2.4.1 Coördinatie van het algemeen communicatiebeleid
De Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) ondersteunt de minister-president in zijn coördinerende rol op het terrein van de overheidscommunicatie en ondersteunt de Voorlichtingsraad (VoRa). De VoRa, onder voorzitterschap van de DG RVD, is het ambtelijke adviesorgaan van het kabinet op het gebied van de overheidscommunicatie. De VoRa, waarvan alle directeuren communicatie van alle departementen lid zijn, ontwikkelt initiatieven op het vlak van overheidscommunicatie en vervult de opdrachtgeverrol richting de shared service organisatie Dienst Publiek en Communicatie (DPC). Hoofdstuk 7 Agentschap Dienst Publiek en Communicatie geeft een breder overzicht van de gemeenschappelijke communicatie in 2012.
Gemeenschappelijk Communicatiebeleid
Veel activiteiten in het kader van de coördinatie van de overheidscommunicatie zijn samengebracht in het Jaarprogramma Gemeenschappelijke Communicatie (JGC) van de VoRa. De uitvoering hiervan ligt deels bij de departementen, deels bij de RVD, deels bij de Dienst Publiek en Communicatie van het ministerie van Algemene Zaken.
Het Jaarprogramma 2012 bevatte gemeenschappelijke communicatieactiviteiten op thema’s als kabinetsbrede communicatie, innovatie en kennisdelen. Tien jaar na het rapport In dienst van de democratie van de Commissie toekomst overheidscommunicatie was een goed moment om de balans op te maken en de koers te bepalen voor de komende jaren. Door verdere ontwikkeling van de netwerksamenleving en de opkomst van sociale media gaan thema’s als de responsiviteit van de overheid, interactie met burgers en cocreatie een steeds belangrijkere rol spelen in het Jaarprogramma van de VoRa.
Kernbegrippen daarnaast waren eenheid in presentatie naar inhoud en vorm, betere beschikbaarheid en toegankelijkheid van informatie, meer samenhang in de publiekscommunicatie en het duiden en gebruiken van signalen uit de samenleving.
Rijks- en kabinetsbrede communicatie
Om praktisch vorm en inhoud te geven aan eenduidige, herkenbare en toegankelijke overheidscommunicatie, werken departementen op tal van terreinen samen. In de actuele woordvoering in de beleidsvoorbereidende fase weten departementen elkaar goed te vinden. Deze intensieve samenwerking via het Woordvoerdersoverleg is in 2012 voortgezet. Een belangrijke opgave voor 2012 was samenwerken in de publiekscommunicatie. Deze samenwerking is onder meer ingezet met Prinsjesdag en Verantwoordingsdag. Daarnaast is de aanpak voor publiekscampagnes geëvalueerd en is er een Meerjarenplan Rijkshuisstijl opgesteld.
In lijn met de introductie van één rijksbreed logo en eenduidig afzenderschap, is de naam Postbus 51 in 2012 als afzender van (R)TV-campagnes vervangen door de naam Rijksoverheid. De Postbus 51 Informatiedienst (telefonische loket) heet voortaan Informatie Rijksoverheid en heeft in 2012 een nieuw, toegankelijk telefoonnummer gekregen uit de zogeheten 14-reeks die gereserveerd is voor overheidsdiensten, te weten: 1400.
Onderzoek
Analyse en onderzoek zijn belangrijke instrumenten om uiteenlopende signalen uit de samenleving goed te kunnen duiden. Het Continue Onderzoek Burgerperspectieven (COB) speelt hierin een belangrijke rol.
Online communicatie
De mogelijkheden van online communicatie blijven zich ontwikkelen. Dit vraagt ook van de Rijksoverheid om de mogelijkheden die dit biedt te blijven onderzoeken en in te zetten. Doel is doelgroepen zo goed mogelijk te (blijven) bereiken en bedienen. Online media worden dan ook steeds vaker ingezet voor communicatie door de Rijksoverheid. Ook bij deze nieuwe vormen van communicatie is het belangrijk dat de Rijksoverheid herkenbaar blijft als afzender. Onderzocht is hoe sociale media ingezet kunnen worden om beleid optimaal te ondersteunen dan wel vorm te geven. In de publicatie Uitgangspunten online communicatie rijksambtenaren is beschreven hoe rijksambtenaren online communicatie kunnen gebruiken om hun professionele taak te vervullen.
Burgerbrieven
In 2012 heeft het ministerie van Algemene Zaken 1.925 burgerbrieven ontvangen. De gemiddelde behandeltijd bedroeg 14 dagen (tegen 18 dagen in 2011).
| 2012 | 2011 | |
|---|---|---|
| < 3 weken | 74% | 63% |
| 3 weken – 6 weken | 21% | 29% |
| > 6 weken | 5% | 8% |
Verzoeken op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), bezwaarschriften, klaagschriften en ingebrekestellingen
Het ministerie heeft in 2012 42 verzoeken om informatie op grond van artikel 3 van de Wet openbaarheid van bestuur (hierna: Wob) in behandeling genomen. In 2012 zijn 35 besluiten genomen op Wob-verzoeken. Twee besluiten hiervan hadden betrekking op verzoeken ingediend in 2011. Op vier in 2012 ontvangen verzoeken is in datzelfde jaar nog geen besluit genomen. In dertien gevallen is de beslissing verdaagd (artikel 6, tweede lid, Wob). In vijf gevallen is met de verzoeker overeengekomen de beslissing te nemen op een later tijdstip dan de verdaagde termijn als bedoeld in artikel 6, tweede lid, Wob. Op acht verzoeken werd buiten de al dan niet verdaagde termijn besloten.
Het ministerie heeft in 2012 zestien bezwaarschriften ontvangen. In 2012 zijn negen beslissingen op bezwaarschriften genomen. Eén beslissing betreft een bezwaarschrift dat is ontvangen in 2011 en op vier bezwaarschriften die zijn ontvangen in 2012 is in datzelfde jaar nog niet beslist. In één van deze vier gevallen verstrijkt de termijn voor het nemen van een beslissing in 2013. In drie gevallen is na overleg met de indiener overeengekomen dat de beslissing op een later tijdstip dan de wettelijke termijn wordt genomen. In drie gevallen heeft de indiener zijn bezwaarschrift ingetrokken. Eén bezwaarschrift is aangehouden.
Het ministerie heeft in 2012 geen klaagschrift ontvangen.
Ingebrekestellingen en verbeurde dwangsommen
Het ministerie heeft in 2012 € 1.260,00 aan dwangsommen verbeurd. Het ministerie is 6 maal in gebreke gesteld wegens niet tijdig beslissen. In één geval was een dwangsom verschuldigd. In drie gevallen is het besluit binnen twee weken genomen. Dwangsommen waren derhalve niet verschuldigd ingevolge artikel 4:17, derde lid van de Algemene wet bestuursrecht. In één geval was de ingebrekestelling kennelijk ongegrond en in één geval was het bezwaarschrift niet ontvankelijk. In deze beide gevallen was derhalve geen dwangsom verschuldigd ingevolge artikel 4:17, zesde lid, onder c van de Algemene wet bestuursrecht.
2.4.2 Het leveren van bijdragen aan de langere termijn beleidsontwikkeling van het regeringsbeleid
Algemeen
De ontwikkeling van het regeringsbeleid is gebaat bij inzichten in ontwikkelingen en vraagstukken die op langere termijn de samenleving beïnvloeden. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) tracht op een wetenschappelijk gefundeerde manier aan dergelijke inzichten bij te dragen. De raad heeft tot taak hierbij tijdig te wijzen op tegenstrijdigheden in en te verwachten knelpunten voor het regeringsbeleid, probleemstellingen te formuleren over de grote beleidsvraagstukken en beleidsalternatieven aan te dragen. De WRR kan zich bezighouden met alle gebieden van (potentieel) regeringsbeleid.
Werkprogramma
In 2012 is gewerkt aan de lopende onderzoeksthema’s van het WRR Werkprogramma 2010–2012. Er zijn twee Rapporten aan de regering uitgebracht: Publieke zaken in de marktsamenleving en Vertrouwen in burgers. Er is een Verkenning over transparantie en rechtspraak voorbereid, die in januari 2013 onder de titel Speelruimte voor transparantere rechtspraak is gepubliceerd. Voorts is in januari 2013 de studie In betere banen verschenen, waarin de raad de Europese arbeidsmigratie van vandaag analyseert en de uitdagingen voor morgen doordenkt. Voor deze studie is ook door Regioplan een update uitgevoerd van het in 2005 gepubliceerde onderzoek «Poolshoogte» naar juridische constructies en kostenvoordelen bij het inzetten van arbeidskrachten uit de Midden- en Oost-Europese landen. Dit herhaalonderzoek is mede mogelijk gemaakt door de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). De projecten «Toezicht», «Voedsel», «Lessen van evaluaties» en «Waar verdienen we over 20 jaar ons brood mee» zullen vanaf 2013 producten opleveren.
Bijdrage aan beleidsdialoog
Rapporten en Verkenningen van de Raad leveren direct of indirect een bijdrage aan de beleidsdialoog. In het kader van het rapport Publieke Zaken in de marktsamenleving is bijvoorbeeld op verzoek van de Parlementaire Onderzoekcommissie Privatisering / Verzelfstandiging Overheidsdiensten (POC) van de Eerste Kamer der Staten-Generaal een studie uitgevoerd over de ontwikkelingen van het Nederlandse beleid en beleidsdenken in de afgelopen drie decennia op het gebied van privatisering en verzelfstandiging van overheidsdiensten. Deze is gepubliceerd als webpublicatie met de titel Dertig jaar privatisering, verzelfstandiging en marktwerking. Een ander voorbeeld is de bijdrage aan het debat over de toekomst van wonen, zorg en pensioenen. In september 2012 heeft de WRR hierover een conferentie georganiseerd. Vervolgens heeft hij een bundel samengesteld met de titel Wonen, zorg en pensioenen. Hervormen en verbinden, die begin januari 2013 is verschenen. Deze bundel bestaat uit een aantal essays die nader ingaan op zulke voorstellen voor het verbinden en onderling afstemmen van wonen, zorg en pensioenen. Welke doelen kan dit dienen, welke kansen, dilemma’s en risico’s doen zich naar verwachting voor, welke strategieën zijn denkbaar, en tot welke (nieuwe) kennisvragen leidt dit voor de toekomst?
Als voorbeelden van beleidsdoorwerking van rapporten kan de spin off van de rapporten iOverheid en Keuze, gedrag en beleid worden genoemd. In maart 2011 presenteerde de WRR het rapport iOverheid, waarin de raad beleidsaanbevelingen heeft gedaan met betrekking tot de rol en verantwoordelijkheid van de overheid op ICT-gebied. In juni 2012 werd de WRR uitgenodigd een bijdrage te leveren aan een expertbijeenkomst van de parlementaire werkgroep ICT-projecten bij de overheid. Naar aanleiding van de Verkenning De menselijke beslisser (2009) is in samenwerking met het ministerie van Infrastructuur en Milieu een workshop voor beleidsmakers georganiseerd waarin de vertaalslag van nieuwe inzichten uit de gedragswetenschappen naar praktisch beleid centraal stond. Met deze en andere activiteiten heeft de WRR het thema «keuzearchitectuur» breed weten te agenderen onder Nederlandse beleidsmakers. Zo is in het Integraal Afwegingskader (IAK) sinds medio 2012 informatie te vinden over instrumenten die kunnen worden ingezet om gedrag te beïnvloeden. Ook de ethische aspecten gekoppeld aan inzet van deze instrumenten door de overheid komen in de factsheets aan bod. Andere (beleids)instellingen en beleidsgeoriënteerde kringen die het thema hebben aangevat zijn onder andere de Belastingdienst, ZonMw in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de dienst Regeling van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en het Rijksinstituut voor Milieuverkenningen.
De raadsthema’s resulteren behalve in adviezen aan de regering en zelfstandig gepubliceerde, inhoudelijke verkenningen en webpublicaties, ook in expertmeetings en conferenties in binnen- en buitenland en in tientallen artikelen in uiteenlopende media en wetenschappelijke vaktijdschriften. Een goed voorbeeld hiervan is de conferentie met HIVOS en ISS over burgerparticipatie en democratie naar aanleiding van het rapport Vertrouwen in burgers.
Hiernaast organiseert de WRR regelmatig aparte bijeenkomsten over actuele thema’s, zoals de Hollands Spoor-bijeenkomsten. In juni is een bijeenkomst georganiseerd over het afnemend vertrouwen in de wetenschap en in november een over verantwoordelijkheden voor fysieke veiligheid. In april en augustus is, mede ingegeven door de verkiezingen, in samenwerking met NWO en de universiteit Utrecht een debat georganiseerd met wetenschappers en media over de betekenis en impact van stemwijzers.
De jaarlijkse WRR-lecture richt zich tot een breed publiek van beleidsmakers en wetenschappers.
Tijdens de WRR-Lecture 2012, die werd gekoppeld aan het 40-jarig jubileum, stond de vraag centraal hoe in het licht van de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van communicatietechnologie de vrijheid in cyberspace gewaarborgd kan worden.
De WRR blijft op verschillende manieren een bijdrage leveren aan het beter benutten van de mogelijkheden van het kennis- en adviesstelsel. In 2012 heeft de raad net als in andere jaren de periodieke overlegbijeenkomsten met de voorzitters van de strategische adviescolleges gehouden. Voorts heeft de WRR opnieuw deelgenomen aan het reguliere overleg van secretarissen van de strategische adviesorganen en het Strategieberaad Rijksbreed. Hiernaast heeft periodiek overleg plaatsgevonden met de adviserende leden van het Sociaal Cultureel Planbureau, het Centraal Planbureau, het Centraal Bureau voor de Statistiek en het Planbureau voor de Leefomgeving.
Internationalisering
Zowel in themakeuze, onderzoeksaanpak als disseminatie van zijn bevindingen oriënteert de raad zich óók op de internationale omgeving. Een voorbeeld is de publicatie In betere banen over de toekomst van arbeidsmigratie in de EU, met bijdragen van experts van o.a. het Migration Policy Institute in Washington, de OESO, de Kopenhagen Business School en het Centre on Migration, Policy and Society in Oxford. Deze zal tevens in het Engels verschijnen onder de titel Making migration work. Een ander voorbeeld is de expertbijeenkomst over Cybersecurity met de directeur van het Citizen Lab, een interdisciplinair onderzoeks- en ontwikkelingsinstituut dat werkt op het snijvlak van het internet, internationale veiligheid en mensenrechten.
Evaluatie
Eind 2012 heeft een onafhankelijke externe commissie op initiatief van de WRR het werk van de raad geëvalueerd. Deze evaluatie zal begin 2013 verschijnen, samen met de reactie van de WRR. De raad in zijn nieuwe samenstelling zal zijn voordeel doen met de aanbevelingen van deze commissie.
| Prestatie | Begroting 2012 | Realisatie 2012 |
|---|---|---|
| Rapporten aan de regering | 3 | 2 |
| Verkenningen | 1 | 0 |
| Webpublicaties | 8 | 5 |
| Overige publicaties | 2 | 1 |
| Grote conferenties | 2 | 3 |
| WRR-lecture | 1 | 1 |
| (Verslagen van) expertmeetings en debatten | 3 | 0 |