Het Ministerie van Veiligheid en Justitie werkt aan een veiliger Nederland en de versterking van de rechtsstaat. Op dit brede terrein is in 2013 het nodige gerealiseerd, zowel op het gebied van de geïntegreerde aanpak van diverse vormen van criminaliteit en overlast, als op het terrein van wetgeving. Daarnaast zijn het afgelopen jaar organisatorische veranderingen doorgevoerd of bestendigd om de aansluiting in strafrecht-, executie-, vreemdelingen- en slachtofferketens te verbeteren en om de veiligheid van burgers in een veranderende maatschappij te blijven borgen. Denk hierbij aan de realisatie van de Nationale Politie, de herziening van de gerechtelijke kaart, het toegankelijker en doelmatiger maken van de rechtspraak en het ontwikkelen van een nieuwe cybersecurity strategie. Ook zijn in 2013 de activiteiten op het vreemdelingendomein weer uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. De ambitie om te komen tot een veiliger Nederland, ingebed in een sterke rechtsstaat, wil het Ministerie realiseren door te werken aan de zeven kernthema’s die daarvoor van belang zijn. Aan de hand van deze kernthema’s volgen hieronder de belangrijkste beleidsresultaten van 2013.

Versterking Prestaties Strafrechtketen

Versterking prestaties strafrechtketen en ZSM

In 2013 zijn ambities en doelstellingen geformuleerd om de prestaties van de strafrechtketen te versterken. De strafrechtketen moet met behulp van innovatieve werkwijzen en vakmanschap strafzaken sneller, slimmer, beter en transparanter afhandelen. Die ambities zijn méér strafzaken succesvol afhandelen, personen die zijn veroordeeld hun straf daadwerkelijk laten ondergaan, verdachten sneller recht doen, daders effectiever straffen en belangen van het slachtoffer in de strafrechtketen een belangrijker plaats geven. In 2013 zijn in alle fasen van de strafrechtketen concrete stappen gezet die leiden tot een versterking van de prestaties:

• – verbetering dienstverlening in het kader van het aangifteproces: de burger kreeg in 2013 al bij 97% van de aangiften van woninginbraak binnen twee weken een terugkoppeling van de politie.

• – implementatie BOSZ-systeem (Betere Opsporing door Sturing op Zaken) bij de politie, dat inzicht geeft in het aantal en de soorten onderhanden zaken, inclusief genomen beslissingen;

• – ZSM-werkwijze (Zo Samen, Snel, Slim, Selectief, Simpel en Samenlevingsgericht Mogelijk), waarmee veelvoorkomende criminaliteit op een slimme, snelle en zorgvuldige wijze wordt afgehandeld, is landelijk uitgerold;

• – de rechtspraak heeft een ingrijpende vernieuwingsagenda opgesteld die leidt tot versnelling, vereenvoudiging en digitalisering van het strafproces;

• – in 2013 zijn door de rechtspraak proeftuinen voorbereid, in de proeftuinen wordt een werkwijze toegepast om regulier snel opvolging te kunnen geven aan zaken waarvoor het Openbaar Ministerie (OM) aan de ZSM-tafel besluit om te dagvaarden, of waarin een verdachte verzet aantekent tegen een door het OM opgelegde strafbeschikking, met een systeem van super snelrecht, snelrecht (binnen 3 respectievelijk 17 dagen) en ZSM-politierechterzittingen;

• – door middel van het programma Uitvoeringsketen Strafrechtelijke Beslissingen wordt gewerkt aan het realiseren van concrete verbeteringen in de fase van tenuitvoerlegging. Streefnormen voor de executie van schadevergoedingsmaatregelen en boetevonnissen en voor taakstraffen OM en de zittende magistratuur (ZM) zijn vastgesteld. Ketenpartners werken toe naar een nieuwe verantwoordelijkheidsverdeling in de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke beslissingen. Het wetsvoorstel herziening en stroomlijning van de tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen is in het najaar in consultatie gebracht.

• – het Administratie- en Informatiecentrum voor de Executieketen (AICE) bij het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) is voorbereid om te starten per 1 januari 2014. Door oprichting van AICE zullen de organisaties in de uitvoeringsketen van strafrechtelijke beslissingen efficiënter samenwerken, om strafrechtelijke beslissingen sneller en beter uit te voeren en om slachtoffers, nabestaanden, zorginstanties en gemeenten beter te informeren over de veroordeelde en zijn straf. Doordat het Openbaar Ministerie de komende jaren alle strafrechtelijke beslissingen aanlevert aan het AICE, ontstaat volledig zicht en grip op wat ten uitvoer moet worden gelegd;

• – een reeks wetsvoorstellen die leiden tot een versterking van de prestaties van de strafrechtketen is in 2013 ter behandeling naar de Tweede Kamer gezonden of voorbereid. Het wetsvoorstel herziening tenuitvoerlegging strafrechtelijke beslissingen dat in 2013 in consultatie is gegaan, betekent herziening van Boek 5 van het Wetboek van Strafvordering en luidt daarmee de herijking en modernisering van dit wetboek in.

• – eind 2013 heeft het College van Procureurs-generaal een nieuwe aanwijzing voor de opsporing vastgesteld. Die aanwijzing geeft duidelijke inhoudelijke kaders voor de afweging of naar aanleiding van een aangifte al dan niet wordt overgegaan tot opsporing en waar de verantwoordelijkheid ligt voor het maken van die afwegingen.

De rechtspleging kwalitatief hoogwaardig en doelmatiger

Op 1 januari 2013 is de Wet Herziening gerechtelijke kaart (Wet HGK) en op 1 april 2013 is de Splitsingswet Oost-Nederland in werking getreden, hiermee is ook de beoogde reductie met betrekking tot de ressorten gerealiseerd. De bestuurlijke professionaliteit is versterkt door de benoeming van kleinere, sterkere en meer omgevingsgerichte besturen bij de gerechten. De rechtspraak kent sinds de inwerkingtreding van de Wet HGK van rechtswege ook 24 overige zittingsplaatsen. Het betreft de (kleine) kantonlocaties waarvan op het moment van inwerkingtreding van de Wet HGK al vaststond dat deze op termijn sluiten.

Nederland Veiliger

Aanpak van criminaliteit tegen het bedrijfsleven

• – Dadergerichte aanpak

  De afgelopen anderhalf jaar is voor de aanpak van criminaliteit tegen bedrijven ingezet op het opbouwen van kennis over mobiele dadergroepen en acquisitiefraudeurs. Inmiddels zijn alle preventieve maatregelen uit de integrale aanpak van mobiele bendes uitgevoerd. De politie verricht wekelijks een actie tegen mobiel banditisme en maandelijks een grote actie. Er zijn effectieve preventieve maatregelen genomen tegen skimmen en plofkraken, waardoor deze problematiek sterk is teruggelopen. Sinds banken de bankpassen blokkeren voor pinnen buiten Europa, is de fraude met gemiddeld 80 procent gedaald. De schade door skimmen is in de eerste 6 maanden van 2013 (€ 5,9 miljoen) bijna de helft minder dan in de tweede helft van 2012 (€ 10,8 miljoen). Voor de informatie uitwisseling tussen grootwinkelbedrijven en de politie is de Gemeenschappelijke Informatie Organisatie (GIO) in december gestart. Op het vlak van tegenhouden is begonnen met de landelijke uitrol van het Digitale Opkopersregister. Voor de repressieve aanpak zijn de politie en het OM opsporingsonderzoeken gestart. Ten aanzien van acquisitiefraudeurs zijn onder leiding van de politieacademie handzame interventies gegenereerd op basis van actueel inzicht in modus operandi en daderrollen.

• – Slachtoffergerichte aanpak

  In juni 2013 is de Veilig Ondernemen Scan gelanceerd, waarmee de ondernemer zelf door middel van specifieke vragen zijn of haar risico kan bepalen voor verschillende typen delicten. In het kader van de aanpak Veiligheid Kleine Bedrijven (Vkb) kan een professionele adviseur voor ondernemers een grondige scan uitvoeren met een advies op maat en de mogelijkheid tot deelfinanciering voor de te nemen maatregelen. De publiek-private stuurgroep Afpersing heeft in juni 2010 in opdracht van het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing een programmatische aanpak ontwikkeld. Eén van de projecten is de inrichting van een landelijke Vertrouwenslijn Afpersing. Daarmee moet de drempel om naar buiten te treden voor slachtoffers verlaagd worden. In 2013 zijn de eerste stappen gezet voor verdere verankering van de vertrouwenstaak door middel van de Landelijke Vertrouwenslijn Afpersing.

• – Gebiedsgerichte aanpak

  Een blijvend succes is het Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO). Deze publiek-private samenwerking richt zich op de specifieke lokale problematiek en iedere participant draagt bij vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid en rol. Vanaf de start van het actieplan begin 2012 tot en met 1 september 2013 zijn 157 nieuwe KVO’s uitgereikt. Belangrijk resultaat is ook dat de gestelde norm van één wijkagent op 5.000 inwoners is gerealiseerd.

Criminele jeugdbendes van de straat

Het actieprogramma Problematische Jeugdgroepen heeft zich tot mei 2013 vooral gericht op de aanpak van de 89 criminele jeugdgroepen uit 2010. Dat heeft geresulteerd in een afname tot 17 criminele jeugdgroepen. Daarbij zijn bijna 1.500 leden van deze criminele jeugdgroepen, verantwoordelijk voor ruim 10.000 strafbare feiten sinds de start in 2011, ingestroomd bij OM. Maar liefst 96% van deze personen heeft één of meerdere strafrechtelijke interventies opgelegd gekregen. Halverwege 2013 is met de VNG, regioburgemeesters, politie en OM afgesproken dat de succesvolle aanpak onverminderd wordt voortgezet. In de ondersteuning van de aanpak is meer focus gelegd op het voorkomen van criminele jeugdgroepen door vroegtijdig signaleren, ingrijpen en nazorg. Dit laat onverlet dat in 2013 stevig is ingezet op de zwaarste categorie: de criminele jeugdgroepen.

Aanpak high impact crime

In 2013 is door publieke en private partijen opnieuw succesvol geïnvesteerd in probleemgerichte, integrale ketenaanpak van overvalcriminaliteit en straatroven. Het aantal overvallen en straatroven is aanzienlijk gedaald en de verdachtenratio’s zijn fors gestegen. De overvallen laten over 2013 een daling zien met 18% ten opzichte van dezelfde periode van vorig jaar en komen hiermee uit op 1.633 overvallen. Het aantal straatroven betrof 7.002 in 2013 en is gedaald met 12% ten opzichte van 2012. Ook het aantal woninginbraken is gedaald. Er werden in totaal 87.345 woninginbraken gepleegd, dat is een daling van 5% ten opzichte van 2012. Voor 2013 zijn de verdachtenratio’s als volgt: HIC totaal: 40, geweld: 68, woninginbraken: 10, straatroof 44 en overvallen: 93. Daarmee liggen alle ratio’s ruim boven het doel voor 2013 en 2014. De Tweede Kamer is geïnformeerd over de intensivering van de aanpak van high impact crimes en de aanpak van woninginbraken1. Hierbij is ook gebruikt gemaakt van specifieke capaciteit en van Defensie. Verder is overleg gevoerd met politie, OM en gemeenten om de aanpak concreet vorm te geven en aan enkele gemeenten is reeds ondersteuning geboden met de integrale en probleemgerichte aanpak en preventie van woninginbraken. Een gezamenlijke inzet is gepleegd op onder andere de volgende zaken:

• – initiatie, uitvoering en verbreding van het project «Alleen jij bepaalt wie je bent», dat zich richt op risicojongeren tussen de 12 en 18 jaar om afglijden in de criminaliteit tegen te gaan

• – ontwikkeling van een persoonsgerichte daderaanpak ten aanzien van (potentiële) daders van high impact crimes, de zogenoemde TopX-aanpak, inclusief de toepassing van verscherpt reclasseringstoezicht;

• – meer gericht en afgestemd lokaal toezicht op hotspots en hottimes van overvallen, straatroven en woninginbraken;

• – continuering van het fonds voor slachtoffers van overvallen en de ontwikkeling van het stappenplan gemeentelijke nazorg voor slachtoffers van overvallen

• – forse inzet op meer en betere preventieve maatregelen alsook communicatie en campagnes samen met onder andere het bedrijfsleven en ouderenorganisaties.

Aanpak cybercrime geïntensiveerd – meer aandacht voor cybersecurity

• – Nationale ontwikkelingen

Het up-to-date houden van beleid en wetgeving voor cybersecurity en cybercrime heeft nationaal en internationaal prioriteit. In Nederland zijn in 2013 de contouren van de nieuwe wetgeving Computercriminaliteit III duidelijk zichtbaar geworden. OM en politie krijgen meer bevoegdheden om zware cybercriminaliteit op te sporen en online handelsfraude aan te pakken, daarnaast worden definities zodanig aangepast dat ze toekomstbestendig zijn. In juli2 is het derde Cybersecurity Beeld Nederland uitgebracht. In oktober is een nieuwe Nationale Cybersecurity Strategie (NCSS 2.0) gepubliceerd3. In het afgelopen jaar zijn aanzienlijke stappen gezet door het aansluiten van private partijen bij het Nationaal Cybersecurity Centrum (NCSC) in de vorm van de Information Sharing and Analysis Centres (ISAC’s). Met Defensie (DefCERT) zijn afspraken voor wederzijdse steun bij cyberincidenten in een convenant vastgelegd. Het wetsvoorstel dat vitale sectoren opdraagt om inbreuken op de veiligheid en/of integriteit van informatiesystemen te melden aan de sectorale toezichthouder of het NCSC, is uitgebracht. De realisatie van het landelijk Expertisecentrum Digitaal binnen de landelijke eenheid van de politie loopt op schema. Daarnaast is de capaciteit binnen het Flexibel Informatie en Expertise Team (FIET), dat dicht tegen de opsporing aan opereert, volgens plan uitgebreid. De politie heeft, deels in samenwerking met het OM, verschillende initiatieven ontplooid waardoor de burger gemakkelijk aangifte kan doen van zowel high tech crime als high volume crime en de kwaliteit van de intake en de registratie is verbeterd evenals de afhandeling van de aangifte. Het Team High Tech Crime (THTC) heeft zich wederom met 33 fte uitgebreid en dit heeft conform de verwachting in 2013 tot 15 grote onderzoeken geleid. Ook is veel werk verzet met het Nationaal cybersecurity centrum bij het oppakken van grote cyberincidenten, zoals bijvoorbeeld het DORIFEL virus en de vele Ddos aanvallen op financiële instellingen. Op het gebied van social media heeft de politie grote stappen gezet. Via Real Time Intelligence Centra van de politie worden online bedreigingen continu geanalyseerd.

• – Internationale ontwikkelingen

De bilaterale samenwerking op het cybersecurity terrein met koploperlanden is in 2013 verder versterkt. Er is een verdrag met de VS gesloten om te participeren in wederzijds wetenschappelijk onderzoek. Verder heeft de EU in 2013 de EU-cyberstrategie gelanceerd. Ook in 2013 is er geïnvesteerd om samen met de Europese Unie en de verdragspartners van het cybercrimeverdrag te komen tot een verdere invulling van grensoverschrijdende cybercrime onderzoeken. Door politie en justitie is actief samengewerkt met het European Cybercrime Centre dat in januari 2013 van start is gegaan.

Offensief tegen kinderporno

De aanpak van kinderporno is verbeterd. De prestatieafspraak dat de politie in 2013 ten opzichte van 2010 15% meer verdachten bij het OM aanlevert is gehaald. Het OM geeft aan in 2013 563 verdachten van kinderpornografie aangeleverd te hebben gekregen. De focus is verschoven van downloaders en kijkers van kinderporno, naar verspreiders, producenten en misbruikers. Er zijn in 2013 meer slachtoffers ontzet dan in 2012. Met de realisatie van het meerjarige Plan van Aanpak Kindersekstoerisme is ook de aanpak van kindersekstoerisme geïntensiveerd. Het WODC is een onderzoek gestart naar de zedentitel van het Wetboek van Strafrecht, met het oog op beoordeling van de noodzaak van aanscherping van wetgeving op het gebied van zeden en kinderpornografie.

Seksueel misbruik/Kindermishandeling

• – van het Actieplan Kinderen Veilig4 zijn de invoering van het screeningsinstrument B-Safer en de effectevaluatie van het huisverbod5 afgerond. Deze laatste is op 15 november naar de Tweede Kamer gezonden.

• – start onderzoek naar factoren die bijdragen aan of beschermen tegen hernieuwd slachtofferschap, daderschap en seksueel overschrijdend gedrag van kinderen die eerder slachtoffer van seksueel misbruik zijn geweest.

• – de regelingen ter financiële compensatie van slachtoffers van seksueel misbruik in jeugdzorginstellingen en pleeggezinnen6 zijn in juli 2013 vastgesteld en vanaf 1 september van kracht. Het Schadefonds Geweldsmisdrijven voert beide regelingen uit. Slachtofferhulp Nederland ondersteunt slachtoffers bij het doen van een aanvraag. Op peildatum 16 december 2013 had het Schadefonds Geweldsmisdrijven 49 aanvragen Statuut en 180 aanvragen Tijdelijke regeling ontvangen.

Ondermijning door georganiseerde criminaliteit daadkrachtig aangepakt

De bestrijding van georganiseerde misdaad is fors versterkt door een gecombineerde inzet van politie, bijzondere opsporingsdiensten, OM, fiscus en lokaal bestuur. In 2013 is de doelstelling ruim behaald, om ten opzichte van 2009 een stijging van 65% te realiseren van het totaal aantal projectmatige onderzoeken naar criminele samenwerkingsverbanden. Een geïntegreerde aanpak is het uitgangspunt bij de bestrijding van ondermijnende en georganiseerde criminaliteit. Er is geïnvesteerd in het opbouwen van een gezamenlijke informatiepositie die partijen in staat stelt om te sturen op de aanpak van de problematiek, onder meer door de ontwikkeling van de Bestuurlijke CriminaliteitsbeeldAnalyse. De intensivering van de samenwerking in de Regionale Informatie en Expertise Centra (RIEC) heeft in 2013 zijn vruchten afgeworpen, voortbouwend op de 871 casussen die de RIEC’s in 2012 in totaal in behandeling hebben gehad. In 2013 heeft het gezamenlijke offensief tegen de outlawbikers, motorclubs waarvan de leden zich (verhoudingsgewijs veelvuldig) schuldig maken aan normoverschrijdend en crimineel gedrag, verder uitvoering gekregen. Verscherpte aandacht bij politie en OM heeft geleid tot opsporingsonderzoeken. Ook is ingezet op het bestrijden van de invloed van outlawbikers in de horeca en beveiligingsbedrijven, op de harde kernen van voetbalsupporters en op het aanpakken van windhappers7. De circulaire ongewenste privécontacten rijksambtenaren is in de Staatscourant gepubliceerd, met het oog op de aanpak van leden van outlawbikers in overheidsdienst.

Daders meer financieel treffen

In juni is het wetsvoorstel verruiming mogelijkheden bestrijding financieel-economische criminaliteit bij de Tweede Kamer ingediend. Dit voorstel omvat het verhogen van de mogelijke boetes voor rechtspersonen tot maximaal 10% van de jaaromzet en de beperking van de mogelijkheid om kosten in mindering te brengen bij de vaststelling van het wederrechtelijk verkregen voordeel. De doelstelling van 2013 is ruim gehaald, in de strafrechtketen is ruim € 90 mln. aan crimineel vermogen afgepakt.

Detectie van gewelddadige eenlingen

De inspanningen om acties van (potentiële) gewelddadige eenlingen tegen te gaan zijn niet verminderd. De aandacht is verlegd naar het tegengaan van reisbewegingen naar jihadistische strijdgebieden en het indammen van de risico’s die mogelijk uitgaan van terugkeerders. Uit het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) van maart 2013 is het dreigingsniveau voor terrorisme in Nederland verhoogd naar «substantieel»8. Ter ondersteuning van de lokale bestuurlijke aanpak worden op nationaal en internationaal niveau doorlopend praktische ervaringen in kaart gebracht en gedeeld. Het Ministerie van Veiligheid en Justitie heeft voorlichting en trainingen georganiseerd ter versterking van de signalering en aanpak van (potentiële) jihadgangers.

Fraude

Het kabinet wil fraude zoveel mogelijk voorkomen en waar fraude ondanks preventiemaatregelen toch plaatsvindt, zo effectief mogelijk bestrijden. Dat vraagt om een intensivering van de aanpak door middel van een brede en integrale benadering. Onder coördinatie van het Ministerie van Veiligheid en Justitie is in de zomer van 2013 rijksbreed in beeld gebracht welke aanvullende maatregelen nodig zijn om fraude terug te dringen. In de brief van december 2013 kondigt het kabinet een reeks maatregelen aan om fraude met publieke middelen te voorkomen en effectiever te bestrijden.9 Een belangrijk onderdeel is de bestrijding van handelswijzen die het mogelijk maken om fraude te plegen met collectieve voorzieningen zoals faillissementsfraude. Het wetsvoorstel civielrechtelijk bestuursverbod, waarmee kan worden voorkomen dat frauduleuze bestuurders hun activiteiten via allerlei omwegen kunnen blijven voortzetten, is aangeboden aan de Raad van State. De consultatie van het wetsvoorstel herziening strafrechtelijk faillissementsrecht is afgerond, waarmee een steviger handvat wordt gecreëerd om op te kunnen treden. Ook is een start gemaakt met de landelijke uitrol van de succesvolle Haagse pilot faillissementsfraude, die bestaat uit een fraudespreekuur voor curatoren bij een rechter-commissaris en vrijgemaakte politie- en vervolgingscapaciteit. Een andere maatregel is gericht op het instellen van een centraal aandeelhoudersregister.

Aanpak mensenhandel versterkt

De aanpak van mensenhandel heeft ook in 2013 prioriteit gehad. De Taskforce mensenhandel en de Nationaal rapporteur mensenhandel, OM, politie, gemeenten, Koninklijke Marechaussee (KMar), RIEC’s, Inspectie SZW en Kamers van Koophandel trokken samen op tegen mensenhandel. De Taskforce heeft innovatieve instrumenten ontwikkeld en heeft zowel integrale handhavingsacties in verschillende gemeenten op touw gezet, als landelijke acties om illegale prostitutie tegen te gaan. De inzet van gespecialiseerde professionals bij de verschillende ketenpartners is geïntensiveerd. Een interdepartementale werkgroep (VenJ, VWS en SZW) is in samenspraak met relevante uitvoeringsorganisaties, NGO’s en de Nationaal rapporteur gestart met het uitwerken van voorstellen voor een nationaal verwijzingsmechanisme: een raamwerk dat aangeeft hoe de verschillende ketenpartners moeten handelen om slachtoffers van mensenhandel te identificeren en indien nodig op te vangen. Ervaring leert dat internationale en multidisciplinaire samenwerking het verschil kan maken. In een recente zaak heeft dit bijvoorbeeld geleid tot substantieel hogere gevangenisstraffen. Door goede informatieuitwisseling via Europol en tussen de betrokken organisaties in Nederland kon beter bewezen worden dat er naast mensenhandel sprake was van een internationaal opererende criminele organisatie.

Coffeeshopbeleid aangescherpt, aanpak drugscriminaliteit versterkt

De doelstellingen van het coffeeshopbeleid zijn een einde maken het «open-deur-beleid» van de coffeeshops en het terugdringen van de aantrekkingskracht van het Nederlandse drugsbeleid op gebruikers afkomstig uit het buitenland. Daarmee wordt het tegengaan van overlast en criminaliteit die verband houden met coffeeshops en de handel in verdovende middelen en afname van overlast en (georganiseerde) criminaliteit rondom coffeeshops beoogd. Met ingang van 1 januari 2013 is het ingezetenencriterium landelijk ingevoerd. De handhaving geschiedt in overleg met betrokken gemeenten en zo nodig gefaseerd, waarbij wordt aangesloten bij het lokale coffeeshop- en veiligheidsbeleid zodat er sprake is van lokaal maatwerk. Coffeeshop-gemeenten hebben hun in de driehoek afgestemde handhavingsplannen gestuurd. De Tweede Kamer is hierover eind 2013 geïnformeerd10.

Eenvoudiger aangifte doen

In 2013 is op hoofdlijnen een tweeledige doelstelling voor aangifte geformuleerd: het verbeteren van een eenduidig dienstverleningsconcept waardoor burgers makkelijk aangifte kunnen doen en het verbeteren van de afhandeling van aangifte, om ongewenste uitval tegen te gaan. Voor wat betreft de eerste doelstelling is met de start van de Nationale Politie ook gestart met het «uitrollen» van de multichannelaanpak: burgers en bedrijven krijgen via internet, telefonisch, op het bureau, op locatie-delict of via een 3D-loket meerdere kanalen van aangifte geboden. Voor wat betreft het tweede doel zijn in 2013 in het inrichtingsproces van de Nationale Politie de organisatie van de weging, selectie en overdracht van de aangifte eenduidig en uniform georganiseerd.

Veiligheidsregio's: meer slagkracht bij crisisbeheersing en rampenbestrijding

De onafhankelijke commissie Hoekstra heeft het functioneren van de Wet veiligheidsregio’s en het stelsel van rampenbestrijding en crisisbeheersing onderzocht11. Naar aanleiding van deze evaluatie heeft het kabinet haar visie gegeven op de toekomst van de veiligheidsregio’s en het stelsel van rampenbestrijding en crisisbeheersing12. De uitwerking van de verbetervoorstellen met betrekking tot de bovenregionale samenwerking op het gebied van rampenbestrijding en crisisbeheersing is aan de Tweede Kamer gezonden13. Daarnaast wordt onder de noemer Versterking Civiel Militaire Samenwerking met meerdere Ministeries en veiligheidspartners gewerkt aan programma’s die ook moeten bijdragen aan de uitwerking van de verbetervoorstellen. Er komt een Landelijke meldkamerorganisatie onder centraal gezag, een transitieakkoord met de besturen van de veiligheidsregio’s is getekend. In 2013 is de transitie van het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid en het Nederlandse Bureau Brandweerexamens naar het Instituut Fysieke Veiligheid formeel van start gegaan. Als gevolg van aanpassing van de Wet veiligheidsregio’s is de brandweer dit jaar in alle veiligheidsregio’s georganiseerd. Ten slotte is een «visie van, voor en door vrijwilligers bij de brandweer» ontwikkeld door Brandweer Nederland en de Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers14.

Bestendiging en versterking rechtsstaat

Kwaliteit en innovatie rechtspraak (KEI)

Het programma KEI is gestart in het kader van het digitaliseren en innoveren van de rechtsspraak, in samenwerking met de Raad voor de rechtspraak. Hiermee werkt de rechtspraak aan toegankelijke, eenvoudige, snelle, doelmatige en betaalbare civiel- en bestuursrechtelijke procedures15.

Stelselvernieuwing rechtsbijstand

In het kader van de stelselvernieuwing rechtsbijstand zal een pakket maatregelen worden vastgesteld waarmee het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand bij de tijd wordt gebracht en de financiële beheersbaarheid wordt vergroot. Tevens wordt daarmee een besparing van € 85 mln. gerealiseerd. De Tweede Kamer is in juli geïnformeerd over de maatregelen die in het kader van de stelselvernieuwing zullen worden genomen16. Naar aanleiding van het Algemeen Overleg in november worden de plannen binnen de projectorganisatie verder uitgewerkt en wordt ook naar alternatieven gekeken die vanuit de Kamer en de Orde van Advocaten zijn aangedragen.

Kwaliteit van de wetgeving en de juridische functie

In 2013 is de transparantie rond voorbereiding van wet- en regelgeving verder versterkt. Zo zijn meer voorstellen voor wet- en regelgeving op www.internetconsultatie.nl geplaatst en wordt met behulp van het integraal afwegingskader steeds beter antwoord gegeven op vragen naar de aanleiding voor, het doel van en de instrumentkeuze ten behoeve van het voorstel (naarhetIAK.nl). Van de uitvoering van het regeerakkoord worden beide Kamers overeenkomstig de begrotingscyclus geïnformeerd over de voortgang van de wetsvoorstellen met belangrijke financiële doelstellingen. Een kabinetsstandpunt over de hoogte van boetes in wetgeving is aan de Kamers gezonden17.

Ter versterking van de juridische functie van het rijk is in 2013 een rijksbreed juridisch portaal beschikbaar gekomen en is een aanzienlijk aantal producten opgeleverd ter versterking van de kwaliteit van de juridische functie.

Effectief bestuursrecht

In 2013 zijn twee belangrijke wijzigingsvoorstellen van de Algemene wet bestuursrecht in werking getreden: in januari de Wet aanpassing bestuursprocesrecht en in juli de nieuwe regeling over schadevergoeding bij onrechtmatig bestuurshandelen uit de Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten. De wet aanpassing bestuursprocesrecht bevat diverse voorzieningen die de rechter in staat stelt om sneller door te dringen tot de kern van het geschil. Het streven naar effectieve geschilbeslechting is de rode draad in deze wet. De regeling op het gebied van schadevergoeding bij onrechtmatig bestuurshandelen introduceert een belangrijke vernieuwing in het bestuursprocesrecht: een bestuursrechtelijke verzoekschriftprocedure. Door deze procedure kunnen burgers sneller en gemakkelijker schadevergoeding bij de rechter vorderen als een onrechtmatig gebleken overheidsbesluit tot schade heeft geleid. Ook kwam een geharmoniseerde regeling over nadeelcompensatie (schadevergoeding bij rechtmatig overheidshandelen) tot stand. Die zal in werking kunnen treden nadat diverse bijzondere wetten aan deze nieuwe geharmoniseerde regeling zijn aangepast.

Meer maatwerk bij straffen

Gevangeniswezen en een toekomstbestendige Tbs

In 2013 zijn de aangekondigde bezuinigingen in het begrotingsakkoord met betrekking tot het gevangeniswezen uitgewerkt in het Masterplan Dienst Justitiële Inrichtingen 2013–2018. Na de politieke besluitvorming is door DJI met de voorbereiding van de implementatie van het Masterplan DJI gestart. Met het Masterplan DJI zijn onder andere afspraken gemaakt over het gebruik van meerpersoonscellen, de voorgenomen invoering van Elektronische Detentie en de Van Werk Naar Werk regeling. In de forensische zorg hebben het Ministerie van VenJ, GGZ Nederland en de Verenging Gehandicaptenzorg Nederland overeenstemming bereikt over de wijze waarop de afspraken uit de «Meerjarenovereenkomst Forensische Zorg 2013–2017» worden ingevuld. Met het oog op de maatschappelijke veiligheid dient de terugkeer van zeden- en zware geweldsdelinquenten in de maatschappij zo zorgvuldig en verantwoord mogelijk plaats te vinden. Het wetsvoorstel Langdurig Toezicht18 is eind november 2013 ingediend bij de Tweede Kamer. Hiermee wordt het mogelijk zeden- en zware geweldsdelinquenten langdurig (zo nodig levenslang) onder toezicht van de Reclassering te stellen.

Veiligheid en privacy

In december 2013 heeft het kabinet beide Kamers een notitie gezonden over «Vrijheid en veiligheid in de digitale samenleving. Een agenda voor de toekomst»19. In deze notitie geeft het kabinet aan zich te willen inzetten voor een veilig digitaal domein waarin de kansen van digitalisering worden benut, dreigingen het hoofd worden geboden en fundamentele rechten en de internetvrijheid zo optimaal mogelijk worden beschermd. De notitie is bedoeld als een agenda voor een verdere discussie over de gevolgen van de voortschrijdende digitalisering.

Auteursrecht 20@20

Interlandelijke adoptie

De indiening van het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet opneming buitenlandse kinderen (Wobka) is aangehouden vanwege de prioriteiten die voortvloeien uit het regeerakkoord. Een wijziging van de Wobka zal op zijn vroegst in 2014 worden doorgezet.

Meer ruimte voor ondernemen

In 2013 is ervaring opgedaan met de flex-bv en de nieuwe regeling bestuur en toezicht voor naamloze en besloten vennootschappen. Deze regels worden uitgebreid naar andere rechtspersonen. In de zomer is geconsulteerd over een wetsvoorstel monistisch bestuursmodel voor coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen. Tevens is geconsulteerd over een wetsvoorstel inzake bestuur en toezicht bij stichtingen en verenigingen. In het kader van het eenvoudiger, goedkoper en efficiënter maken van regels voor ondernemers in de EU is in april het wetsvoorstel modernisering van het arbitragerecht bij de Tweede Kamer ingediend, is in juli de richtlijn jaarlijkse financiële rapportage ondernemingen vastgesteld en zijn in september de nieuwe regels met betrekking tot pandbeleningen afgekondigd.

Stelselherziening Jeugdzorg

Om de stelselherziening Jeugdzorg te realiseren werkt het Ministerie van Veiligheid en Justitie samen met het Ministerie van VWS. In oktober 2013 is de jeugdwet, de wettelijke basis voor het nieuwe jeugdstelsel aangenomen door de Tweede Kamer. Het financiële macrokader is op hoofdlijnen gereed. In de meicirculaire 2013 zijn de voorlopige budgetten voor gemeenten bekend gemaakt. Het Transitieplan, het gezamenlijke afsprakenkader van Rijk, VNG en IPO is als sturingsinstrument opgesteld. Het Transitiebureau, het ondersteuningsbureau van Rijk en VNG, heeft diverse handreikingen en ondersteuningsprogramma’s voor gemeenten opgesteld. Daarnaast hebben gemeenten in regionaal verband eind oktober 2013 regionale transitie-arrangementen vastgesteld, waarin zij aangeven op welke wijze zij de continuïteit van de jeugdzorg en het gedwongen kader willen gaan organiseren. Tevens zijn er bestuurlijke afspraken gemaakt over de continuïteit van de functies van de Bureaus Jeugdzorg vanaf 2015. Voor jeugdhulp in het gedwongen kader is ten behoeve van het waarborgen van de kwaliteit een normenkader opgeleverd en een certificerende instelling gekozen.

Nationale politie

Eén nationale politie: een toekomstbestendige politieorganisatie voor een veiliger Nederland

Na de formele inwerkingtreding van de Politiewet op 1 januari 2013 zijn belangrijke stappen gezet richting het einddoel: het beter kunnen bijdragen aan het veiliger maken van Nederland en het meer dan nu bieden van ruimte voor de professionaliteit van de politie. De meeste doelen die 1 januari 2015 afgerond moeten zijn, zoals de invoering van de basisteams, het vergroten van het operationeel leiderschap en het informatie gestuurd werken, liggen eind 2013 op schema. De omvang van het veranderproces en de uitdagingen vergen de komende jaren nog de volle aandacht, waarbij politie, gezagsdragers en samenwerkingspartners de schouders eronder zetten om de realisatie van het nationale politiebestel succesvol te volbrengen.

Actieprogramma Bureaucratie Politie: minder regels, meer op straat

Het actieprogramma «Minder regels, meer op straat» heeft als doel het presterend vermogen van de politie te vergroten door het reduceren van administratieve lastendruk en het reduceren van de minder meetbare, maar zeer merkbare regeldruk. Het doel voor 2013 was een vermindering van de administratieve lastendruk van 15% bewerkstelligen, wat gelijk staat aan 3.000 fte’s, als tussenstap naar het einddoel: een reductie van 25%, ofwel per saldo 5.000 fte’s in 2014. Omdat 2013 startte met een achterstand is een inhaalslag gemaakt, waardoor in 2013 meer succes is geboekt en de doelstelling van 15% uiteindelijk behaald is. Naast het wegnemen van administratieve lasten is de lastendruk voor de politie vooral verminderd door slimme ICT toepassingen.

ICT bij de politie op orde

Middels het Aanvalsprogramma Informatievoorziening Politie (AVP) is in 2013 gewerkt aan een toekomstbestendige informatievoorziening. De continuïteitsopgave bij de bestaande ICT systemen is voor het overgrote gedeelte afgerond. De korte termijn continuïteitsrisico’s zijn aanzienlijk verminderd, de beschikbaarheid van de bestaande ICT-systemen is toegenomen en storingen worden sneller opgelost. Ook wat betreft de bruikbaarheid van de systemen voor de agent op straat is vooruitgang geboekt en de systemen voor de bedrijfsvoering van de Nationale Politie zijn verder gestandaardiseerd. De structurele vervanging en vernieuwing van de informatievoorziening is de volgende opgave in de uitvoering van het AVP. Hierbij is in 2013 reeds een aantal resultaten bereikt op het terrein van de technische infrastructuur, zoals de vervanging van het telefonienetwerk en van het datacommunicatienetwerk (Basis Voorziening Netwerken). In december is het Bijgestelde AVP 2013–2017 aan de Tweede Kamer aangeboden waarin wordt aangegeven hoe de verdere vervanging en vernieuwing van de informatievoorziening van de politie in de komende jaren wordt gerealiseerd.20

Internationale politie-inzet

In 2013 is actief met grotere of kleinere contingenten deelgenomen aan missies in Afghanistan (EUPOL), Kosovo (Eulex), Zuid-Soedan (UNMISS) en Georgië (EUMM). Met uitzondering van Georgië, waarbij alleen een monitormandaat geldt, bestonden de werkzaamheden vooral uit het mentoren, monitoren, adviseren en trainen van de lokale politie. De bijdrage aan Afghanistan is in de tweede helft van 2013 afgebouwd van 40 naar ongeveer 25 politiefunctionarissen in verband met de beëindiging van de bijdrage in Kunduz per juli 2013. De bijdrage van de Nederlandse politiefunctionarissen in Kunduz heeft internationaal brede waardering gekregen. Vooral het model van praktijkgericht leren is breed omarmd en wordt inmiddels in heel Afghanistan gebruikt. Na de strategische review in 2012 is de bijdrage van politiefunctionarissen in Kosovo terug gebracht van 15 naar 6 fte. De geplande bijdrage aan de antipiraterij-missie in Somalië is niet gerealiseerd, omdat de aangeboden kandidaten niet zijn geselecteerd in verband met grote concurrentie uit andere landen. De bijdrage aan Georgië is tijdens het lopende jaar geïnitieerd en gerealiseerd. De totale bezetting is gedurende het jaar teruggelopen van 55 fte in januari 2013 naar 40 fte in december 2013.

Het slachtoffer centraal

Sterkere positie slachtoffers

In februari 2013 is het visiedocument: «Recht doen aan slachtoffers»21 aan de Tweede Kamer toegezonden. De komende vier jaar zullen de vijf beleidsdoelen uit het visiedocument richting geven aan de ontwikkelingen op het terrein van slachtofferbeleid. In 2013 zijn de volgende beleidsresultaten geboekt op het gebied van de versterking van de positie van slachtoffers.

• – in oktober is het wetsvoorstel uitbreiding spreekrecht in consultatie gegaan. Het wetsvoorstel ziet op een adviesrecht voor slachtoffers die in een strafzaak gebruik maken van hun spreekrecht over de gevolgen die het misdrijf voor hen heeft gehad. Twee wijzigingen van de Wet Schadefonds Geweldsmisdrijven zijn meegenomen: ook nabestaanden van dood-door-schuld delicten in het verkeer kunnen een beroep doen op het Schadefonds Geweldsmisdrijven (SGM) en de indieningstermijn voor een aanvraag bij het SGM wordt verlengd van 3 naar 10 jaar;

• – slachtoffers van criminaliteit hebben behoefte aan herstel van de gevolgen, zowel financieel, praktisch als emotioneel. Daarom zijn in het najaar 2013 op diverse plaatsen vijf innovatieve pilots met herstelbemiddeling in en rond het strafrecht van start gegaan;

• – het wetsvoorstel bijdrage kosten strafvordering en slachtofferzorg is in het najaar van 2013 in consultatie gegaan. Veroordeelden leveren een financiële bijdrage in de kosten van de strafvordering en de slachtofferzorg. De regeling is uitgewerkt in samenhang met de regeling eigen bijdrage voor verblijf in een justitiële inrichting. De regelingen treden naar verwachting in werking op 1 januari 2015;

• – de implementatie van de wetswijziging conservatoir beslag ten behoeve van het slachtoffer is in voorbereiding en zal op 1 januari 2014 in werking treden;

• – de voorbereiding van de implementatie van de Europese Richtlijn minimumnormen slachtoffers is in 2013 gestart, de richtlijn stelt normen ten aanzien van slachtofferrechten. Het wetsvoorstel Europees beschermingsbevel beoogt slachtoffers de mogelijkheid te bieden om maatregelen die een slachtoffer beschermen en zijn opgelegd in de ene lidstaat, ook in een andere lidstaat te kunnen inroepen.

Immigratie en Asiel

VenJ zet zich in voor versterking van de sturing in de vreemdelingenketen en verbetering van de onderlinge samenwerking tussen de ketenpartners, voor zowel de bedrijfsvoering als de uitvoering van het beleid. Op het gebied van de automatisering in de vreemdelingenketen zijn belangrijke stappen gezet zodat in de nabije toekomst digitaal werken in de vreemdelingenketen mogelijk zal worden. In het kader van het Verbeterprogramma Vreemdelingenketen zijn verbeteringen doorgevoerd in de werkafspraken en de samenwerking tussen ketenpartners. Dit programma is ingericht mede naar aanleiding van het overlijden van de heer Dolmatov. Door middel van opleiding en training wordt gewerkt aan het verbeteren van het ketenbewustzijn en de samenwerking tussen de verschillende ketenpartners.

Asiel

In het Programma Stroomlijning Toelatingsprocedures zijn maatregelen uitgewerkt om het stapelen van verblijfsprocedures tegen te gaan en doorlooptijden te verkorten. Het wetgevingstraject is afgerond, de maatregelen worden vanaf 1 januari 2014 ingevoerd. Op dit moment krijgt het grootste deel van de asielzoekers binnen acht dagen een antwoord op het asielverzoek. Op 1 februari 2013 is de regeling langdurig verblijvende kinderen in werking getreden. De informatie over de feitelijke asielinstromen in 2013 is opgenomen in de rapportage vreemdelingenketen die in april 2014 aan de Tweede Kamer wordt verzonden.

Regulier, toezicht en toegang

De wet Modern Migratiebeleid (MoMi) is in werking getreden per 1 juni 2013. Met deze wet is het reguliere toelatingsproces efficiënter ingericht en wordt meer verantwoordelijkheid gelegd bij de referent. In de aanpak van kabinet en gemeenten om EU-arbeidsmigratie in goede banen te leiden ligt de nadruk steeds meer op de samenwerking tussen het Ministerie van VenJ en het Ministerie van SZW. Stappen voor het verder gebruik van biometrie in de vreemdelingenketen zijn gezet, zodat systematisch gebruik kan worden gemaakt van vingerafdrukken in de strijd tegen fraude. Het gebruik van Advanced Passenger Information (API-gegevens) aan de grens is geëvalueerd waarna gericht is gewerkt aan een efficiëntere toepassing hiervan.

Terugkeer en bewaring

In 2013 is een aantal maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat minder vreemdelingen in bewaring komen en daar waar mogelijk gebruik te maken van alternatieve toezichtsmaatregelen. Om gedwongen terugkeer te realiseren is de medewerking van herkomstlanden nodig. Daartoe zijn zowel bilateraal als in Europees verband inspanningen geleverd. Het EU-Mobiliteitspartnerschap met Marokko is getekend, waarmee de partijen zich committeren de onderhandelingen over terug- en overname af te ronden. Ook zijn EU-terug- en overnameovereenkomsten getekend met Armenië, Kaapverdië en Turkije.

Europa

In 2013 is het wetgevend kader van de tweede fase van het gemeenschappelijk Europees asielstelsel tot stand gekomen en is de implementatie ervan in gang gezet. Nederland heeft veelvuldig aandacht gevraagd voor de negatieve aspecten van het vrije verkeer van personen. Hierbij is benadrukt dat de EU lidstaten in staat moet stellen misbruik van dit recht effectief te bestrijden. Gezamenlijk met enkele andere lidstaten is dit hoog op de Europese agenda gezet. Door Nederland is voor het beleidsterrein immigratie, asiel en grenzen met België, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Zweden een gezamenlijke inzet geformuleerd voor het Justitie en Binnenlandse Zaken-meerjarenprogramma.

Kansspelen

In mei is het wetsvoorstel kansspelen op afstand in consultatie gegaan, beoogd wordt dat kansspelen op internet gereguleerd worden zodat de consument hieraan op legale wijze veilig en verantwoord kan deelnemen. De reacties zijn inmiddels verwerkt en het wetsvoorstel wordt naar verwachting in februari ter advisering aan de Raad van State aangeboden. In de tweede helft van 2013 is ook de lagere regelgeving voor online kansspelen nader uitgewerkt.

Op 1 juli 2013 zijn het Besluit werving, reclame en verslavingspreventie kansspelen en de Regeling werving, reclame en verslavingspreventie kansspelen in werking getreden. In september is het rapport «Matchfixing in Nederland, de aard en reikwijdte van het probleem, de risico’s en de aanpak» naar de Tweede Kamer gestuurd. Het rapport is opgesteld in opdracht van het Ministerie van VWS in nauwe samenwerking met het Ministerie van VenJ. In oktober 2013 is de beleidsreactie aan de Tweede Kamer gezonden. Ten slotte is in 2013 aangevangen met de beleidsvoorbereiding voor de projecten casinomarkt en loterijmarkt.

Toelichting

RC limiet Politie, COA en Kansspelautoriteit.

De betreffende organisaties hebben in het kader van schatkistbankieren een rekening courant faciliteit bij het Ministerie van Financiën, waarbij Veiligheid en Justitie garant staat voor de aanzuivering van een mogelijk debetsaldo wanneer de betrokken organisaties daarbij in gebreke blijven.

Leenfaciliteit Politie en JJI’s.

De Nationale Politie, politieacademie (PA), de Noordelijke Meldkamer en de particuliere JJI's hebben toegang gekregen tot het geïntegreerd middelenbeheer van het Ministerie van Financiën (MvF). Voor de financiering van investeringen kunnen ze een beroep doen op de leenfaciliteit van MvF. Indien er gebruik wordt gemaakt van de leenfaciliteit, wordt een convenant tussen MvF en het Ministerie van Veiligheid en Justitie opgesteld. In dit convenant is o.m. bepaald dat wanneer er niet aan de verplichtingen wordt voldaan die uit de overeenkomst van geldlening voortvloeien, MvF deze verplichting voor risico brengt van het Ministerie van Veiligheid en Justitie.

31 Inkoop Max en FLO.

In de stand per 31 december 2013 is de meerjarige verplichting die het Ministerie van Veiligheid en Justitie naar de politie en de politieacademie heeft, in het kader van de VUT, prepensioen en levensloopregeling (Inkoop Max regeling) en functioneel leeftijdsontslag (FLO regeling), afzonderlijk opgenomen. De verplichtingen die hieruit voortvloeien zijn gerelateerd aan de bedragen welke als vordering in de jaarrekeningen van de politie en de politieacademie zijn opgenomen.

34 Faillissementscuratoren.

De garanties faillissementscuratoren is voor faillissementen waarin sprake lijkt te zijn van kennelijk onbehoorlijk bestuur, maar in de boedel onvoldoende geld aanwezig is om onderzoek te doen of een procedure te starten om onrechtmatig aan de boedel onttrokken gelden en goederen terug te halen. Als aan bepaalde eisen wordt voldaan, staat de Minister van Veiligheid en Justitie garant voor de kosten van het onderzoek of de procedure. Bij succes hoeft de garantie niet te worden ingeroepen, is onrechtmatig aan de boedel onttrokken geld teruggehaald én zien mogelijk meer terug van hun vordering dan eerst het geval was. Zaken waarin dit niet lukt leidt tot het betalen van het garant gestelde bedrag door het Ministerie.

35 Leenfaciliteit particuliere (JJI’s).

In 2014 zal overdracht plaats vinden van garanties JJI naar VWS voor een bedrag van € 10.384.000.

37 RC-limiet COA.

De RC-limiet van COA is overgekomen van BZK.