Er is een aantal belangrijke stappen gezet op weg naar een compacte overheid. Om dit doel te bereiken is er in 2012 ingezet op een doelmatiger openbaar bestuur, een efficiëntere en effectieve bedrijfsvoering van de Rijksoverheid en een betere verhouding tussen overheid en samenleving in combinatie met minder regeldruk.
Een doelmatig openbaar bestuur
Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen moeten in samenhang fungeren als een herkenbare eenheid voor burgers en bedrijven. Taken moeten zo dicht mogelijk bij de burger worden belegd. Medeoverheden kunnen zo een geïntegreerd beleid voeren dat recht doet aan de specifieke lokale omstandigheden en wensen van mensen. In het regeerakkoord zijn afspraken gemaakt over decentralisaties. De kaders hiervoor zullen in 2013 verder worden uitgewerkt.
Daarnaast was een belangrijke doelstelling om de bestuurlijke inrichting verder te vereenvoudigen en terug te brengen tot de oorspronkelijke drie bestuurslagen. Dit zou uitgevoerd worden door middel van de afschaffing van deelgemeenten en WGR+-regio’s. Het wetsvoorstel om de WGR+-regio’s af te schaffen, is door de val van het vorige kabinet niet meer in 2012 ingediend. Daarentegen is het wetsvoorstel om een aantal natuurtaken naar provincies te decentraliseren in 2012 wel bij de Tweede Kamer ingediend. Dit geldt eveneens voor het nieuwe hoog waterbeschermingsprogramma, waarin afspraken worden gemaakt over de financiering van de primaire waterkeringen. Het wetsvoorstel afschaffing deelgemeenten is in juli 2012 door de Tweede Kamer aanvaard. In het najaar van 2012 heeft de schriftelijke behandeling door de Eerste Kamer plaatsgevonden.
Het aantal politieke ambtdragers in besturen en volksvertegenwoordigingen wordt teruggebracht. Hierbij is bij de vorige formatie het aantal bewindspersonen teruggebracht en een wijziging van de Provincie- en Gemeentewet voorbereid. Het huidige kabinet heeft evenwel besloten dat de vermindering van het aantal leden in de Eerste en Tweede Kamer niet wordt doorgezet. Ten aanzien van vermindering van een aantal politieke ambtsdragers bij gemeenten zal worden aangesloten bij het initiatiefwetsvoorstel (dualiseringscorrectie) van de heer Heijnen. Dit wetsvoorstel ligt in de Tweede Kamer en wacht op plenaire behandeling. Het wetsvoorstel tot vermindering van het aantal politieke ambtsdragers bij provincies is in voorbereiding en zal medio maart voor advies naar de Raad van State worden gezonden.
De doelstelling van een compacte en slagvaardige overheid geldt ook voor Caribisch Nederland. Om de taken en de financiële randvoorwaarden beter op elkaar te laten aansluiten is de ontwikkeling van een referentiekader voor Caribisch Nederland afgerond en, met bijbehorend kabinetsstandpunt, in juni jl. aan de Tweede Kamer aangeboden. Met dit kader zijn ook de normen geschetst van het voorzieningenniveau dat voor de eilanden van toepassing is.
Een efficiëntere en effectieve bedrijfsvoering Rijksoverheid
Het Uitvoeringsprogramma Compacte Rijksdienst draagt bij aan de totstandkoming van een krachtige, kleine en dienstverlenende overheid. Een overheid die minder geld kost, die met minder ambtenaren en bestuurders toe kan en die zich richt op haar kerntaken. Het Uitvoeringsprogramma Compacte Rijksdienst heeft betrekking op de opgave voor de rijksoverheid.
Het Uitvoeringsprogramma Compacte Rijksdienst kent drie programmalijnen:
-
1. de verdere opbouw van een rijksbrede infrastructuur voor de ondersteunende bedrijfsvoering;
-
2. een concentratie van de ondersteunende bedrijfsvoering bij de kerndepartementen;
-
3. clustering van de uitvoering en van het toezicht.
De eerste programmalijn voorziet in de inrichting van een rijksbrede infrastructuur voor de bedrijfsvoering. In 2012 behaalde BZK concrete resultaten op de terreinen personeel, informatie- en communicatietechnologie (ICT), organisatie, huisvesting, inkoop, facilitaire dienstverlening en beveiliging. Het is van belang dat de departementen samen inkopen om hiermee belangrijke besparingen te realiseren. Met dit inzicht is er toegewerkt naar 20 inkoopuitvoeringscentra per 2013, waarvan er inmiddels 19 zijn aangewezen. Dit is een grote vooruitgang in vergelijking met de oorspronkelijke 350 inkooppunten. De aanbestedingsprocedure voor een datacenter is afgerond en de procedure voor een tweede datacenter loopt. Daarnaast zijn er rijksbrede afspraken gemaakt over informatiebeveiliging. Ook is er verder gewerkt aan de ontwikkeling van de masterplannen voor kantoorhuisvesting. Als laatste is de overstap van medewerkers tussen departementen vereenvoudigd.
Binnen de tweede programmalijn is verder gewerkt aan de concentratie van de bedrijfsvoering voor de kerndepartementen. Per 1 januari 2012 is de Haagse Inkoop Samenwerking met drie ministeries begonnen. Bij de shared serviceorganisatie voor facilitaire zaken, FMHaaglanden, zijn per 1 januari 2012 de ministeries van OC&W en VWS toegetreden, waardoor er inmiddels 7 departementen in FMHaaglanden samenwerken. Het SSC-ICT is in juni jl. uitgebreid met de toetreding van BZK, waardoor er nu vier departementen samenwerken. Bij het project SSO voor de internationale functie is in oktober 2012 de kwartiermakersorganisatie aan de slag gegaan onder de naam 3W (WereldWijd Werken), vooruitlopend op de formele start per 15 april 2013.
De laatste programmalijn van de Compacte Rijksdienst is gericht op het voorkomen van dubbeling bij taken in uitvoering en toezicht. De Instellingswet voor de oprichting van de Autoriteit Consument en Markt (een fusie van OPTA, NMa en Consumentenautoriteit) is in oktober 2012 door de Tweede Kamer goedgekeurd. Na instemming van de Eerste Kamer zal de Autoriteit haar werkzaamheden beginnen. Het project «clustering van subsidies aan bedrijven» heeft toegewerkt naar de inwerkintreding van het rijksbreed bindend Raamwerk voor Uitvoering van Subsidies met ingang van 2013. Binnen het project «vastgoed» is toegewerkt naar een fusie van RGD en RVOB per 2014.
Een betere verhouding tussen overheid en samenleving en minder regeldruk
In 2012 is het thema «maatschappelijk initiatief» door BZK verder op de kaart gezet, onder andere door de «Kracht in Nederland-parade» mede te organiseren. Deze vond op 8 oktober jl. plaats. Professionals van gemeenten, instellingen en het Rijk en ook initiatiefnemers zelf waren aanwezig om van elkaar te leren hoe maatschappelijk initiatief tot wasdom kan worden gebracht. Richting de Tweede Kamer is, in antwoord op het WRR-rapport «Vertrouwen in burgers», het resultaat van een landelijke verkenning gestuurd. Daarin is weergegeven hoe op dit moment in de lokale praktijk met maatschappelijk initiatief wordt omgegaan.
Wat betreft de regeldruk is onder andere in samenwerking met VNG en KING een programma opgezet dat gemeenten ondersteunt in het vergroten van de kwaliteit van dienstverlening. Dit omdat is gebleken dat alleen merkbare vermindering van de regeldruk haalbaar is als de feitelijke interactie (onder andere in dienstverleningsprocessen) tussen mensen en hun overheid verbetert. Door beter aan te sluiten bij de leefwereld van mensen, neemt de beleving van de regeldruk af. In het kader van «Right to Challenge' is een aantal casussen geselecteerd waarin – bij wijze van proef – tijdelijk regels buiten werking worden gesteld. In 2013 worden de resultaten hiervan verwacht.
Een goed werkende arbeidsmarkt voor ambtenaren
Door bezuinigingen zal de werkgelegenheid in het openbaar bestuur afnemen. Om te voorkomen dat onnodig beroep wordt gedaan op de externe inhuur van specialisten is het van belang dat de arbeidsmobiliteit binnen het openbaar bestuur toeneemt. Hiervoor zijn er acties ingezet door het Programma Beter Werken in het Openbaar Bestuur. Binnen de ABD is door de bredere inzet van interim en adviespools gewerkt aan een verdere terugdringing van de externe inhuur op managementniveau. Daarnaast is ter bevordering van de uitwisseling van managers tussen de grote gemeenten en de Rijksoverheid een samenwerkingsconvenant afgesloten met de G4. Om de mobiliteit te vergroten zou het ambtenarenrecht gelijkgetrokken worden met het arbeidsrecht. Dit is tevens afgesproken in het huidige regeerakkoord. Desalniettemin is door de val van het vorige kabinet het initiatiefwetsvoorstel eind van 2012 stil komen liggen.
Het kabinet hanteert in plaats van een nullijn voor de contractloonstijging een budgettaire nullijn voor de loonsom van overheidspersoneel in 2012 en 2013. Dat betekent dat er geen loonsverhoging plaatsvindt. Op voorwaarde van modernisering van CAO’s en het in lijn brengen van de secundaire arbeidsvoorwaarden met het kabinetsbeleid, kunnen financiële besparingen door het afschaffen van secundaire arbeidsvoorwoorden in dezelfde CAO-periode worden ingezet voor stijging van het primair loon, mits de CAO’s worden gemoderniseerd. De minister van BZK coördineert dit beleid.
Veiligheid en integriteit zijn van belang om een goed werkende arbeidsmarkt te garanderen. Het programma Veilige Publieke Taak is ingezet om personeel bescherming te bieden tegen agressie en geweld. In 2012 is de «Handreiking voorkomen van agressie en geweld» ontwikkeld en beschikbaar gesteld aan alle werkgevers met een publieke taak. Alle projecten in het kader van de stimuleringsregeling Veilige Publieke Taak zijn in 2012 afgerond. Er zijn onderzoeken uitgevoerd en aan diverse pilots op het gebied van het voorkomen van agressie en geweld is ondersteuning geboden.
Ook op het gebied van integriteitsbeleid is vooruitgang geboekt in 2012. In het laatste kwartaal van dat jaar is de Onderzoeksraad Integriteit Overheid (opvolger van de Commissie Integriteit Overheid) begonnen. De OIO is een extern integriteitsmeldpunt voor Defensie, Rijk en Politie. Provincies zijn ook aangesloten en naar alle waarschijnlijkheid zullen ook de waterschappen zich aansluiten.
Bescherming van de democratie, rechtsstaat en veiligheid
Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties staat garant voor de borging van de kernwaarden van de democratie en de rechtsstaat, met de Grondwet als basis. In dit kader is in 2012 naar aanleiding van het rapport van de Staatscommissie Grondwet een ontwerp wijziging van artikel 13 Grondwet in internetconsultatie gegaan. In dit voorstel wordt het brief-, telefoon- en telegraafgeheim omgezet in een brief- en telecommunicatie geheim, waardoor de grondwet op dit punt minder gevoelig wordt voor technologische vernieuwingen. Daarnaast is het wetsvoorstel tot wijziging van de Grondwet met betrekking tot de inpassing van de eilanden Bonaire, Saba en St. Eustatius in eerste lezing door de Tweede Kamer aanvaard. Een belangrijk moment was de start in het najaar van 2012 van het College voor de Rechten van de Mens, het nationale mensenrechten instituut, dat tot taak heeft de mensenrechten in Nederland te beschermen, het bewustzijn van deze rechten te vergroten en de naleving te bevorderen.
De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) heeft ook in 2012 de Nederlandse overheid, en andere belanghebbende afnemers van eigen geverifieerde en gevalideerde inlichtingeninformatie voorzien, waarover zij via reguliere weg niet kunnen beschikken. Daarmee zijn bedreigingen voor de nationale veiligheid en voor Nederlandse belangen in het buitenland afgewend.
De eerder gesignaleerde trends van internationalisering en technologisering waren ook in 2012 van invloed op de uitvoering van de wettelijke taken door de AIVD. Nieuwe (terroristische) dreigingen konden zich, door de toenemend dynamische en onzekere internationale omgeving, op onvoorspelbare wijze, in korte tijd en van buitenaf ontwikkelen. Daarnaast werden de risico’s en bedreigingen voor de Nederlandse veiligheidsbelangen in 2012 sterk beïnvloed door snelle ontwikkelingen op het gebied van informatie- en communicatietechnologie. De AIVD heeft in 2012 flexibel gereageerd op dergelijke onverwachte gebeurtenissen en werkte daarbij actief samen met de veiligheidspartners.
Mede met het oog op de trends van internationalisering en technologisering heeft de AIVD in 2012 gewerkt aan een verdere versterking van de samenwerking binnen het netwerk van buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Ook heeft de samenwerking met de nationale politie en de MIVD verder vorm gekregen en is bijstand verleend aan de Veiligheidsdienst van Sint Maarten. In 2012 zijn er daarnaast investeringen gepleegd op het gebied van (technische) inlichtingenmiddelen, zoals Signal Intelligence, cybertechnologie en een betere benutting van grote datastromen.