Een goede kwaliteit van de leefomgeving.

Het beleid is gericht op de realisatie van een veilige, gezonde en aantrekkelijke woon- en leefomgeving en een efficiënt gebruik van onze ruimte, nu en in de toekomst. Daarnaast werkt het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) aan een stelsel van omgevingsrecht, waarmee overheden, burgers en bedrijven gezamenlijk kunnen werken aan een goede omgevingskwaliteit.

Regisseren

Inwerkingstredingsdatum Omgevingswet

Eind mei 2021 is - samen met de interbestuurlijke partners VNG, IPO en Unie van Waterschappen - besloten de inwerkingtreding van de Omgevingswet uit te stellen naar 1 juli 2022 (Kamerstukken II 2020/21, 33118, nr. 190), omdat er meer tijd nodig is om het Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO) opgeleverd, ingeregeld en stabiel werkend te krijgen. Inmiddels is duidelijk dat ook de datum van 1 juli 2022 niet gehaald zal worden. De nieuwe datum van inwerkingtreding is, in overeenstemming met de bestuurlijke partners, bepaald op 1 januari 2023 (Kamerstukken II 2021/22, 33118, nr. 220). Dit mede naar aanleiding van het advies van het Adviescollege ICT.

Er gaat al veel goed met de invoering van de Omgevingswet, zoals de vergunningverlening die goed functioneert. Daarnaast zijn bijna alle gemeenten, provincies en waterschappen inmiddels aangesloten op het nieuwe systeem, waarmee inmiddels veel wordt geoefend. Er zijn echter verschillende onzekerheden bij de zogeheten planketen waar gemeenten, provincies en waterschappen met plansoftware nieuwe omgevingsplannen kunnen publiceren.

Om de Omgevingswet op een verantwoorde manier in te voeren, is niet langer vastgehouden aan de invoeringsdatum van 1 juli 2022. Het is immers belangrijk dat de dienstverlening aan inwoners en bedrijven niet in het geding komt en dat gebiedsontwikkeling ongehinderd doorgang kan hebben. Daarbij is van belang dat er voldoende tijd is voor de uitvoeringspraktijk en de eindgebruikers (burgers en bedrijven) om de inhoud van het stelsel te beproeven en ermee te oefenen. 

Zoals in de laatste voortgangsbrief van december 2021 (Kamerstukken II 2020/21, 33118, nr. 209) is beschreven, is in 2021 fors geïnvesteerd op de beschikbaarheid en de stabiliteit van het DSO en zijn de eerste aanpassingen gedaan om de verwerking van grote geometrische bestanden via het DSO te verbeteren. Dit geldt ook voor de Viewer van het DSO. Met softwareleveranciers en bevoegd gezagen is hard gewerkt om de lokale systemen aan te passen en de aansluitingen met de landelijke voorziening tot stand te brengen. De stand van zaken in de aantallen aangesloten bevoegde gezagen wordt wekelijks gepubliceerd op de website Aan de slag met de omgevingswet en wordt maandelijks via de aansluitmonitor aan beide Kamers gemeld.

Afgelopen jaar zijn bevoegd gezagen begonnen met oefenen en inregelen of maken ze plannen om daarmee te starten. Het oefenen is van groot belang zodat - voorafgaand aan inwerkingtreding - alle partijen leren hoe ze met de Omgevingswet en het digitale stelsel om moeten gaan.

Nationale Omgevingsvisie

In september 2020 is de NOVI afgerond en na behandeling in de Eerste en Tweede Kamer is deze vastgesteld (stcrt 2020, 48104). Hiermee is de NOVI de geldende Rijksvisie, die richting geeft op inrichting van de fysieke leefomgeving. Samen met de NOVI is de uitvoeringsagenda gepubliceerd. Deze geeft handelingsperspectief over hoe de ambities in de NOVI uitgevoerd kunnen worden, bijvoorbeeld via omgevingsagenda’s, NOVI-gebieden, verstedelijkingsstrategieën, (nationale) programma’s, wetgeving of financiële instrumenten. Zo is in 2021 gestart met de gezamenlijke uitwerking (Rijk-regio) van acht NOVI-gebieden waar de opgaven en/of de samenhang tussen de opgaven dusdanig complex en urgent is dat een extra impuls voor de aanpak noodzakelijk is om tot duurzame samenhangende ruimtelijke keuzes te komen. Ook zijn in 2021 de bestaande gebiedsagenda’s omgebouwd tot bredere omgevingsagenda’s. Hierbij is door provincies, gemeenten, waterschappen en het Rijk samen bepaald welke opgaven in het gebied aandacht en uitwerking vragen. In maart 2021 is de eerste jaarlijkse NOVI-conferentie met alle betrokken partijen georganiseerd.

Uitgaven

5.1 Ruimtelijke ordening

Subsidies

Programma Ruimtelijk Ontwerp

Het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp 2021-2024 is onder andere gericht op het stimuleren van de inzet van ontwerp bij lokale en regionale inrichtingsopgaven. Het programma biedt de mogelijkheid voor cofinanciering bij een samenhangende en vernieuwende aanpak van urgente maatschappelijke opgaven in de fysieke leefomgeving. Juist op de regionale en lokale schaal kunnen nieuwe breed gedragen initiatieven een innovatieve aanpak ontwikkelen. Het stimuleringsprogramma is gericht op lokale en regionale overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en collectieven van burgers die samen met ontwerpers aan de slag willen.

De Ministeries van BZK en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) hebben het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie (SCI) gevraagd een vierjarig stimuleringsprogramma op te zetten. Het stimuleringsprogramma werkt met het instrument open oproep (tender). Jaarlijks starten twee open oproepen, elk gericht op een ander actueel thema. Elke open oproep biedt tevens een platform voor kennisdeling en het zichtbaar maken van de resultaten. Zo zijn de resultaten en inzichten ook elders bruikbaar. In 2021 is het SCI twee open oproepen gestart: ‘Anders Werken aan Wonen’ en ‘Prachtige Productielandschappen’. Bij eerste suppletoire begroting is € 1,2 mln. overgeboekt naar OCW voor de uitvoering van dit programma.

Basisregistraties

Aan de stichting Geonovum is een subsidie verleend voor het basisprogramma voor het ontwikkelen en beheren van de geo-standaarden, kennisoverdracht en advisering over geo-informatie en geo-informatie-infrastructuur. Bij eerste suppletoire begroting zijn middelen gerealloceerd om deze op het juiste instrument te verantwoorden.

Ruimtelijk Instrumentarium (diversen)

In 2021 is een subsidie verstrekt aan Architecture Workroom Brussels dat uitvoering geeft aan het Delta Atelier. Het Delta Atelier is een kennis- en actieplatform van gelijkwaardige partners waarin nu al meer dan 50 ontwerpers, overheden, burgerinitiatieven en lokale organisaties samenkomen en op innovatieve manieren werken aan de verduurzaming van de stadslandschappen in onze gezamenlijke delta.

Basisregistratie Ondergrond

Het betreft hier een subsidie aan BIJ12 voor het aansluiten van het landelijk register grondwater en een subsidie aan de Unie van Waterschappen voor het ontwikkelen, implementeren en aansluiten van standaarden voor de basisregsitratie ondergrond.

Opdrachten

Programma Ruimtelijk Ontwerp

Het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp 2021-2024 (‘Ontwerp verbindt’) vormt het beleidskader voor BZK en OCW om de inzet van ruimtelijk ontwerp voor urgente maatschappelijke vraagstukken te verbreden en te versterken. Ruimtelijk ontwerp is een noodzakelijk instrument om te komen tot een integrale, gebiedsgerichte aanpak van vraagstukken in de fysieke leefomgeving en voor het behoud van een goede omgevingskwaliteit. Ontwerp zorgt voor creativiteit, bundeling van initiatieven en vergroot de kans op realisatie. Het Actieprogramma is gekoppeld aan de uitwerking van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Het programma ondersteunt de inzet van het ruimtelijk ontwerp bij de NOVI-opgaven op nationaal, regionaal en lokaal schaalniveau.

In 2021 is het budget ingezet voor de uitvoering van het actieprogramma gericht op onder meer de opzet en start van learning communities, inhoudelijke netwerkbijeenkomsten en een onderzoek naar de inzet van (rijks)instrumenten voor de versterking van competenties bij opdrachtgevers en ontwerpers. Er is een start gemaakt met de Ontwerpagenda en in samenwerking met Agenda is een ontwerploket opgezet. Daarnaast is ontwerpend onderzoek ingezet op de thema’s energietransitie en circulaire economie, verstedelijking, vitaliteit van binnensteden in de grote steden en klimaatadaptatie. Het programma is tevens partner in de City Deal Openbare Ruimte. Het programma Ruimtelijk Ontwerp verzorgt de interdepartementale coördinatie voor het College van Rijksadvieurs. De realisatie viel in 2021 lager uit doordat onder meer middelen bij tweede suppletoire begroting zijn gerealloceerd om deze op het juiste instrument te verantwoorden.

Basisregistratie Ondergrond (BRO)

Dit betreft middelen die gebruikt zijn voor het uitbesteden van beleidsadviezen, praktijkvoorbeelden en onderzoeksopdrachten op het terrein van de Basisregistratie- Ondergrond (BRO). De middelen zijn bij eerste suppletoire begroting overgeheveld om op het juiste instrument te verantwoorden.

Gebiedsontwikkeling

In het kader van gebiedsontwikkeling zijn in 2021 beleidsinhoudelijke onderzoeksopdrachten en evaluaties aan derden uitbesteed op het gebied van effecten van keuzes voor de leefomgeving bij de uitvoering van het Klimaatakkoord en de RES. Daarnaast zijn in 2021 voor zeven stedelijke regio’s verstedelijkingsstrategieën opgesteld, namelijk Metropool Regio Amsterdam, de regio Utrecht en de Zuidelijke Randstad, Groningen-Assen, Zwolle, Arnhem-Nijmegen-Foodvalley, Stedelijk Brabant. Ook zijn er in 2021 bijdragen verstrekt aan de gebiedsgerichte bereikbaarheidsprogramma’s in een aantal van deze gebieden. Bij eerste suppletoirebegroting zijn de middelen in het juiste kasritme geplaatst. Bij tweede suppletoire begroting zijn de middelen gerealloceerd om op het juiste instrument te verantwoorden.

Geoinformatie

Er is een bedrag uitgegeven aan de procesbegeleiding van een verkenning op het gebeid van Geoinformatie.

Ruimtegebruik bodem

Het budget voor Ruimtegebruik Bodem is bij eerste suppletoire begroting gerealloceerd.

Ruimtelijk instrumentarium (diversen)

Wind op zee

Het budget voor Wind op zee is bij eerste suppletoire begroting gerealloceerd.

Bijdrage aan ZBO's/ RWT's

Kadaster (basisregistraties)

Dit betreft een structurele bijdrage aan het Kadaster. De bijdrage is bestemd voor beheer en ontwikkeling van de landelijke voorzieningen van basisregistraties in het geo-informatiedomein en in enkele gevallen ook voor het actueel houden van de inhoud (als bronhouder). Tevens gaat het om beheer en ontwikkeling van de gezamenlijke verstrekkingsvoorziening voor geo-informatie Publieke Dienstverlening op de Kaart (PDOK), het Nationaal Geo-Register (NGR) in relatie tot de Europese richtlijn INSPIRE en de beheerkosten van het landelijke online portaal voor ruimtelijke plannen.

Geo-informatie

In het kader van ontwikkeling van de geo-basisregistraties en andere standaardisatie in het geo-domein zijn bijdragen verstrekt aan onder andere Geonovum en ICTU. Deze betreffen beheer en ontwikkeling van standaarden, begeleiding van de Europese richtlijn Inspire en de ontwikkeling van een visie op doorontwikkeling van de Geo-basisregistraties. Bij tweede suppletoire begroting is een bedrag gerealloceerd voor een bijdrage aan de ICTU voor het programma Doorontwikkeling in Samenhang Geo basisregistraties. Bij Slotwet 2021 is gerealloceerd om de bevoorschotting aan Geonovum voor de opdracht 2022 op de juiste regeling in de begroting te kunnen verantwoorden.

Basisregistratie Ondergrond (BRO)

Voor het programma BRO zijn er bijdragen verstrekt aan Geonovum, ICTU en Kadaster. Geonovum en het Kadaster zijn verantwoordelijk voor de standaardisatie, validatie en visualsatie van de data. ICTU verzorgde de ondersteuning van de implementatie.

In 2021 is er een bijdrage verstrekt aan het Waterschapshuis voor het leveren van beeldmateriaal en een bijdrage aan het CBS voor het verstrekken van ruimtelijke statistieken.

Bijdrage aan medeoverheden

Diverse projecten ruimtelijke kwaliteit

Projecten Budget Investeringen Ruimtelijke Kwaliteit (BIRK)

De gemeente Breda heeft in 2010 in het kader van Birk een bijdrage ontvangen. De bijdrage was bestemd voor kwaliteitsinrichting van de openbare ruimte in de directe omgeving van het nieuwe HSL station. In 2021 heeft de laatste betaling plaats gevonden.

Projecten Bestaand Rotterdams Gebied (BRG)

De oplevering van het het programma BRG is in verband met Corona een jaar uitgesteld. De financiële middelen zijn gerealloceerd bij eerste suppletoire begroting.

Projectnota Ruimte

Het budget is een extra impuls voor de versterking van de economische concurrentiepositie, krachtige steden en platteland, borging belangrijke ruimtelijke waarden en borging van veiligheid. Alle projecten zouden voor 1 januari 2021 gerealiseerd zijn. Vanwege de coronacrisis hebben enkele projecten vertraging opgelopen. Rijk en regio hebben gezamenlijk besloten de looptijd van BRG te verlengen tot en met 1 januari 2022 op basis van een wijzigingsovereenkomst. 

Gebiedsontwikkeling

De gemeente Vlissingen heeft een bijdrage van € 15 mln. ontvangen voor het project Kenniswerf Vlissingen. Met de beschikbaar gestelde middelen zal ruimte gecreëerd worden voor het vestigen van nieuwe bedrijvigheid, ontwikkel-, test- en demofaciliteiten, starters, scale-ups en R&D afdelingen. Hiermee wordt tevens het vestigingsklimaat positief beïnvloed en ontstaat ruimte voor een campus met internationale uitstraling en aantrekkingskracht. Bij tweede suppletoire begroting is gerealloceerd voor de bijdrage aan regionale overheden voor het ondersteunen van verstedelijkingsstrategieën.

Ruimtelijk Ontwerp

Het waterschap Limburg heeft een bijdrage ontvangen voor het project «beeld op de rivier» , dat is gericht op een samenhangende visie op het rivierengebied.

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

ESPON

Bij tweede suppletoire begroting zijn middelen gerealloceerd voor een betaling van contributie aan de het Europese programma European Spatial Planning Observation Network (ESPON).

Bijdrage aan agentschappen

RVB

Het Rijksvastgoedbedrijf ontvangt een bijdrage voor het slimmer gebruik maken van Rijksvastgoed in het licht van maatschappelijke opgaven, zoals op het gebied van de energietransitie. Bij eerste suppletoire begroting is € 1 mln. gerealloceerd voor de jaarlijkse bijdrage aan College van Rijksadviseurs .

RIVM

Het RIVM heeft een bijdrage ontvangen voor het expertisecentrum Windenergie.

RWS (leefomgeving)

Rijkswaterstaat (RWS) ontvangt een bijdrage voor diverse beleidsondersteunende en adviserende activiteiten in het domein van de fysieke leefomgeving, waaronder beheer en exploitatie van het Omgevingsloket-online (OLO). Bij eerste suppletoire begroting zijn er middelen gerealloceerd om op het juiste instrument te verantwoorden.

Basisregistratie Ondergrond (BRO)

RWS heeft in 2021 een bijdrage ontvangen voor de beleidsondersteunende en adviserende activiteiten in het kader van de Basisregistraties ondergrond.

Bijdrage aan (andere) begrotingsstukken

Infrastructuur en Waterstaat (H12)

Dit betreft een overboeking aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) voor de licenties voor het geografisch informatiesysteem.

5.2 Omgevingswet

Subsidies(regelingen)

Eenvoudig Beter

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Unie van Waterschappen (UvW) ontvangen subsidie om de gemeenten en waterschappen te ondersteunen bij het implementeren van en het werken met de Omgevingswet.

Bij tweede suppletoire begroting is € 23 mln. beschikbaar gesteld voor de extra kosten van de implementatie - door het verschuiven van de inwerkingtreding van de Omgevingswet - voor de koepels van gemeenten, provincies en waterschappen en voor de rijkspartijen die de Omgevingswet invoeren. De middelen worden door de koepels ingezet als stimulans voor een goede en tijdige invoering van de wet en aan maatregelen die de implementatie van de wet extra ondersteunen. Het geld komt ten goede aan de bevoegd gezagen die de Omgevingswet moeten invoeren.

Opdrachten

Eenvoudig Beter

Het betreft een aantal kleinere opdrachten, waaronder onderzoeksopdrachten en advisering over het fysieke domein. Deze opdrachten hebben bijgedragen aan de producten die zijn opgeleverd of nog worden opgeleverd binnen het stelsel van Omgevingswet.

Aan de Slag

Het opdrachtenbudget is besteed aan diverse onderzoeksopdrachten, beleidsadviezen en communicatiemiddelen en -producten, zodat betrokken partijen en organisaties kunnen werken met het nieuwe digitale stelsel Omgevingswet. Voor diverse doelgroepen, zoals beleidsmedewerkers van de bevoegd gezagen, softwareleveranciers, communicatieadviseurs en bestuurders zijn bijeenkomsten georganiseerd ter voorbereiding op het leren werken met de Omgevingswet. Vanwege de COVID-maatregelen vonden deze vooral digitaal plaats. Bij eerste suppletoire begroting heeft er een reallocatie naar plaatsgevonden om de uitgaven op het juiste instrument te verantwoorden.

Service Team Rijk

Bij tweede suppletoire begroting is vanuit het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) een bijdrage ontvangen voor het Serviceteam Rijk (STR). Het STR digitaliseert de rijksregelgeving onder de Omgevingswet voor de zes departementen die regelgeving hebben in het Omgevingswetdomein. In 2021 zijn de laatste aanvullingsregelingen en verschillende wijzigingssporen bekendgemaakt. Ook is in 2021 een belangrijk deel van de ontwikkeling van toepasbare regels afgerond.

Bijdrage aan ZBO's/ RWT's

Kadaster

Het betreft hier de bijdrage voor de activiteiten die het Kadaster uitvoert in het kader van het afbouwen, implementeren, beheer en doorontwikkeling van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Samen met een aantal ontwikkelpartners, Rijkswaterstaat, KOOP, Geonovum en Kadaster, werkt het Ministerie van BZK aan het DSO. Elke ontwikkelpartner zet daarvoor expertise in. Bij tweede suppletoire begroting zijn onder meer middelen gerealloceerd binnen het instrument voor Geonovum om deze op de juiste regeling te verantwoorden.

Geonovum

Het betreft hier de bijdrage voor de activiteiten die Geonovum uitvoert in het kader van de ontwikkeling, implementatie en het beheer van het DSO. Bij eerste en tweede suppletoire begrotingen zijn middelen gerealloceerd om deze op de juiste regeling te verantwoorden.

ICTU

Het betreft hier de bijdrage voor de activiteiten die ICTU uitvoert in het kader van de monitor op de implementatie van het DSO. Hiermee wordt beoogd te monitoren in hoeverre betrokken partijen en organisaties in staat zijn om te kunnen werken met het DSO.

Aan de Slag

Dit betreft de nabetaling bijdrage 2020 aan VNG voor het uitvoeren van activiteiten in het kader van de ontwikkeling van het DSO en het leveren van invoeringsondersteuning voor de stelselwijziging. Hiervoor zijn bij eerste suppletoire begroting middelen gerealloceerd.

Diverse bijdragen

Er zijn diverse opdrachten verstrekt aan IPO en VNG voor diverse onderzoeken naar de financiële effecten van de Omgevingswet voor de medeoverheden. Hiervoor zijn bij eerste suppletoire begroting middelen gerealloceerd.

Bijdrage aan Medeoverheden

Aan de Slag

Dit betreft onderzoeken naar de financiële effecten van de inwerkingtreding van de Omgevingswet.

Eenvoudig Beter

Het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de VNG hebben bijdragen ontvangen voor een aantal onderzoeken met als doel om de financiële effecten van de Omgevingswet voor de medeoverheden te onderzoeken.

Bijdrage aan agentschappen

RWS (Eenvoudig Beter)

Voor ondersteuning bij de invoering van het stelsel van de Omgevingswet ontvangt RWS een bijdrage. Inzet van deze expertise is een continuering van hetgeen gebruikelijk was bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Er zijn in 2021 diverse opdrachten verleend aan RWS voor het digitaliseren van de regelgeving. Om de middelen op de juiste regeling te verantwoorden is bij eerste suppletoire begroting binnen het instrument gerealloceerd naar de regeling Aan de Slag.

Aan de Slag

Dit betreft de bijdrage voor de activiteiten die Rijkswaterstaat (RWS) uitvoert in het kader van de ontwikkeling van het DSO, de ontwikkeling van het Informatiepunt en het leveren van invoeringsondersteuning voor de stelselwijziging. Samen met ontwikkelpartner RWS werkt het ministerie van BZK aan de afbouw, ontwikkeling en implementatie van het DSO. Om de bijdrage aan Rijkswaterstaat op het juiste instrument te verantwoorden zijn bij eerste en tweede suppletoire begrotingen middelen gerealloceerd.

Diverse agentschappen

Dit betreft een bijdrage aan het Kennis- en Exploitatiecentrum Officiële Overheidspublicaties (KOOP) voor de ontwikkeling van een database voor de Crisis- en Herstelwet.

Ontvangsten

Ruimtelijke Ordening

Voor de basisregistraties is de jaarlijkse bijdrage van de UvW van € 3,8 mln. ontvangen. Tevens hebben er afrekeningen met Rijkswaterstaat over 2020 voor beleidsondersteunend advies plaats gevonden en ook over een opdracht voor het Serviceteam Rijk voor in totaal € 1,1 mln. Ook met het Kadaster heeft een afrekening over de jaaropdracht 2020 plaats gevonden van € 0,6 mln. Van een aantal gemeenten zijn nog ontvangsten binnen gekomen van in totaal € 0,1 mln.

Omgevingswet

Voor de ontvangsten was er bij eerste en tweede suppletoire een bedrag aan ontvangsten van € 6,6 mln geraamd. Bij de afrekening over de opdrachten voor 2020 is een totaalbedrag van € 5,3 mln. van verschillende ontwikkelpartners teruggekomen. Het verschil zit in de niet betaalde bijdrage van het IPO voor het beheer DSO. Deze bijdrage 2021 wordt waarschijnlijk in 2022 alsnog betaald.