenheden van het Rijk.
Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling
Voor de algehele wetgevingskwaliteit kan geen cijfermatig inzicht worden geboden in de te verwachten beleidseffecten, maar de kwaliteit van wetgeving wordt uiteraard wel continu getoetst, per wetsvoorstel. Voorstellen voor regelgeving worden voor behandeling in de Ministerraad getoetst aan de kwaliteitscriteria zoals verwoord in de Aanwijzingen voor de regelgeving en bestaande toetsingskaders. De adviezen van de Raad van State en het uiteindelijke oordeel van de beide Kamers der Staten-Generaal zijn een graadmeter van de kwaliteit.
Volume- en prestatiegegevens
In onderstaande tabel zijn streefwaarden vermeld voor de belangrijkste beleidsinstrumenten
Systematisch monitoren wetgevingskwaliteit en daar algehele beleidslijn t.b.v. wetgevingskwaliteit uit destilleren. | Wetsevaluaties worden systematisch bijeengebracht. | Het clearing-house voor wetsevaluaties levert een model op dat zorg draagt voor meta-evaluatie voor wetsevaluaties.De eerste wetsevaluaties worden gescored. | Nieuwe wetsevaluaties worden bijeengebracht.Een eerste tussenrapportage wordt opgeleverd. |
|---|---|---|---|
Integraal afwegen of wetgeving het juiste instrument is. | Invoeren integraal afwegingskader | Afronding implementatie in 2010 |
Voor het bereiken van maatschappelijke effecten op diverse beleidsterreinen is een goede kwaliteit van wetgeving en een sterke juridische functie van het Rijk van groot belang. De directe maatschappelijke effecten van de instrumenten om de kwaliteit van wetgeving te bevorderen en de juridische functie te versterken, zijn echter moeilijk meetbaar. Zoals in bovenstaande is aangegeven, worden diverse inspanningen verricht om de kwaliteit van wetgeving voortdurend te monitoren en te verbeteren.
Voor een overzicht van de in 2010 tot stand gekomen wetten wordt verwezen naar Hoofdstuk 14 «Overzicht van de in 2010 tot stand gekomen wetten».