Artikel 1. BES-fonds
A Algemene doelstelling
Het BES-fonds bewerkstelligt dat de openbare lichamen middelen toebedeeld krijgen om hun taken naar behoren uit te voeren.
Met Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn bestuurlijke afspraken gemaakt over de taakverdeling tussen de eilandelijke overheid en de Rijksoverheid. Op basis van het vastgestelde eilandelijke takenpakket is een bedrag aan vrije uitkering overeengekomen dat de eilanden jaarlijks ontvangen. Het is aan het lokale bestuur om deze middelen in te zetten teneinde hun taken en beleidsambities naar eigen inzicht uit te voeren.
B Rol en verantwoordelijkheid
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor het BES-fonds. Als fondsbeheerder draagt hij zorg voor een toereikende omvang van het fonds in relatie tot de overeengekomen taakverdeling tussen Nederland en de openbare lichamen. De fondsbeheerder is echter niet verantwoordelijk voor de resultaten die openbare lichamen met hun bijdrage uit dit fonds realiseren: openbare lichamen zijn, met inachtneming van de wet- en regelgeving, autonoom in het voeren van hun beleid bekostigd uit het BES-fonds. Niet alleen de bestedingsrichting, ook de effectiviteit van de inzet van de middelen is primair een eilandelijke verantwoordelijkheid, waarin het bestuurscollege wordt gecontroleerd door de eilandsraad.
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is systeemverantwoordelijk voor de bestuurlijke en financiële verhouding met de eilanden.
De Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (Wet financiën BES) biedt – indien nodig – instrumenten voor de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de toezichthouder, het College financieel toezicht (Cft) om de begroting en het financieel beheer op orde te krijgen. Het openbare lichaam kan in principe alleen uitgaven doen die zijn opgenomen in een door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties goedgekeurde begroting.
C Beleidsconclusies
Het BES-fonds is een beleidsarm fonds. Immers, het is aan de eilanden om verantwoording af te leggen over de via het BES-fonds verstrekte middelen. De systeemverantwoordelijkheid van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is hierbij van groot belang. Om te voorkomen dat er discrepanties ontstaan tussen eilandelijke taken en financiën, toetst de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties strikt op artikel 87 van de Wet financiën BES. Op grond van dit artikel dient het Rijk bij beleidsvoornemens, die leiden tot een wijziging van taken voor de openbare lichamen, aan te geven welke financiële gevolgen hier aan zijn verbonden voor de openbare lichamen.
D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid
| Realisatie | Oorspronkelijk Vastgestelde begroting | Verschil | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2013 | 2013 | ||
| Verplichtingen | 28.154 | 35.519 | 35.688 | 32.093 | 3.595 | |||
| Uitgaven: | 25.128 | 38.545 | 35.688 | 32.093 | 3.595 | |||
| 1.1 | BES-fonds | 25.128 | 38.545 | 35.688 | 32.093 | 3.595 | ||
| Opdrachten | 56 | 46 | 100 | -54 | ||||
| Onderzoek | 56 | 46 | 100 | -54 | ||||
| Bijdragen aan medeoverheden | 38.489 | 35.642 | 31.993 | 3.649 | ||||
| Overige uitkering | 3.241 | 1.204 | 0 | 1.204 | ||||
| Vrije uitkering | 35.248 | 34.438 | 31.993 | 2.445 | ||||
| Ontvangsten | 25.128 | 38.545 | 35.688 | 32.093 | 3.595 | |||
E Toelichting op de financiële instrumenten
1.1 BES-fonds
Opdrachten
Onderzoek
In 2013 heeft een onderzoek plaatsgevonden naar taakverlichting en deregulering, waarbij ook naar mogelijke besparingen is gekeken. De eilanden zijn bij dit onderzoek betrokken, welke op 2 juli 2013 naar de Eerste en Tweede Kamer is gestuurd (Kamerstukken II, 2012–2013, 33 400 IV, nr. 39). De kabinetsreactie op het onderzoek taakverlichting en deregulering Caribisch Nederland is 7 november 2013 naar het Parlement gestuurd (Kamerstukken II, 2013–2014, 33 750 IV, nr. 7), zie ook onderdeel C Beleidsconclusies.
Bijdragen aan medeoverheden
Overige uitkering
In 2013 zijn voor het eerst middelen verstrekt uit het BES-fonds ten behoeve van de integrale aanpak van de sociaal-economische problematiek van de eilanden. Het betreft uitkeringen conform artikel 88 lid 8, van de Wet financiën BES. De reden om de middelen uit het BES-fonds te verstrekken, is dat meerdere departementen betrokken zijn bij deze regeling (minder administratieve lasten).
Vrije uitkering
De vrije uitkering zijn de vrij beschikbare middelen voor de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba waarmee zij hun publieke taken uitvoeren. De vrije uitkering is in 2013 conform bestuurlijke afspraak geïndexeerd op basis van het indexatiecijfer 2012 (t-1, dus de inflatie van het voorafgaande jaar) en per eiland afzonderlijk. Daarnaast is in 2013 voor het eerst de aflossing van een renteloze lening in mindering gebracht op de vrije uitkering, ten behoeve van het verbeteren van de onderwijshuisvesting van Bonaire, Sint Eustatius en Saba.
Het bedrag aan vrije uitkering dat de BES-eilanden ontvangen luidt in dollars. Overeengekomen is dat het valutarisico samenhangend met schommelingen in de koers van de dollar ten opzichte van de euro bij BZK berust. De overschrijding van de vrije uitkering van het BES-fonds (€ 2,5 mln.) is grotendeels toe te schrijven aan het negatieve wisselkoersresultaat (€ 1,6 mln.). 1
De aflossing van de verstrekte renteloze leningen aan de openbare lichamen wordt verrekend met de Vrije Uitkering. Op deze wijze worden onnodige wisselkoerseffecten voorkomen. De realisatie van de Vrije Uitkering over 2013 is dus inclusief de aflossingen van de renteloze leningen van het Ministerie van OC&W, ten behoeve van het verbeteren van de onderwijshuisvesting van Bonaire, Sint Eustatius en Saba. In 2013 bedroeg de aflossing van de drie openbare lichamen tezamen € 975.000.
Ontvangsten
Artikel 88, derde lid van de Wet financiën BES regelt dat bij (begrotings)wet voor ieder uitkeringsjaar een bedrag aan middelen van het Rijk wordt afgezonderd ten behoeve van het BES-fonds. De uitgaven en de afgezonderde inkomsten over ieder uitkeringsjaar zijn aan elkaar gelijk. Gelet hierop is ten laste van het BES-fonds ook een post ontvangsten opgenomen.