A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (uitgaven/verplichtingen en ontvangsten)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van Koninkrijksrelaties (IV) voor het jaar 2003 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2003. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2003.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2003 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zgn. begrotingstoelichting).

Het advies van de Raad van State wordt niet openbaar gemaakt op grond van het bepaalde in artikel 25a, derde lid, onder b, van de Wet op de Raad van State.

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1. LEESWIJZER

Inhoud begroting

In de nota Van Beleidsbegroting Tot Beleidsverantwoording(VBTB) is het voornemen neergelegd te komen tot verbetering van de informatiewaarde en de toegankelijkheid van de ministeriële begrotings- en verantwoordingsstukken. De kern van de begroting bestaat uit de beleidsagenda en de artikelen. Voor de beleidsartikelen worden de zogenaamde driew-vragen beantwoord:

• Wat willen we bereiken?

• Wat gaan we daarvoor doen?

• Wat mag dat kosten?

Opbouw begroting

De begroting bestaat uit:

A. Artikelsgewijze toelichting bij het begrotingswetsvoorstel

B. De begrotingstoelichting

De begrotingstoelichting (deel B) kan verder uitgesplitst worden in de volgende onderdelen:

1. Leeswijzer

2. Het beleid

2.1. De beleidsagenda

2.2. De artikelen

3. De bedrijfsvoering

4. De verdiepingsbijlage

5. De bijlage moties en toezeggingen

6. Overzicht samenwerkingsprojecten

De beleidsagenda

In de beleidsagenda is in een cijfermatig overzicht (tabel) een uitsplitsing van de belangrijkste mutaties opgenomen. De beleidsagenda bevat voorts een toelichting op de beleidsprioriteiten.

De artikelen

Het onderdeel de artikelen (§ 2.2.) bestaat uit een tweetal beleidsartikelen en één niet-beleidsartikel (artikel 3: Nominaal en onvoorzien). De opbouw van een beleidsartikel is als volgt:

1. Algemene beleidsdoelstelling

2. Operationele doelstellingen en prestatiegegevens

3. Budgettaire gevolgen van beleid

4. Budgetflexibiliteit

5. Veronderstellingen

6. Groeipad van het artikel

De bedrijfsvoering

In deze paragraaf wordt ingegaan op de ontwikkelingen in de beheersing van de bedrijfsvoering specifiek met betrekking tot de begroting van Koninkrijksrelaties. Verdere informatie ten aanzien van de wijze waarop de kwaliteit van de bedrijfsvoering wordt gewaarborgd, is ondergebracht in bedrijfsvoeringsparagraaf behorende bij de begroting van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII).

De verdiepingsbijlage

De begroting kent een verdiepingsbijlage die per artikelonderdeel de verschillen c.q. mutaties bevat tussen de begroting 2002 en deze ontwerpbegroting.

Overzicht samenwerkingsprojecten

In deze begroting is een overzicht opgenomen van alle samenwerkingsactiviteiten die in 2002 in uitvoering waren.

Toedeling apparaatsbudgetten & flexibiliteit apparaatsuitgaven

Bij de formulering van de beleidsartikelen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is conform de VBTB-gedachte het beleid leidend geweest en niet de organisatorische indeling van het ministerie. Bij de toedeling van de apparaatsbudgetten zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd:

Het apparaatsbudget van een directie is toebedeeld aan het beleidsartikel waartoe ook de operationele doelen van de directie behoren (indien van een directie de operationele doelen verdeeld zijn over meerdere artikelen is het apparaatsbudget geplaatst onder het artikel met het grootste budgettaire beslag).

De staf van een Directoraat-generaal is toegerekend aan het artikel met het grootste budgettaire beslag van een Directoraat-generaal.

Een toelichting op de flexibiliteit van de apparaatsuitgaven wordt gegeven in de leeswijzer van de begroting van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII).

Algemene groeiparagraaf

Per beleidsartikel zijn groeiparagrafen opgenomen. Bedoeling van deze paragrafen is om te komen tot een nadere uitwerking van de doelstellingen en de bijbehorende prestatiegegevens. Dat past in het groeimodel van VBTB. In de leeswijzer van de begroting van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII) wordt de invulling van de rijksbegrotingsvoorschriften en van de groeiparagraaf nog verder toegelicht.

2. HET BELEID

2.1.a. De beleidsagenda

Inleiding

Het beleid van de regering van het Koninkrijk ten aanzien van de Nederlandse Antillen en Aruba is gebaseerd op twee in het Statuut voor het Koninkrijk vastgelegde uitgangspunten: (1) het waarborgen dat essentiële functies op het gebied van goed bestuur, rechtshandhaving en mensenrechten adequaat worden vervuld en (2) het bieden van hulp en samenwerking, gericht op het vergroten van de eigen bestuurskracht van de landen. Hiermee rekening houdend wordt uitvoering gegeven aan de volgende beleidsmaatregelen:

• Concentratie van de hulp op een aantal prioriteiten: rechtshandhaving, goed bestuur, economische ontwikkeling, onderwijs en, voor wat betreft Aruba, ook volksgezondheid.

• Uitvoering van de met de Nederlandse Antillen respectievelijk Aruba op deze onderwerpen overeengekomen meerjarenprogramma's alsmede van de maatregelen vastgelegd in de Koninkrijksverklaring inzake terrorisme.

• Financiering van hulp via ontwikkelingsfondsen. Voor de samenwerking met Aruba is het Fondo Desaroyo Aruba (FDA) opgericht van waaruit de programma's en projecten gefinancierd kunnen worden. Voor de Nederlandse Antillen is in december 2001 een bilaterale ambtelijke werkgroep ingesteld (werkgroep Wijers) die de totstandkoming van een Ontwikkelingsfonds/Herstelbank voor de Nederlandse Antillen heeft voorbereid. Op basis van het advies van deze werkgroep, dat in juni 2002 is uitgebracht, zal de regering hieromtrent besluiten.

• Het op orde brengen van de overheidsfinanciën van de Nederlandse Antillen is de verantwoordelijkheid van de Antilliaanse regering. Indien door de Nederlandse Antillen wordt gevraagd om aanvullende liquiditeitssteun vanuit Nederland voor het uitvoeren van een saneringsprogramma, zal Nederland deze liquiditeitssteun slechts verstrekken indien het saneringsprogramma is geaccordeerd door het IMF. Daarnaast is voor het op orde brengen van de overheidsfinanciën van belang dat de Antilliaanse regering maatregelen neemt op basis van het advies van de commissie Havermans inclusief de herstructurering van het Solidariteitsfonds en de introductie van een kader voor de financiële verhoudingen.

• De ondersteuning van de niet-gouvernementele organisaties (NGO's) door uitvoering van de in het protocol van 25 september 2001 vastgelegde maatregelen.

Initiatieven zullen worden genomen om de samenwerking en de uitwisseling van ervaringen inzake de overzeese gebieden met Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk te verdiepen. Met de Antillen en de Europese Commissie zal gezamenlijk worden nagegaan in hoeverre een betere benutting door de Antillen van EU-ontwikkelingsfinanciering kan worden gerealiseerd. Ook ten aanzien van andere mogelijkheden die de EU biedt voor de Nederlandse Antillen en Aruba, zoals deelname aan communautaire EU-programma's, zullen de landen een gezamenlijk optreden nastreven.

Ten aanzien van de staatkundige toekomst van de Nederlandse Antillen zal Nederland zijn standpunt dat een status aparte van Sint Maarten niet gewenst is, duidelijk kenbaar maken aan de Antilliaanse regering, zodat bij de discussie op de Nederlandse Antillen met dit standpunt rekening kan worden gehouden. Tevens zal worden nagegaan op welke wijze vorm gegeven kan worden aan intensivering van de betrekkingen tussen alle drie de landen van het Koninkrijk bij de uitvoering van taken die deugdelijkheid van bestuur moeten garanderen. Wat betreft de relatie tussen de landen van het Koninkrijk en Europa zal Nederland gezamenlijk met de Nederlandse Antillen en Aruba een visie op de gewenste ontwikkeling opstellen. Herstructurering van de Nederlandse Antillen is van groot belang voor het functioneren van dat land. Nederland wil daar een bijdrage aan leveren. Met name uitvoering van de voorstellen van de commissie-Havermans inzake nieuwe financiële verhoudingen en het realiseren van de voorstellen van de commissie-Wijers over de besteding van ontwikkelingsgelden hebben daarbij prioriteit.

Bovenstaande maatregelen worden als volgt uitgewerkt:

Toelichting

Taakstelling efficiency/volume Strategisch Akkoord

Het Strategisch Akkoord voorziet in een efficiency/volume taakstelling van 9% in totaal. Deze taakstelling valt uiteen in een jaarlijkse efficiencykorting (oplopend tot 4% in 2006) en een korting op het volume (oplopend tot 5% in 2006). De efficiencytaakstelling (4%) is ten laste van het apparaatbudget (artikel 2.1) ingeboekt. Op artikel 2.1 is tevens de taakstelling externen uit het Strategisch Akkoord ingeboekt. De aanvullende versnelling van de volumetaakstelling uit het Strategisch Akkoord is voorlopig ingeboekt op artikel 3.2.

I. Waarborgfunctie

De staatsrechtelijke structuur van het Koninkrijk biedt een hoge mate van autonomie aan de afzonderlijke landen. Dit brengt met zich mee dat de landen zelf zorg dragen voor de verwezenlijking van de menselijke rechten en vrijheden, de rechtszekerheid en de deugdelijkheid van bestuur. Behoorlijk bestuur en een adequate rechtshandhaving vormen basisvoorwaarden voor een stabiele maatschappij. De aandacht van Nederland voor deze terreinen zal intensiever worden, de regering van het Koninkrijk zal nadrukkelijker de regie van de ontwikkelingen op zich nemen. In het bijzonder geldt dit voor de rechtshandhaving. Geconstateerd moet worden dat zorgen blijven bestaan over het niveau en de kwaliteit van de rechtshandhaving. Nederland wordt direct geconfronteerd met de negatieve gevolgen hiervan. In 2003 zullen de gezamenlijke inspanningen door landen van het Koninkrijk op het gebied van de rechtshandhaving verder worden opgevoerd. Deze samenwerking is voor geen van de landen vrijblijvend en zal daarom extra investeringen in personele en materiële zin met zich meebrengen. De Kamer zal over de uitwerking hiervan worden geïnformeerd.

Reeds bestaande samenwerkingsactiviteiten op het terrein van de rechtshandhaving, zoals de Kustwacht voor de Nederlandse Antillen en Aruba en het recherchesamenwerkingsteam, zullen in ieder geval worden voortgezet en versterkt. De Kustwacht waarborgt een adequaat niveau van maritieme rechtshandhaving. Mede op basis van de doorlichting die in 2002 is afgerond zal de organisatie van de Kustwacht worden gestroomlijnd en waar nodig versterkt. Daarnaast zal bijzondere aandacht worden gegeven aan het op structurele wijze continueren en versterken van het recherchesamenwerkingsteam voor de aanpak van zware en georganiseerde criminaliteit.

De afspraken tussen de landen over de aanpak van drugssmokkel zullen verder worden ingevuld. Met de landen zullen aanvullende afspraken worden gemaakt in samenhang met de versterking van de Kustwacht en het recherchesamenwerkingsteam, de verscherping van de grensbewaking en met de ontwikkeling van de politiekorpsen in Aruba en de Nederlandse Antillen. Voorts zal door Nederland samen met de Nederlandse Antillen en Aruba nader invulling worden gegeven aan de afspraken die op 30 november 2001 in de Rijksministerraad zijn gemaakt in het kader van de bestrijding van internationaal terrorisme (met name: implementatie internationale terrorismeverdragen, bestrijding witwassen, vergroten samenwerking politie- en veiligheidsdiensten).

Om een adequaat niveau van rechtshandhaving te waarborgen wordt zorggedragen voor een voldoende bezetting van het Gemeenschappelijke Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba en de Openbaar Ministeries van de Nederlandse Antillen en Aruba. Om de keteneffecten van de intensivering van de samenwerking op het terrein van de rechtshandhaving op te vangen zullen wellicht extra bijdragen ten behoeve van de openbaar ministeries en het Gemeenschappelijke Hof noodzakelijk zijn.

De budgettaire gevolgen binnen hoofdstuk IV van de versterkte aandacht voor de rechtshandhaving in de Nederlandse Antillen en Aruba zullen in de voorjaarsnota worden meegenomen.

II. Bevorderen autonomie Koninkrijkspartners

Het Nederlandse beleid heeft ten doel Aruba en de Nederlandse Antillen bij te staan in hun ontwikkeling teneinde de eigen bestuurskracht van de landen te vergroten. Het Nederlandse beleid is daarom geconcentreerd op drie aandachtsgebieden: onderwijs, bestuurlijke ontwikkeling en duurzame economische ontwikkeling. De gezondheidszorg is voor Aruba het vierde aandachtsgebied. In 2003 zal de samenwerking op basis van lange termijn programma's worden vormgegeven.

In het Arubaanse meerjarenprogramma gezondheidszorg zijn activiteiten opgenomen die zich richten op verbetering van de preventie.

De Nederlandse bijdrage aan het onderwijsprogramma ondersteunt de inspanningen van de Antilliaanse regering om het rendement van het basis- en beroepsonderwijs te verhogen. Verder richt het onderwijsprogramma zich op de verbetering van opleidingsmogelijkheden voor lokale docenten, de professionalisering van onderwijsdiensten, de schoolbesturen en het schoolmanagement en de doelmatigheid van de onderwijshuisvesting. In het Arubaanse onderwijsprogramma staat het beroepsonderwijs op de eerste plaats; het beleid ten aanzien van achterstandsgroe- pen komt daarna.

Het programma bestuurlijke ontwikkeling op de Nederlandse Antillen is gericht op het verhogen van de kwaliteit van het openbaar bestuur en het versterken van de «checks and balances» op lands- en eilandniveau in de Nederlandse Antillen. De subprogramma's zullen de verbetering betreffen van: (1) bestuurlijke controle, (2) transparantie van het bestuur, (3) overheidsfinanciën, (4) informatisering/automatisering, (5) kwaliteit van het ambtelijk apparaat, (6) kwaliteit van het bestuurlijk apparaat. In het samenwerkingsprogramma met Aruba is verbetering van «checks and balances» binnen het openbaar bestuur eveneens een van de aandachtspunten. Een verdere uitvoering van het rapport Calidad en onder andere versterking van instituties zoals Algemene Rekenkamer en de Raad van Advies krijgen daarom de nodige aandacht. Tevens omvat het programma projecten ter verbetering van de politie (KPA), de gevangenis (KIA) en de belastingdienst.

Het programma duurzame economische ontwikkeling is ten aanzien van de Nederlandse Antillen gericht op versterking en ontwikkeling van de economische structuur en op een economisch herstel op korte termijn. Het programma is per eilandgebied uitgewerkt, en is mede gebaseerd op het Wereldbankadvies aan de Antilliaanse regering van april 2001 getiteld «Netherlands Antilles: Elements of a Strategy for Economic Recovery and Sustainable Growth». In de ontwikkelingsstrategie is gekozen voor het stimuleren van onder meer de groeisectoren toerisme, havens, distributie, e-commerce en financiële dienstverlening.

Een substantieel deel van de samenwerkingsmiddelen zal worden ingezet voor infrastructurele verbeteringen. Hierin ondersteunt Nederland de faciliterende rol die de Antilliaanse overheid op economisch gebied wil innemen. Het programma zal tevens economische activiteiten stimuleren die bijdragen aan behoud van het culturele erfgoed en bescherming van milieu en natuur. Achterliggende gedachte hierbij is de betekenis die natuurbehoud en monumentenzorg kunnen hebben voor de toeristische ontwikkeling.

Tot slot worden instrumenten ingezet om de samenwerking tussen Nederlandse en Antilliaanse bedrijven te stimuleren alsmede een exportkredietverzekeringsfaciliteit die vergelijkbaar is met de voor Nederlandse ondernemingen beschikbare exportverzekeringsfaciliteit. In het Arubaanse meerjarenprogramma duurzame economische ontwikkeling is gekozen voor activiteiten die de schade aan natuur en milieu tegengaan die wordt veroorzaakt door de groei van de Arubaanse bevolking en economie.

Ondanks de ingezette financiële en economische hervormingen op de Nederlandse Antillen zullen de problemen met de overheidsfinanciën en de economische problemen in 2003 nog niet zijn opgelost. De noodzaak tot hervormingen zal in 2003 onverminderd aanwezig zijn. Indien door deNederlandse Antillen wordt gevraagd om aanvullende liquiditeitssteun vanuit Nederland voor het uitvoeren van een saneringsprogramma, zal Nederland deze liquiditeitssteun slechts verstrekken indien het saneringsprogramma is geaccordeerd door het IMF. Het programma dient bij te dragen aan gezonde overheidsfinanciën, verbetering van het investeringsklimaat en versterking van de economische concurrentiepositie.

III. Systematiek van de begroting

De voorliggende begroting moet worden gelezen in samenhang met de hiervoor beschreven samenwerkingsprogramma's. Door middel van baselinestudies per programma en de daarop volgende tussentijdse evaluaties en de eindevaluatie wordt voor elk van de programma's zorggedragen voor inzicht in doelen en (bereikte) prestaties. Dat past in de VBTB opzet. In de voorliggende begroting is het artikel Bevorderen autonomie Koninkrijkspartners niet nader onderverdeeld naar de afzonderlijke samenwerkingsprogramma's om de noodzakelijke flexibiliteit te behouden. Met de Nederlandse Antillen is overeengekomen dat de sleutel die wordt gehanteerd voor de verdeling van het samenwerkingsbudget (50% duurzame economische ontwikkeling, 25% voor de programma's bestuurlijke ontwikkeling en onderwijs) op voorstel van de Nederlandse Antillen kan worden aangepast indien de uitputting van de begroting daartoe aanleiding geeft. Een ander argument om het begrotingsartikel niet onder te verdelen is het gegeven dat zich tegenvallende uitgaven kunnen voordoen, bijvoorbeeld door afgegeven garantiestellingen, die ten laste moeten worden gebracht van het budget voor de samenwerkingsprogramma's. Tenslotte moet in dit verband worden vermeld dat het advies van de werkgroep Wijers een grote invloed kan hebben op de begrotingsindeling. Indien voor de Nederlandse Antillen een met het FDA vergelijkbaar fonds wordt voorgestaan, zal een onderverdeling naar programma's niet meer mogelijk zijn.

2.1.b. Het beleidsprogramma

In de onderstaande tabel worden de vijf voornemens voor Koninkrijksrelaties uit het Strategisch Akkoord uitgewerkt in doelen, acties, actoren, deadlines en budgettaire gevolgen. De beschreven doelen dienen behaald te worden binnen de huidige kabinetsperiode.

2.2. De artikelen

BELEIDSARTIKEL 1: Waarborgfunctie

1. Algemene beleidsdoelstelling:

Het uitoefenen van de waarborgfunctie van het Koninkrijk ingevolge artikel 43 van het Statuut

De landen van het Koninkrijk dienen op grond van artikel 43 van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden zorg te dragen voor de verwezenlijking van de fundamentele menselijke rechten en vrijheden, de rechtszekerheid en de deugdelijkheid van bestuur. Het waarborgen daarvan is een aangelegenheid van het Koninkrijk. Door ondersteuning en samenwerking op een aantal cruciale terreinen van de rechtshandhaving en bestuur wil Nederland ertoe bijdragen dat in de Nederlandse Antillen en Aruba een adequaat niveau van rechtszekerheid en deugdelijk bestuur wordt bereikt. De doelstellingen en instrumenten met betrekking tot de kwaliteit van het bestuur zijn bij artikel 2 van de begroting ondergebracht. Een goede rechtshandhaving is cruciaal voor burgers en voor een verantwoorde sociaal economische ontwikkeling. Voorts kunnen door Nederland ondersteunde of in samenwerking opgezette activiteiten voorkomen dat de landen onvoldoende scoren op hun statutaire zorgplicht voor rechtszekerheid en mensenrechten. Hierdoor blijft een eventuele inzet van de statutaire waarborgvoorzieningen buiten beeld. Over de eventuele inzet van statutaire waarborgvoorzieningen wordt beslist door de Rijksministerraad op voorstel van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

¹CPT betreft de European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment. Deze organisatie bezoekt gevangenissen en rapporteert haar bevindingen aan de Europese Commissie.

2. Operationele doelstellingen en prestatiegegevens

Operationele doelstelling 1: Rechtelijke macht en samenwerkingsmiddelen

Wat willen we bereiken?

• Een goede maritieme rechtshandhaving en zoek- en reddingsacties in het operatiegebied van de Nederlandse Antillen en Aruba.

• Een gedegen recherche-inzet op het terrein van zware, georganiseerde en grensoverschrijdende misdaad in de Nederlandse Antillen en Aruba, alsmede een adequate interregionale en internationale afhandeling van rechtshulpverzoeken.

• Een adequaat niveau van rechtspraak.

• Een adequaat niveau van bestrijding en voorkoming van internationaal terrorisme.

Wat gaan we daarvoor doen?

Kustwacht

Ten behoeve van de Kustwacht zal een financiële bijdrage worden gegeven aan het ministerie van Defensie voor de begroting van de Kustwacht. De Kustwacht functioneert overeenkomstig het door de Rijksministerraad (RMR) vastgestelde beleidsplan, waarin prioriteit gegeven wordt aan reddingsacties, drugsbestrijding en illegale invoer van wapens. Dit beleidsplan verschaft eveneens inzicht in de in te zetten personele en materiële middelen. Over de resultaten wordt bericht in het eveneens door de Rijksministerraad ingevolge artikel 3 van de algemene maatregel van rijksbestuur voorgeschreven jaarverslag. Aan de Kustwacht wordt ook bijgedragen uit begrotingshoofdstuk IX (Defensie). Ten tijde van de oprichting van de Kustwacht is door de landen afgesproken dat de kosten gezamenlijk worden gedragen in de verhouding Nederland (2/3), de Nederlandse Antillen (2/9) en Aruba (1/9). In 2002 wordt een doorlichting van de Kustwacht afgerond.

Recherchesamenwerkingsteam

Er wordt een financiële bijdrage gegeven aan het KLPD ten behoeve van het recherchesamenwerkingsteam. Het recherchesamenwerkingsteam, waarover op 30 november 2001 tussen de drie landen van het Koninkrijk een protocol is gesloten, is een in de Nederlandse Antillen en Aruba werkend team. Het team wordt georganiseerd en beheerd door het KLPD en wordt ingezet voor de bestrijding van de zware, georganiseerde en grensoverschrijdende criminaliteit, alsmede voor de afhandeling van rechtshulpverzoeken. De uitgaven voor het recherchesamenwerkingsteam betreffen zowel materiële uitgaven als personele uitgaven. Met de bijdrage wordt het mogelijk dat ongeveer 35 uit Nederland afkomstige rechercheurs kunnen werken in de Nederlandse Antillen en Aruba. Ook Antilliaanse en Arubaanse rechercheurs zijn werkzaam bij het team. In het genoemde protocol is afgesproken dat het recherchesamenwerkingsteam in 2006 geëvalueerd zal worden.

Bijstand rechterlijke macht

Nederland draagt bij aan een adequaat niveau van rechtspraak door personele bijstand te leveren aan het Gemeenschappelijk Hof van de Nederlandse Antillen en Aruba en aan het Openbaar Ministerie van beide landen. De bijstand rechterlijke macht bestaat uit detachering van uit Nederland afkomstige rechters bij het Gemeenschappelijk Hof en officieren van justitie bij de beide openbare ministeries. De uitgaven hebben betrekking op de toeslag op het lokale salaris, repatriëring, huurtegemoetkoming, tegemoetkoming studerende kinderen en vergoeding premies volksverzekeringen. Met de bijstand wordt het mogelijk dat gemiddeld 19 rechters en 12 officieren van Justitie gedetacheerd kunnen worden in de Nederlandse Antillen en Aruba.

Overig

Naast bovengenoemde meer structurele activiteiten is het wenselijk dat andere meer tijdelijke activiteiten in de rechtshandhavingsketen worden ondersteund, waarvoor binnen de Nederlandse Antillen of Aruba tijdelijk niet voldoende mensen of middelen beschikbaar zijn. Dit betreffen enerzijds voorzienbare activiteiten voortvloeiend uit politieke afspraken, bijvoorbeeld ten aanzien van de versterking van de recherchefunctie van het Korps Politie Aruba en het Korps Politie Nederlandse Antillen zoals in het kader van de bestijding van internationaal terrorisme is afgesproken in de Rijksministerraad op 30 november 2001. Voorts betreft het onvoorziene activiteiten die voortkomen uit acute situaties en ondersteuning van Nederland noodzakelijk maken. Zo werden bijvoorbeeld in 2001 en 2002 middelen ter beschikking gesteld, waarmee voorzieningen werden bekostigd om de aanpak van drugssmokkel tussen de internationale luchthavens in de landen van het Koninkrijk te intensiveren. Voorts kan worden gedacht aan de versterking van de recherchefunctie van het Korps Politie Aruba en het Korps Politie Nederlandse Antillen waartoe eveneens in het kader van de bestijding van internationaal terrorisme in de Rijksministerraad op 30 november 2001 afspraken zijn gemaakt.

In Aruba zijn investeringen gedaan die het mogelijk maken informatie uit te wisselen tussen de diverse opsporingsdiensten. Deze investeringen zijn bekostigd uit het budget van € 4,5 mln. dat in 2002 beschikbaar was voor het nemen van maatregelen op het gebied van terrorismebestrijding.

Wat mag het kosten?

Voor de genoemde activiteiten is voor 2003 totaal € 15,9 mln. gereserveerd. Hiervan is ± € 4 mln. voor de Kustwacht, ± € 8 mln. voor de recherchesamenwerking en € 3,4 mln. voor de bijstand rechterlijke macht. Voor «overige» activiteiten zijn in 2003 beperkt middelen beschikbaar.

3. Budgettaire gevolgen van beleid

4. Budgetflexibiliteit

De juridisch aangegane verplichtingen betreffen met name de uitgaven voor Aruba welke zijn vastgelegd in het akkoord van 15 mei 2000 waarbij is overeengekomen dat Nederland totaal € 122,52 mln. ter beschikking stelt voor overige activiteiten die betrekking hebben op Aruba. Dit betreffen – voor dit artikel – onder andere de Kustwacht en het recherche-samenwerkingsteam.

De uitgaven die aangemerkt zijn als bestuurlijk gebonden betreffen de uitgaven voor de rechterlijke macht (uitzending rechters en officieren van justitie) en het Antilliaanse aandeel in de uitgaven ten behoeve van de Kustwacht en recherchesamenwerkingsteam.

5. Veronderstellingen

Er is geen sprake van grote beleidswijzigingen op de onderdelen. Wel leggen beleidsintensiveringen zoals die onder andere voortvloeien uit de verklaring van de Rijksministerraad van 30 november 2001 een beslag op de beschikbare budgettaire ruimte. De uitgaven voor Kustwacht, RST en Rechterlijke macht worden als prioriteit aangemerkt. De uitgaven in de categorie «overig» als posterioriteit.

Een deel van de uitgaven (m.n. personele uitzendingen RST en rechterlijke macht) is koersgevoelig. In deze begroting is rekening gehouden met een verwachte koers voor 2002 en volgende jaren van 1 USD = € 1,11 (1 Naf = € 0,62).

6. Groeiparagraaf

De doelstelling is voldoende geoperationaliseerd en de opgenomen prestatie-indicatoren zijn zodanig te monitoren dat voldoende informatie beschikbaar is om de sturing van beleid te realiseren.

BELEIDSARTIKEL 2: Bevorderen autonomie Koninkrijkspartners

1. Algemene beleidsdoelstelling:

Het verlenen van hulp en bijstand ter bevordering van de autonomie van de Koninkrijkspartners conform het Statuut.

Nederland ondersteunt het beleid van de regering van de Nederlandse Antillen gericht op het gezond maken van de overheidsfinanciën en het economisch herstel door het verbeteren van de internationale concurrentiepositie en investeringsklimaat. De Nederlandse ondersteuning is effectiever als het Antilliaanse beleid succesvol is en de steunverlening adequaat is ingericht en uitgevoerd. Met het oog hierop is de steunverlening geconcentreerd op drie aandachtsgebieden (duurzame economische ontwikkeling, bestuurlijke ontwikkeling en onderwijs) en is op 11 december 2001 overeenstemming bereikt over de totstandkoming van meerjarige samenwerkingsprogramma's.

Nederland ondersteunt de Arubaanse regering in haar streven binnen een periode van 10 jaar financieel op eigen benen te staan. De Nederlandse steunverlening zal over de periode 2000–2009 worden afgebouwd. De ontwikkelingshulp wordt vervangen door partnerschap binnen het Koninkrijk. Op basis van afspraken van mei 2000 zal Nederland in totaal € 222,35 mln. beschikbaar stellen tot en met 2009. Op 8 maart 2002 zijn de regeringen van Nederland en Aruba meerjarige samenwerkingsprogramma's overeengekomen op het gebied van duurzame economische ontwikkeling, onderwijs, gezondheidszorg en kwaliteit van bestuur.

De Antilliaanse en Arubaanse regeringen dragen de verantwoordelijkheid voor het eigen beleid en de minister van BZK draagt verantwoordelijkheid voor een adequate inrichting en uitvoering van de steunverlening.

*Duurzame economische ontwikkeling: bevorderen van marktwerking, verminderen van bureaucratie, aantrekken internationale investeerders, betere fysieke en sociale infrastructuur, bevorderen binnenlandse investeringen, groeistrategie, beteugelen negatieve effecten op natuur en milieu;

*Onderwijs: ontwikkeling funderend (en speciaal) onderwijs, ontwikkeling beroepsonderwijs (VBO, VSBO, SBO, MBO), ontwikkeling leertrajecten, ondersteuning Nederlandse taal, ondersteuning inhoudelijke capaciteit departementen van onderwijs, aansluiten bij onderwijsvernieuwing Aruba, versterking regionale oriëntatie;

*Kwaliteit van bestuur: versterking van de bestuurlijke controle, verhoging van de kwaliteit van bestuurders (in het bijzonder de integriteit van het politiek handelen), bevorderen van de transparantie van het bestuur voor de burgers, verhoging van de kwaliteit van het ambtelijk apparaat, informatisering/automatisering van het overheidsapparaat, (her-)inrichting van de overheidsorganisatie(s).

*Gezondheidszorg: structurele verbetering van preventie binnen de sector door: beschikbaarheid van epidemiologische en gezondheidsgerelateerde gegevens, formulering van nationale programma's voor gezondheidsbevordering, formulering van screeningsprogramma's, adequate wet- en regelgeving, verbetering opleiding, training en managementcapaciteit, betere afstemming van integrale multidisciplinaire zorg op de behoefte.

2. Operationele doelstellingen en prestatiegegevens

Operationele doelstelling 2: Het bevorderen van de duurzame economische ontwikkeling, het onderwijs en de kwaliteit van bestuur van de Koninkrijkspartners door het bieden van ondersteuning (geld en kennis).

Wat willen we bereiken?

• Nederland streeft naar een verbetering van de effectiviteit van de reguliere steunverlening aan de Nederlandse Antillen en Aruba. De effectiviteit van de steunverlening was in het verleden beperkt door versnippering, gebrek aan samenhang en onvoldoende inbedding in beleid.

• Nederland wil daarnaast een bijdrage leveren aan de sociale ontwikkeling van de Koninkrijkspartners via de ondersteuning van maatschappelijke organisaties (de zogeheten niet-gouvernementele organisaties). Ook wil Nederland de versnippering in het NGO-veld tegengaan.

• Verbetering van de positie van kansarme Antilliaanse jongeren in de Nederlandse Antillen.

• Verbetering van de financiële positie van de eilandgebieden Bonaire, Saba en Sint Eustatius.

Wat gaan we daarvoor doen?

Algemeen

Om de effectiviteit van de steunverlening te verbeteren is de samenwerking geconcentreerd op een beperkt aantal terreinen, de onderlinge samenhang versterkt en een programmatische aanpak gevolgd. In de relatie met de Nederlandse Antillen is de samenwerking geconcentreerd op de terreinen onderwijs, duurzame economische ontwikkeling en bestuurlijke ontwikkeling. In de relatie met Aruba vindt daarnaast ook samenwerking plaats op het terrein van gezondheidszorg. Om de nieuwe vorm van samenwerking inhoud te geven zijn c.q. worden meerjarenprogramma's opgesteld waarin de doelen, beoogde resultaten, activiteiten en budgetindicaties voor een periode van 4 (Aruba) dan wel 5 jaar (Nederlandse Antillen) zijn opgenomen.

De samenwerkingsprogramma's vormen de kaders voor de selectie en de beoordeling van projecten die in 2003 door de Antilliaanse/Arubaanse overheid worden ingediend. Alleen de projecten die bijdragen aan de doelstellingen van de samenwerkingsprogramma's komen voor financiering in aanmerking. Het toetsen van de projecten aan de samenwerkingsprogramma's leidt dus tot concentratie en een grotere samenhang bij de Nederlandse steunverlening, waardoor de effectiviteit van de inzet van de middelen verbeterd wordt. Een programma is afgeleid van het Antilliaans/Arubaans beleid. Het Antilliaanse/Arubaanse beleid ten aanzien van een sector is richtinggevend voor het programma. De programma's worden uitgevoerd in de vorm van projecten. Deze projecten zullen gezamenlijk bijdragen aan het behalen van de doelstellingen van het programma. Naast de gebruikelijke projectmonitoring (verloopt de uitvoering volgens plan, zijn de projectresultaten behaald) zal ook op programmaniveau worden gemonitord. Op basis van baselinestudies waarbij de beginsituatie van de programmatische samenwerking wordt vastgesteld en indicatoren en streefwaarden worden benoemd, zal de realisering van programmadoelstellingen kunnen worden vastgesteld.

Voor de samenwerking met Aruba is het Fondo Desaroyo Aruba (FDA) opgericht van waaruit projecten op bovengenoemde terreinen gefinancierd kunnen worden. Voor de Nederlandse Antillen is in december 2001 een bilaterale ambtelijke werkgroep ingesteld die de haalbaarheid heeft onderzocht van oprichting van een Ontwikkelingsfonds/Herstelbank.

Nederlandse Antillen

In december 2001 is met de regering van de Nederlandse Antillen overeenstemming bereikt over de opstelling van meerjarenprogramma's op het gebied van onderwijs, duurzame economische ontwikkeling en bestuurlijke ontwikkeling als kader voor de samenwerking. In 2002 worden de programma's opgesteld. Voor het programma onderwijs heeft dit geresulteerd in een programma dat voldoet aan de gestelde criteria. Wel dienen door middel van de baselinestudie de indicatoren en streefwaarden op programmaniveau nog te worden vastgesteld. Over de programma's duurzame economische ontwikkeling en bestuurlijke ontwikkeling vindt nog overleg plaats. Deze programma's moeten nog nader worden uitgewerkt. Het overkoepelende, programmatische kader is aanwezig, maar de uitwerking in deelprogramma's voor ondermeer het Land en de eilandgebieden moet nog geschieden.

Onderwijs

Het onderwijssamenwerkingsprogramma levert een bijdrage aan de hoofddoelstelling van het Antilliaanse onderwijssysteem, namelijk het verzekeren dat alle kinderen op een gelijke en efficiënte wijze toegang hebben tot en kunnen profiteren van kwalitatief goed onderwijs. Het programma is geconcentreerd op lager onderwijs, beroepsonderwijs en versterking van de institutionele capaciteit van de onderwijsdiensten. De Antilliaanse regering zal in augustus 2002 starten met de invoering van de onderwijsvernieuwingen. Bij de totstandkoming van het onderwijsprogramma is gebruik gemaakt van de resultaten van de review van het onderwijsbeleid door de OESO en de audit van de bij Nederland ingediende onderwijsprogramma's. Bij de beoordeling van de programma's is gelet op de verwerking van aanbevelingen (zoals verbeteren competentie docenten en directeuren, leermiddelenontwikkeling, communicatiestructuur) en het voorkomen van gesignaleerde valkuilen. Voorbeelden hiervan zijn de relatie met de thuissituatie van het kind en het draagvlak voor de vernieuwingen onder het onderwijzend personeel. Monitoring zal plaatsvinden op verschillende niveau's van het programma, te weten het niveau van doelstellingen, resultaten en activiteiten. Monitoring zal geschieden aan de hand van specifieke indicatoren, bijvoorbeeld of een systeem van dataverzameling is ingesteld, of er een toets- en examendatabank is, of er een communicatiestrategie en -plan is opgesteld. Gegevens omtrent de indicatoren zullen worden verzameld en geanalyseerd met behulp van zowel bestaande externe informatiebronnen (rapporten van de Inspectie, resultaten van examens, gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek, jaarverslagen van de scholen) als bronnen die speciaal voor het betreffende deelprogramma ontwikkeld zullen worden (rapportage systeem). Monitoring zal worden verricht door verschillende instanties binnen het onderwijsveld, zoals het Programmabureau, het Departement van Onderwijs, de eilandelijke onderwijsdiensten, en uiteindelijk ook de individuele scholen. De baselinestudie voor het onderwijsprogramma zal een aanvulling geven op de indicatoren die reeds in het programma zijn benoemd en zal zich vooral richten op prestatieindicatoren die inzicht geven in het succes van het onderwijssamenwerkingsbeleid.

Op het gebied van de deelprogramma's lager onderwijs en beroepsonderwijs wordt gedacht aan onder meer de volgende indicatoren.

Duurzame economische ontwikkeling

Het samenwerkingsprogramma duurzame economische ontwikkeling levert een bijdrage aan het beleid van het Land de Nederlandse Antillen en de respectieve Eilandgebieden dat gericht is op een structureel herstel van de Antilliaanse economie. Het Wereldbankrapport van april 2001 vormt inhoudelijk het richtinggevend kader voor het samenwerkingsprogramma. In de ontwikkelingsstrategie is gekozen voor onder meer het stimuleren van de groeisectoren toerisme, havens, distributie en financiële dienstverlening. Een substantieel deel van de samenwerkings-middelen wordt ingezet voor infrastructurele verbeteringen. Het programma stimuleert tevens activiteiten die bijdragen aan behoud van het culturele erfgoed en bescherming van milieu en natuur. Hierbij kan gedacht worden aan de betekenis van natuurbehoud en stedelijke ontwikkeling voor het toerisme. Daarnaast is een milieu en natuur component in het programma opgenomen, naast de randvoorwaarden op milieugebied die gelden voor de economische projecten (zoals milieueffectrapportages).

Op 30 mei 2001 zijn Nederland en de Nederlandse Antillen overeengekomen dat een deel van het subsidie-instrumentarium van het Nederlandse ministerie van Economische Zaken wordt opengesteld voor de Nederlandse Antillen. Deze private sector instrumenten zijn onder te verdelen in twee groepen: het gaat om een aantal subsidieregelingen en -programma's gericht op financiële steun aan Nederlandse bedrijven die willen investeren in de Nederlandse Antillen (de zogenaamde eerste spoor instrumenten) en om instrumenten die direct gericht zijn op Antilliaanse bedrijven (de zogenaamde tweede spoor instrumenten). Het beleidsbudget en de uitvoeringskosten van voor de Nederlandse Antillen nieuw opengestelde instrumenten worden gefinancierd uit de samenwerkings-middelen (programma duurzame economische ontwikkeling).

In 2001 is in samenwerking met de uitvoeringsorganisatie Senter de invoering van de instrumenten voorbereid en in het eerste kwartaal van 2002 is de openstelling van deze instrumenten voltooid. Voor ieder instrument zijn vooraf de doelstellingen bepaald.

Hoofddoelstelling van de instrumenten is het bevorderen van de ontwikkeling van de private sector van de Nederlandse Antillen. Als subdoelstellingen kunnen worden aangemerkt:

• het bevorderen van kennisoverdracht van Nederlandse bedrijven aan Antilliaanse bedrijven;

• het doen toenemen van de beschikbaarheid van risicodragende financieringsmogelijkheden voor investeringen op de Nederlandse Antillen;

• het doen toenemen van investeringen door buitenlandse bedrijven op de Nederlandse Antillen;

• het versterken van het exportpotentieel van de Antilliaanse private sector.

Bestuurlijke ontwikkeling

Het samenwerkingsprogramma bestuurlijke ontwikkeling levert een bijdrage aan het beleid van het Land de Nederlandse Antillen en de respectieve Eilandgebieden om de kwaliteit van het openbaar bestuur te verhogen en meer specifiek om de overheid democratisch, transparant, doelmatig, doeltreffend, financieel verantwoord, klantvriendelijk, betrouwbaar en integer te laten functioneren. Ter realisering van het programmadoel kunnen de volgende programmaonderdelen worden onderscheiden:

• het versterken van organen die een belangrijke rol spelen bij het controleren van het ambtelijk apparaat en het bestuur;

• het bewerkstelligen van een toename van het vertrouwen van de burger in de overheid;

• het verder rationaliseren van de verwerving, allocatie, besteding en beheer van geldmiddelen;

• het optimaliseren van de toepassing van moderne informatie- en communicatietechnologie ten behoeve van het functioneren van overheidsdiensten en de communicatie met de omgeving;

• het optimaliseren van het geheel van personele, materiële en organisatorische middelen ter vervulling van overheidstaken;

• en het versterken van het besef van en de garanties voor publieke verantwoordelijkheid met betrekking tot bestuur, beleidsbepaling, besluitvorming en beleidsuitvoering.

Het onderzoek van het International Bureau of Fiscal Documentation (IBFD) naar de personele samenwerking tussen de Belastingdiensten van Nederland en de Nederlandse Antillen is uitgevoerd ten behoeve van een nieuw, in gezamenlijk overleg op te stellen algemeen beleid inzake de personele samenwerking tussen Nederland en de Nederlandse Antillen. De in juni 2001 gerapporteerde resultaten worden tevens benut voor een doeltreffender en doelmatiger vormgeving van de samenwerking tussen de Belastingdiensten van Nederland en de Nederlandse Antillen. Belangrijke aanbevelingen uit het rapport van IBFD betreffen de noodzaak:

• om de monitoring van de inzet uit te breiden en te verbeteren,

• belastingvereenvoudiging te stimuleren en

• de personele bijstand meer te differentiëren bijvoorbeeld door meer korte termijnuitzendingen.

De uitvoering van deze aanbevelingen is ter hand genomen.

Aruba

De regeringen van Nederland en Aruba hebben in maart 2002 overeenstemming bereikt over meerjarige samenwerkingsprogramma's op het gebied van onderwijs, duurzame economische ontwikkeling en kwaliteit van bestuur. Eerder was reeds overeenstemming bereikt over gezondheidszorg (politiek overleg 11 juni 2001). Onderdeel van de overeenkomst is de uitvoering van baselinestudies die begin- en streefwaarden moeten aangeven van de meetbare indicatoren per sector van het meerjarenprogramma. Hiermee wordt het voor Aruba en Nederland mogelijk de voortgang van het meerjarenprogramma te monitoren en te beoordelen of de doelstellingen van het programma worden behaald.

De samenwerkingsprogramma's die met Aruba zijn overeengekomen vormen de kaders voor de selectie en beoordeling van projecten die in 2003 door de Arubaanse overheid worden ingediend. De projecten die passen binnen de programma's worden ingediend bij het Fondo Desaroyo Aruba (FDA). Het FDA beheert de samenwerkingsmiddelen, keurt de projecten goed en is belast met het toezicht op de uitvoering. Het ministerie van BZK zal toezicht houden op het functioneren van het FDA.

Onderwijs

Na de uitvoering van het meerjarenprogramma onderwijs zal het Educacion Profesional Intermedio (EPI, middelbaar beroepsonderwijs) verder zijn uitgebreid en beter zijn afgestemd op de arbeidsmarkt. Het doel hiervan is de mogelijkheden voor Arubaanse werknemers op de arbeidsmarkt te verbeteren door het bieden van kwalitatief goed beroepsonderwijs. Daarnaast wordt geïnvesteerd in onderwijsvoorzieningen voor kansarmen, zodat zij beter kunnen functioneren binnen de Arubaanse maatschappij.

Duurzame economische ontwikkeling

De groei van de Arubaanse bevolking en economie heeft negatieve gevolgen voor natuur en milieu. Het meerjarenprogramma duurzame economische ontwikkeling richt zich daarom primair op activiteiten die de schade tegengaan die wordt veroorzaakt door deze groei. Dit gebeurt onder meer door investeringen in de zuivering van het afvalwater, het bouwen van een monitoringsnetwerk voor het meten van de luchtkwaliteit en de bouw van een installatie ten behoeve van afvalverwerking.

Bestuurlijke ontwikkeling

Bij het programma kwaliteit van bestuur is aansluiting gezocht bij de verdere implementatie van Calidad via onder meer een bewustwordingsprogramma «Integriteit». Als middelen om een beter functioneren van de overheid te bevorderen worden ICT-toepassingen uitgebreid, vinden er personele uitzendingen, stages en uitwisselingen plaats en wordt samenwerking bevorderd tussen overheidsdiensten in Aruba en in Nederlandse gemeenten. Ook is met de deelprogramma's rechtshandhaving, checks and balances en overheidshandelen een keuze gedaan om de waarborging en verhoging van de kwaliteit van het bestuur van Aruba te concretiseren. De belangrijkste bestanddelen daarvan zijn de reorganisatie van de politie en van de belastingdienst en de uitbreiding van de gevangenis.

Gezondheidszorg

Het meerjaren samenwerkingsprogramma gezondheidszorg is in juni 2001 overeengekomen en richt zich op de structurele verbetering van preventie binnen de gezondheidszorg op Aruba. Met het programma is een bedrag gemoeid van ruim 9 mln. Arubaanse gulden (ongeveer € 6.1 mln.) over een periode van vijf jaren (2001 tot en met 2005).

De middelen zullen worden besteed aan (onder meer) de bouw en inrichting van een medisch centrum voor drugsverslaafden (Centro Dakota), uitbreiding van de psychiatrische afdeling van het algemeen ziekenhuis (PAAZ), gezondheidsbevordering (voorlichtingscampagnes), screening- en preventieprogramma's en het ontwikkelen van thuiszorg voor diabetici.

NGO-beleid

Tussen de regeringen van de Nederlandse Antillen en Nederland is overeenstemming bereikt over de uitgangspunten van het nieuwe NGO-beleid, zijnde:

• de continuering van de NGO-subsidiëring,

• nadruk op sociale ontwikkeling,

• publiek-private samenwerking,

• programmatische benadering en

• versterking van de verantwoordelijkheden van de ontvangende landen.

Het ministerie van BZK ondersteunt de invoering van een nieuwe uitvoeringsstructuur en zal toezicht houden op het functioneren daarvan.

De financiering van Arubaanse NGO's (middels medefinancieringkantoren UNOCA en Cede Aruba) geschiedt uit het FDA. Het uitgangspunt van het subsidiebeleid voor de financiering van de Arubaanse NGO's betreft de focus op sociale vraagstukken en culturele ontwikkeling in Aruba binnen een programmatische aanpak. BZK zal toezicht houden op het functioneren van het FDA in deze.

Antilliaanse Jongeren

In 2002 is verder gewerkt aan de uitvoering van de projecten gericht op het verbeteren van de positie van kansarme Antilliaanse jongeren in de Nederlandse Antillen zoals overeengekomen in het akkoord van 8 juni 2000 over de uitvoering van het Urgentieprogramma Jeugd en Jongeren (UJJ). Het betreft zowel de voortzetting van reeds in uitvoering genomen projecten als de afronding van de besluitvorming van nog in uitvoering te nemen projecten. In 2003 worden alle resterende projecten uit het UJJ in uitvoering genomen.

Met de financiële ondersteuning van het UJJ wordt invulling gegeven aan het Nederlandse regeringsbeleid, neergelegd in de nota Migratie Antilliaanse Jongeren (MAJ). Dit beleid is erop gericht de perspectieven van kansarme Antilliaanse jongeren in de Nederlandse Antillen te verbeteren. Het verloop van de uitvoering van het UJJ wordt gevolgd aan de hand van halfjaarlijkse rapportages op basis waarvan wordt vastgesteld of de projecten hun doel bereiken en effectief zijn. De jongerenprojecten zijn voornamelijk gericht op het aanbieden van naschoolse opvang, opvoedingsondersteuning en leer-werktrajecten op alle eilanden van de Nederlandse Antillen.

Solidariteitsfonds

Op basis van het in juli 2002 gepresenteerde advies van de Commissie Havermans, alsmede de uitkomsten van een onderzoek naar de kostenstructuur van de eilandgebieden Bonaire, Saba en Sint Eustatius, zulks in relatie tot die van het eilandgebied Curaçao, zal de vormgeving, inclusief het toezicht, van de toekomstige financiële steunverlening aan de drie eilandgebieden worden hergestructureerd.

Toeslagen op pensioenen

Voor een gedefinieerde groep van rechthebbenden worden toeslagen op Antilliaanse en Arubaanse pensioenen verleend teneinde gewekte pensioenverwachtingen en de koopkracht van het pensioen te kunnen garanderen.

Rentesubsidie

De rente die de Nederlandse Antillen en Aruba verschuldigd zijn op de door de Nederlandse Investeringsbank voor Ontwikkelingslanden N.V. (NIO) verstrekte leningen is vastgesteld op 2,5%. Het verschil met de marktrente wordt ten laste gebracht van dit artikel.

Wat mag het kosten?

Voor het bevorderen van de zelfredzaamheid van de Koninkrijkspartners is afgerond € 113,5 mln. beschikbaar. De beschikbare middelen zullen worden aangewend voor de samenwerkingsprogramma's op Aruba en de Nederlandse Antillen, NGO-beleid, toeslag pensioenen, solidariteitsfonds, het verstrekken van rentesubsidie en de uitvoering van Urgentieprogramma Jeugd en Jongeren (UJJ). De apparaatskosten worden ook ten laste van dit artikel gebracht en bedragen afgerond € 7 mln.

In december 2001 is in de gemeenschappelijke verklaring inzake de samenwerkingsprogramma's met de Nederlandse Antillen overeengekomen dat in 2002 een totaal bedrag van € 70 mln. vanuit hoofdstuk IV beschikbaar was voor de uitvoering van de samenwerkingsprogramma's. Het UJJ heeft een langere doorlooptijd dan bij aanvang in 2000 werd verwacht. Hierdoor zal nog in 2003 en 2004 een belangrijk deel van de beschikbaar gestelde € 19,3 mln. tot betaling komen. De vertraging in de uitvoering van het UJJ en andere projecten zorgt er voor dat in 2003 minder dan € 70 mln. beschikbaar is voor de samenwerkingsprogramma's. Op de omvang van het beschikbare bedrag is ook van invloed of de Nederlandse Antillen in 2002 aan de aflossingsverplichting op verstrekte leningen zullen voldoen. Niet afgeloste bedragen worden het jaar daarna in rekening gebracht bij de Nederlandse Staat en ten laste gebracht van de beschikbare middelen voor de samenwerkingsprogramma's. Eventuele meevallers zullen ten gunste van deze middelen worden gebracht.

Van het totale bedrag dat voor 2003 beschikbaar is voor de samenwerkingsprogramma's gaat in principe 50% naar duurzame economische ontwikkeling en 25% naar de andere twee programma's.

Nederland heeft de verstrekking van additionele financiële steun aan de Nederlandse Antillen (bovenop de reguliere ontwikkelingshulp) afhankelijk gesteld van de totstandkoming en de uitvoering op de Antillen van effectief macro-economisch herstelbeleid, conform afspraken tussen de Nederlandse Antillen en het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Vooralsnog houdt de Nederlandse regering vast aan een IMF-akkoord alvorens er sprake kan zijn van additionele steun.

3. Budgettaire gevolgen van beleid

4. Budgetflexibiliteit

De juridische verplichtingen betreffen de reeds aangegane verplichtingen en de nog aan te gane verplichtingen in 2002. Hierin zijn begrepen de uitgaven voor Aruba welke zijn vastgelegd in het akkoord van 15 mei 2000 waarbij is overeengekomen dat Nederland totaal € 122,52 mln. ter beschikking stelt voor overige activiteiten die betrekking hebben op Aruba (voor dit artikel met name de voorziening voor schuldsanering) en de verplichting van Nederland om vanaf 2000 in totaal € 99,83 mln. te storten in het «Fondo Desaroyo Aruba».

De bestuurlijk gebonden afspraken betreffen de toeslagen op pensioenen, de rentesubsidies en de bijdrage aan het NGO-fonds en het Solidariteitsfonds.

De meerjarige samenwerkingsprogramma's zijn nog niet als bestuurlijke afspraak vastgelegd, bij voortzetting van het in 2002 ingezette beleid zal het gehele bedrag worden besteed.

5. Veronderstellingen

De samenwerking is gebaseerd op de verhouding tussen autonome landen binnen het Koninkrijk. De effectiviteit van de samenwerkingsrelatie is de optelsom van de inspanningen van Nederlandse zijde en Antilliaanse respectievelijk Arubaanse zijde.

De verstrekking van additionele financiële steun is afhankelijk gesteld van de totstandkoming en uitvoering van een effectief macro-economisch herstelbeleid resulterend in een akkoord met het IMF. Aan deze voorwaarde houdt de Nederlandse regering vooralsnog vast.

Door de koppeling van de Antilliaanse Florijn (Naf) en de Arubaanse Gulden (Awg) aan de US-dollar worden de budgetten beïnvloed door de dollarkoers. Voor een deel (het beleid van voor 2000) zijn de reeds aangegane verplichtingen aangegaan tegen lokale valuta. Een stijging van de dollarkoers leidt in die gevallen direct tot koersnadelen. In deze begroting is rekening gehouden met een verwachte koers voor 2002 en volgende jaren van 1 USD = € 1,11 (1 Naf = € 0,62)

Ook nieuwe verplichtingen aangegaan met een maximum in euro zijn koersgevoelig. Immers, de uitgaven van Nederland luiden in euro's, de bestedingen vinden plaats in lokale valuta; de koers beïnvloedt de koopkracht.

6. Groeiparagraaf

In maart 2002 is overeenstemming is bereikt over de Arubaanse samenwerkingsprogramma's. De voortgang in de opstelling van de Antilliaanse samenwerkingsprogramma's verschilt per aandachtsgebied. Het opgestelde onderwijsprogramma heeft geleid tot goedkeuring van de onderliggende projecten per deelprogramma en een start met ingang van het schoolseizoen 2002–2003. De programma's duurzame economische ontwikkeling en bestuurlijke ontwikkeling zijn nog niet uitgekristalliseerd. Nader overleg en de uitkomsten van de overeengekomen baselinestudies moeten tot concretisering en verdieping leiden; doelstellingen moeten nader worden gespecificeerd en meetbaar worden gemaakt. Middels regelmatige monitoring op zowel ambtelijk als politiek niveau van de uitvoering van deze doelstellingen zal een beeld worden verkregen van de voortgang. Op basis van deze monitoring zal besloten worden of bijstelling van de programma's noodzakelijk is en zal hierover overleg met de Koninkrijkspartners worden gevoerd.

In het licht hiervan is het nog niet raadzaam de structuur van de begroting te wijzigen en over te gaan tot een nadere detaillering van het artikel bevorderen autonomie.

Het afsluiten van de programma's en het advies van de werkgroep Wijers kunnen mogelijke inhoudelijke en structurele gevolgen hebben voor de begroting. Een en ander zal worden besproken met de vaste commissie voor Nederlands Antilliaanse en Arubaanse Zaken. De conclusies van de bespreking zullen worden verwerkt in de begroting 2004, met in achtneming van de administratieve voorbereidingstijd.

Door Euroconversie kunnen enkele afrondingsverchillen ontstaan.

ARTIKEL 3: Nominaal en onvoorzien

3. Budgettaire gevolgen van beleid

3. DE BEDRIJFSVOERING

In de begroting en verantwoording wordt in deze paragraaf ingegaan op de beheersing van de bedrijfsvoering specifiek met betrekking tot de Koninkrijksrelaties (Hoofdstuk IV). Initiatieven met betrekking tot de beheersing van het ministerie als organisatie, inclusief de organisatieonderdelen van het ministerie waarvan het beleidsmatig budget is ondergebracht in hoofdstuk IV en inclusief de agentschappen, zijn beschreven in de bedrijfsvoeringsparagraaf van hoofdstuk VII (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties).

De Algemene Rekenkamer stelt in haar rapport bij de financiële verantwoording 2001 van Koninkrijksrelaties dat over 2001 geen onvolkomenheden ten aanzien van de bedrijfsvoering zijn geconstateerd. De inspanningen in 2002 en 2003 zullen dan ook vooral zijn gericht op het handhaven van de kwaliteit van de bedrijfsvoering.

In overleg met de beheersverantwoordelijken aan Nederlands Antilliaanse zijde zullen in 2002 de mogelijkheden en wenselijkheden worden bezien inzake een nog meer doeltreffend budgetbeheer in 2002 en verdere jaren. De mogelijkheden en wenselijkheden worden vooral gezocht op het terrein van de actieve informatie-uitwisseling.

De operationele uitwerking van en opgedane ervaringen met de in 2002 in gang gezette wijzigingen in de beleidsuitvoering, zoals de introductie van het nieuwe NGO-subsidiebeleid en het volledig operationeel worden van het FDA in Aruba, zullen vooral bepalend zijn voor de activiteiten inzake het handhaven van de kwaliteit van de bedrijfsvoering. Het rapport van de werkgroep Wijers over de haalbaarheid en wenselijkheid van het oprichten van een ontwikkelingsfonds en een herstelbank voor de Nederlandse Antillen kan eveneens een belangrijke bijdrage leveren aan de activiteitenplanning.

Met ingang van 2002 is de vernieuwde VBTB-begrotingsopzet geïntroduceerd. Een opzet waarbij beoogd wordt een beter verband te leggen tussen prestaties en middelen. Het verband tussen beoogde prestaties en middelen dienen hun weerslag te krijgen in de samenwerkingsprogramma's en het NGO-programma.

Overeenkomstig de aanbeveling van de Algemene Rekenkamer om de formulering van prestatie-indicatoren met voortvarendheid voort te zetten, worden in 2002 per samenwerkingsprogramma baselinestudies uitgevoerd. Op basis van de resultaten van de baselinestudies worden programmatische prestatie-indicatoren met bijbehorende basis- en streefwaarden bepaald.

In tegenstelling tot eerdere verwachting is de informatie over de prestatie-indicatoren niet beschikbaar voor de begroting 2003. Het afsluiten van programmaovereenkomsten met de Nederlandse Antillen en Aruba en het advies van de werkgroep Wijers kunnen mogelijke inhoudelijke en structurele gevolgen hebben voor de begroting. Een en ander zal worden besproken met de vaste commissie voor Nederlands Antilliaanse en Arubaanse Zaken. De conclusies van de bespreking zullen worden verwerkt in de begroting 2004.

4. DE VERDIEPINGSBIJLAGE

BELEIDSARTIKEL 1: Waarborgfunctie

BELEIDSARTIKEL 2: Bevorderen autonomie Koninkrijkspartners

NIET-BELEIDSARTIKEL 3: Nominaal en Onvoorzien

TOTAAL BEGROTING

5. DE BIJLAGE MOTIES EN TOEZEGGINGEN

In behandeling zijnde moties

In behandeling zijnde toezeggingen

Afgedane toezeggingen

6. OVERZICHT SAMENWERKINGSPROJECTEN