In 2012 is de werkloosheid verder opgelopen als gevolg van de tegenvallende economische conjunctuur. Dit werd weerspiegeld in het aantal mensen met een WW-uitkering. Het gemiddelde WW-volume lag in 2012 bijna 17% hoger dan in 2011. Waar 2011 zich kenmerkte door een langzaam stijgende werkloosheid, met in totaal bijna 60.000 personen, steeg de werkloosheid in 2012 sneller, met in totaal 115.000 personen.

De WWB reageert met vertraging en minder sterk op de economische crisis, aangezien werknemers eerst in de WW terechtkomen en een deel van de werknemers vanuit de WW weer een baan vindt en niet alle werknemers voor de WWB in aanmerking komen vanwege overige inkomsten binnen het huishouden of vermogen. Toch is ook het aantal WWB uitkeringen in 2012 gestegen ten opzichte van 2011.

De totale omvang van de WAO en WIA is in 2012 gedaald. Dat komt doordat de uitstroom uit de WAO hoger is dan de instroom in de WIA. De totale omvang van de Wajong is in 2012 gestegen. De uitstroom ligt op een lager niveau dan de instroom omdat het Wajong-bestand nog relatief jong is: weinig personen stromen uit vanwege het bereiken van de AOW-leeftijd.

In 2012 is een aantal onderzoeken en evaluaties verschenen op terrein van de Wajong en de WW.

• • Participatiemonitor (voortgang Wajongmonitor): de monitor arbeidsparticipatie 2012 van UWV geeft aan dat de afgelopen jaren, ondanks de crisis, meer Wajonggerechtigden aan het werk zijn gekomen en dat inmiddels meer Wajonggerechtigden werken bij een reguliere werkgever dan in de sociale werkvoorziening. Positief is dat meer werkgevers Wajonggerechtigden in dienst nemen. De algemene conclusie is echter dat er nog veel werk te doen is om mensen met een arbeidsbeperking kansen te bieden op de arbeidsmarkt.

• • Werkhervattingskansen vanuit de WW: onderzoek van CBS naar factoren die van invloed zijn op de werkhervattingskansen vanuit de WW toont aan dat naarmate een persoon ouder wordt de werkhervatting na instroom in de WW afneemt. De relatieve instroom van ouderen in de WW is echter ook lager. Daarnaast toont het onderzoek aan dat veel andere factoren, zoals demografische kenmerken, beroepsniveau, reden van ontslag, sector, flexibele arbeid en conjunctuur, ook van invloed zijn op de werkhervattingskansen vanuit de WW.

• • Evaluatie deeltijd-WW/WTV: op basis van een netto-effectiviteitsanalyse kan niet worden geconcludeerd dat er sprake was van een sterker herstel van de omzet of meer behoud van werkgelegenheid onder deelnemers aan de deeltijd-WW of aan de WTV. Hierbij kan wel sprake zijn van een statistische vertekening vanwege een sterk selectie-effect. Uit de enquêtes blijkt echter wel dat werkgevers en werknemers denken dat er zonder de maatregel meer mensen waren ontslagen. Wat betreft de gevolgen voor omzetverlies zijn de meningen verdeeld. Ongeveer de helft van de werkgevers dacht niet dat de crisismaatregelen een effect hebben gehad, maar de andere helft gaf aan dat toen de conjunctuur weer aantrok zij geen opdrachten hoefden te weigeren omdat ze hun personeel in dienst hebben kunnen houden. In 2011 is de deeltijd-WW geëindigd: per 1 juli 2011 zijn de laatste mensen uit de deeltijd-WW gestroomd.

De economische conjunctuur is een belangrijke factor in de volumeontwikkeling en daarmee het budgettaire beslag van een aantal wetten binnen deze algemene doelstelling. Daar waar dat van toepassing is wordt hier bij de operationele doelstelling op ingegaan. Het behalen van de algemene doelstelling is mogelijk gemaakt door:

• • Een effectieve uitvoering van de wetten door UWV, gemeenten en private partijen;

• • De mate van naleving van de verplichtingen uit wet- en regelgeving door uitkeringsgerechtigden;

• • De inspanning gericht op het verkrijgen van betaald werk van de uitkeringsgerechtigden.

De Wajong vormt de inkomensvoorziening voor jonggehandicapten. Het belangrijkste doel van de Wajong is om jongeren met een beperking te ondersteunen bij het vinden en behouden van een baan bij een reguliere werkgever.

De uitkeringslasten Wajong over 2012 zijn € 156 miljoen hoger dan begroot. Dit verschil heeft primair een technische oorzaak, namelijk een kasschuif van 2013 naar 2012 van € 200 miljoen. Deze kasschuif buiten beschouwing latend, zouden de uitkeringslasten € 44 miljoen lager zijn uitgevallen dan begroot. Dit ondanks de nominale ontwikkeling, die zorgt voor een stijging van de uitkeringslasten met € 32 miljoen. De gemiddelde uitkering is desondanks lager uitgekomen dan geraamd, onder andere als gevolg van een toename van het aantal mensen in de studieregeling, waarin een lagere uitkeringshoogte geldt.

De uitvoeringskosten Wajong zijn ruim € 19 miljoen lager uitgevallen dan begroot. Dit wordt verklaard door het aanhouden van de Wet Werken naar Vermogen en de vrijval van de hiermee samenhangende middelen.

Met de Wet BUIG zijn vanaf 2010 de gemeentelijke middelen voor de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW), de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) en het Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (Bbz 2004) voor zover dat betrekking heeft op algemene bijstand aan startende ondernemers, gebundeld met het inkomensdeel van de WWB. Hiermee krijgen gemeenten één gebundeld budget voor de bekostiging van de uitkeringen op grond van de genoemde wetten.

Voor de uitvoeringskosten ontvangen gemeenten middelen via de algemene uitkering uit het Gemeentefonds.

De uitgaven van de gebundelde uitkering zijn € 476 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. Dit is hoofdzakelijk het gevolg van een opwaartse bijstelling van de werkloosheidsraming van het CPB en de gewijzigde doorwerking daarvan op de bijstand (€ 392 miljoen). Daarnaast is er een aantal beleidsmatige mutaties geweest die in 2012 effect hadden op de uitgaven. Deze betroffen het intrekken van de huishoudinkomenstoets (€ 27 miljoen), actualisatie van de toegekende IAU/MAU-uitkeringen aan gemeenten (€ 17 miljoen), de latere invoering van strengere fraudewetgeving (€ 12 miljoen), het niet doorgaan van de opheffing van de specifieke ontheffingsmogelijkheid van de arbeidsverplichting voor de alleenstaande ouders met kinderen tot vijf jaar (€ 5 miljoen) en de overgangstermijn voor de WWIK (– € 10 miljoen). Verwerking van realisatiegegevens over 2011 heeft geleid tot een opwaartse bijstelling (€ 11 miljoen). De uitgaven zijn als gevolg van de gebruikelijke loon- en prijsbijstelling toegenomen (€ 21 miljoen).

De WW verzekert werknemers die werkloos worden tegen de financiële gevolgen van werkloosheid. Het verlies aan inkomen kan voor een bepaalde periode opgevangen worden met een WW-uitkering. De lengte van een WW-uitkering hangt af van het arbeidsverleden voor werkloosheid en duurt minimaal 3 en maximaal 38 maanden. Daarnaast voorziet de WW in het overnemen van salarisbetaling door UWV bij faillissement van bedrijven.

Ten opzichte van de begroting 2012 zijn de uitgaven aan de WW € 839 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. Dit hangt hoofdzakelijk samen met het hoger dan verwachte beroep op de WW (€ 716 miljoen), als gevolg van de tegenvallende economische situatie en de oplopende werkloosheid. De lagere gemiddelde WW-uitkering beperkte dit jaar de uitkeringslasten (– € 117 miljoen). Daarnaast zijn de overgenomen verplichtingen van UWV toegenomen (€ 109 miljoen). De uitgaven zijn als gevolg van de gebruikelijke loon- en prijsbijstelling toegenomen (€ 131 miljoen).

De uitvoeringskosten WW zijn € 33 miljoen lager uitgevallen dan begroot. Dit betreft het saldo tussen enerzijds hogere uitvoeringskosten in verband met de oploop van de WW-volumes en anderzijds lagere uitvoeringskosten als gevolg van een (budgetneutrale) herschikking naar aanleiding van een nieuwe toerekening van uitvoeringskosten aan de door het UWV uitgevoerde regelingen. Als gevolg van dit laatste zijn uitvoeringskosten die waren geraamd voor de WW gedurende 2012 toegerekend aan uitvoeringskosten re-integratie WW en uitvoeringskosten IVA en WGA (zie ook de toelichtingen bij de uitvoeringskosten IVA en WGA hieronder en bij tabel 47.2).

WAO-gerechtigden zijn personen die vóór 1 januari 2004 ziek en als gevolg daarvan arbeidsongeschikt zijn geworden. Door de invoering van de Wet WIA worden geen nieuwe WAO-uitkeringen meer verstrekt, wel zijn er herlevingen op basis van oud recht. De WAO kent zodoende vrijwel alleen nog uitstroom. De uitkeringslasten en uitvoeringskosten laten daarom een daling zien.

De uitkeringslasten in 2012 zijn € 183 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. De jaarlijkse indexatie van de uitkeringen verhoogt de uitkeringslasten met € 93 miljoen. De overige € 90 miljoen wordt veroorzaakt door een hoger dan verwachte gemiddelde uitkeringshoogte. De uitvoeringskosten in 2012 zijn € 18 miljoen hoger dan het begrote bedrag. De eerder veronderstelde lineaire afloop van de uitvoeringskosten met het uitkeringsvolume laat sinds 2011 een afvlakkend verloop zien.

De IVA verzorgt een loonvervangende uitkering voor werknemers die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn. De uitkeringslasten in 2012 zijn € 109 miljoen lager uitgekomen dan was begroot. De jaarlijkse indexatie van de uitkeringen verhoogt de uitkeringslasten met € 12 miljoen. Door nieuwe uitvoeringsinformatie zijn de lasten met € 121 miljoen naar beneden bijgesteld. Dit is vooral het gevolg van een lager dan verwachte doorstroom vanuit de WGA (€ 60 miljoen) en een meevallende instroom (€ 50 miljoen).

De uitvoeringskosten IVA zijn € 13 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. Dit is het gevolg van een herschikking naar aanleiding van een nieuwe toerekening van uitvoeringskosten aan de door het UWV uitgevoerde regelingen. Als gevolg hiervan zijn uitvoeringskosten WW toegerekend aan uitvoeringskosten IVA (zie ook toelichting uitvoeringskosten WW). De herschikking leidt per saldo niet tot een wijziging van de uitvoeringskosten UWV.

De WGA verzorgt een aanvulling op het met arbeid verdiende inkomen voor gedeeltelijk arbeidsgeschikten, of een minimumuitkering als zij niet werken of minder werken dan 50% van hun resterende verdiencapaciteit.

De uitkeringslasten in 2012 zijn € 88 miljoen lager uitgekomen dan was begroot. De jaarlijkse indexatie van de uitkeringen verhoogt de uitkeringslasten met € 31 miljoen. Door nieuwe uitvoeringsinformatie zijn de lasten met € 119 miljoen naar beneden bijgesteld. Dit is het saldo van een meevallende instroom en een lager dan verwachte gemiddelde uitkeringshoogte, die de uitkeringslasten hebben verlaagd, en een lager dan verwachte doorstroom naar de IVA, die de uitkeringslasten heeft verhoogd.

De gerealiseerde uitvoeringskosten WGA zijn € 60 miljoen hoger dan begroot. Dit wordt verklaard door een herschikking naar aanleiding van een nieuwe toerekening van uitvoeringskosten aan de door het UWV uitgevoerde regelingen. Als gevolg hiervan zijn uitvoeringskosten WW gedurende 2012 toegerekend aan uitvoeringskosten WGA (zie ook toelichting uitvoeringskosten WW). De herschikking leidt per saldo niet tot een wijziging van de uitvoeringskosten UWV.

De ZW verzekert het ziekterisico voor bepaalde groepen werknemers. Het ZW-vangnet verzekert diegenen die geen werkgever met een loondoorbetalingsplicht meer hebben, zoals WW’ers, uitzendkrachten en tijdelijke werknemers na het einde van het dienstverband. Daarnaast geldt de ZW voor een beperkte groep werknemers die in dienst is van een werkgever. Werknemers ontvangen ook een uitkering op grond van de ZW als ze ongeschikt zijn tot het verrichten van arbeid als gevolg van zwangerschap of bevalling, orgaandonatie of wanneer ze aanspraak hebben op een no-riskpolis.

De uitkeringslasten in 2012 zijn € 53 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. Dit is het gevolg van de jaarlijkse indexatie die de lasten met € 37 miljoen heeft verhoogd en een hoger dan verwachte gemiddelde uitkeringshoogte.

De uitvoeringskosten ZW zijn bijna € 33 miljoen lager uitgevallen dan begroot. Dit is het gevolg van een herschikking naar aanleiding van een nieuwe toerekening van uitvoeringskosten aan de door het UWV uitgevoerde regelingen. Als gevolg hiervan zijn de geraamde uitvoeringskosten ZW toegerekend aan andere regelingen. De herschikking leidt per saldo niet tot een wijziging van de uitvoeringskosten UWV.

De toegang voor zelfstandige ondernemers tot de WAZ is per 1 augustus 2004 beëindigd. De uitgaven aan de WAZ vertonen daarom een daling.

De uitgaven aan uitkeringslasten in 2012 zijn nagenoeg gelijk aan wat was begroot.

De uitvoeringskosten WAZ vallen ruim € 5 miljoen lager uit dan begroot. Dit is het gevolg van een herschikking naar aanleiding van een nieuwe toerekening van uitvoeringskosten aan de door het UWV uitgevoerde regelingen. Als gevolg hiervan zijn de geraamde uitvoeringskosten WAZ toegerekend aan andere regelingen. De herschikking leidt per saldo niet tot een wijziging van de uitvoeringskosten UWV.

Activiteiten SZW:

• • In stand houden en onderhouden van een toekomstbestendige en activerende wettelijke verzekering tegen werkloosheid;

• • Aansturen van en toezien op een rechtmatige, doelmatige en doeltreffende wetsuitvoering door UWV;

• • Voorlichting.

Activiteiten van UWV:

• • Uitvoering van de wettelijke verzekering;

• • Handhaving.

Activiteiten SZW:

• • In stand houden en onderhouden van een toekomstbestendige en activerende inkomensvoorziening bij ziekte en arbeidsongeschiktheid;

• • Aansturen van en toezien op een rechtmatige, doelmatige en doeltreffende wetsuitvoering door UWV;

• • Voorlichting;

• • Financiële prikkels voor zieke en arbeidsongeschikte werknemers om aan het werk te blijven dan wel het werk te hervatten;

• • Financiële prikkels voor werkgevers om zieke of arbeidsongeschikte werknemers in dienst te houden of nemen;

• • Vereenvoudiging van regelgeving.

Activiteiten van UWV:

• • Uitvoering van de wettelijke verzekering;

• • Handhaving.

Activiteiten SZW:

• • In stand houden en onderhouden van toekomstbestendige en activerende wettelijke instrumenten en voorzieningen voor jonggehandicapten;

• • Toezien op een rechtmatige, doelmatige en doeltreffende wetsuitvoering door UWV;

• • Voorlichting;

• • Uitwerking aanpak «Werk voor Wajongers» inclusief vraaggerichte werkgeversbenadering;

• • Stimuleren van een soepele overgang van school naar werk.

Activiteiten UWV:

• • Uitvoering van de wettelijke voorziening.

Het totale aantal Wajong-gerechtigden is in 2012 opnieuw gestegen. Dit komt doordat de instroom in de Wajong aanzienlijk hoger is dan de uitstroom. De uitstroom ligt op een lager niveau omdat het bestand Wajong-gerechtigden nog relatief jong is, waardoor nog weinig van hen de 65-jarige leeftijd bereiken. De Wajong tot 2010 kent nog steeds instroom in 2012, dit is het gevolg van herleefde Wajongrechten. Deze mensen hebben al voor 2010 recht op Wajong gehad.

Voor de nieuwe Wajong geldt dat zowel voor de instroom als voor het bestand in uitkeringen het aandeel mensen in de werkregeling met een participatieoordeel «reguliere arbeid» is gedaald. Daarentegen is het aandeel met een participatieoordeel «tijdelijk geen mogelijkheden» aanzienlijk gestegen. Dit heeft te maken met een nieuwe indeling waar UWV in 2012 naar is overgestapt.

Activiteiten SZW:

• • Onderhouden van de wet- en regelgeving;

• • Ramen macrobudget gebundelde gemeentelijke uitkeringen inkomensvoorzieningen en onderhouden verdelingsystematiek;

• • Het bepalen van het wettelijk kader voor bijzondere bijstandsverlening;

• • Monitoren ambities en afspraken Bestuursakkoord met gemeenten;

• • Verder optimaliseren van het systeem en de werking van de WWB door:

  • * Beslissen op aanvragen voor een meerjarige of incidentele aanvullende uitkering WWB inkomensdeel;

  • * Stimuleren aanpak harde kern;

  • * Ondersteunen van de gemeenteraad/griffie bij het waarmaken van hun kaderstellende en controlerende rol;

  • * Gevolgen van EU-beleid en ervaringen voor nationaal beleid en uitvoering verwerken.

Activiteiten SZW op het terrein van armoede en schuldhulpverlening;

• • Bestrijden van armoede en sociale uitsluiting;

• • Het bevorderen dat kinderen die opgroeien in gezinnen op of rond het sociaal minimum kunnen (blijven) meedoen;

• • Tegengaan van niet-gebruik van inkomensvoorzieningen;

• • Het vergroten van het bereik en het versterken van de minnelijke schuldhulpverlening;

• • Het minimaliseren van de wachtlijsten schuldhulpverlening;

• • Voorbereiding van de inwerkingtreding van het wetsvoorstel op basis waarvan de minnelijke schuldhulpverlening een wettelijke taak van gemeenten wordt;

• • Extra maatregelen schuldhulpverlening in verband met de economische crisis:

  • * Extra aandacht voor preventie door goede voorlichting en actieve verwijzing naar schuldhulpverlening op de werkpleinen;

  • * Het opvangen van het extra beroep op de schuldhulpverlening;

  • * Extra aandacht voor het verbeteren van de effectiviteit van de schuldhulpverlening.

Activiteiten gemeenten:

• • Uitvoeren van wet- en regelgeving;

• • Handhaving.

Dit cijfer betreft de uitgaven van gemeenten aan bijzondere bijstand voor zowel reguliere als categoriale bijzondere bijstand, inclusief langdurigheidstoeslag en exclusief projectmatige verstrekkingen.

In de begroting 2012 en het jaarverslag 2011 is per abuis geen langdurigheidstoeslag meegenomen in de jaartotalen voor 2010 en 2011. De reeks in dit jaarverslag is inclusief de definitieve langdurigheidstoeslag.

De werknemersverzekeringen voor Caribisch Nederland zijn:

• • De Cessantiawet. Dit betreft een verplichte ontslagvergoeding aan werknemers bij ontslag buiten zijn of haar toedoen, te betalen door de werkgever. In geval van faillissement of surseance van betaling neemt de overheid deze verplichting over;

• • De Ongevallenverzekering. Dit betreft een uitkering (ongevallengeld) aan werknemers die door een bedrijfsongeval geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn geraakt;

• • De Ziekteverzekering. Dit betreft een uitkering (ziekengeld) aan werknemers die door ziekte arbeidsongeschikt zijn.

De Onderstand betreft een uitkering aan inwoners die niet in staat zijn om over voldoende middelen van bestaan te

beschikken.