In deze veranderende wereld zal Nederland voor het eerst sinds 2004 voorzitter zijn van de Raad van Ministers van de Europese Unie, in de eerste helft van 2016. De rol van het voorzitterschap is sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon in december 2009 veranderd. De Europese Raad en de Raad Buitenlandse Zaken hebben een vaste voorzitter, en het Europees parlement is een volwaardig medewetgever geworden. De werkzaamheden van het voorzitterschap bestaan in belangrijke mate uit het verder brengen van de lopende (wetgevings)agenda. De rol van het voorzitterschap is vooral die van een betrouwbare en efficiënte bemiddelaar die compromissen smeedt tussen de 28 lidstaten en tussen Raad, Commissie en Europees parlement. Dat neemt niet weg dat Nederland eigen ambities heeft en accenten legt. Bij het aankoersen op concrete resultaten in de lopende wetgevingsagenda kiest het kabinet voor «hoofdzaken», «innovatieve groei en banen» en «verbinding» als uitgangspunten.

Een Unie die zich richt op hoofdzaken en die waarde toevoegt aan wat lidstaten zelf kunnen en moeten doen. Het kabinet zal zich blijven inzetten voor verbetering van de kwaliteit, de vereenvoudiging en uitvoerbaarheid van wet- en regelgeving en, waar mogelijk en nodig, vermindering van administratieve lasten en kosten. Leidend daarbij zijn de vijf prioriteiten zoals vastgelegd in de «Strategische Agenda voor de Unie in tijden van verandering» van de Europese Raad zoals verwerkt in het werkprogramma van de Commissie:

• 1. Een Unie van banen, groei en concurrentievermogen. Op grond van deze prioriteit zal worden aangestuurd op verdere verdieping van de interne markt (digitaal, energie & diensten), een investeringsagenda, stabilisatie en groei door een solide en veerkrachtige Economische en Monetaire Unie en sterkere governance in de Eurozone en het stimuleren van onderzoek en innovatie. Ook zal de inkomsten- en uitgavensystematiek van het «Meerjarig Financieel Kader» pro-actief geagendeerd worden.

• 2. Een Unie die alle burgers beschermt en activeert. Hieronder valt de bestrijding van jeugdwerkloosheid, belastingontwijking en sociale dumping en schijnconstructies als het gevolg van vrij verkeer van werknemers.

• 3. Naar een Energie Unie met een toekomstgericht klimaatbeleid. De Unie maakt zich sterk voor betaalbare energie voor bedrijven en burgers, energiezekerheid en duurzame energie.

• 4. Een Unie van vrijheid, veiligheid en recht. Ook zal aandacht worden besteed aan rechtsstatelijkheid in de EU. Daarbij wordt ingezet op beter beheer van alle aspecten van migratie, het voorkomen en bestrijden van (cyber)misdaad en terrorisme en verbeterde justitiële samenwerking tussen lidstaten.

• 5. De Unie als sterke mondiale speler. Hiertoe richt de Unie zich o.m. op het stimuleren van stabiliteit, welvaart en democratie in de ring van instabiliteit rondom de Unie en wordt gezamenlijk opgetrokken met strategische partners. Tijdens het Nederlandse voorzitterschap zal een nieuwe brede EU Buitenland- en Veiligheidsstrategie worden voorbereid. Nederland zet in op een geïntegreerde benadering, mensenrechten en ontwikkeling van het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid (GVDB) van de de EU. Ook zal Nederland aandacht hebben voor herziening van het brede Europees nabuurschapsbeleid.

Een innovatieve Unie gericht op groei en banen. Het is onacceptabel dat 25 miljoen Europese burgers op dit moment geen werk hebben. Bestaande regels beperken innovatieve bedrijven. Het creëren van omstandigheden voor groei, zodat mensen weer aan het werk kunnen en het Nederlandse verdienvermogen zich krachtig ontwikkelt, is dan ook een belangrijke prioriteit. Daarvoor is een breed scala aan beleid en instrumenten nodig. Verstandig begrotingsbeleid en structurele hervormingen, de investeringsagenda van de Commissie, het stimuleren van innovatie, het vediepen van de Interne Markt en het werken aan een «Better Governance» agenda zijn daar belangrijke voorbeelden van.

Een Unie die verbindt. Het is belangrijk dat burgers inzicht hebben in hetgeen de Europese Unie doet, daarbij betrokken zijn, er invloed op kunnen uitoefenen en zich ermee kunnen identificeren. Het kabinet hecht daarom aan een sterkere rol van nationale parlementen, het verder ontwikkelen van het Europees burgerinitiatief, het aanhalen van de relaties met het Europees parlement in het kader van het voorzitterschap, de «better regulation» agenda en versterking van parlementaire betrokkenheid bij de EMU. Het voorzitterschap is ook een goede gelegenheid om Nederlanders op een toegankelijke en aansprekende wijze meer te betrekken bij de EU.

Steun voor het Europese project is geen gegeven. De onvrede van burgers klonk door in de resultaten van de Europese verkiezingen vorig jaar, maar is ook te zien in de opkomst van regionale bewegingen op verschillende plaatsen in Europa. De gecompliceerde onderhandelingen met Griekenland en speculaties over een Brits «nee» tegen Europa in een referendum laten zien dat de eenheid en stabiliteit van de EU en de eurozone steeds vereende inspanningen vergt. Het is belangrijk Europa juist nu bij elkaar te houden. Alleen gezamenlijk kunnen we de grote uitdagingen binnen en buiten onze grenzen het hoofd bieden.