Het Ministerie van Economische Zaken (EZ) staat voor een duurzaam, ondernemend Nederland. Na een korte beschouwing over de stand van de economie, worden hieronder de acties van EZ in 2013 beknopt uiteengezet. Voor meer gedetailleerde informatie wordt verwezen naar de beleidsartikelen.

Stand van de Economie

De Nederlandse economie klimt voorzichtig uit het dal. Hoewel het bbp in 2013 als geheel met 0,8 procent daalde, is de economie in de laatste drie kwartalen iets gegroeid en nam het groeitempo in het laatste kwartaal toe. Het kwakkelen van de economie kan hoofdzakelijk worden teruggevoerd op de ingezakte binnenlandse vraag. Banken, huishoudens en de overheid brengen hun balansen op orde. Vooral de sectoren die gericht zijn op het binnenland hadden last van de zwakke vraag, zoals de bouw, de detailhandel en de horeca. De werkloosheid liep met bijna 100 duizend personen fors op tot 628 duizend (7,0%) in december 2013.

Ondanks de matige economische groei is Nederland nog steeds één van de meest welvarende en concurrerende landen ter wereld. Onze economie heeft in veel opzichten een goede uitgangspositie. Zo heeft Nederland innovatief vermogen en een kwalitatief goede beroepsbevolking met een hoog opleidingsniveau. Ook de infrastructuur vormt één van de sterke fundamenten onder de Nederlandse economie.

Het is belangrijk om deze uitgangspositie te behouden en te versterken en in te spelen op veranderingen, waardoor Nederland optimaal kan profiteren als de wereldeconomie verder aantrekt. Daarom voert het kabinet belangrijke hervormingen door op het gebied van de woningmarkt, de arbeidsmarkt, de pensioenen en de zorg en zet het in op innovatie, onderwijs en vergroening van de economie.

Inzetten op de top, Nederland internationaal sterk positioneren en ruimte bieden aan innovatief ondernemerschap

Het kabinet zorgt er met het bedrijfslevenbeleid voor dat ondernemers de ruimte krijgen om te ondernemen, innoveren, te investeren en te exporteren. Samenwerking in de gouden driehoek van bedrijven, overheid en kennisinstellingen is daarbij van groot belang.

Het kabinet verbetert de toegang tot financiering en de publieke dienstverlening. Daarbij passen geen onnodige regels en bureaucratie. In 2013 is de regeldruk met € 500 mln verlaagd. Ook wordt de toegang tot mobiel internet en het vertrouwen in ICT geborgd. Om aan de top te blijven, heeft het kabinet eind 2013 haar visie op telecommunicatie, media en internet aan de Tweede Kamer gestuurd. Doel is om houvast te geven voor de strategische vraagstukken van de interneteconomie: behoud van concurrentiekracht, vrijheid en betrouwbaarheid in deze dynamische, internationale en convergerende markt.

Het kabinet zet zich in voor een sterke Europese groeiagenda, onder meer door te zorgen dat bedrijven en kennisinstellingen optimaal gebruik kunnen maken van de EU-innovatiegelden, door de kosten voor een Europees octrooi te verlagen, de interne markt te versterken, de regeldruk te verlagen en meer ruimte te creëren voor het MKB.

EZ heeft verschillende generieke en specifieke regelingen in het leven geroepen om ervoor te zorgen dat ondernemers toegang hebben tot financiering, kunnen innoveren en investeren in Research and Development (R&D). Vóór de zomer 2013 is de Visie op het toegepast onderzoek aan de Tweede Kamer gestuurd, waarin onder andere de positionering wordt aangescherpt om ongewenste concurrentie met private partijen te voorkomen. In het kader van het in mei 2013 afgesloten Techniekpact (voor goed technisch geschoold personeel) heeft de topsector chemie 50 beurzen uitgereikt. EZ heeft de noodzakelijke voorbereidingen getroffen voor het in 2014 gelanceerde digitale Ondernemersplein, waar alle vragen van ondernemers worden beantwoord: Ondernemersplein.nl.

Bevorderen van duurzame welvaart, met oog voor mens en natuur

Een vitale natuur en leefomgeving is een belangrijke factor voor de kwaliteit van leven en het vestigingsklimaat. In 2013 zijn 87 Natura2000-gebieden aangewezen, waarmee het totaal aantal beschermde gebieden op 145 komt. Ook is het wetsvoorstel Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) aangeboden, die medio 2014 in werking zal treden. De provincies worden via de decentralisatie verantwoordelijk voor de realisatie en het beheer van het Natuurnetwerk Nederland. In 2013 is de decentralisatie ver gevorderd, waarbij afspraken zijn gemaakt over de overdracht van budgetten, de overdracht van gronden en de decentralisatie van een gedeelte van de Dienst Landelijk Gebied (DLG). Met de Natuurtop en 24uurnatuur op 22 juni 2013 is de start van het nieuwe gedecentraliseerde natuurbeleid gemarkeerd. De nieuwe Natuurvisie is voorbereid, die in 2014 aan de Kamer wordt aangeboden.

Bij duurzame welvaart hoort ook bescherming van en vertrouwen door consumenten. De fusie-organisatie Autoriteit Consument en Markt, met als doelstelling het bevorderen van goed functionerende markten, ordelijke en transparante marktprocessen en een zorgvuldige behandeling van consumenten, is op 1 april 2013 van start gegaan. De Stroomlijningswet ACM, de implementatiewet Richtlijn Consumenten en de wet op pandbeleningen zijn in hetzelfde jaar door de Tweede Kamer unaniem aanvaard.

Werken aan duurzame productie en ketens in land-, tuinbouw en visserij

Een duurzame landbouwproductie draagt bij aan de welvaart van Nederland. Tijdens de recessie bleef de agrarische sector onverminderd groeien. EZ zet zich onder andere samen met de topsectoren in voor een duurzame land- en tuinbouwsector, ook in Europees en mondiaal verband. Nederland heeft zich bijvoorbeeld actief ingezet voor markttoegang op veterinair en fytosanitair terrein. Op basis van de onderwijswetgeving werkte EZ ook intensief aan het Groen Onderwijs, op MBO, HBO en hoger niveau.

In 2013 is gestart met de implementatie van het nieuwe duurzamere Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). De toeslagen onder directe betalingen (in werking in 2015) zullen zo geleidelijk mogelijk overgaan naar een gelijke hectarepremie voor alle bedrijven in 2019, zonder gekoppelde steun.

Met klimaatslimme landbouw, waarvoor Nederlandse kennis en kunde wereldwijd wordt ingezet, kan de landbouwproductie duurzaam verhoogd worden, de weerbaarheid tegen klimaatverandering wordt verhoogd en de uitstoot van CO₂ verlaagd. In december 2013 heeft Nederland hierover een conferentie georganiseerd in Johannesburg, in samenwerking met onder andere de Wereldbank, FAO en Zuid-Afrika. Als voorbeeldprojecten heeft EZ bovendien met de Clinton Foundation en de Alliance for a Green Revolution in Africa (AGRA) overeenkomsten gesloten om klimaatslimme landbouw in samenwerking met Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen in de praktijk te brengen.

In 2020 moet de transitie zijn gemaakt naar een toekomstbestendige, maatschappelijk gewaardeerde veehouderij. Hiertoe stimuleert EZ integraal duurzame stallen en ook maatregelen om de schaalgrootte in te perken, waar nodig voor bijvoorbeeld de volksgezondheid. Daarnaast staan in de Uitvoeringsagenda Natuurlijk Kapitaal concrete actiepunten voor biodiversiteit, onder andere het aanpakken van plastic in zee en duurzame productie van biomassa. Ook is het stelsel van verplichte mestverwerking voorbereid, dat sinds 1 januari 2014 van kracht is en onderdeel vormt van het Nederlandse vijfde actieprogramma Nitraatrichtlijn 2014–2017.

Daarnaast zet het kabinet zich in voor een concurrerende visserijketen die de natuur ontziet met gezonde producten. Over de herziening van het Gemeenschappelijk Visserijbeleid (GVB) vond in 2013 besluitvorming plaats, waarbij naar een goede combinatie is gestreefd tussen duurzaamheid en toekomstperspectief voor de visserijsector.

EZ en VWS hebben de opheffing van de product- en bedrijfsschappen en de overgang van publieke taken in 2013 voorbereid. EZ zal diverse nieuwe werkzaamheden uitvoeren, onder andere bij de invoer van landbouwproducten en taken op het gebied van marktordening en dierenwelzijn. Ook heeft EZ de fusie gerealiseerd van het voormalige Agentschap NL en Dienst Regelingen tot de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, per 1 januari 2014.

Werken aan een toekomstbestendige energievoorziening

De energiesector is een belangrijke economische randvoorwaarde die groei, banen en inkomsten oplevert. In het SER-Energieakkoord hebben verschillende overheden, werkgevers, werknemers, milieu-organisaties, energiebedrijven en andere organisaties de basis gelegd voor een breed gedragen, robuust en toekomstbestendig energiebeleid.

Het kabinet heeft een aandeel duurzame energie van 16% in 2023 ten doel gesteld. De tijdelijke subsidieregeling voor de aanschaf van zonnepanelen is volledig benut en inmiddels gesloten. In 2013 was veel belangstelling voor de Regeling Stimulering Duurzame Energie+ (SDE+). Bij de topsector energie is in 2013 de onderzoeks- en innovatieagenda verder toegespitst op kostprijsverlaging van technologie die nodig is voor het behalen van de doelen voor hernieuwbare energie uit het Energieakkoord.

De rol die gas kan spelen bij het flexibeler maken en balanceren van de energievoorziening («systeemfunctie van gas») heeft grote aandacht, onder andere gas als tijdelijke opslag van overtollige elektriciteit van wind en zon («power2gas»).

Bij het gebruik van radioactieve materialen staat veiligheid vanzelfsprekend voorop. In 2013 is een groot deel van de aanbevelingen uit de eerste serie stresstestrapporten geïmplementeerd (de aansluitingstijd van de mobiele dieselaggregaat op het terrein van Borssele is bijvoorbeeld aanzienlijk verkort).

Per 1 april 2013 is de nieuwe wet Voorraadvorming Aardolieproducten (Wva 2012) in werking getreden, een implementatie van een Europese Richtlijn die onder andere gaat over de aanleg van strategische olievoorraden.

Effectief energiebeleid is per definitie internationaal beleid. In 2013 heeft EZ met name aandacht besteed aan het versterken van de regionale marktintegratie en de samenwerking op het gebied van leveringszekerheid, zowel in pentalateraal verband als in de bilaterale energiesamenwerking met Duitsland.

Slottekst

In 2013 is veel bereikt, zoals hierboven uiteengezet. Maar het werk is nog niet afgerond. Het Ministerie van Economische Zaken zet zich dan ook in 2014 onverminderd in voor een duurzaam, ondernemend Nederland.

Realisatie beleidsdoorlichtingen

Overzicht garanties

Artikel 13 Een excellent ondernemersklimaat

BMKB

De BMKB is bedoeld voor bedrijven die te weinig zekerheden (onderpand) kunnen bieden aan een bank. De bank vindt het risico dat het bedrijf zijn lening niet kan terugbetalen dan vaak te hoog. Via de BMKB staat de overheid borg voor het deel van de lening waar het bedrijf geen onderpand voor heeft. De bank kan voor dat deel dus terugvallen op de overheid. Op grond van de Subsidieregeling starten, groeien en overdragen van ondernemingen kunnen financiers kredieten die zij verstrekken aan MKB-ondernemers onder de werking van de regeling brengen. Hierdoor stelt de Staat zich voor 90% borg ten behoeve van de financier voor de terugbetaling van deze kredieten (de zogenaamde bedrijfsborgstellingskredieten). Eén van de voorwaarden die de regeling hieraan stelt, is dat de financier gelijktijdig met het verstrekken van een bedrijfsborgstellingskrediet, aan de MKB-ondernemer een ander krediet verstrekt, waarvoor deze borgstelling van de Staat niet geldt. Als hoofdregel geldt dat het bedrijfsborgstellingskrediet ten minste even groot moet zijn als het daarmee gelijktijdig afgesloten andere krediet. Het laatstgenoemde krediet bedraagt daarmee ten minste 100% van het bedrijfsborgstellingskrediet (verhouding 1:1). Voor starters en het innovatieve MKB gelden andere verhoudingen. Om de kredietverlening te stimuleren is per 1 november 2013 het maximum van het borgstellingskrediet verhoogd van € 1 mln naar € 1,5 mln en geldt voor bestaande bedrijven met een borgsstellingskrediet tot maximaal € 0,2 mln de ruimere startersfaciliteit.

Garantie Ondernemersfinanciering (GO)

Met het instrument GO kunnen banken een 50% Staatsgarantie krijgen op (middel)grote leningen vanaf € 1,5 mln. Door de verstrekking van een Staatsgarantie wordt het risico voor de bank op de ondernemingsfinanciering gereduceerd. Dit vergroot de mogelijkheden om te voorzien in de financieringsbehoefte bij het Nederlandse bedrijfsleven. Ter stimulering van de kredietverlening aan het bedrijfsleven zijn de voorwaarden voor de GO-regeling tijdelijk verruimd. In 2013 is het maximum van de garantie verhoogd van € 25 mln naar € 75 mln en is de GO, naast de al bestaande mogelijkheid om bankgaranties onder de GO te brengen, ook opengesteld voor alternatieve aanbieders van garanties aan bedrijven.

Groeifinancieringsfaciliteit

Met de Groeifinancieringsfaciliteit worden bedrijven geholpen bij het aantrekken van risicodragend vermogen door een 50% Staatsgarantie te verstrekken op achtergestelde leningen van banken (ten hoogste € 5 mln) en op aandelen van participatiemaatschappijen (ten hoogste € 25 mln). De Groeifinancieringsfaciliteit kan ondernemingen in een groeifase, bij bedrijfsovernames en bij herstructureringen helpen bij het aantrekken van risicokapitaal.

Microkredieten

Dit betreft een eenmalige garantie van 80% die is verstrekt aan de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) op een lening van € 15 mln ten behoeve van de funding van de Stichting Qredits voor het verstrekken van microkredieten.

Garantie Scheepsnieuwbouw

Met de Garantieregeling Scheepsnieuwbouwfinanciering kunnen banken 80% Staatsgarantie krijgen op de nieuwbouwfinanciering van een schip. Hierdoor wordt het risico voor de bank op de te verstrekken bouwfinanciering of voorfinanciering gereduceerd. Dit vergroot de kans voor Nederlandse scheepswerven om financiering aan te trekken. De sector kan door deze regeling beter concurreren met buitenlandse werven die van soortgelijke garantieregelingen gebruik kunnen maken.

Artikel 14 Een doelmatige en duurzame energievoorziening

Geothermie

De garantieregeling voor het boren naar aardwarmte steunt ondernemers die geologische risico’s van het boren naar aardwarmte willen afdekken.

ETS-compensatie

De subsidieregeling Indirecte emissiekosten ETS (Emissions Trading Scheme) compenseert bedrijven die hogere elektriciteitskosten hebben door emissiehandel, hieruit is een éénmalige garantie verstrekt voor Aldel.

Artikel 16 Concurrerende, duurzame, veilige agro-, visserij- en voedselketens

Garanties voor investeringen en werkkapitaal landbouwondernemingen

Op basis van de garantstellingsregeling voor investeringen in landbouwondernemingen en werkkapitaal worden garantstellingen verleend aan banken waarmee innovatieve en duurzame investeringen in de landbouw en visserij worden gefaciliteerd.

Regeling nieuwe agrarische schadeverzekeringen

De regeling nieuwe agrarische schadeverzekeringen bestaat uit een verzekering tegen schade aan gewassen in de fruitteeltsector als gevolg van extreme vorst en schade aan gewassen in de agrarische sector als gevolg van zware regenval. Verzekeraars die verzekeringen aanbieden voor dergelijke schades kunnen een beroep doen op de regeling.

Artikel 18 Natuur en regio

Garantie voor natuurgebieden en landschappen

Het betreft het garant staan voor de leningen die aangetrokken zijn via het Groenfonds voor het realiseren van de EHS-gronden. Deze gronden zijn thans opgaan in het Natuur Netwerk Nederland.