Werken aan waterveiligheid en zoetwatervoorziening vraagt continu inspanningen en investeringen. Het aantal mensen en de waarde van het te beschermen goed veranderen onder invloed van economische en demografische ontwikkelingen. Ook water en bodem veranderen in de loop van de tijd: de zeespiegel stijgt en de bodem daalt. Daarbij verandert het klimaat, waardoor het warmer wordt en rivierafvoeren en regenval grotere extremen zullen vertonen. Het Deltaprogramma is het nationale programma waarin Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen samenwerken om Nederland nu en in de toekomst te beschermen tegen hoogwater en de zoetwatervoorziening op orde te houden.
Het Deltafonds is het financieel fundament voor de concrete projecten die voortkomen uit het Deltaprogramma op het gebied van waterveiligheid en zoetwatervoorziening, voor zowel aanleg als beheer, onderhoud, renovatie en vernieuwing. Daarnaast worden maatregelen op het gebied van waterkwaliteit ten behoeve van de implementatie van de Kaderrichtlijn Water gefinancierd uit het Deltafonds.
In de beleidsagenda van Begroting hoofdstuk XII en in het Deltaprogramma 2016 wordt inzicht geboden in de beleidsdoelen en verdere onderdelen van het Deltaprogramma.
Mijlpalen en resultaten 2016
Hieronder wordt ingegaan op de mijlpalen in het lopende programma. Hiermee wordt inzichtelijk gemaakt welke projecten in 2016 worden opgeleverd en bij welke projecten de uitvoering in 2016 start.
Beheer, onderhoud en vervanging
Voor het beheer en onderhoud tot en met 2016 zijn afspraken over prestaties gemaakt voor het watermanagement en beheer en onderhoud waterveiligheid, waaronder kustlijnhandhaving door middel van zandsuppleties en het onderhouden van stormvloedkeringen en rijkswaterkeringen zoals dijken, dammen en duinen. Deze afspraken over prestaties zijn nader toegelicht in artikel 3 Beheer, Onderhoud en Vervanging van het Deltafonds. In 2016 wil IenM onder meer de volgende activiteiten in het kader van beheer, onderhoud en vervanging uitvoeren:
| Hoofdwatersystemen | Zandsuppleties basiskustlijn |
|---|---|
| Levensduur verlengend onderhoud aan stuwen Nederrijn / Lek | |
| Programma stroomlijn ten behoeve van de beheersing van de hoogwaterveiligheid in het rivierengebied |
Aanleg
In 2016 wordt voortvarend gewerkt aan het verbeteren van de waterveiligheid, onder andere door het uitvoeren van de programma’s HWBP-2, HWBP, Maaswerken en Ruimte voor de Rivier. Hieronder volgen de mijlpalen die IenM bij deze programma’s in 2016 wil behalen:
| Programma | Mijlpaal | Project |
|---|---|---|
| HWBP-2 | Start realisatie | Houtribdijk |
| Markermeerdijk Hoorn-Edam-Amsterdam | ||
| Waddenzeedijk Texel | ||
| Ipenslotersluis en Diemerdammersluis | ||
| Oplevering | Keersluis Meppelerdiep Zwartsluis | |
| Dijkversterking Spui West | ||
| Zwakke Schakels Noord Holland | ||
| HWBP | Start realisatie | IJsseldijk Gouda |
| Oplevering | Capelle Moordrecht | |
| Emanuelpolder | ||
| Roermond Alexanderhaven | ||
| Diefdijk | ||
| Eemdijk/Spakenburg | ||
| Maaswerken | Start realisatie | n.v.t. |
| Oplevering | Zandmaas: Well-Aijen Noordgeul | |
| Ruimte voor de Rivier | Start realisatie | n.v.t. |
| Oplevering | Extra uiterwaardvergraving Millingerwaard | |
| Dijkverbetering Nederrijn/ Betuwe/ Tieler- en Culemborgerwaard | ||
| Dijkverbetering Lek/Betuwe/Tieler- en Culemborgerwaard | ||
| Dijkverbetering Lek/Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden | ||
| Dijkverlegging Cortenoever | ||
| Hoogwatergeul Veessen-Wapenveld | ||
| Uiterwaardvergraving Scheller en Oldeneler Buitenwaarden | ||
| Dijkverlegging Westenholte | ||
| Ruimte voor de Rivier IJsseldelta, gedeelte Zomerbedverlaging |
Voor een nadere toelichting over de stand van zaken voor de lopende programma’s wordt verwezen naar de toelichting op de productartikelen, de voortgangsrapportages aan de Tweede Kamer, het Deltaprogramma 2016 en het MIRT Overzicht 2016. Het Deltaprogramma is te vinden op de website2 van de deltacommissaris.
Begroting op hoofdlijnen
Belangrijkste wijzigingen
De onderstaande tabel geeft de belangrijkste wijzigingen in de uitgaven en inkomsten aan ten opzichte van de eerste suppletoire begroting 2015. Een volledig overzicht van de mutaties is terug te vinden in bijlage 2: Verdiepingsbijlage.
| Art | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021–2028 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Stand ontwerp-begroting 2015 | 1.374.587 | 1.275.848 | 1.160.987 | 1.055.217 | 1.007.601 | 984.896 | 9.168.496 | ||
| Mutaties 1e suppletoire wet 2015 | – 127.803 | 770 | 770 | 740 | 75.365 | 365 | 2.920 | ||
| Stand Voorjaarsnota 2015 | 1.246.784 | 1.276.618 | 1.161.757 | 1.055.957 | 1.082.966 | 985.261 | 9.171.416 | ||
| Belangrijkste mutaties Deltafonds | – 27.255 | – 65.157 | – 72.920 | 63.941 | 52.802 | 42.631 | 432.427 | ||
| Kaderrelevante mutaties DF | |||||||||
| 1 | Raming Deltafonds | 01 | – 35.000 | – 115.000 | 150.000 | ||||
| 2 | Loon- en prijsbijstelling 2015 | div. | 5.339 | 5.221 | 4.674 | 4.237 | 3.967 | 3.845 | 30.981 |
| 3 | Kasschuif Bodemsanering | 01 | – 46.752 | 10.752 | 12.000 | 12.000 | 12.000 | ||
| 4 | Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) | 05 | – 908 | – 657 | – 540 | – 389 | – 362 | – 2.896 | |
| 5 | Eenvoudig Beter | 05 | – 4.009 | ||||||
| 6 | Verdeling Netwerkoverstijgende kosten | 06 | 37.023 | 32.606 | 29.428 | 28.358 | 28.332 | 230.289 | |
| 7 | Inpassen ontvangstenschuiven | div. | – 35.027 | – 20.048 | – 4.111 | 20.000 | 10.000 | 0 | 29.186 |
| Overig | div. | 2.433 | – 684 | – 1.184 | – 1.184 | – 1.134 | – 1184 | – 12.933 | |
| Mutaties binnen kader DF | |||||||||
| 8 | Inpassen minregel 2015 | 05 | 24.997 | 16.305 | 13.279 | – 10.057 | – 8.045 | 36.479 | |
| 05 | – 24.997 | 0 | – 16.305 | – 13.279 | 10.057 | 8.045 | – 36.479 | ||
| 9 | Cyber security | 01 | – 5.800 | – 16.200 | |||||
| 05 | 5.800 | 16.200 | |||||||
| 10 | Basis ICT | 01 | – 2.700 | – 5.100 | 7.800 | ||||
| 05 | 2.700 | 5.100 | |||||||
| 11 | Nieuwe normering en motie Spaargaren | 01 | 2.150 | 4.750 | 4.500 | ||||
| 01 | – 2.150 | – 4.750 | – 4.500 | ||||||
| 12 | Afspraken zesde VGR van het HWBP-2 | 01 | – 150.000 | ||||||
| 01 | 100.000 | ||||||||
| 05 | 50.000 | ||||||||
| Stand ontwerp-begroting 2016 | 1.219.529 | 1.211.461 | 1.088.837 | 1.119.898 | 1.135.768 | 1.027.892 | 9.603.843 | ||
Toelichting
Ad 1. Sinds enige jaren wordt er op de artikelen bij Wegen en Vaarwegen met een overprogrammering gewerkt om zeker te stellen dat de beschikbare middelen ook jaarlijks worden uitgeput. Bij deze begroting wordt het gebruik van dit instrument uitgebreid naar het Spoorartikel en het Deltafonds. Over de periode 2016–2020 wordt zo eenmalig € 100 miljoen per jaar vrijgespeeld. Via een kasschuif worden deze middelen in de periode 2021–2025 weer aan de fondsbegrotingen toegevoegd. Het Deltafonds draagt in de periode tot en met 2020 in totaal € 150 miljoen aan deze kasschuif bij. Deze middelen vloeien terug in 2022.
Ad 2. Dit betreft de toevoeging van de aan het Deltafonds uitgekeerde loon- en prijsbijstelling 2015.
Ad 3. Op artikel 13.04 Ruimtegebruik bodem van Hoofdstuk XII worden de bijdragen aan medeoverheden voor het Meerjarenprogramma bodem verantwoord. In het convenant «Bodem en Ondergrond» van 17 maart 2015 zijn de afspraken over de decentralisatie van die middelen naar het Gemeente- en Provinciefonds voor de periode 2016–2020 vastgelegd. Bij ontwerpbegroting 2015 is besloten om in het jaar 2016 € 60 miljoen in mindering te brengen op deze reeks ten behoeve van het rijksbrede beeld. Om te voorkomen dat de uitvoering van het bodemsaneringsbeleid in 2016 hierdoor wordt bemoeilijkt, wordt de reeks door middel van een kasschuif aangepast Deze kasschuif wordt gefaciliteerd door het Deltafonds.
Ad 4. De afgelopen jaren is de druk op het gebruik van de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) sterk toegenomen. Hierdoor zijn er tekorten ontstaan in de financiering. Om deze problematiek van een oplossing te voorzien is in 2014 de Nationaal Commissaris Digitale Overheid (NCDO) benoemd. Onder regie van de NCDO is onder andere besloten tot interdepartementale versleuteling van de tekorten op de bestaande voorzieningen binnen de GDI. Conform dat besluit heeft IenM bij eerste suppletoire begroting 2015 middelen overgeboekt naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties vanuit de begroting Hoofdstuk XII. Voor de verrekening binnen IenM wordt in totaal € 5,8 miljoen vanuit de voeding van het Deltafonds overgeboekt naar artikel 99 Nominaal en Onvoorzien op de begroting Hoofdstuk XII. De beschikbare investeringsruimte op het Deltafonds neemt hierdoor met € 5,8 miljoen af.
Ad 5. Voor de stelselherziening van het omgevingsrecht en de implementatie van de Omgevingswet (uitvoeringsregelgeving) wordt er in 2016 € 4 miljoen vanuit de voeding van het Deltafonds overgeboekt naar diverse (beleids)artikelen op de begroting Hoofdstuk XII. De investeringruimte op het Deltafonds neemt hierdoor met € 4 miljoen af.
Ad 6. Op artikelonderdeel 18.08 Netwerkoverstijgende Kosten van het Infrastructuurfonds werden de netwerkoverstijgende apparaatskosten (inclusief afschrijving en rente) en overige netwerkoverstijgende kosten van RWS verantwoord. Het gaat hierbij om zowel de kosten die met de overhead van RWS gemoeid zijn als bepaalde onderdelen van landelijke taken die een netwerk overstijgend karakter kennen. Deze kosten hebben zowel betrekking op de activiteiten die verricht worden voor het Infrastructuurfonds, als voor activiteiten op het Deltafonds. Deze middelen worden nu verdeeld over artikel 12 Hoofdwegennet en artikel 15 Hoofdvaarwegennet van het Infrastructuurfonds en het Deltafonds.
Ad 7. Dit betreft het effect op de uitgavenramingen van bijdragen op de fondsbegroting die in de tijd verschuiven.
Ad 8. De minregels in 2015 en 2017 en verder op de investeringsruimte van het Deltafonds (artikelonderdeel 5.03), als gevolg van de (gedeeltelijk) ingehouden prijsbijstelling 2013 en 2014, worden met een kasschuif via het aanlegprogramma (artikelonderdeel 1.02) ingepast.
Ad 9. Het in 2014 gestarte Programma «Beveiligd Werken» richt zich op het «in control» brengen en houden van de missiekritieke systemen (MKS) en Industriële Automatisering ter ondersteuning van de maatschappelijk vitale en primaire processen van RWS. Missie Kritieke Systemen zijn ICT systemen die een essentiële rol spelen in een informatieketen (mensen, processen en techniek). Onderdeel hiervan is het voldoen aan de eisen ten aanzien van informatiebeveiliging (Cyber Security). Op het artikel Beheer en Onderhoud (artikel 3) zijn middelen voor Cyber Security begroot. Een deel is bij OB2015 vanuit de investeringsruimte overgeboekt. De huidige verwachting is dat Cyber Security uit de oorspronkelijke begrote middelen kan worden gefinancierd. Daarom wordt bij OB2016 voorgesteld om de niet voor Cyber Security benodigde middelen terug te laten vloeien naar de investeringsruimte (artikel 5.03).
Ad 10. De beschikbaarheid van het IV-areaal («IV» staat voor «informatievoorziening»), waaronder het landelijke IV netwerk, is een structurele randvoorwaarde voor het functioneren van RWS en de interdepartementale dienstverlening. Het IV-landschap is verouderd, een situatie die zich bij meerdere grote uitvoeringsorganisaties van de Rijksoverheid. Dit betreft een bijdrage afkomstig van het Infrastructuurfonds, artikelonderdeel 18.12 «Nader toe te wijzen BenO en Vervanging» ten behoeve van onder meer de vervanging van verouderde netwerkcomponenten.
Ad 11. Vanuit de investeringsruimte (artikelonderdeel 5.03) wordt een bedrag van € 11,4 miljoen ingezet voor de implementatie van de nieuwe normering waterveiligheid. De opgave richt zich op de implementatie van de nieuwe normering (€ 10,6 miljoen) en de motie Spaargaren (€ 0,8 miljoen). Voor meer informatie zie www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/water-en-veiligheid/controleren-en-verbeteren-waterveiligheid.
Ad 12. Zoals aangegeven in de aanbiedingsbrief van de zesde VGR van het HWBP-2 aan de Tweede Kamer wordt in de ontwerpbegroting 2016 het vrijvallende budget van HWBP-2 (€ 150 miljoen) budgettair verwerkt. De middelen die vrijvallen uit het HWBP-2 zijn voor één derde door de waterschappen ingebracht en voor twee derde door het Rijk. In het Afsprakenkader Financiering Nieuwe Waterveiligheidsnormen (18 juni 2014) is daarover opgenomen dat «tot 2028 vrijvallende middelen uit het HWBP-2 naar rato van de bijdrage van Rijk en Waterschappen worden toegevoegd aan het budget voor het HWBP om het investeringsniveau van het HWBP stapsgewijs te verhogen». Aangezien in het Bestuursakkoord Water is afgesproken dat Rijk en waterschappen elk 50% bijdragen aan de waterschapsprojecten van het HWBP, wordt € 100 miljoen toegevoegd aan het budget voor het HWBP (50/50 Rijk/waterschappen) en valt € 50 miljoen toe aan de investeringsruimte van het Deltafonds (artikelonderdeel 5.03). Deze € 50 miljoen blijft bestemd voor waterveiligheid.
Overprogrammering
Het instrument overprogrammering is door het kabinet ingezet om te zorgen dat de budgetten voor aanleg van infrastructuur ook daadwerkelijk tot besteding komen in de jaren waarin deze beschikbaar zijn gesteld. Op het Deltafonds fluctueert de programmering in de periode tot en met 2020 en is per jaar afwisselend sprake van een situatie van over- en onderprogrammering. Over de gehele periode tot en met 2020 is per saldo sprake van een overprogrammering van circa € 157 miljoen. Voor de verdere toelichting voor opzet en werking van het instrument op de fondsen wordt naar de leeswijzer van het Infrastructuurfonds verwezen. Voor meer details over dit instrument op het Deltafonds wordt naar artikelonderdeel 1.02 Overige Aanlegprojecten verwezen.