Al tijdens de fase van de noodhulp is gestart met de wederopbouw van de Bovenwindse Eilanden. Deze wederopbouw zal jaren in beslag gaan nemen, waarbij de Caribische (ei)landen en Nederland intensief met elkaar samen zullen blijven werken. De Wereldbank is door Sint Maarten en Nederland gevraagd om de wederopbouw van Sint Maarten verder vorm te geven en te coördineren. Daarnaast hebben Nederland en Sint Maarten afspraken gemaakt over de randvoorwaarden voor de Nederlandse bijdrage aan de wederopbouw: het versterken van grenstoezicht en het instellen van een Integriteitskamer. In een separaat traject zijn ook plannen gemaakt om de schade op Saba en Sint Eustatius te herstellen.

Algemeen

Kinderrechten

Ook in de landen van het Koninkrijk zijn kinderrechten een belangrijk aandachtspunt. Om de samenwerking in het Koninkrijk ten aanzien van kinderrechten te verbeteren en kennisuitwisseling te stimuleren, is in maart 2017 de tweede opvoedconferentie georganiseerd door de Interlandelijke Taskforce Kinderrechten. Hierbij waren alle zes de (ei)landen aanwezig.

Geschillenregeling

Wisselkoers

De huidige euro/dollarkoers leidt tot druk op de uitgaven die worden gedaan in dollars of Antilliaanse guldens. In 2017 is het ontstane tekort opgevangen vanuit de wisselkoersreserve op de begroting van Koninkrijksrelaties.

Landen (Aruba, Sint Maarten, Curaçao)

Regionale samenwerking

In 2017 is nader verkend hoe de samenwerking in en rond het Koninkrijk verder vorm kan krijgen. Het gaat daarbij niet alleen om onderlinge samenwerking binnen het Koninkrijk, maar ook om het actief zoeken van samenwerking in de Caribische regio. Zo leveren de Europese Unie en regionale en internationale organisaties, een bijdrage aan de capaciteitsversterking van de instituties in de Caribische delen van het Koninkrijk, waardoor een hoger niveau van emancipatie en groei kan worden doorgemaakt.

Financieel toezicht

Alle landen van het Koninkrijk zijn verantwoordelijk voor duurzaam houdbare overheidsfinanciën. Het is daarmee van belang dat alle landen naar financiële soliditeit en de daarmee samenhangende kredietwaardigheid streven.

De financiële situatie van Sint Maarten blijft zorgelijk. In de eerste helft van 2017 stond de in 2015 in werking getreden aanwijzing centraal. Sint Maarten heeft in voldoende mate voldaan aan de eerste drie punten uit deze aanwijzing, zoals in het voorjaar geconcludeerd is door het College financieel toezicht (Cft). Daardoor kwam Sint Maarten weer in aanmerking voor het lenen via de lopende inschrijving van Nederland. In augustus heeft het Cft een positief advies gegeven over de lopende inschrijving ten behoeve van diverse projecten, waaronder de gevangenis en de belastingdienst. Na tijdige ontvangst van de ontwerpbegroting 2018 Sint Maarten, heeft het Cft om een verdere onderbouwing van diverse posten gevraagd. De financiële en economische situatie van Sint Maarten is door orkaan Irma ingrijpend veranderd. De gevolgen hiervan worden door middel van een begrotingswijziging voor 2017 verwerkt.

De financiële situatie van Aruba is in 2017 verder verslechterd ten opzichte van 2016. Het behalen van de in de Landsverordening tijdelijk financieel toezicht (LAft) opgenomen tekortnorm staat onder druk. Het College financieel toezicht van Aruba (CAft) heeft, mede door de kabinetswisseling, in 2017 geen ontwerpbegroting over het jaar 2018 ontvangen en heeft derhalve ook nog geen advies kunnen geven over deze ontwerpbegroting.

Tot slot heeft het Cft in het afgelopen jaar haar zorgen geuit over de verslechterende situatie op Curaçao. Risico’s met betrekking tot de verstrekte lening aan Insel Air, de uitputting van het schommelfonds en de stagnerende economie hebben druk gelegd op de begrotingsuitvoering.

In november heeft Curaçao een lening via de lopende inschrijving gekregen na positief advies van het Cft. Deze lening was ten behoeve van kapitaaluitgaven aan infrastructuur, verkaveling en bouwrijp maken van gronden en terreinen, onderhoud van schoolgebouwen en een nieuw ICT-systeem voor de belastingdienst.

Rechtshandhaving

De rechtshandhaving in de landen in het Caribisch deel van het Koninkrijk is in 2017 verder versterkt. De aanpak van ondermijning wordt met extra inzet van het Recherche Samenwerkingsteam, het Openbaar Ministerie en het Gemeenschappelijk Hof van Justitie voorgezet tot en met 2021. Dit biedt mogelijkheden om door te pakken op de eerste resultaten, die de afgelopen twee jaar zijn geboekt door het Team Bestrijding Ondermijning. Deze resultaten zijn ook onderstreept in de beleidsdoorlichting van artikel 1 «de waarborgfunctie» van Hoofdstuk IV Koninkrijksrelaties, die in november 2017 aan de Kamer is aangeboden.

Daarnaast is de rechtshandhaving in Aruba versterkt door de oprichting van het integraal afpakteam in Aruba, waarbij in de opstartfase ondersteuning vanuit Nederland is verleend. Het afpakteam confisqueert crimineel verkregen vermogen. De aanpak draait volledig op Arubaanse inzet en het afpakteam functioneert na één jaar met groot draagvlak bij de betrokken lokale diensten en de Arubaanse samenleving. In de wijken wordt zichtbaar gemaakt dat misdaad niet loont. Het woord «afpakteam» is inmiddels onderdeel geworden van het Papiaments.

De Voortgangscommissie Curaçao heeft in november 2016 aan de Tweede Kamer gemeld dat de uitvoering van de plannen van aanpak op Curaçao als voldoende afgerond kunnen worden beschouwd. Bij Ministerieel Overleg van 29 juni 2017 is het besluit genomen dat de taken van de voortgangscommissie per 1 juni 2017 zijn voltooid en de commissie derhalve geen werkzaamheden meer verricht. Desondanks blijft de Algemene Maatregel van Rijksbestuur (AMvRB) van kracht, omdat deze eveneens van toepassing is op de plannen van aanpak voor Sint Maarten, die nog niet zijn afgerond.

De afspraken tussen Nederland en Sint Maarten naar aanleiding van de wederopbouw hebben ertoe geleid dat het grenstoezicht in Sint Maarten en (onderdelen van) de rechtshandhaving onderdeel zullen zijn van de wederopbouwinspanningen. Naast de fysieke wederopbouw is voor de bewoners van Sint Maarten, maar ook voor het herstel van de toeristische sector, van groot belang dat het eiland veilig is. Daarnaast is de instelling van de Integriteitskamer een voorwaarde voor de wederopbouw. De landsverordening die deze Integriteitskamer regelt op basis van het protocol gesloten op 24 mei 2015 tussen Sint Maarten en Nederland, is op 18 december jl. gepubliceerd door Sint Maarten en is een belangrijk instrument voor de gezamenlijke aanpak van (vermeende) integriteitsschendingen en de versterking van rechtshandhaving in Sint Maarten.

Caribisch Nederland (Bonaire, St. Eustatius, Saba)

Follow up kabinetsreactie Spies

De kabinetsreactie op het rapport over de uitwerking van de nieuwe staatkundige structuur van Caribisch Nederland, «Vijf jaar verbonden: Bonaire, Sint Eustatius en Saba en Europees Nederland», is op 12 mei 2016 gepubliceerd (Tweede Kamer, vergaderjaar 2015–2016, 34 300 IV, nr. 59). Een belangrijk uitgangspunt van de kabinetsreactie was dat Nederland meer dan tot dan toe ruimte zou bieden voor differentiatie. Dit uitgangspunt is in de praktijk gebracht langs de lijnen van de samenwerking(perspectieven) die in de kabinetsreactie aan de orde kwamen, te weten sociaaleconomische ontwikkeling, het verbeteren van de collectieve voorzieningen en versterking van het lokaal bestuur. Zo heeft Saba in 2017 meer vrijheid gekregen in de besteding van financiële middelen, vanwege de deugdelijke financiële huishouding. Dit is onder meer bewerkstelligd door middelen uit de doeluitkering integrale middelen over te hevelen naar de vrij besteedbare middelen. Tevens heeft Saba op verzoek van het openbaar lichaam een bijdrage ontvangen gericht op bestuurlijke ontwikkeling. Daarnaast is vanuit de begroting van Koninkrijksrelaties gericht geïnvesteerd in verschillende sociaaleconomische initiatieven per eiland.

Sociaaleconomische ontwikkeling

In 2017 zijn op basis van het (verlengde) tijdelijk «Besluit bijzondere uitkeringen integrale BES middelen» projecten van de openbare lichamen ondersteund met de doelstelling om de leefbaarheid, re-integratie naar duurzaam betaald werk en het bevorderen van de maatschappelijke participatie te verbeteren voor de inwoners van Caribisch Nederland.

Financieel toezicht

Na afkeuring van de begroting 2017 van Sint Eustatius heeft het openbaar lichaam in augustus alsnog de gewijzigde vastgestelde begroting 2017 ingediend. Gezien de zorgelijke financiële situatie werd Voorafgaand Toezicht ingesteld voor de resterende maanden van het jaar. In december werd de begroting voor 2018 goedgekeurd en is besloten voor 2018 het Voorafgaand Toezicht voort te zetten.

Commissie van Wijzen

In 2017 heeft een Commissie van Wijzen onderzoek gedaan naar het functioneren van het openbaar lichaam Sint Eustatius. De uitkomsten van dit onderzoek zijn op 5 februari 2018 gelijktijdig met een kabinetsreactie naar de Kamer gezonden.

Beleidsdoorlichtingen Koninkrijksrelaties

Toelichting

Art. 1 Waarborgfunctie

De beleidsdoorlichting over artikel 1, «Waarborgfunctie» is op 17 november 2017 aan de Kamer aangeboden (Kamerstukstukken II 2017–2018 33 189 nr. 10).

Art. 4.1 Aruba, Curaçao en Sint Maarten en art 5 Schuldsanerings/lopende inschrijving/leningen

De beleidsdoorlichting over het voormalig artikel 2. Bevorderen autonomie koninkrijkspartners, is op 30 juni 2017 aan de Kamer aangeboden. (Kamerstukken II 2016–2017 33 189 nr. 6).

Voor de realisatie (hyperlinks) van beleidsdoorlichtingen en andere onderzoeken, zie de bijlage «Evaluatie en overig onderzoek».

Overzicht van risicoregelingen Koninkrijksrelaties

Er zijn in 2017 geen uitgaven gedaan op garanties. Voor verdere informatie wordt verwezen naar de toelichting bij de saldibalans, 13. Garantieverplichtingen.

Overzicht verstrekte risicoregelingen Koninkrijksrelaties

(bedragen x € 1.000)

Voor verdere informatie wordt verwezen naar de toelichting bij de saldibalans, 10. Extra-comptabele vorderingen, onderdeel b.