Gereedheid

In 2018 is intensief verder gewerkt aan het herstel van de gereedheid van de krijgsmacht. De gereedheid wordt gevormd door drie elementen: personele gereedheid, materiële gereedheid en geoefendheid. Op een aantal gebieden is voortgang geboekt maar de herstelinspanningen blijven onder druk staan door het omvangrijke beroep op de krijgsmacht, de schaarse (gevechts)ondersteuning en een dalend aantal militaire medewerkers.

Hoewel de instroom in absolute aantallen in 2018 hoger was dan voorgaande jaren en het burgerpersoneelsbestand nagenoeg is gevuld, is de algehele vulling gedaald. De procentuele vulling is in 2018 mede gedaald door een uitbreiding van de formatie met 3410 vacante functies. Het saldo voor militair personeel blijft achter en is zorgelijk. Door irreguliere uitstroom is de druk op de opleidingscapaciteit vergroot. Voldoende instructiecapaciteit is en blijft een belangrijke voorwaarde, maar dat blijkt in de praktijk vaak een risico. Het kost tijd en (operationele) capaciteit om nieuwe mensen op te leiden en in te werken. Naast kwantiteit heeft de uitstroom daarmee ook effect op de kwalitatieve vulling. Door te prioriteren, uit te besteden en personele capaciteit te verschuiven zijn de effecten zoveel mogelijk gemitigeerd.

In 2018 is verder gewerkt aan de uitvoering van het plan van aanpak Verbeteren Materiële Gereedheid. Mede hierdoor is de beschikbaarheid van reservedelen verder toegenomen. Daarnaast liggen verwervingstrajecten voor de aanschaf van nieuw materieel grotendeels op koers en zijn meerdere analyses uitgevoerd op bestaand materieel om de instandhouding te kunnen verbeteren. Aan de andere kant is een aantal belangrijke randvoorwaarden voor verbetering van de materiële gereedheid nog niet volledig toereikend, waaronder de personele bezetting, infrastructuur en beschikbaarheid van opleidingen. Ook zorgde verouderd materieel voor meer klachten en hierdoor voor meer onvoorzien onderhoud. Als gevolg hiervan laat de materiële gereedheid in 2018 een grillig verloop zien. Het verbeteren van de materiële gereedheid kost tijd en kan pas een structureel stijgende lijn laten zien als de noodzakelijke randvoorwaarden afdoende ingevuld zijn.

Na een tijd waarin de voorraden zeer beperkt waren, heeft Defensie in 2018 stappen gezet om in eerste instantie de voorraden voor de tweede hoofdtaak op niveau te brengen. Vanwege de voorraadtekorten en financiële schaarste vanuit het verleden was ook veel achterstand weg te werken. Dit na-ijlen van achterstanden werkt tot op de dag van vandaag door in nagenoeg alle assortimenten. De voorraden beslaan een breed scala aan artikelen, verdeeld in acht operationele assortimenten: munitie, bedrijfs- en brandstoffen, operationele infrastructuur, geneeskundige verbruiksartikelen, operationele rantsoenen, disposables (artikelen voor eenmalig gebruik), reservedelen voor operationeel optreden, alsmede kleding en uitrusting.

In 2018 is door deelname aan verschillende oefeningen van zowel CZSK, CLAS, CLSK en de KMar verder gewerkt aan het herstel van de geoefendheid. Daarnaast is voor het eerst sinds jaren specifiek geoefend voor het optreden in een grootschalig conflict en bij hogere dreigingsscenario’s. Alle krijgsmachtdelen hebben hiertoe eind 2018 joint (gezamenlijk) en combined (in internationaal verband) met 2.200 militairen, vier schepen, een helikopter, een tankvliegtuig en honderden gevechts- en transportvoertuigen deelgenomen aan de oefening Trident Juncture. Door deelname aan deze internationale NAVO oefening heeft Defensie haar mogelijke inzet voor Snel Inzetbare Capaciteiten (SIC) verder verbeterd wat bijdraagt aan de juiste focus op de eerste hoofdtaak. De resultaten van Trident Juncture zijn merkbaar in een toename van de getraindheid van de eenheden. Deze oefening met strategische verplaatsingen van zowel personeel, materieel als voorraden en het oefenen in realistische tijd- en ruimtefactoren benadert een echte operatie. Daarnaast heeft Trident Juncture voor positieve reacties gezorgd, onder andere vanuit de NAVO, en draagt het bij aan het moreel en vertrouwen in Defensie.

Hiernaast heeft Nederland in het kader van de tweede hoofdtaak voor het eerste semester van 2018 standby gestaan voor een combined European Battle Group (EUBG). De EUBG 2018 is gezamenlijk uitgevoerd met België, Luxemburg en Oostenrijk en bestond uit ongeveer 2.500 militairen, het grootste gedeelte werd geleverd door de 13 Lichte Brigade van het CLAS.

Missies en inzet voor nationale veiligheid

Strijd tegen Islamitische Staat (ISIS)

Nederland stelde in 2018 ongeveer 400 militairen beschikbaar voor de strijd tegen ISIS. Onder andere voor de training en Advise & Assist van Iraakse strijdkrachten, inclusief de Koerdische Peshmerga. Wegens een verandering in de trainingsbehoeften in Noord-Irak is in 2018 de Nederlandse Special Operations Froces (SOF-) bijdrage aldaar teruggetrokken. Tevens werden in 2018 voor de duur van een jaar vier Nederlandse F-16’s ingezet in de strijd tegen ISIS. Daarnaast voorzag Nederland met een Target Support Cell (TSC) en een Processing Exploitation and Dissemination (PED) capaciteit in een behoefte binnen het doelontwikkelingsproces dat vooraf gaat aan luchtaanvallen van de Anti-ISIS coalitie. Ook was er sinds januari een Nederlands chirurgisch team ontplooid in een ziekenhuis geleid door de Verenigde Staten in West-Irak. Deze bijdrage was voorzien voor een jaar en is medio januari 2019 beëindigd.

MINUSMA

Nederland droeg in 2018 met ongeveer 250 militairen bij aan de VN-missie in Mali, MINUSMA. Het kabinet heeft in 2018 besloten om de Nederlandse bijdrage grotendeels te beëindigen per 1 mei 2019. Twee tot drie stafofficieren zullen tot eind 2021 in de missie actief blijven.

Resolute Support

Nederland heeft in 2018, op verzoek van de NAVO en de Afghaanse regering, de bijdrage aan Resolute Support, de NAVO-missie in Afghanistan, geïntensiveerd van ongeveer 100 tot ongeveer 160 personen en het mandaat verlengd tot en met 31 december 2021. De intensivering betreft een gezamenlijk met Duitsland op te richten team van special operating forces (SOF)-adviseurs en ondersteunende troepen ten behoeve van de training, advisering en begeleiding van Afghan Special Security Forces (ASSF).

Frontex

De Koninklijke Marechaussee (KMar) heeft in 2018 een bijdrage geleverd aan Frontex, het Europees agentschap voor grens- en kustwacht. De KMar stelde in 2018 ook een bijdrage gereed aan de Rapid Reaction Pool, die bij zeer urgente situaties wordt ingezet om illegale migratie tegen te gaan en leverde de KMar personeel en materieel aan reguliere Frontex operaties.

Enhanced Forward Presence

In het kader van geloofwaardige afschrikking heeft de NAVO tijdens voorgaande toppen in Wales (2014) en Warschau (2016) besloten tot de ontplooiing van een vooruitgeschoven NAVO-aanwezigheid in de Baltische staten en Polen, als geruststellende maatregel voor deze landen en ter afschrikking van Rusland.

In 2018 leverde Nederland een gemechaniseerde infanteriecompagnie (ruim 200 militairen), inclusief ondersteuning, aan de multinationale battlegroup in Litouwen. Evenals in 2017 leverde Nederland tevens experts op het gebied van strategische communicatie en cyberveiligheid. Ook leverde Nederland stafmedewerkers voor de bataljonsstaf van de battlegroup.

Kleine bijdragen

In 2018 leverde Nederland een aantal kleine bijdragen aan missies in Afrika en het Midden-Oosten, waaronder United Nations Mission in South Sudan (UNMISS), UN Disengagement Observer Force (UNDOF), European Training Mission (EUTM) Mali en EUTM Somalië. Nederland heeft de bijdrage aan EUTM Somalië met ingang van 1 april 2018 beëindigd. De overige kleine bedragen zijn zichtbaar in de Kamerbrief. Een tussentijdse evaluatie van de Nederlandse bijdrage aan operaties en missies 2018 die tegelijkertijd met het jaarverslag uitkomt.

Nationaal

Ook in 2018 heeft Defensie een bijdrage geleverd aan de nationale veiligheid. De Marechaussee heeft nationale politietaken uitgevoerd en Defensie heeft ondersteuning verleend aan de civiele autoriteiten, zowel in Nederland als in het Caribisch deel van het Koninkrijk, in de vorm van militaire bijstand en steunverlening. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan de inzet van searchcapaciteit ten behoeve van justitiële onderzoeken, duikassistentie ter bescherming van havens, aan de inzet van blushelikopters bij natuurbranden tijdens het droogteseizoen en aan de ruiming van (geïmproviseerde) explosieven. Daarnaast heeft de Luchtmacht het Nederlandse luchtruim met jachtvliegtuigen beveiligd.

Overzicht van risicoregelingen

Per 31 december 2018 is er één openstaande garantie. Het betreft een overeenkomst met de Vereniging Verbond van Verzekeraars over de verzekerbaarheid van personeel. De looptijd is onbepaald en er is geen gegarandeerd bedrag vastgesteld. De overeenkomst regelt de verhouding tussen het Ministerie van Defensie en de Vereniging met als doel de belemmeringen die defensieambtenaren in het maatschappelijk verkeer ondervinden als gevolg van uitsluitingsclausules bij levensverzekeringen, gekoppeld aan de financiering van een woning, weg te nemen. In 2018 zijn er geen aanspraken geweest.