Beleidsmatige ontwikkelingen

Rechtspraak maakt samen leven mogelijk. Een kwalitatief goede en efficiënte rechtspraak is een belangrijk fundament voor het functioneren van rechtsstaat en samenleving. De Nederlandse rechtspraak functioneert goed, zoals blijkt uit de waardering van klanten en uit internationale vergelijkingen. Tegelijkertijd vraagt de huidige samenleving, waarin veranderingen zich in hoog tempo voltrekken, niet in de laatste plaats op het gebied van de wijze waarop burgers en bedrijven met elkaar communiceren, om rechtspraak die in staat is op deze veranderingen in te spelen. Om die vernieuwing gestalte te geven, is de Rechtspraak in 2011 gestart met de uitvoering van een ambitieuze strategische agenda, die tot en met 2014 loopt.

In mei 2012 heeft de Raad voor de rechtspraak in dit kader een oproep gedaan aan de politiek om steun te geven aan een programma dat de Rechtspraak in staat zou stellen om te komen tot «voortvarende, digitaal toegankelijke en minder formele rechtspraak zodat een conflict snel en effectief kan worden beslecht». Die steun is er gekomen. In het Regeerakkoord werd hier al aan gerefereerd en in samenspraak met het ministerie van Veiligheid en Justitie en de Rechtspraak is een ingrijpende vernieuwingsagenda «Kwaliteit en Innovatie» (hierna KEI) opgesteld, waarover de Tweede Kamer bij brief van 11 juni 2013 (Kamerstukken TK, 29 279, nr. 164) is geïnformeerd. Daarbij geldt een duidelijke verantwoordelijkheidsverdeling tussen minister en Rechtspraak. De minister is verantwoordelijk voor het ontwikkelen en voorbereiden van de noodzakelijke wetgeving die het juridisch kader vormt voor de voorgenomen innovaties en digitalisering. De Rechtspraak richt zich op de vormgeving van de procesinnovatie en de digitalisering binnen de (nieuwe) wettelijke kaders. Het is tegelijk duidelijk dat een dergelijke operatie nauwe afstemming en samenwerking vereist. Zo zullen bepaalde voornemens van de Rechtspraak wetgeving vergen en omgekeerd vergt wetgeving uitwerking en invulling door de Rechtspraak.

De Rechtspraak wil de nieuwe (civiele en bestuursrechtelijke) rechtsgang zo inrichten dat die voor rechtzoekenden zo begrijpelijk en uniform mogelijk, eenvoudig en digitaal wordt. Een rechtsgang die ruimte geeft aan modern vakmanschap van rechters en andere professionals binnen de rechtspraak en die past binnen de ontwikkelingen in de maatschappij waarin digitalisering zich tot de standaard ontwikkelt. Sleutelwoorden in dit verband zijn kwaliteit, rechtseenheid, toegankelijkheid, begrijpelijkheid en tijdigheid. Om dit te bereiken krijgt de rechter meer ruimte om regie te voeren en maatwerk te leveren aan partijen. Rechters krijgen meer mogelijkheden om geschillen definitief te beslechten. Het juridisch geschil vormt daarbij de basis, maar waar mogelijk beziet de rechter ook het onderliggend conflict en begeleidt hij partijen naar een oplossing. Hierbij is het uitgangspunt een eenvoudig proces waar het kan, en een uitgebreidere behandeling waar dat nodig is.

Ten behoeve van de uitvoering van deze ambities is het programma KEI Rechtspraak ingericht, waarvan de programma’s KEI Innovatie & Informatietechnologie en Organisatie & Ontwikkeling de pijlers zijn. De uitvoering van deze programma’s vereist uiteraard een grote inzet van mensen en middelen en daarmee een duidelijke prioriteitstelling. De activiteiten van de Rechtspraak op het gebied van innovatie zijn dan ook vrijwel geheel geconcentreerd in het programma KEI.

De Raad wijst er op dat een kwalitatief goede en efficiënte rechtspraak het fundament is voor het functioneren van de rechtsstaat en voor economische ontwikkeling.

Om de nog steeds toenemende instroom van zaken te verwerken zou een substantiële verhoging van de bijdrage van het ministerie van Veiligheid en Justitie vanaf 2013 nodig zijn. De uitkomst van de afweging van het Kabinet op dit moment is dat voor de Rechtspraak in 2014 en verdere jaren extra geld beschikbaar wordt gesteld. Voor het uitvoeringsjaar 2013 geldt dat de bijdrage nagenoeg gelijk blijft. Voor de jaren 2015 en 2016 geldt dat de bijdrage achter blijft bij de instroomraming. Uit de beschikbaar gestelde middelen moet voor de Rechtspraak overigens ook de prijsontwikkeling worden gedekt. De Rechtspraak wil al wat mogelijk is doen door in 2013, 2015 en 2016 eigen middelen (egalisatierekening voor een bedrag van € 38 mln. en eigen vermogen voor een bedrag van € 16 mln.) in te zetten om te hoog oplopende voorraden voor de korte termijn tegen te gaan.

Baten

Bijdrage Ministerie van VenJ

De bijdrage bestaat uit een productiegerelateerde bijdrage, een bijdrage voor gerechtskosten en een bijdrage voor overige taken. Daarnaast bevat de bijdrage middelen voor taken die niet voortvloeien uit de Wet op de rechterlijke organisatie zoals tuchtrecht en de commissies van toezicht voor het gevangeniswezen.

Overige bijdragen van het Ministerie van VenJ en overige opbrengsten

Deze posten betreffen bijdragen van het Openbaar Ministerie voor Spirit en SSR en bijdragen aan de Rechtspraak van andere departementen.

Bijdrage meer- en minderwerk

De bijdrage meer- en minderwerk (egalisatierekening van de Rechtspraak) betreft het saldo van meer- en minderwerk ten opzichte van de productie zoals afgesproken met en gefinancierd door de Minister van Veiligheid en Justitie. Het meer- en minderwerk wordt afgerekend tegen 70% van de afgesproken productgroepprijzen.

Lasten

Personele kosten

Ten opzichte van 2012 zullen de personele kosten in 2013 en 2014 toenemen omdat de Rechtspraak een hogere instroom zal verwerken.

Materiële kosten

De materiële kosten nemen evenredig met de personele kosten toe.

Afschrijvingskosten

De afschrijvingskosten voor de Rechtspraak zijn berekend door de totale afschrijvingskosten op de activa in een jaar te verminderen met de verwachte vrijval in dat jaar van de balanspost «»Vooruitontvangen bedragen OM»». De post «»Vooruitontvangen bedragen OM»» betreft de eerder door het OM verstrekte bijdrage in de aanschaf van activa die gemeenschappelijk worden gebruikt door OM én ZM. Met deze bijdrage in de aanschaf heeft het OM destijds zijn deel van de afschrijvingskosten voldaan. In 2012 bedroeg de bijdrage van het OM € 893.000, in 2013 is dit naar verwachting € 923.000, in 2014 naar verwachting € 586.000 en in 2015–2018 zal deze gemiddeld € 443.000 per jaar bedragen.

Rentekosten

Voor de financiering van materiële vaste activa sluit de Rechtspraak leningen af bij het Ministerie van Financiën. Voor de berekening van deze kosten wordt rekening gehouden met de door Financiën afgegeven rentepercentages. Gemiddeld betreft dit een rentepercentage van 1,0%.

Gerechtskosten

Het gaat hier om de kosten die het gerecht in civiele en bestuurlijke zaken maakt gedurende of als gevolg van de behandeling van een aan de rechter voorgelegde zaak zoals advertentiekosten bij faillissementen, tolken en vertalers en deskundigen.

Bijdrage Ministerie van Veiligheid en Justitie

In de onderstaande tabel is de bijdrage van het Ministerie van Veiligheid en Justitie gespecificeerd.

Voor 2013 en verder geldt dat de bovenstaande gefinancierde productie in geringe mate achterblijft bij de geraamde capaciteitsbehoefte volgens het Prognosemodel Justitiële Ketens. Hiermee ontstaat het risico dat de voorraden en daarmee de doorlooptijden de komende jaren kunnen gaan oplopen. De ontwikkelingen zullen in de reguliere begrotingscyclus op de voet worden gevolgd en indien nodig en mogelijk zullen later aanvullende maatregelen getroffen worden.

Productgroepprijzen 2013–2016

In de tabel hierna zijn de prijzen opgenomen die de Raad voor de rechtspraak en het Ministerie van Veiligheid en Justitie overeengekomen zijn voor de periode 2013–2016. Onlangs is een prijsakkoord 2014–2016 tot stand gekomen. In dit akkoord is onder andere afgesproken dat ook de Rechtspraak invulling geeft aan de algemene efficiencytaakstelling uit het Regeerakkoord. In de jaren 2014, 2015 en 2016 ontvangt de Rechtspraak een tijdelijke tegemoetkoming van € 26,5 mln. per jaar om de balans tussen werkdruk en kwaliteit te bewaren, voor frictiekosten en voor investeringen in het programma Kwaliteit en Innovatie.

Ontwikkeling eigen vermogen

In de komende jaren zal de Rechtspraak in totaal een geprognosticeerd bedrag van € 16 mln. aan eigen vermogen inzetten in aanvulling op de bijdrage van het departement en de onttrekking uit de egalisatierekening. Door deze onttrekking zal er vanaf 2015 nog een gering bedrag overblijven in de egalisatierekening voor verrekening van meerproductie.

Doorlooptijden

In onderstaande tabel wordt de realisatie weergegeven ten opzichte van de norm voor 2012.

Operationele kasstroom

De operationele kasstroom bestaat uit het saldo van baten en lasten gecorrigeerd voor afschrijvingen, mutaties in eventuele voorzieningen en in mutaties in het netto-werkkapitaal.

Investeringen

Om de kapitaalgoederenvoorraad op peil te kunnen houden is in 2014 een vervangingsinvestering van € 40 mln. nodig. Daarnaast is rekening gehouden met de relatief beperkte noodzakelijke uitbreidingsinvesteringen.