De overheid verzekert werknemers tegen de inkomensgevolgen van arbeidsongeschiktheid en stimuleert hen aan het werk te blijven of het werk te hervatten.

De overheid vindt dat werknemers die loon derven als gevolg van arbeidsongeschiktheid verzekerd moeten zijn van een redelijk inkomen. Daarom zijn werknemers verplicht verzekerd op grond van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). Deze wet heeft de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) vervangen en geldt voor mensen die op of na 1 januari 2004 door ziekte of gebrek arbeidsongeschikt zijn geworden.

Op grond van de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ) waren ondernemers verplicht verzekerd tegen de inkomensgevolgen van arbeidsongeschiktheid. De WAZ is per 1 augustus 2004 ingetrokken, maar geldt nog wel voor zelfstandigen die op dat moment een uitkering ontvingen.

Als het totale inkomen van de uitkeringsgerechtigde WIA, WAO of WAZ en diens eventuele partner onder het sociaal minimum ligt, kan de uitkeringsgerechtigde een toeslag ontvangen tot dat sociaal minimum op grond van de Toeslagenwet (TW), zie beleidsartikel 2.

De overheid stimuleert met behulp van financiële prikkels voor zowel werknemers als werkgevers dat gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemers aan het werk blijven of weer aan het werk gaan. Daarnaast biedt de overheid gerichte re-integratieondersteuning aan gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemers die ondersteuning nodig hebben. De overheid kent daarbij een groot belang toe aan de eigen verantwoordelijkheid en het meewerken aan re-integratie door de gedeeltelijk arbeidsgeschikte.

Aan werknemers in Caribisch Nederland wordt met de Ongevallenverzekering (OV) een inkomensvoorziening geboden in geval van arbeidsongeschiktheid door een bedrijfsongeval.

De Minister stimuleert aan het werk blijven of het werk hervatten met een bijdrage voor re-integratieinspanningen aan het UWV. De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefinancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen regisseert de Minister. Hij is verantwoordelijk voor:

• • De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van wet- en regelgeving;

• • De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen;

• • De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV;

• • De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Het in de begroting 2013 voorgenomen beleid voor 2013 heeft doorgang gevonden.

In aanvulling op het voorgenomen beleid is besloten met terugwerkende kracht een bedrag ter hoogte van de tegemoetkoming arbeidsongeschikten toe te kennen aan personen met een Nederlandse arbeidsongeschiktheidsuitkering (WIA, WAO, WAZ of Wajong) woonachtig in het buitenland. Daarnaast wordt de ao-tegemoetkoming vanaf 2014 exporteerbaar gemaakt. Hiertoe is besloten om het financiële risico als gevolg van rechtsprocedures over het niet exporteren van de tegemoetkoming niet verder te laten oplopen. De structurele budgettaire overschrijding die ontstaat door het exporteren van de ao-tegemoetkoming is opgelost door het bedrag van de ao-tegemoetkoming van netto € 350,– per jaar met ingang van 1 juli 2013 generiek te korten. De ao-tegemoetkoming is aangepast naar netto € 342,– per jaar.

In 2013 zijn twee beleidsevaluaties naar de Tweede Kamer gestuurd.

• • Op 7 juni is het rapport «Ontwikkeling hybride financiering WGA» aan de Tweede Kamer aangeboden 24. Uit het onderzoek blijkt dat het stelsel van hybride financiering zich tot en met 2012 stabiel heeft ontwikkeld. De publieke en de private verzekeraars leveren vergelijkbare prestaties. Er zijn signalen dat private verzekeraars financiële risico’s hebben genomen bij het betreden van de markt en dat dit tot verliezen heeft geleid. Dit leidt op dit moment tot een herbezinning van verzekeraars, waarbij zij hun positie op de markt heroverwegen en hun risicomanagement en premiestelling kritisch tegen het licht houden. Monitoring van het hybride stelsel, met haar sterk van elkaar verschillende financieringswijzen, blijft dan ook noodzakelijk.

• • Op 11 juni is het onderzoek «Duurzaam niet-duurzaam» aangeboden aan de Tweede Kamer 25. Het onderzoek laat zien dat de groep werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA) 80–100 naar verwachting ook in de toekomst de grootste groep blijft. Tegelijkertijd blijkt uit het onderzoek dat de groep niet statisch is. Het merendeel van de groep WGA 80–100 blijkt te beschikken over benutbare mogelijkheden. In het sociaal akkoord zijn afspraken gemaakt om de instroom in de WIA verder te beperken. Sociale partners zullen maatregelen nemen die ervoor zorgen dat minder mensen een beroep hoeven te doen op een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Om sociale partners te helpen tot concrete maatregelen te komen zal in 2014 vervolgonderzoek plaatsvinden.

A. Inkomensoverdrachten

A1. Ongevallenverzekering (Caribisch Nederland)

Werknemers in Caribisch Nederland wordt in geval van een bedrijfsongeval een inkomensvoorziening geboden. De uitkering is hierbij gekoppeld aan het laatste loon van de werknemer. De SZW-unit bij de Rijksdienst Caribisch Nederland is verantwoordelijk voor de uitvoering van deze regeling.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven zijn € 121.000 hoger dan begroot. Deze afwijking wordt verklaard doordat zowel door verbeterde uitvoering als door meer bekendheid bij werkgevers meer arbeidsongevallen worden gerapporteerd.

Beleidsrelevante kerncijfers

A2. Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA)

De WIA geeft werknemers die na een wachttijd van twee jaar ten minste 35% arbeidsongeschikt zijn, recht op een uitkering. In de WIA staat werk voorop; het accent ligt op wat mensen wel kunnen. Tegelijkertijd is er sprake van inkomensbescherming.

De WIA bestaat uit twee uitkeringsregimes. De Inkomensverzekering voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten (IVA) verstrekt een loondervingsuitkering aan werknemers die duurzaam volledig arbeidsongeschikt zijn. Wie nog gedeeltelijk kan werken, dan wel niet duurzaam volledig arbeidsongeschikt is, krijgt een uitkering op basis van de Regeling werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA). De WIA wordt uitgevoerd door het UWV.

Wie komt ervoor in aanmerking?

De WIA is van toepassing op mensen die op of na 1 januari 2004 door ziekte of gebrek 35% of meer arbeidsongeschikt zijn geworden. De WIA heeft per 29 december 2005 de WAO vervangen. Werknemers die vóór 1 januari 2004 arbeidsongeschikt zijn geworden als gevolg van ziekte of gebrek hebben recht op een WAO-uitkering.

Inkomensvoorziening volledig en duurzaam arbeidsongeschikten (IVA)

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten IVA komen € 36 miljoen lager uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 17 miljoen, in tabel 3.2 onderdeel van de post nominaal) is sprake van een daling met € 53 miljoen. De daling van de uitkeringslasten is met name het gevolg van een lager dan geraamd volume, waardoor de uitkeringslasten met € 54 miljoen zijn gedaald. Zowel de instroom in de IVA als de doorstroom vanuit de WGA zijn lager uitgevallen dan oorspronkelijk begroot. Hierdoor zijn ook de uitgaven aan de ao-tegemoetkoming lager uitgevallen (€ 5 miljoen). Daartegenover staat dat de gemiddelde jaaruitkering juist hoger is uitgevallen dan begroot (€ 6 miljoen).

Beleidsrelevante kerncijfers

De kerncijfers IVA zijn gecombineerd met de kerncijfers WAO in tabel 3.4.

Regeling werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA)

Budgettaire ontwikkelingen

De begrote uitgaven WGA zijn bijna gelijk aan de gerealiseerde uitgaven. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 38 miljoen, in tabel 3.2 onderdeel van de post nominaal) is sprake van een daling met € 38 miljoen, hetgeen onder andere toe te schrijven is aan een lagere instroom in de WGA dan oorspronkelijk geraamd. De uitgaven aan de ao-tegemoetkoming zijn € 6 miljoen hoger uitgevallen dan begroot, hetgeen onder andere toe te schrijven is aan het met terugwerkende kracht toekennen van de tegemoetkoming aan personen met een Nederlandse arbeidsongeschiktheidsuitkering woonachtig in het buitenland.

Beleidsrelevante kerncijfers

De kerncijfers WGA zijn gecombineerd met de kerncijfers WAO in tabel 3.4.

A3. Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO)

Werknemers die vóór 1 januari 2004 arbeidsongeschikt zijn geworden als gevolg van ziekte of gebrek hebben recht op een WAO-uitkering. De WAO is per 29 december 2005 vervangen door de WIA. De WIA geldt voor mensen die op of na 1 januari 2004 door ziekte of gebrek arbeidsongeschikt zijn geworden. De WAO blijft gelden voor mensen die op 1 januari 2004 al een WAO-uitkering ontvingen en voor mensen die binnen vijf jaar na het beëindigen van de WAO-uitkering opnieuw arbeidsongeschikt worden door dezelfde oorzaak. Hierdoor worden er nog slechts nieuwe WAO-uitkeringen toegekend bij herleving van een oud recht. De WAO wordt uitgevoerd door het UWV.

Budgettaire ontwikkelingen

De gerealiseerde uitgaven in 2013 komen € 130 miljoen hoger uit dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 103 miljoen, in tabel 3.2 onderdeel van de post nominaal) is sprake van een stijging met € 27 miljoen. De uitgaven aan de ao-tegemoetkoming zijn € 18 miljoen hoger uitgevallen dan begroot, hetgeen onder andere toe te schrijven is aan het met terugwerkende kracht toekennen van de tegemoetkoming aan personen met een Nederlandse arbeidsongeschiktheidsuitkering woonachtig in het buitenland.

Beleidsrelevante kerncijfers

De totale omvang van het bestand WIA en WAO is in 2013 wederom gedaald. Dit komt doordat het aantal WIA-gerechtigden minder snel toeneemt dan dat het aantal WAO-gerechtigden afneemt. De instroom in de WIA ligt in 2013 nagenoeg op hetzelfde niveau als in 2012 en 2011. De uitstroom uit de WIA is gestegen, evenals de doorstroom vanuit de WGA naar de IVA. De groei van de uitstroom en de doorstroom loopt gelijk op met de groei van het WIA-bestand, dat nog jaren in een opbouwfase zit.

Het WAO-volume daalt omdat de WAO een aflopende regeling is. De instroom in de WAO is beperkt tot herlevingen op basis van oud recht. Daar staat een veel grotere uitstroom tegenover die vooral het gevolg is van het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd.

Handhaving

Het aantal geconstateerde overtredingen is bij de IVA, WGA en WAO ten opzichte van 2012 gelijk gebleven. Het totale benadelingsbedrag is toegenomen doordat het UWV meer overtredingen heeft vastgesteld met een relatief hoog schadebedrag.

A4. Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ)

De WAZ is een verplichte verzekering voor zelfstandigen, beroepsbeoefenaren, directeuren-grootaandeelhouders en meewerkende echtgenoten tegen de inkomensgevolgen van langdurige arbeidsongeschiktheid. De WAZ is op 1 augustus 2004 ingetrokken. Sindsdien kunnen ondernemers zelf bepalen of zij de inkomensrisico’s al dan niet willen afdekken, bijvoorbeeld via een particuliere arbeidsongeschiktheidsverzekering. De WAZ blijft gelden voor zelfstandigen die op 1 augustus 2004 een uitkering ontvingen. De WAZ wordt uitgevoerd door het UWV.

Budgettaire ontwikkelingen

De gerealiseerde uitkeringslasten zijn € 2 miljoen hoger uitgevallen dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 4 miljoen, in tabel 3.2 onderdeel van de post nominaal) is sprake van een verlaging met € 2 miljoen. De uitgaven aan de tegemoetkoming arbeidsongeschikten zijn € 1 miljoen hoger uitgekomen dan begroot.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal WAZ-uitkeringen daalt omdat de WAZ een aflopende regeling is.

B. Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s

Re-integratie WIA/WAO/WAZ/ZW

Voor de re-integratie van uitkeringsgerechtigden in de WIA, WAO, WAZ en ZW zet het UWV middelen in voor de inkoop van trajecten en diensten, voorzieningen en loonkostensubsidies. Het UWV beschikt over een taakstellend budget voor de inzet van trajecten en over een taakstellend budget voor de inzet van voorzieningen voor de re-integratieondersteuning van gedeeltelijk arbeidsgeschikten (inclusief jonggehandicapten). Deze budgetten zijn samen met de re-integratiebudgetten Wajong opgenomen in tabel 4.3. Ze worden jaarlijks aan het UWV beschikbaar gesteld en door het UWV verantwoord via de reguliere rapportages.

Budgettaire ontwikkelingen

In 2013 is het re-integratiebudget niet volledig benut (- € 20 miljoen). Dit komt doordat de gemiddelde prijs per ingekocht traject is gedaald. Daarnaast speelt ook dat door de tegenvallende economische ontwikkeling minder mensen met een beperking aan het werk komen, wat leidt tot minder aanvragen voor voorzieningen en dus lagere uitgaven.