De kwaliteit van het spoorproduct verbeteren zodat de reiziger en de verlader de trein in toenemende mate als een aantrekkelijke vervoersoptie beschouwen. Het goed functioneren van de gehele keten is hierbij van belang. In artikel 15 wordt hier verder op ingegaan. Specifiek voor het spoordeel gaat het met name om betrouwbaarheid en veiligheid.

(Doen) uitvoeren

De Minister is ook verantwoordelijk voor het aanbod van reizigersvervoer op het hoofdrailnet. Invulling gebeurt door een concessie te verlenen aan vervoerder NS.

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving en deels ook de uitvoering van het spoorbeleid, waaronder het toezicht op de uitvoering van de wet- en regelgeving.

Het beleid is vastgelegd in de Lange Termijn Spooragenda. Deze heeft tot doel het verbeteren van de kwaliteit van het spoor zodat reizigers en verladers de trein in toenemende mate als een aantrekkelijke vervoersoptie zien en gebruiken. In de Lange Termijn Spooragenda deel 2 is de wijze van aansturing van de spoorsector voor de periode tot 2028 weergegeven. De overheid gaat langs 5 lijnen haar aansturing van de spoorsector aanscherpen. Dit zijn:

• 1. Aanscherpen wet- en regelgeving;

• 2. Scherpere sturing met concessies op ProRail en NS;

• 3. Betere sturing met aandeelhouderschap;

• 4. Verbeteren sturing op financiële bijdrage ProRail;

• 5. Beter sturen op samenwerking.

Daarnaast heeft de Lange Termijn Spooragenda invloed op de wijze waarop de uitvoering plaatsvindt.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en Kengetallen

Toelichting:

• Ad 1) Met ingang van de nieuwe vervoerconcessie is de systematiek van jaarlijks veranderende grenswaarden gewijzigd in een systematiek van bodem- en streefwaarden. De bodemwaarde is de waarde waaronder NS niet mag presteren op straffe van een boete. De streefwaarde voor 2019 werkt met een bonus/malus-regime, waardoor er zowel een positieve als een negatieve prikkel is om de gewenste verbetering van de prestaties te realiseren. Voor elke prestatie-indicator geeft NS in het vervoerplan een zogeheten progressiewaarde voor het betreffende jaar waar de ambitie in zit. Progressiewaarden en realisaties moeten tezamen over het geheel gezien progressie tonen richting de streefwaarden voor 2019.

• Ad 2) De indicator Reizigerspunctualiteit laat het percentage reizigers zien voor wie de treinreis qua reistijd is geslaagd. Dat wil zeggen dat de trein daadwerkelijk gereden heeft, bij aankomst minder dan 5 minuten vertraging had en de voor de overstappers geplande aansluiting is gehaald.

• Ad 3) Het Algemeen klantoordeel geeft het percentage reizigers dat het reizen per trein op het hoofdrailnet met een zeven of hoger waardeert.

De reizigerspunctualiteit en het algemeen klantoordeel zijn verbeterd ten opzichte van vorig jaar. Een toelichting op en een beoordeling van de jaarcijfers volgt in het voorjaar van 2017.

Spoorveiligheid (naar risicodrager)

Hieronder staan de indicatoren voor spoorveiligheid. Dit betreft de ontwikkeling van de verschillende veiligheidsdoelstellingen voor de diverse risicodragers conform de Europese systematiek, zoals die ook wordt toegepast in de Derde Kadernota Railveiligheid. Risicodragers zijn actoren met verschillende rollen die binnen het spoorsysteem veiligheidsrisico’s lopen.

Voor de ontwikkelingen rondom deze spoorveiligheidsindicatoren geldt het beleid van de Derde Kadernota Railveiligheid, namelijk dat we de veiligheid op alle fronten, dus bij elk van deze acht veiligheidsindicatoren, continu willen verbeteren. In 2016 is de Beleidsimpuls Railveiligheid aan de Tweede Kamer aangeboden10. Deze bevat de geactualiseerde beleidsagenda ten aanzien van railveiligheid. Hierin is aangekondigd voortaan te rapporteren op basis van een andere selectie indicatoren. Vanaf de begroting van 2018 zal deze in lijn worden gebracht met de Beleidsimpuls Railveiligheid en de nieuwe systematiek.

Zoals in bovenstaande tabel te zien is het MWA in 2015 bij 6 railveiligheidsindicatoren lager dan het NRV. Alleen bij de risicodrager «Anderen» is het MWA van 2015 hoger dan de NRV. Dit is onder andere veroorzaakt door twee dodelijke ongevallen in 2015, in 2014 was dit één dodelijk ongeval.

Ten opzichte van 2014 is de MWA van zes indicatoren in 2015 hoger dan in 2014. Omdat in 2014 beduidend minder ongevallen plaatsvonden en omdat er veranderingen zijn in de wijze van registratie11 is er op jaarbasis sprake van een stijging. In de langjarige trend is 2015 een gemiddeld jaar.12

Toelichting:

Betreft het aantal goederentreinen (excl. losse locomotieven) op de grensbaanvakken en op de Betuweroute (A15 tracé, gemeten tussen Meteren en Valburg). De eenheid is het aantal goederentreinen per week in beide richtingen samen (reeds bij elkaar opgeteld; afgerond op 10-tallen), gebaseerd op het jaartotaal, gedeeld door 52 weken.

De meest opvallende verandering in 2016 t.o.v. eerdere jaren is de afname van het aantal goederentreinen via Zevenaar grens (en de Betuweroute), wat een gevolg is van de werkzaamheden t.b.v. het 3^e spoor Zevenaar – Oberhausen. De periode waar de capaciteit beperkt was, was langer dan in voorgaande jaren. NB: omdat het jaartotaal gedeeld is door 52 weken, wordt het effect van de omleidingen gedempt: in de weken met omleidingen is het drukker geweest in (bijvoorbeeld) Venlo dan het weektotaal in de tabel suggereert. En, omgekeerd, is het aantal treinen in weken zonder omleidingen 3^e spoor juist wat lager dan in deze tabel opgenomen.

Toelichting:

In 2016 heeft 87,1% van de reizigers sociale veiligheid met het cijfer zeven of hoger beoordeeld. In het Vervoerplan van NS wordt voor sociale veiligheid, net als voor diverse andere zorggebieden, het klantoordeel gebruikt. Het klantoordeel veiligheid geeft een percentage en niet een cijfer. Het klantoordeel is het gewogen gemiddelde van de klantoordelen overdag en ’s avonds in de trein en overdag en ’s avonds op stations.

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar grotendeels conform de verwachtingen zoals vermeld in de begroting. Er zijn geen grote afwijkingen of een noodzaak tot bijstelling aan het licht gekomen.

Dit kan o.a. worden afgeleid uit de scores op de indicator Reizigerspunctualiteit en Klantoordeel en het kengetal sociale veiligheid NS die allen een verbetering laten zien ten opzichte van het vorige jaar. Daarnaast laat de indicator Spoorveiligheid 2015 als een gemiddeld jaar zien. Weliswaar scoren de meeste risicodragers qua voortschrijdend gewogen gemiddelde (MWA) minder dan 2014, maar zijn ze lager dan de in Europees kader vastgestelde referentiewaarde per lidstaat (NRV). Alleen bij de risicodrager «Anderen» is het MWA van 2015 hoger dan de NRV. Dit is onder andere veroorzaakt door twee dodelijke ongevallen in 2015, waar dit in 2014 één dodelijk ongeval betrof.

Medio 2016 is de Kabinetsreactie Parlementaire Enquête Fyra naar de Kamer gestuurd. De regering heeft de aanbevelingen om te komen tot verbeteringen in het aanbod en betrouwbaarheid van het vervoer en het toezicht overgenomen. Ook is een onderzoek naar de ordening op het spoor gestart. Daarnaast is het besluit genomen van ProRail een publiekrechtelijke organisatie te maken. De belangrijkste reden voor deze omvorming is dat het kabinet beter wil sturen op ProRail en rechtstreeks aan de Kamer verantwoording over de prestaties van ProRail wil kunnen afleggen. Er is gekozen voor een publiekrechtelijke zbo met eigen rechtspersoonlijkheid, omdat dit geen gevolgen heeft voor de rechtspositie van het personeel en de vereiste onafhankelijkheid bij de uitvoering van de taken geborgd kan worden.

In 2016 is ten behoeve van de Begroting 2017 artikel 15 OV keten samengevoegd met artikel 16 Spoor tot een nieuw artikel 16 Openbaar Vervoer en Spoor. Dit in lijn met het IenM beleid waarin de reiziger en een optimale reis van deur tot deur centraal staat.

Verplichtingen (ad 1)

De hogere verplichtingen zijn met name veroorzaakt door het aangaan van meerjarige verplichtingen voor de tijdelijke subsidieregeling spoorgoederenvervoer voor bijzondere omleidingskosten (+ € 12,4 miljoen) en voor de eenmalige subsidiebijdrage aan de NS voor het nemen van extra maatregelen voor sociale veiligheid in de periode 2016 t/m 2018 (+ € 10,0 miljoen).

16.01 Spoor

16.01.01 Opdrachten (ad 2)

Opdrachten betreffen voornamelijk (onderzoeks) opdrachten voor adviezen en audit ter ondersteuning van de beheer- en vervoerconcessie, review IC-Direct (HSL) en railveiligheid. Daarnaast maakt de jaarlijkse vergoeding aan de Autoriteit Consument en Markt (ACM) onderdeel uit van deze middelen, welke een vergoeding is voor haar werk (het vervullen van toezichtstaken in het kader van de Spoorwegwet). De Vervoerkamer reguleert vooral de relatie tussen de beheerders en de gebruikers van het spoor.

De lagere realisatie komt voornamelijk door een budgetoverheveling bij najaarsnota 2016 van € 1,4 miljoen naar het Ministerie van Economische Zaken ten behoeve van de toezichtstaken die de ACM uitvoert.

16.01.02 Subsidies (ad 3)

De lagere realisatie op het instrument subsidies komt voornamelijk door lagere uitgaven voor de subsidieregeling GSM-Rail interferentie door een lager aantal subsidieaanvragen (– € 8,3 miljoen), uitgaven voor de tijdelijke subsidieregeling spoorgoederenvervoer voor bijzondere omleidingskosten (+ € 1,9 miljoen), extra maatregelen voor sociale veiligheid (+ € 2,3 miljoen) en het overboeken van het geraamde budget voor uitgaven ten behoeve van de uitvoering van de Complete Lijn Uitschakeling en de inzet van de 25kV Spanningstester (CLU+) naar het instrument bijdrage aan medeoverheden (– € 2,3 miljoen).

16.01.03 Bijdrage aan agentschappen

Aan het KNMI is een agentschapbijdrage verstrekt voor adviserende taken bij de besluitvorming van de inzet van een landelijk aangepaste dienstregeling bij extreem weer ten behoeve van het «in control» houden van de treindienst.

16.01.04 Bijdrage aan medeoverheden (ad 4)

De uitgaven zijn ten behoeve van de uitvoering van de Complete Lijn Uitschakeling en de inzet van de 25kV Spanningstester (CLU+) op basis van de bestuurlijke overeenkomst tussen de Staat en Veiligheidsregio’s. Het budget hiervoor was ten onrechte geraamd onder het instrument subsidies en is overgeboekt naar het instrument bijdragen aan medeoverheden.

16.01.05 Bijdrage aan internationale organisaties

Deze uitgave betreft de contributie 2016 voor de Organisation pour les Transports Internationaux Ferroviaires (OTIF).