Het onderwerp ‘Toepassing van artikel 3.1 van de Comptabiliteitswet 2016’ (CW 3.1) is focusonderwerp voor de verantwoording over 2020. CW 3.1 bepaalt dat voorstellen, voornemens en toezeggingen een toelichting moeten bevatten waarin wordt ingegaan op de nagestreefde doelstellingen, doeltreffendheid, doelmatigheid, beleidsinstrumenten die worden ingezet en financiële gevolgen. Bij voorstellen die tot een substantiële beleidswijziging leiden is ook een evaluatieparagraaf vereist conform de motie Van Weyenberg en Dijkgraaf (Kamerstukken II 2016/17, 34 725, nr. 8).

Pilot naar vergroten vindbaarheid CW 3.1

In het kader van de Operatie Inzicht in Kwaliteit vond in de periode 1 juni 2020 tot 12 februari 2021 een pilot plaats waarbij Kamerbrieven of voorstellen over nieuw of gewijzigd beleid met significante financiële gevolgen dienden te worden voorzien van een afzonderlijke bijlage waarin de verplichte aspecten van CW 3.1 worden toegelicht (Kamerstukken II 2019/20, 31 865, nr. 168). Voorts dienden voorstellen voor wet- of regelgeving voorzien te worden van herkenbare kopjes in de memorie of nota van toelichting die corresponderen met de onderdelen van CW 3.1. Aanleiding voor deze pilot vormde onder meer een onderzoek van de rapporteurs voor de Operatie Inzicht in Kwaliteit, Sneller en Snels, waarin werd aanbevolen om de vindbaarheid van toelichtingen te vergroten zodat de dialoog hierover met de Tweede Kamer kan worden verbeterd (Kamerstukken II, 2018/19, 31 865, nr. 152).

Bij SZW liepen beleidsvoorstellen met significante financiële gevolgen (meer dan € 20 miljoen in enig jaar) die tussen 1 juli 2020 en 12 februari 2021 naar de Tweede Kamer zijn verzonden mee in de pilot. In totaal waren dit zeven trajecten (zie tabel). De eerste zes trajecten zijn voorzien van een CW 3.1-bijlage. Alhoewel deze trajecten eigenlijk voorstellen voor wet- of regelgeving betroffen is toch gekozen voor een bijlage, omdat het eerste traject een hoofdlijnenbrief betrof en de andere vijf trajecten al in een vergevorderd stadium waren ten tijde van de aankondiging van de pilot. Voor het laatste traject ‘Verhogen WKB vanaf derde kind’ is gewerkt met kopjes in de nota van toelichting.

Toepassing en naleving CW 3.1 bij SZW

Op basis van alleen deze pilot is het moeilijk vast te stellen in hoeverre het opstellen van een afzonderlijke bijlage de toepassing en naleving van CW 3.1 heeft verbeterd. Bij SZW waren veel trajecten al in een vergevorderd stadium ten tijde van de aankondiging van de pilot. CW 3.1 is na de start van de pilot dan ook niet op een wezenlijk andere manier toegepast dan daarvoor, maar er is door middel van de pilot wel extra aandacht gekomen voor het expliciet maken van deze onderbouwing en is daardoor ook vindbaarder aan de Tweede Kamer aangeboden.

Het Ministerie van Financiën voert periodiek halfjaarlijkse rijksbrede monitors uit over de naleving van CW 3.1. van de voorstellen met significante financiële gevolgen. Met naleving wordt bedoeld het aanwezig zijn van een toelichting in voorstellen aan de Tweede Kamer op de elementen van CW 3.1 en de evaluatieparagraaf. Voor het hele jaar 2020 is er door het Ministerie van Financiën in het kader van het focusonderwerp gekozen om een steekproef te nemen van alle voorstellen die naar de Tweede Kamer zijn gegaan en deze te beoordelen op de naleving van CW 3.1. Op basis van deze monitor over 2020 kan wel een algemeen beeld gegeven worden van de naleving van de onderbouwing bij SZW4, namelijk: in alle gevallen was er een toelichting op de doelen, de gekozen beleidsinstrumenten en de nagestreefde doeltreffendheid aanwezig; indien van toepassing was er in bijna alle gevallen ook een toelichting op de financiële gevolgen aanwezig; bij de helft van de voorstellen was geen toelichting opgenomen over de nagstreefde doelmatigheid; ten slotte, wat betreft de evaluatieparagaaf, ontbrak hierin nog vaak een evaluatieplan. Dat laatste volgt vaak wel in een later stadium.

Monitoren en evalueren van coronamaatregelen

Vanwege de politieke en maatschappelijke druk om snel sociaaleconomische steunpakketten op te tuigen om de economische schade van de coronamaatregelen te beperken, in combinatie met beperkte ambtelijke capaciteit, is voor de corona-gerelateerde voorstellen van SZW geen CW 3.1-bijlage meegestuurd.

Uiteraard worden de verschillende steunmaatregelen van SZW wel gemonitord en geëvalueerd. Op 18 december is de Tweede Kamer door de Ministers van Financiën, EZK en SZW geïnformeerd over de beoogde evaluatie-aanpak van de budgettair meest omvangrijke sociaaleconomische steunpakketten op het terrein van Financiën, EZK en SZW (Kamerstukken II 2020/21, 35 420, nr. 227).  Daarin staat beschreven dat de evaluaties van de steunmaatregelen NOW en Tozo vooralsnog zijn voorzien voor 2023. In de tussentijd worden de verschillende steunpakketten gemonitord en wordt de Tweede Kamer periodiek geïnformeerd over het gebruik van deze maatregelen.