De huidige ruimtelijke opgaven zijn groot, terwijl de fysieke ruimte in Nederland schaars is. Er is onder meer ruimte nodig voor woningbouw, natuur, bedrijvigheid, landbouw en klimaatadaptatie. De schaarste in de fysieke leefomgeving dwingt tot het maken van keuzes waardoor een verbouwing van Nederland, met consequenties voor hoe landschappen, steden en dorpen worden heringericht, noodzakelijk is. Daarom zijn we in 2022 begonnen om meer regie te nemen vanuit het Rijk in het ruimtelijk domein. Naast het hernemen van de regie op ruimte loopt het programma Aan de slag met de Omgevingswet.
Regie op de ruimtelijke ordening
Met de aanvang van twee ruimtelijke programma’s, te weten de programma’s NOVEX en Mooi Nederland, hebben we in 2022 stappen gezet om de regie vanuit het Rijk op de ruimtelijke ordening en leefomgeving te hernemen. Vanuit dit kader zijn eind 2022 de zogenaamde ruimtelijke startpakketten naar de provincies gestuurd. Hierin hebben we de opgaven voor de fysieke leefomgeving uit de nationale programma’s voorgelegd aan de provincies. Deze verzending markeerde het begin van het leggen van de ruimtelijke puzzel en intensieve samenwerking tussen overheden. De provincies zijn vanaf december 2022 aan zet om samen met de gemeenten en waterschappen de opgaven tot aan 2030 ruimtelijk te vertalen. Dit zal uiteindelijk resulteren in bestuurlijke arrangementen op basis waarvan de regionale en nationale ruimtelijke ordening kan plaatsvinden.
Daarnaast is met een aantal NOVEX-gebieden een langdurig partnerschap aangegaan om een impuls te geven aan de opgaven die er liggen en werken we hard aan de uitvoering van de verstedelijkingsstrategieën. Bovendien hebben we in 2022 stappen gezet in het vergroten van multifunctioneel grondgebruik en zijn rijksgronden onderzocht op mogelijkheden om ingezet te worden als woningbouwlocatie.
In het najaar van 2022 is het programma Mooi Nederland van start gegaan. Het programma richt zich op de versterking van de ruimtelijke kwaliteit in het omgaan met transities in de ruimte. De stapeling van opgaven naar de toekomst is in beeld gebracht en er is een start gemaakt met verkenningen naar wenkende toekomstperspectieven en innovatieve inrichtingsconcepten voor een aantal lokale en regionale vraagstukken. Hierbij is een samenwerking ingericht met externe adviseurs, zoals het PBL en CRa en wordt de ontwerpsector aangesproken. Ter versterking van de positie van ontwerp wordt samengewerkt met het Platform Ontwerp NL, waarin de sector zich verenigd heeft en via learning communities wordt gewerkt aan het versterken van het instrument Ontwerpend onderzoek.
Aan de slag met de Omgevingswet
Ook in 2022 hebben we hard gewerkt aan de invoering van de Omgevingswet, die de lappendeken aan verschillende wetten en regels op het gebied van ruimtelijke ordening bundelt, vereenvoudigt en moderniseert in één wet. Vanuit het interbestuurlijke programma Aan de Slag met de Omgevingswet hebben we medeoverheden en andere belanghebbenden ondersteund bij de implementatie van de wet. We zijn hierbij – net als in voorgaande en komende jaren – uitgegaan van het belang van een verantwoorde en zorgvuldige invoering. Daarom is in het voorjaar en ook in het najaar van 2022 door de VNG, IPO, UvW en de minister voor VRO gezamenlijk besloten om de invoering van de Omgevingswet met enkele maanden uit te stellen. Eerst naar 1 januari 2023 en later naar 1 juli 2023. In het licht van die zorgvuldige en verantwoorde invoering bleek er voor de medeoverheden en andere belanghebbenden meer voorbereidingstijd nodig.
Eind januari 2023 is het Koninklijk Besluit voor inwerkingtreding van de Omgevingswet per 1 januari 2024 aan beide Kamers gestuurd.