Toelichting per risicoregeling

Garanties groter dan € 5 miljoen worden toegelicht, mits deze niet vallen onder de algemene faciliteit voor het schatkistbankieren.

3. Terrorismeschaden

De Nederlandse Herverzekeringsmaatschappij voor Terrorismeschaden (NHT) is in 2003 opgericht, nadat herverzekeraars en verzekeraars terrorismerisico’s niet meer wilden (her)verzekeren. Binnen de NHT leveren verzekeraars, herverzekeraars en de Staat gezamenlijk een dekkingscapaciteit van € 1 miljard per jaar. De Staat heeft een garantie afgegeven voor de laatste € 50 miljoen van deze dekkingscapaciteit. De Staat en de NHT zijn overeengekomen om de participatie van de Staat na 2018 te beëindigen.

4. WAKO (Wet Aansprakelijkheid KernOngevallen)

De WAKO regelt de aansprakelijkheid van exploitanten van nucleaire installaties voor kernongevallen. De exploitant is verantwoordelijk voor schade bij kernongevallen. De exploitant is verplicht deze aansprakelijkheid te verzekeren tot een maximumbedrag van € 1,2 miljard. Voor de staatsgarantie betaalt de exploitant jaarlijks een vergoeding aan de Nederlandse Staat.

Het doel van deze risicoregeling is tweeledig: enerzijds schadeloosstelling van slachtoffers indien zich een ernstig kernongeval in Nederland voordoet en anderzijds het internaliseren van kosten die met het gebruik van kernenergie samenhangen. De Staat staat voor 7 installaties garant voor een bedrag van € 1,5 miljard tot € 2,3 miljard per ongeval. Het totaalrisico voor deze installaties bedraagt € 9,8 miljard.

8. SRF

De tweede pijler onder de bankenunie betreft het gemeenschappelijk afwikkelingsmechanisme voor banken (Single Resolution Mechanism of SRM). In dat kader is een afwikkelingsfonds (Single Resolution Fund of SRF) opgericht. Gedurende de overgangsperiode (2016–2023) zal het SRF worden opgebouwd tot minimaal 1% van de gedekte deposito’s van alle banken(groepen) in de bankenunie. Op dit moment is de minimale omvang van het SRF bepaald op € 55 miljard, waarvan Nederlandse banken € 4,16 miljard zullen bijdragen.

Tijdens de Ecofin-raad van 18 december 2013 is afgesproken dat voor de periode tot en met 2023, wanneer het SRF nog niet gevuld is, voorzien zal worden in een systeem waarbij in laatste instantie een beroep kan worden gedaan op brugfinanciering. Deze brugfinanciering bestaat uit garanties (of kredietlijnen) van de lidstaten aan de SRB (Single Resolution Board) voor een bedrag van maximaal de hoogte van het aandeel van die lidstaat in het fonds (voor Nederland € 4,16 miljard). Er kan alleen in laatste instantie een beroep worden gedaan op deze garantie als een Nederlandse bank(engroep) in afwikkeling wordt geplaatst.

Brugfinanciering is noodzakelijk aangezien zich situaties kunnen voordoen waarbij de aanwezige middelen in het SRF ontoereikend zijn om de kosten voortkomend uit een afwikkelingscasus mee te financieren en er vervolgens niet (voldoende) ex-postbijdragen bij banken in de betreffende lidstaat kunnen worden geïnd. Voor de geloofwaardigheid is het van cruciaal belang dat het SRF effectief en voldoende gefinancierd is.

9. DNB-winstafdracht

Een deel van de winst die DNB maakt vloeit, via een vooraf bepaalde verdeelsleutel, in de staatskas. De winsten die worden gemaakt met crisisgerelateerde transacties vallen ook onder de winstuitkering. DNB heeft hierdoor tijdelijk grotere risico’s op haar balans staan. Het Ministerie van Financiën heeft in 2013 besloten om een garantie af te geven voor de toegenomen risico’s op de balans van DNB. DNB betaalt hiervoor geen premie. Als gevolg van de door de Staat afgegeven garantie heeft DNB ook de crisisgerelateerde winst afgedragen aan het Ministerie van Financiën.

10. Garantie Propertize

Op 27 september 2016 heeft de Staat Propertize (voorheen SNS Property Finance) verkocht aan Lone Star/JP Morgan. Bij deze transactie heeft de Staat de gehele gegarandeerde schuld van Propertize overgenomen. De garantie is daarmee volledig komen te vervallen.

11. Garantie en vrijwaring staatsdeelnemingen

Op de post Garantie en vrijwaring staatsdeelnemingen staan garanties en vrijwaringen die de Staat tijdens het verkooptraject van de staatsdeelnemingen Sdu, Connexxion en de WesterScheldeTunnel heeft afgegeven. Daarnaast heeft de Staat specifieke garanties en vrijwaringen afgegeven om de financiering van bepaalde staatsdeelnemingen mogelijk te maken, zoals de NS en TenneT.

In 2016 is de garantie op de leningen die de NS heeft afgesloten via Eurofima fors afgenomen, aangezien de NS deze leningen grotendeels heeft afgelost. De garantie is met € 390 miljoen afgenomen naar € 59 miljoen. Daarnaast is de garantie aan de Provincie Zeeland in het kader van de verkoop van de WesterScheldeTunnel (€ 167 miljoen) komen te vervallen, aangezien de Belastingdienst heeft aangegeven niet langer aanspraak te maken op een bedrag aan belasting rondom deze transactie. Tot slot zijn er garanties verstrekt aan de kopende partij bij de verkoop van de KNM, de Koninklijke Nederlandse Munt (€ 2,7 miljoen).

De Staat ontvangt garantiepremie van de NS en TenneT. De premieontvangsten van TenneT (€ 4,8 miljoen) worden afgestort in een begrotingsreserve.

12. EFSF, 13. EFSM en 14. ESM

In 2010 is besloten tot de oprichting van de Europese noodmechanismen EFSM (European Financial Stabilisation Mechanism) en EFSF (European Financial Stability Facility) en tot de oprichting van een permanent noodmechanisme: ESM. Deze noodmechanismen zijn opgericht naar aanleiding van de onrust op de Europese kapitaalmarkten die de financiële stabiliteit in het eurogebied bedreigde. De noodmechanismen kunnen onder strikte beleidscondities steun verstrekken aan landen in nood. Op dit moment heeft Nederland een garantieplafond van € 34,2 miljard voor het EFSF en staat voor € 2,8 miljard garant voor het EFSM en voor € 35,4 miljard voor het ESM (European Stability Mechanism). De noodfondsen ontvangen rentevergoedingen voor de verstrekte leningen. Het garantieplafond voor het EFSF is dit jaar met € 15,5 miljard naar beneden bijgesteld. In 2013 is op basis van toenmalige inschattingen van de uiteindelijke omvang van de toen nog lopende EFSF-programma’s voor Ierland, Portugal en Griekenland een garantieplafond van € 49,6 miljard voor het EFSF vastgesteld. Naar aanleiding van het beëindigen van deze programma’s is het garantieplafond opnieuw bekeken. Het nu vastgestelde garantieplafond is gebaseerd op een maximale schulduitgifte door het EFSF van € 241 miljard, de hoogte van het Guaranteed debt issuance programme. Naast de hoofdsom van EFSF-schuldbewijzen worden ook couponbetalingen gegarandeerd, de zogenaamde rentegarantie. In eerdere berekeningen werd de rentegarantie berekend op basis van de looptijd van de door het EFSF verstrekte leningen. Bij de huidige herziening van het plafond is deze rentegarantie, conform de wijze waarop de garanties verstrekt worden, gebaseerd op de looptijd van de door het EFSF aangetrokken financiering. Naar aanleiding van een verandering in het Nederlandse aandeel in de EU-begroting is de bestaande garantieverplichting voor het EFSM dit jaar met € 3 miljoen naar boven bijgesteld.

15. EIB-kredietverlening in ACP en OCT

De Europese InvesteringsBank (EIB) verricht activiteiten in landen in de regio Sub-Sahara Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (Africa, Caribbean and Pacific, ACP-landen), alsmede Europese overzeese gebieden (Overseas Countries and Territories, OCT-landen). De projecten richten zich op de economische ontwikkeling van deze landen via de ontwikkeling van de private sector en de financiële sector, investeringen in infrastructuur en het verbeteren van het ondernemingsklimaat. Een deel van deze activiteiten wordt bekostigd met een revolverend fonds dat gefinancierd wordt door het European Development Fund (EDF). De EIB financiert daarnaast ook met eigen middelen. De lidstaten hebben vanwege het politieke risico dat gelopen wordt in deze gebieden een garantie afgegeven op de financiering door de EIB met de eigen middelen.

16. Kredieten EU-betalingsbalanssteun

De Europese betalingsbalansfaciliteit is bedoeld voor niet-eurolanden met feitelijke of ernstig dreigende moeilijkheden met betrekking tot de lopende rekening van de betalingsbalans of het kapitaalverkeer. De EU draagt bij aan de stabiliteit door het verstrekken van leningen via de betalingsbalansfaciliteit. Alleen lidstaten die de euro (nog) niet hebben ingevoerd kunnen aanspraak maken op de betalingsbalansfaciliteit. Om de financiële ondersteuning te kunnen financieren is de Europese Commissie gemachtigd om namens de EU geld aan te trekken op de kapitaalmarkten. Deze leningen worden gegarandeerd door de EU-lidstaten via de EU-begroting. Uit de betalingsbalansfaciliteit kan voor een maximum van € 50 miljard aan leningen worden verstrekt. Het Nederlandse aandeel in deze garantie is circa € 2,35 miljard. Naar aanleiding van een verandering in het Nederlandse aandeel in de EU-begroting is de bestaande garantieverplichting voor EU-betalingsbalanssteun dit jaar met € 2,5 miljoen naar boven bijgesteld.

17. en 18. Wereldbank Groep

De Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA) is een onderdeel van de Wereldbank Groep. Deze organisatie ondersteunt de private sector bij het verzekeren van buitenlandse investeringen. De activiteiten van MIGA worden gefinancierd door aandelenkapitaal (paid-in), en de rest wordt verstrekt in de vorm van garanties (callable capital).

Een ander onderdeel van de Wereldbank Groep is de International Bank for Reconstruction and Development (IBRD). Op basis van door lidstaten ingelegd aandeelkapitaal en afgegeven garanties, leent de IBRD op de kapitaalmarkt en worden leningen verstrekt aan landen met een middeninkomen. In 2016 is de betaling voldaan van de laatste tranche van aandelen als gevolg van de in 2010 overeengekomen kapitaalverhoging van de IBRD, waarbij de door Nederland verstrekte garantie evenredig is toegenomen. Daarnaast zijn technische wijzigingen in de administratie van de uitstaande garantieverplichtingen doorgevoerd. De totale verstrekte garanties zijn ultimo 2016 met € 587 miljoen toegenomen.

19. EBRD10

De European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) is opgericht om landen in Midden- en Oost-Europa en de voormalige Sovjet-Unie bij te staan in hun transitie naar democratie en een markteconomie. Inmiddels is het operatiegebied uitgebreid met een aantal Centraal-Aziatische landen en enkele landen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Op basis van door lidstaten ingelegd aandeelkapitaal en afgegeven garanties, leent de EBRD op de kapitaalmarkt voor haar investeringen.

20. EIB

De EIB heeft als taak om met een beroep op de kapitaalmarkten en haar eigen middelen bij te dragen aan een evenwichtige en ongestoorde ontwikkeling van de interne markt die in het belang van de EU is. De lidstaten hebben zowel kapitaal als garanties verstrekt aan de EIB. Hierdoor is de EIB in staat kapitaal op te halen, waarmee de EIB investeert in de publieke en private sector.

21. DNB – deelneming in kapitaal IMF

De Staat heeft een garantie aan DNB verstrekt om het risico te dekken indien het IMF in gebreke blijft. De garantieverstrekking is daarmee dus in feite een nationale aangelegenheid. Deze garantie is opgenomen op de begroting van het Ministerie van Financiën, maar wordt alleen ingeroepen als het IMF niet aan haar verplichtingen zou kunnen voldoen en een beroep doet op middelen van DNB. Door de inwerkingtreding van de in 2010 overeengekomen quota- en governancehervormingen is de garantie voor de zogeheten New Arrangement to Borrow (NAB) afgebouwd met SDR (Special Drawing Right) 4,45 miljard (circa € 5,67 miljard), daarnaast zijn de middelen ten behoeve van het Poverty Reduction Growth Trust (PRGT) verhoogd met SDR 500 miljoen (circa € 638 miljoen11), is de bilaterale lening (€ 13,6 miljard) aan het IMF verlopen en was er een wisselkoersaanpassing (circa € 100 miljoen). Om deze reden is de garantie aan DNB inzake het IMF momenteel verlaagd met circa € 18,6 miljard. Nederland staat positief ten aanzien van het verzoek aan Nederland om opnieuw een lening van € 13,61 miljard te verstrekken zoals uiteengezet in Kamerstuk II 2016–2017, 21 501-07 nr. 1398. Onder voorbehoud van parlementair akkoord zou de garantie in het voorjaar van 2017 met eenzelfde bedrag worden opgehoogd.

22. AIIB

In 2015 is besloten om toe te treden tot de nieuw op te richten AIIB (Asian Infrastructure Investment Bank), welke ondertussen operationeel is. Op basis van een door de oprichtende aandeelhouders bepaalde verdeelsleutel heeft Nederland een aandeel toegewezen gekregen en zich hierop ingeschreven. Dit aandeel bestaat uit een gedeelte ingelegd (paid-in) kapitaal en een gedeelte garantiekapitaal. Deze verplichting betreft het garantiekapitaal.

23. MIGA-herverzekering

De post MIGA-herverzekering betreft de herverzekering van investeringsverzekeringen die zijn afgesloten door Nederlandse exporteurs onder de MIGA-faciliteit van de Wereldbank. Om de herverzekeringscapaciteit af te bakenen is er een garantieplafond van € 150 miljoen ingesteld. De MIGA faciliteit is niet gebruikt en er staan geen verplichtingen uit. Zoals aanbevolen in de beleidsdoorlichting zal het memorandum of understanding met MIGA worden beëindigd.

24. Regeling investeringsverzekering

De Staat kan jaarlijks voor maximaal € 454 miljoen aan verplichtingen aangaan voor nieuwe investeringsverzekeringen. Via deze verzekeringen kunnen Nederlandse bedrijven die langdurig investeren in het buitenland zich verzekeren tegen het politieke risico dat zij kunnen lopen in het buitenland. In 2016 is € 62 miljoen aan nieuwe verplichtingen aangegaan. De aangegane verplichtingen bedragen in totaal € 155 miljoen. Aangezien de investeringsverzekering een van de producten is die de EKV-faciliteit aanbiedt, zal de RIV (Regeling InvesteringsVerzekeringen) vanaf volgend jaar worden geïncorporeerd in de regeling Uitvoering EKI en zal het aparte garantieplafond vervallen.

25. Exportkredietverzekering

De Staat biedt exporteurs de mogelijkheid om betalingsrisico’s verbonden aan het handels- en dienstenverkeer met het buitenland te verzekeren. Het productenassortiment van de EKV-faciliteit omvat momenteel onder andere de kapitaalgoederenverzekering, de verzekering voor uitvoering van werken («aannemerijverzekering»), de financieringsverzekering, de koersrisicoverzekering, de werkkapitaaldekking, de exportkredietverzekering en de verzekering van garanties. In 2016 is er voor € 6,9 miljard aan verzekeringen afgegeven. Het uitstaande obligo van de EKV bedraagt in totaal € 15,8 miljard.

Voor de totale exportkredietverzekeringsfaciliteit, waaronder de RIV en de MIGA-herverzekeringsfaciliteit, is in 2014 een risicovoorziening EKV opgericht. Ultimo 2016 bedroeg deze voorziening ruim € 365 miljoen. Daarnaast valt de Seno-Gom (Stichting economische samenwerking Nederland Oost-Europa en Garantiefaciliteit opkomende markten) faciliteit onder de EKV. Deze faciliteit wordt afbeheerd en de middelen uit de bijbehorende begrotingsreserve SenoGom vallen de komende jaren vrij. In 2016 is er € 12,5 miljoen uit de begrotingsreserve van de Seno-Gomfaciliteit vrijgevallen.